Ngande Wakahame Wetshelo Wa Losato L’Osanto?

LO DIKAMBO nɛ wɛ koka mumbola wate: ‘Naka Losato l’Osanto kema wetshelo w’oma lo Bible, ko ngande ayalɔ wetshelo wa lo Lokristokristo na?’ Efula kanaka ɔnɛ wetshelo akɔ wakalakanyema l’ɔnɔnyi 325 T.D., lo Losanganya la la Nicée.

Mɛtɛ, aha ɔsɔku mbediɔ. Losanganya la la Nicée lakate ɔnɛ Kristo aki oko Nzambi, kɛsɔ mbakahike etshina ka teoloji ka Losato l’Osanto lakayolakanyema l’ɔkɔngɔ. Koko, Losato l’Osanto kondakanyema lo losanganya lɔsɔ nɛ dia nyuma k’ekila kɔmɛnyama oko onto la sato la lo losato la Lonzambi.

Ɔkɛndɛ wa Constantin lo Losanganya la la Nicée

OMA ko efula k’ɛnɔnyi, lokanyi lambodiangana l’ɔnɛ Yeso ekɔ Nzambi, lakahomana la wekamu efula w’oma lo Bible. Dia pemba woho wa shidiya tamu tɔsɔ, Constantin, owandji wa la Rɔmɔ, akelɛ episkɔpɔ tshɛ la Nicée. Episkɔpɔ oko 300 ntsho l’atei awɔ mbakatshu.

Constantin takinde Okristo. Vate nde akayokadimolaka otema l’ɔkɔngɔ diko, koko paka otavu mbakandayobatizamaka. Henry Chadwick mbutaka dikambo diande lo dibuku L’Église primitive (angl.) ate: “Constantin akatɛmɔlaka Wonya Wahalɛmbiama oko akasalaka she; . . . okadimwelo ande w’otema komonga dimɛna . . . Ɔsɔ aki mayɛlɛ w’ɔsɔlayi. Nde koshihodiaka wetshelo w’Akristo dimɛna, koko nde aki l’eshikikelo k’ɔnɛ otshumba wa lo ta ekɔ oshasha wa Nzambi k’Akristo.”

Naa ɔkɛndɛ waki l’owandji waki atabatizama ɔsɔ lo Losanganya la la Nicée na? Encyclopédie britannique mbutaka ɔnɛ: “Constantin ndamɛ mbakalilɔmbɔla, akalɔmbɔla asawo, ndo ndamɛ mbakasha kanyi . . . y’ɛtɛkɛta wakahombe mɛnya diokanelo diasa Kristo la Nzambi l’atei a dietawɔ diakɛnyama lo losanganya ɔnɛ: ‘[ɔna] ekɔ oko Papa’ . . . Lam’ele episkɔpɔ wakokaka owandji wɔma, vɔ tshɛ wakake mpita dia suya kanyi yakɔ, onyake ehende eto mbaki kombika, mɛnamaka dia, efula kawɔ kosala la lolango lawɔ vamɛ.”

Ɔnkɔnɛ, ɔkɛndɛ waki Constantin akahembola dikambo. L’ɔkɔngɔ a ngɔndɔ hiende y’ɔkɛtshanyelo wa tamu ta wolo tɔsɔ taki l’asa episkɔpɔ, nkumekanga kɛsɔ k’opanganu akayoyindja wanɛ wakataka ɔnɛ Yeso aki Nzambi. Lande na ngasɔ? Mɛtɛ, aha l’ɔnɛ nde aketawoyama oma lo kɛnɛ kaki lo Bible. Mɛtɛ, lo ndjela dibuku Une brève histoire de la doctrine chrétienne (angl.), “Constantin kompotɔka wembola wakambwamaka lo teoloji k’Ase Ngirika ndoko yema.” Kɛnɛ kakandeyaka ele ɔnɛ okakitɔnelo w’ɛtɛmwɛlɔ aki wâle lo diolelo diande nɛ dia nde akalangaka dia lɛtshi lande la nkɛtɛ monga kâmɛ.

Kânga mbediɔ ɔsɔku, episkɔpɔ wakasangana la Nicée kɔpɔhɔla wetshelo wa Losato l’Osanto. Vɔ wakate paka dikambo dia lonto la Yeso koko aha ɔkɛndɛ wa nyuma k’ekila. Otondonga Losato l’Osanto laki mɛtɛ k’oma lo Bible kɛnama hwe, onde episkɔpɔ ɛsɔ totowolitondja sɛkɛ l’etena kɛsɔ?

Kɛnɛ Kakayosalema l’Ɔkɔngɔ

L’ƆKƆNGƆ wa Nicée, tamu takatetemala lo dikambo diakɔ l’edja k’ɛnɔnyi akumi. Wanɛ waketawɔka ɔnɛ Yeso hɛdimi la Nzambi wakayohingaka lo tshanda mɔtshi. Koko l’ɔkɔngɔ, Owandji Théodose akayowâmia. Nde akadje dietawɔ diakawashikikɛ lo Losanganya la la Nicée la wolo lo diolelo diande, ko l’ɔnɔnyi 381 T.D., nde akasale Losanganya la Constantinople dia mɛnya lokanyi lakɔ hwe.

Lo losanganya lɔsɔ, wakadje nyuma k’ekila l’ɔnɔngɔ a Nzambi la Kristo. Lâsɔ mbakatatɛ wetshelo wa Losato l’Osanto la lo Lokristokristo.

Koko, kânga l’ɔkɔngɔ wa Losanganya la la Constantinople, Losato l’Osanto kombetawɔmaka le anto tshɛ. Efula wakalitone ko wakahɛnyahɛnyama efula. Paka l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi nkama mbakayokongɛmaka Losato l’Osanto lo dietawɔ. Encyclopédie américaine mɛnyaka ɔnɛ: “Kanyi ya Losato l’Osanto yakaleke pama mɛtɛ lo Deko dia l’Atei [Moyen Age] lo lɛkɛ l’Edjelo ka Wonya, lam’akawamɛ mbisha olembetshiyelo lo tshimbo ya wetshelo wa filozɔfi la pisikoloji lo Kalasa y’Adidi.”

Dietawɔ dia Athanase

LOSATO l’Osanto lakɔmbwama dimɛna efula lo Dietawɔ dia Athanase. Athanase aki owandji w’ɔtɛmwɛlɔ wakasukɛka Constantin la Nicée. Dietawɔ dioshawɔ lokombo lande mbutaka ɔnɛ: “Tekɔ lo ntɛmɔla Nzambi ɔtɔi lo Losato l’Osanto . . . Papa ekɔ Nzambi, Ɔna ekɔ Nzambi, ndo Spirito k’Osanto ekɔ Nzambi; ndo vɔ kema nzambi shato, koko Nzambi ɔtɔi.”

Koko, wanɛ wele tomanyi lo dikambo sɔ mbeyaka ɔnɛ Athanase kosala dietawɔ sɔ. Sho mbalaka ɔnkɔnɛ lo dibuku La Nouvelle Encyclopédie britannique: “Dietawɔ sɔ kombeyama l’Ɔtɛmwɛlɔ wa l’Ehotwelo ka Wonya edja ndo l’eleko ka dikumi l’ahende. Oma k’eleko ka dikumi l’esambele, amɔmbɔdi wa Bible wekɔ lo mbuta ɔnɛ Athanase (lakavu lo 373) kofunda dikambo dia Dietawɔ sɔ koko, ondo diakafundama lo lɛkɛ la diko dia nkushi dia wodja wa France l’eleko ka tanu. . . . Shɛngiya ya dietawɔ diakɔ yakamɛ diangana lo lɛkɛ la diko dia nkushi dia wodja wa France la l’Espagne l’eleko ka samalo la k’esambele. Diɔ diakɔtshiyama lo ɔtɛmwɛlɔ wa la Germanie l’eleko ka divwa, ko yema l’ɔkɔngɔ la Rɔmɔ.”

Ɔnkɔnɛ, oma ko nshi ya Kristo, deko efula diakahombe mbeta dia Losato l’Osanto ndjetawɔma lo Lokristokristo l’otondo. Ndo lo kɛsɔ tshɛ, kakɔna kakalɔmbɔla tɛdikɔ tɔsɔ na? Onde Dui dia Nzambi, kana tokanyi t’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ la wa pɔlitikɛ? Lo dibuku Origine et évolution de la religion (angl.), E. W. Hopkins kadimolaka ate: “Kitshimudi mɛtɛ ya losato aki paka tokanyi ta pɔlitikɛ t’ɛtɛmwɛlɔ.”

Apɔstazi Wakatatami

ƆLƆNDJI ɔsɔ w’ɔkɔndɔ wa Losato l’Osanto mɛnyaka kɛnɛ kakatatshi Yeso nde l’apɔstɔlɔ ande kotoyosalema l’ɔkɔngɔ w’etena kawɔ. Vɔ wakate vate apɔstazi wayonga, wonganelo, womwelo oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ edja ndo l’oyelo wa Kristo, etena kayohomba shikikɛma ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ nto la ntondo ka lushi la Nzambi l’elanyelo ka dikongɛ nɛ di’akambo koka.

Lo dikambo dia “lushi” lɔsɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: ‘Lɔ halotoya tshikima apɔstazi ambotaye ntondo ndo onto lɔnyɔla ɛlɛmbɛ amboshwama.’ (2 Tesalonika 2:⁠3, 7) L’ɔkɔngɔ dikɔ, nde akatatshi ate: “Lam’ayomotshɔ, ndjaundo ya pango yayɔtɔ l’atei anyu, ndo hayotɔlɔmbɔ ɛkɔkɔ. Kânga oma l’atei anyu nyamɛ anto wayotomba wayotalakanyaka awui wa kashi l’oyango wa kotola ambeki dia vɔ mbâyela.” (Etsha 20:​29, 30, Jé) Ambeki akina wa Yeso wakafunde dia apɔstazi ɔsɔ la dia ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ‘wɔnyɔla ɛlɛmbɛ.’​—⁠Ɛnyɛlɔ, enda lo 2 Petero 2:1; 1 Joani 4:​1-3; Jude 3, 4.

Paulo nto akafunde ate: “Lo nshi yayooya, anto hawotolanga ntoo mpokamɛɛ olakanyeelo wa mɛtɛ, koko vɔ wayooyela nsaki yaakiwɔ vwaamɛɛ ndo wayoocumanya laalewɔ leemba la waa weeca layoowatɛɛka kɛnɛ kalangawɔ mpokamɛɛ. Vɔ hawotoohokamɛɛ ntoo kɛnɛ kele nsɔlɔ, wayoja yimba yaakiwɔ paka lo mpokamɛɛ ɛkɔndɔ wa losunganya.”​—⁠2 Timɔteyo 4:​3, 4, Dyookaneelo dy’Oyooyo.

Yeso ndamɛ akalembetshiya bonde kayotona anto ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Nde akate ɔnɛ nde akonɛ woho w’ɔlɔlɔ koko otunyi, Satana, akayônɛ adiyo wa kɔlɔ l’ekambɔ. Ɔnkɔnɛ, lam’akatombe nɔngɔ ya ntondo ya blé kana eponga, ndo adiyo wa kɔlɔ lawɔ wakatombe. Omalɔkɔ, womwelo w’oma lo Lokristo la pudipudi akahombe monga edja ndo lo dinela, etena kayɔlɔngɔsɔla Kristo akambo. (Mateu 13:​24-43) Encyclopédie américaine mbutaka lo dikambo diakɔ ɔnɛ: “Wetshelo wa Losato l’Osanto wa l’eleko ka nɛi kombishaka kanyi ya mɛtɛ ya wetshelo w’Akristo wa ntondo lo dikambo dia lonto la Nzambi; koko, aki wonganelo oma lo wetshelo akɔ.” Ko, oma lende akaye wonganelo ɔsɔ na?​—⁠1 Timote 1:⁠6.

Kɛnɛ Kakadje Shɛngiya Lɔkɔ

NAKA sho kalola lo nshi y’edjedja, polo lo nshi ya Babilɔna, kete tayɛna dia ɔtɛmwɛlɔ wa nzambi y’apanganu ya shato shato, kana losato, wakekɔnɛ. Shɛngiya shɔ yaki ndo l’Edjibito, la Ngirika, ndo la Rɔmɔ deko efula la ntondo ka Kristo, lo nshi yande ndo l’ɔkɔngɔ ande. Ndo l’ɔkɔngɔ wa nyɔi k’apɔstɔlɔ, wetshelo ɛsɔ w’apanganu wakatatɛ kokanɛ lo Lokristo.

Will Durant, ofundji w’ɛkɔndɔ, akɛnya lo dikambo diakɔ ate: “Lokristo konanya ɔtɛmwɛlɔ w’apanganu; koko akawetawɔ. . . . Oma l’Edjibito mbakaye tokanyi ta losato la nzambi.” Ndo lo dibuku La religion égyptienne, Siegfried Morenz mbutaka ate: “Wa teolojiɛ ya l’Edjibito wakayashaka efula lo losato . . . Wakasanganyaka nzambi shato ko ndjiɔsaka oko otondo ɔtɔi, waketamaka l’ɔtɔi. Ɔsɔku mbakɔtɔ tɔsɛngiya t’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Edjibito lo teoloji k’Akristo.”

Omalɔkɔ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa l’Alexandrie, l’Edjibito, waki l’ekomelo k’eleko ka sato ndo l’etatelo k’eleko ka nɛi, oko Athanase, wakɔtshiya shɛngiya shɔ oma lo tokanyi takawakolonganya takayokitɛka lo Losato l’Osanto. Shɛngiya yawɔ vamɛ yakaleke, ɔnkɔnɛ Morenz akɔsɛ “teoloji k’Ase Alexandrie oko losambi l’asa ɛtɛmwɛlɔ wa l’Edjibito la wa Lokristo.”

Sho mbalaka ɔnkɔnɛ l’ɛtɛkɛta wa mbɔtwɛlɔ wele lo dibuku Histoire du christianisme (angl.) diaki Edward Gibbon: “Naka mɛtɛ Lokristo lakalɛmbia Lopanganu, kete ekɔ mɛtɛ dia Lopanganu lakalanya Lokristo. Ɛkɛlɛzia ka l’Ɔrɔma akakadimula Ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi w’Akristo wa ntondo . . . otsha lo dietawɔ diahokɛma dia losato. Woho akɔ mbaketawɔma lokema la wetshelo w’apanganu wakahɔhɔla Ase Edjibito ko Platon ndjɔlɔngɔsɔla, nɛ dia wakɔsamaka oko wetshelo wa mɛtɛ.”

Lo ndjela Dictionnaire de la connaissance religieuse (angl.), anto efula mbutaka ɔnɛ Losato l’Osanto “ekɔ wetshelo wa kɔlɔ wakaye oma l’ɛtɛmwɛlɔ w’apanganu ko ndjahema lâdiko dia mbetawɔ k’Akristo.” Ndo dibuku Survivances païennes dans le monde chrétien, mbutaka ɔnɛ: “[Losato l’Osanto] lakaye la tshondo oma le apanganu.”

Diɔ diakɔ diakafunde James Hastings lo dibuku Encyclopédie de la religion et de l’éthique (angl.) ate: “Ɛnyɛlɔ oko l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Inde, sho tanaka losato la Brahmā, Siva, ndo Viṣṇu; ndo l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Edjibito losato la Osiris, Isis, ndo Horus . . . Aha paka l’ɛtɛmwɛlɔ wa nshi ya ntondo eto mbatanaso kanyi yɔsawɔ Nzambi oko Losato l’Osanto. Totokenda djekoleko lokanyi la wanɛ wetawɔ Platon nshi nyɛ lo dikambo dia Ɔnɛ Lôle kana Loleki tshɛ,” ɔnɛ “lɛnyami lo woho wa losato.” Naa diokanelo diele l’asa Platon, filozofɛ k’Ose Ngirika la Losato l’Osanto na?

Wetshelo Waki Platon

FƆNYAMAKA di’oko Platon akotɔ lo 428 ko ndjovɔ lo 347 la ntondo ka Kristo. Kânga mbakinde kondakanya Losato l’Osanto lo yoho yowolilakanya nshi nyɛ, filozofi kande kakadiholɛ wetshelo ɔsɔ mboka. L’ɔkɔngɔ diko, atshunda efula wa filozofi wakadianganyaka wetshelo wa losato wakatombe ndo, wakatshutshuyama la tokanyi taki Platon lo dikambo dia Nzambi la andja.

Dibuku Nouveau Dictionnaire universel diaki Maurice Lachâtre mbutaka dia shɛngiya yakasale Platon ɔnɛ: “Losato laki Platon, aki mɛtɛ, ɔlɔngɔswɛlɔ wa wa nsato y’edjedja y’anto waki ntondo, lambɛnama mɛtɛ dia lɔ lekɔ losato la filozofi, mbuta ate tokanyi t’anyanya takatondja lokanyi l’etondo esato kana anto asato wa lo lonzambi oko alakanyawɔ lo ɛtɛmwɛlɔ w’Akristo. . . . Lokanyi lɔsɔ la losato laki la filozofɛ k’Ose Ngirika . . . lakatanemaka lo ɛtɛmwɛlɔ tshɛ w’edjedja wa [apanganu].”

Dibuku La Nouvelle Encyclopédie de la connaissance religieuse (angl.), diaki Schaff-Herzog mɛnyaka shɛngiya ya filozofi kɛsɔ k’Ase Ngirika ɔnɛ: “Wetshelo wa Logos la wa Losato l’Osanto wakatɔngɔ oma le wa Mɔpɛlɛ w’Ase Ngirika, wanɛ . . . wakasɛngiyamaka efula oyadi lo sɛkɛ kana l’edimidimi la filozofi kaki Platon . . . Ekɔ mɛtɛ dia tɔ kekɔ kiɔkɔ ya wonganelo ndo olanelo w’Ɔtɛmwɛlɔ.”

Dibuku L’Eglise des trois premiers siècles mbutaka ɔnɛ: “Wetshelo wa Losato l’Osanto akatombe yema yema ndo l’ɔkɔngɔ diko; . . . etatelo kawɔ hatɛkɛtama kânga yema l’Afundelo w’Ase Juda ndo w’Akristo; . . . vɔ wakahame, ndo wakɔtshiyama lo Lokristo, lo tshimbo ya wa Mɔpɛlɛ w’aseka Platon.”   

L’ekomelo k’eleko ka sato T.D., “Lokristo” lakakakatana ma la filozofi y’eyoyo yaki Platon. Oko adita Adolf Harnack lo dibuku Précis de l’histoire des dogmes, wetshelo wa l’ɔtɛmwɛlɔ “wakanyɔngɔmɛ mɛtɛ lo Hellénisme [lokanyi l’apanganu w’Ase Ngirika]. Wetshelo akɔ wakayokomaka ehekesa ka dikambo le Akristo efula.”

Ɛtɛmwɛlɔ wakataka ɔnɛ wetshelo awɔ w’eyoyo ɛsɔ tomba oma lo Bible. Koko, Harnack ate: “Lo mɛtɛ, ɔtɛmwɛlɔ aketawɔ mbɔtshiya tokanyi t’Ase Ngirika l’atei awɔ ndo dikanyikanyi la mbekelo y’ɔtɛmwɛlɔ w’apanganu w’ehekesa.”

Lo dibuku Une déclaration de raisons (angl.) Andrews Norton mbutaka dia Losato l’Osanto ate: “Sho kokaka kɔndɔla ɔkɔndɔ wa wetshelo ɔsɔ, ndo mbishola kiɔkɔ yawɔ, aha lo woshwelo w’Akristo, koko lo filozofi ka Platon . . . Losato l’Osanto kema wetshelo wa Kristo la Apɔstɔlɔ ande, koko kanyi y’oma lo kalasa yayela wetshelo wa Platon yakayotetemalaka l’ɔkɔngɔ ande.”

Ɔnkɔnɛ, l’eleko ka nɛi T.D., apɔstazi wakatatshi Yeso la apɔstɔlɔ wakafulanɛ heyama. Ohamelo wa Losato l’Osanto ekɔ mɛtɛ djembetelo mɔtshi ya dikambo sɔ. Ndo ɛtɛmwɛlɔ wambotona mɛtɛ wakatatɛ mbetawɔ tokanyi tokina t’apanganu, oko ifɛrnɔ wa dja, anima wahavu, ndo ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi. Lo yoho ya lo nyuma, Lokristokristo lakɔtɔ l’etena ka wodjima wakatatami, etena kakahombe nɔmbwama oma le “ɔmɔnyɔdi w’ɛlɛmbɛ” mbuta ate ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ watahame pama ntsho.​—⁠2 Tɛsalɔnika 2:​3, 7, NW.

Bonde Kaki Amvutshi wa Nzambi Kolilakanya?

BONDE ka, oma ko tinga t’ɛnɔnyi, ko ndoko omvutshi a Nzambi wakalakanya anto ande dikambo dia Losato l’Osanto na? Ndo nto, onde Yeso totondokamba la dikoka diande oko wende Ombetsha a Woke dia nembetshiya andjedi ande Losato l’Osanto hwe? Otondonga Losato l’Osanto lekɔ “wetshelo w’etshina” wa mbetawɔ, onde Nzambi otofundja nkama la nkama y’akatshi w’Afundelo lo tshimbo ya nyuma k’ekila ko aha nimule wetshelo akɔ kânga yema?

Onde Akristo mbetawɔka ɔnɛ deko efula l’ɔkɔngɔ wa Kristo ndo l’ɔkɔngɔ wa fundja Bible lo tshimbo ya nyuma k’ekila, Nzambi otoyokotsha wetshelo okina waki kombeyama le ekambi ande l’edja ka tinga t’ɛnɔnyi, wetshelo wele “ehekesa ka dikambo diahakoke nembetshiyama” ndo “wahakokaki onto mana fundo,” weyama ɔnɛ oma le apanganu ndo oma lo “tokanyi t’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ la wa pɔlitikɛ” mbotombiwɔ?

Kɛnɛ kakatama l’ɔkɔndɔ w’anto mbokɛmaka hwe: Wetshelo wa Losato l’Osanto ekɔ wonganelo oma lo mɛtɛ, otonelo wa mɛtɛ.

[Caption on page 8]

“Constantin kompotɔka wembola wakambwamaka lo teoloji k’Ase Ngirika ndoko yema.”​—⁠Une brève histoire de la doctrine chrétienne

[Caption on page 8]

‘Wetshelo wa Losato l’Osanto wa l’eleko ka nɛi aki wonganelo oma lo wetshelo w’Akristo wa ntondo.’​—⁠L’Encyclopédie américaine

[Box on page 9]

“Losato La Wa Nzambi Ya Weke”

Deko efula la ntondo ka tena dia Kristo, wa sato kana nsato ya wa nzambi yakikɔ la Babilɔna k’edjedja ndo l’Asuriya. Dibuku “Mythologie générale” (Larousse) tɛkɛtaka dia losato lɔmɔtshi la ngasɔ lakawatɛmɔlaka la Mésopotamie ɔnɛ: “Andja wakakahanyema lo tenyi sato ko etenyi l’etenyi akakome lokanga la nzambi kɛmɔtshi. Etenyi kaki Anou aki olongo. Wakasha Enlil nkɛtɛ. Êa akakome owandji wa ashi. Vɔ tshɛ kâmɛ wakakenge losato la wa Nzambi ya Weke.”

[Caption on page 10]

1. Edjibito. Losato la Horus, Osiris, Isis, lo yinga ya hende N.T.D.

2. Babilɔna. Losato la Ishtar, Sin, Shamash, lo yinga ya hende N.T.D.

3. Palmyre. Losato la nzambi-ngɔndɔ, Khum’Olongo, wonya-nzambi, c. eleko ka 1 T.D.

4. Inde. Losato la lonzambi la wa Hindoue, c. eleko ka 7 T.D.

5. Kampuchéa. Losato la lonzambi la wa Bouda, c. eleko ka 12 T.D.

6. Norvège. Losato l’Osanto (Papa, Ɔna, nyuma k’ekila), c. eleko ka 13 T.D.

7. France. Losato l’Osanto, c. eleko ka 14 T.D.

8. Italie. Losato l’Osanto, c. eleko 15 T.D.

9. Allemagne. Losato l’Osanto, c. eleko 19 T.D.

10. Allemagne. Losato l’Osanto, eleko 20 T.D.

[Box on page 12]

Losato La Wa Hindoue

Dibuku “Le symbolisme des dieux et des rites hindous” (angl.) mbutaka ɔnkɔnɛ lo dikambo dia losato la wa Hindoue lakasalema deko efula la ntondo ka Kristo: “Siva ekɔ nzambi kɛmɔtshi ka lo Losato. Nde mbɔsamaka oko nzambi k’elanyelo. Nzambi kina hiende yɔ nyɛ: Brahma, nzambi k’etongelo, la Vishnu, nzambi k’okokelo. . . . Dia mɛnya ɔnɛ diangɔ diakɔ sato diekɔ ɔtɔi ndo woho wâmɛ, nzambi yakɔ shato sanganyema otondo ɔtɔi.”​—⁠Akafundama oma le A. Parthasarathy, Bombay.