Ɛtshɔkɔ Kana Mananu—Sɔna Kɛnɛ Kalangayɛ!
“Dimi lambokitsha lɔsɛnɔ la nyɔi la ntondo kayɛ, ɔtshɔkɔ la mananu; ɔnkɔnɛ sɔnɔla lɔsɛnɔ dia wɛ tshikala la lɔsɛnɔ.”—EOHWELO K’ƐLƐMBƐ 30:19, NW.
JEHOWA NZAMBI akatotonge—sho anto, ditongami diande diele la yimba—dia sho monga la lotshungɔ la sala kɛnɛ tshɛ kalangaso. Sho kotongama oko mashinyi kana wa rɔbo, koko takakondja diɛsɛ la ɔkɛndɛ wa sɔnɔla kɛnɛ kalangaso. (Osambu 100:3) Anto wa ntondo—Adama l’Eva—waki la lotshungɔ la sɔnɔla kɛnɛ kakawalange sala, ndo vɔ wakahombe mbikoya la Nzambi lo dikambo dia kɛnɛ kakawasɔnɔla.
2 Otungi akatonge diangɔ efula ate kele onto ayale la lɔsɛnɔ loludi l’ɛtshɔkɔ waha la nkomelo lo paradiso ka lanɛ la nkɛtɛ. Ko lande na kahatakotshama sangwelo sɔ na? Nɛ dia Adama akasɔnɔla mboka ka kɔlɔ. Jehowa akadjɛ onto ɔlɛmbɛ ɔnɛ ate: “Olekaki elua w’etamba tshe wa l’ekambo uku alangaye. Keli, tolekaki elua w’uma l’utamba wa ewu k’akambu w’ololo ndu k’akambu wa kolo, ne dia lushi layuyole, we ayuvo.” (Etatelu 2:16, 17) Otondoyala Adama akasɔnɔla dia kitanyiya awui a Nzambi, tshike ambutshi aso wa ntondo wotɔtshɔkwama. Ohedia awɔ akayowaelaka nyɔi. (Etatelu 3:6, 18, 19) Ɔnkɔnɛ, pɛkato la nyɔi akayosambiyama le tokanula tshɛ t’Adama.—Romo 5:12.
Ehomɔ k’Ɛtshɔkɔ Kambɔlɔngɔswama
3 Jehowa Nzambi akalɔngɔsɔla ehomɔ kayoyokotsha sangwelo diande dia tshɔkɔla anto. Ndamɛ akalake dia toma Lɔtɔngɔ lɔmɔtshi, lam’akandatatshi l’ekambɔ k’Ɛdɛna ate: “Dimi layodja lohetsho lam’asayɛ la omoto, ndo lam’asa lɔtɔngɔ layɛ la lɔtɔngɔ lande. Nde ayokominola ɔtɛ, ko wɛ ayowolumata l’etshindji.” (Etatelo 3:15, NW) L’ɔkɔngɔ diko, Nzambi akayolaka ɔnɛ anto wele l’okitanyiya wayokondja ɛtshɔkɔ lo tshimbo ya Lɔtɔngɔ lɔsɔ lele kanula y’Abarahama.—Etatelu 22:15-18.
4 Yeso Kristo mbele Lɔtɔngɔ lɔsɔ lakalakema dia mbela anto ɛtshɔkɔ. Lo dikambo di’ɔkɛndɛ wele la Yeso l’atei wa kɛnɛ kakalɔngɔsɔla Jehowa dia tshɔkɔla anto, Paulo, ɔpɔstɔlɔ w’Okristo, akafunde ate: “[Nzambi, NW] akatenya ngandji kandi ne dia Kristu akatuvwela lam’akisu antu wa kolo.” (Romo 5:8) Wanɛ wayokondja ɛtshɔkɔ ele anto w’oma l’andja ɔnɛ wa pɛkato, wanɛ wakitanyiya awui a Nzambi ndo wasala tshɛ dia kondja ɛlɔlɔ w’oma lo nɛmɔ di’olambo wa Yeso Kristo w’etshungwelo. (Etsha 4:12) Onde wɛ ayɔsɔna okitanyiya la ɛtshɔkɔ? Ohedia mbelaka dikambo dikina diotshikitanyi efula.
Ayotota lo Dikambo dia Mananu?
5 Otshikitanu w’ɔtshɔkɔ ele mananu. Tshɛkɛta “mananu” kɛdikɛdi tɛkɛta awui wa kɔlɔ lo lokombo l’onto kana mbɔlɔka. Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru qela·lahʹ tomba oma lo tshelo (verbe) qa·lalʹ, tshelo shɔ nembetshiyaka lo mɛtɛ mɛtɛ ɔnɛ: “monga osadi.” Koko lam’ayiɔsawɔ lo yoho ya didjidji, yɔ nembetshiyaka ɔnɛ ‘mbidja etshi’ kana ‘mɔnyɔla.’—Akambu w’Asi Lewi 20:9; 2 Samuele 19:43.
6 Tênde ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka mamba kɛnya woho wakasalema dikambo dimɔtshi esadi eto oma lo mananu kakawadje anto amɔtshi. Dikambo sɔ diakasalema lam’akatatshɔka Elisha, omvutshi wa Nzambi, oma la Jeriko otsha la Bɛtɛlɛ. Ɔkɔndɔ akɔ mbutaka ɔnɛ: “Lam’akandatatshokaka lu mbuka, akenda w’apami wakayatumbaka uma l’usumba, wakawole. Vo wakawutela vati: Unela, we kanga diwandji! unela we kanga diwandji! Ndi akakadimo, akawaendi, akawadji mananu lu lukumbu la [Jehowa]. Ku koi hyendi ya wadi yakatumbi uma l’ukunda, yakandi akenda akumi anei la ahendi l’atei awo.” (2 Khumi ya Dikanga 2:23, 24) Hateye kɛnɛ kakate Elisha mɛtɛ lam’akandadje ana w’akɛnda asɔ wakawɔ̂laka mananu. Koko, ɛtɛkɛta ɛsɔ wakatombe oma l’onyɔ kombeta weteta, nɛ dia vɔ wakatɛkɛtama lo lokombo la Jehowa oma le omvutshi wa Nzambi wakasalaka kɛnɛ kɔtɔnɛ la lolango lande.
7 Ondo ɔkɔkɔ wa ntondo wakatshutshuya akɛnda asɔ dia vɔ mbɔla Elisha ele nɛ dia nde akalɔtaka dihɔndɔ di’olimu diakalɔtaka Elidja, ndo vɔ konangaka okitɔ ɔmɔtshi w’omvutshi ɔsɔ monga lo ngelo kawɔ. (2 Khumi ya Dikanga 2:13) Dia nde mɛnya ɔnɛ: dimi mɛtɛ lekɔ okitɔ w’Elidja, ndo dia nde mɛnya akɛnda asɔ la ambutshi awɔ ohomba wa nɛmiyaka omvutshi wa Jehowa lo yoho yasungana, Elisha akadje olui w’akɛnda asɔ wakawɔlaka mananu lo lokombo la Nzambi k’Elidja. Jehowa akɛnya dia nde aketawɔka Elisha oko omvutshi ande lam’akandatondja nkɔi hiende ya wadi oma l’okonda ko yɔ ndjonda ana 42 oma l’atei w’ana asɔ wakasɔkaka Elisha. Jehowa akɔshi tɛdikɔ tɔsɔ ta wolo l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakawasale lo sɛkɛ dia mɛnya woho wakiwɔ kɔnɛmiyaka ehomɔ kakakambaka lande lanɛ la nkɛtɛ nshi shɔ dia mbewoya awui w’oma le nde.
8 Ɛnɔnyi efula la ntondo, Ase Isariyɛlɛ wakayala la dionga dia ngasɔ dia mɔnyɔlaka kɛnɛ kakalɔngɔsɔla Nzambi. Ɔnkɔnɛ mbakasalema dikambo diakɔ: L’ɔnɔnyi 1513 N.T.D., Jehowa akoke Ase Isariyɛlɛ kɛtshi lam’akandâtshungola oma lo lɔhɔmbɔ la l’Edjibito ko mbaɛmba wate kana “ladiku di’ahafu wa pungu.” Kem’edja l’ɔkɔngɔ wa dikambo sɔ, vɔ wakatshike dɔkɔlɔkɔ dia kitanyiyaka awui a Nzambi. Tolembete woho wakakakatana okitanyiya ma ma la mbetawɔma le Nzambi. Jehowa akate lo tshimbo ya Mɔsɛ ate: “Naka nyayulunga diui diami, ndu nyayulama daka diami, nyu nyayuyala wudja ami l’atei a wedja tshe, ne dia kete tshe yeli yami.” L’ɔkɔngɔ wa vɔ mboka ɛtɛkɛta ɛsɔ, anto wakakadimola vate: “Shu tayutsha akambu aso tshe wakati [Jehowa].” (Etumbelu 19:4, 5, 8; 24:3) Ase Isariyɛlɛ wakataka ɔnɛ vɔ mbokaka Jehowa ngandji, wakayakimɔ le nde, ndo wakatshike dɔkɔlɔkɔ dia kitanyiyaka dui diande. Vɔ wakahombe kondja ɛtshɔkɔ efula lo kitanyiyaka dui dia Jehowa.
9 Koko la ntondo k’atshina w’awui wa sheke shɔ fundama lo pase di’ave la ‘lohita la Nzambi,’ akahombe paka mananu y’oma le Nzambi mbakomɛ. (Etumbelu 31:18) Lande na kakawakokaka mpomɔ mpokoso ka ngasɔ na? Kema Ase Isariyɛlɛ wakɛnya ɔnɛ vɔ nangaka sala kɛnɛ tshɛ kakate Jehowa? Eelo, vɔ wakayangaka ɛtshɔkɔ l’onyɔ, koko oma lo ditshelo diawɔ, vɔ wakasɔnɔla dia sala akambo wakakoke mbaela mananu.
10 Lo nshi 40 yaki Mɔsɛ lo Dikona dia Sinai dia tolongola Ɛlɛmbɛ Dikumi, Ase Isariyɛlɛ wakɔnyɔla daka diawɔ dia ntondo dia monga la kɔlamelo le Jehowa. Ɔkɔndɔ wa lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Lam’akenyi antu vati: Mose ambutubiya, hahulo uma ladiku di’ukungu, vo wakadingi Arona; wakawutela vati: Unela, ututsheli etemolatemola kemotshi, kayokendakendaka la ntundu kasu, ne dia shu hateyi okone ambutuyala Mose kene, untu lakatutundja uma lu kete ya Edjibitu.” (Etumbelu 32:1) Ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ kekina kɛnya woho wakiwɔ kɔnɛmiyaka onto lakakambaka la Jehowa l’etena kɛsɔ dia nɔmbɔla ndo ndaka anto ande. Ase Isariyɛlɛ wakanganyiyama lo mbokoya ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi w’Ase Edjibito ko wakahomɔ mpokoso ka mamba lam’akadiakema anto 3 000 oma l’atei awɔ la yɔɔmbɔ lushi ɔtɔi.—Etumbelu 32:2-6, 25-29.
Wambewoya Ɛtshɔkɔ la Mananu
11 Oya l’ekomelo ka lɔkɛndɔ la pâ lakande Ase Isariyɛlɛ ɛnɔnyi 40 w’etondo l’oswe wa shɛnga, Mɔsɛ akâdia ɛtshɔkɔ wakawahombe kondja lo sɔnɔla dia kitanyiyaka awui wa Nzambi. Nde akashile ndo mananu yakahombe Ase Isariyɛlɛ kondja naka vɔ mpindolɛ Jehowa. (Euhwelu k’Elembe 27:11–28:10) Yema l’ɔkɔngɔ w’Ase Isariyɛlɛ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka, Jashua akayele awui wakawotɛ Mɔsɛ lo kɛnɛ k’endana l’ɛtshɔkɔ ndo la mananu. Waoho asamalo wa l’Isariyɛlɛ wakemala l’ɛse ka Dikona di’Ebalɛ, ndo waoho akina asamalo wakemala lo wɛlɛlɔ wa Dikona dia Ngarizimɛ. Ase Lɛwi wakemala l’okidi waki l’asa akona asɔ ahende. Ondo waoho wakemala lo wɛlɛlɔ wa Dikona di’Ebalɛ mbakataka ɔnɛ: “Ayali osoku” lam’akawalaka mananu, kana mpokoso, otsha lo lɛkɛ lakawemala. Wanɛ wakemala l’ɛse ka Dikona dia Ngarizimɛ wakakitshiyaka ɔsɔku ndo vɔ lam’akadiaka Ase Lɛwi otsha lo lɛkɛ lawɔ.—Jashua 8:30-35.
12 Ohokanyiya dia wɛ ekɔ lo mboka Ase Lɛwi wata vate: “Mananu kayali le untu latsha ekishi ka losela kana ka lolelola, engo ka wononyi le [Jehowa], ulimu w’anya w’utshudi ku ndi nkikitsha lu dihuli dia usheshe. . . . Mananu kayali le one lonyola shi kuyanga nyangu! . . . Mananu kayali le one lasekola ulelu wa usukanyi andi! . . . Mananu kayali le one langanyia kanga tshungu uma lu mbuka! . . . Mananu kayali le one ladima ongendangenda, on’etshiki, la wadi aki udu sambu k’ololo! . . . Mananu kayali le one leyana la wadi a shi, ne dia ndi ambena utakataka wa shi! . . . Mananu kayali le one leyana la nyama! . . . Mananu kayali le one leyana la kadiyendi, lakuto la ndi shi otoi, kana nyangu otoi! . . . Mananu kayali le one leyana la nyangu wadendi! . . . Mananu kayali le one ladiaka unyandi lu usheshe. . . . Mananu kayali le one lalungula weedi dia ndjaka untu laha la unungu! . . . Mananu le one lahakeketsha aui w’olembe one, dia mbatshaka!” L’ɔkɔngɔ wa mananu la mananu, waoho wakemala lo wɛlɛlɔ wa Dikona di’Ebalɛ wakakitshiyaka ɔnɛ: “Ayali osoku!”—Euhwelu k’Elembe 27:15-26.
13 Kakianɛ, ohokanyiya dia wɛ ekɔ lo mboka wanɛ wakemala lo wɛlɛlɔ wa Dikona dia Ngarizimɛ wakadimola la dui dia wolo l’ɔkɔngɔ w’ɔtshɔkɔ l’ɔtshɔkɔ mbalema etena kahangɔhangɔ Ase Lɛwi ɔnɛ: “Nyu nyayotshokwama l’usumba, ndu nyayotshokwama l’usui. Ana w’uma l’etema anyu, elua w’uma lu kete yanyu, tana ta dungalunga dianyu, efulanelu ka ngombe yanyu la ekoko anyu tshe wayotshokwama. Asaka anyu la kenga yatunyosohanyaka mbu ya nde yayotshokwama. Nyu nyayotshokwama lam’ayunyutumbaka, ndu nyu nyayotshokwama lam’ayunyotoka.”—Euhwelu k’Elembe 28:3-6.
14 Akawahombe ntsha dia nongola ɛtshɔkɔ ɛsɔ na? Ɔkɔndɔ akɔ mbutaka ɔnɛ: “Naka nyu nyayukitanyia diui dia [Jehowa Nzambi kanyu, NW], nyayulamaka ololo dia ntsha elembe andi tshe wamumunyudjela elo, ku [Jehowa Nzambi kanyu, NW] ayunyedia ladiku dia wedja wa la kete. Naka nyu nyayukitanyia diui dia [Jehowa Nzambi kanyu, NW], etshoko ene tshe wayunyuhulwela, wayukuma le nyu.” (Euhwelu k’Elembe 28:1, 2) Eelo, di’onto nongola ɛtshɔkɔ oma le Nzambi, nde akahombaka kitanyiya awui ande. Ayotota lo dikambo diaso ɛlɔ kɛnɛ na? Onde ɔm’ɔmɔ la l’atei aso ayɔsɔnɔla ɛtshɔkɔ la lɔsɛnɔ lo tetemalaka ‘mpokamɛ dui dia Jehowa’?—Euhwelu k’Elembe 30:19, 20.
Tênde Ɔlɔlɔ
15 Nyɛsɔ tênde ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi wakakoke Ose Isariyɛlɛ kondja lo kitanyiyaka awui wa Jehowa. Oko ɛnyɛlɔ, Euhwelu k’Elembe 28:3 mbutaka ɔnɛ: “Nyu nyayotshokwama l’usumba, ndu nyayotshokwama l’usui.” Ɛtshɔkɔ w’oma le Nzambi halemanɛ la dihole diodjashi onto kana l’ɔkɛndɛ wele lande. Amɔtshi mbeyaka ndjaoka di’oko lɔsɛnɔ lawɔ laya mpika, ondo nɛ dia vɔ mbidjasɛ lo ngelo kele ekondjelo kekɔ pâ efula kana lo wodja wambohandjɔ vwa l’akambo w’ata. Akina mbeyaka kombola dia tokambɛ Jehowa lo dihole dikina. Akristo amɔtshi w’apami mbeyaka nkɔmɔ otema l’ɔtɛ w’ɔnɛ vɔ watasɔnama oko ekambi w’olimu kana oko dikumanyi l’atei w’etshumanelo. Tena dimɔtshi, Akristo wa amato kɔmɔka otema nɛ dia vɔ bu l’akoka wa kamba olimu w’ombatshi mboka kana wa misiyɔnɛrɛ. Koko, onto tshɛ ‘lahokamɛ dui dia Jehowa ndo latsha kɛnɛ tshɛ kalɔmbande’ ayɔtshɔkwama nshi nyɛ ndo pondjo pondjo.
16 Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 28:4 (NW) mbutaka ɔnɛ: “Elowa w’oma l’otema ayɛ, elowa w’oma lo nkɛtɛ yayɛ, elowa w’oma lo dongalonga diayɛ, tana ta ngɔmbɛ yayɛ la tana t’ɛkɔkɔ ayɛ, tshɛ wayɔtshɔkwama.” Woho wakawɔsɛ tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru ya l’ɔtɔi y’ɔnɛ: “ayɛ” mɛnyaka ɔnɛ ɔsɔ ekɔ dikambo diakahombe komɛ onto ndamɛ, le Ose Isariyɛlɛ lele l’okitanyiya. Ayotota lo dikambo di’ekambi wa Jehowa wakitanyiya awui ande ɛlɔ kɛnɛ na? Ehamelo katasalema l’andja w’otondo lo ɔlɔngɔswamelo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndja oma lo woho watshɔkɔla Nzambi weolo w’efula wadja apandjudi wa lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ndekana 5 000 000. (Mako 13:10) Ndo nto, awui wɛnya ɔnɛ ehamelo koleki woke kokaka salema mɛnamaka hwe nɛ dia anto ndekana 13 000 000 wakɔtɔ lo losanganya la lo 1995 la Dambo dia Dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ. Onde wɛ ekɔ lo kondja ɛtshɔkɔ wa Diolelo?
Ɔsɔnɛlɔ w’Isariyɛlɛ Waki Ohomba Efula
17 Lo mɛtɛ, ɛtshɔkɔ wakahombe tshulwɛ Ose Isariyɛlɛ lele l’okitanyiya. Wakalake ɔnɛ: ‘Ɛtshɔkɔ ɛnɛ tshɛ wayokoholwela, wayoya le yɛ.’ (Euhwelu k’Elembe 28:2) Woho akɔ wâmɛ mbakawate ndo lo dikambo dia mananu ɔnɛ: ‘Mananu nyɛ tshɛ yayokoholwela, yayoya le yɛ.’ (Euhwelu k’Elembe 28:15) Otondoyala ndo wɛ mbaki Ose Isariyɛlɛ la lo nshi y’edjedja, kakɔna ‘kotoya le yɛ,’ onde ɛtshɔkɔ kana mananu? Dui sɔ diotolemanɛ l’okitanyiya ayɛ kana l’ohedia ayɛ otsha le Nzambi.
18 Lo Euhwelu k’Elembe 28:15-68, etombelo wa kɔlɔ w’oma l’ohedia mbelamɛka ɔnɛ mananu. Etombelo ɛmɔtshi wekɔ etshikitanu mɛtɛ w’ɛtshɔkɔ waya oma l’okitanyiya, ɛtshɔkɔ wofundami lo Euhwelu k’Elembe 28:3-14. Mbala efula, Ase Isariyɛlɛ wakahomɔka lokolo l’ɛngɛnɔ nɛ dia wakasɔnaka dia ndjaɔtshiya l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. (Ezera 9:7; Jeremiya 6:6-8; 44:2-6) Ande kandji lee! Vɔ wotokoka mbewɔ mpokoso shɔ otondoyala wakasɔnɔla mboka k’ɔlɔlɔ, mbuta ate kitanyiyaka ɛlɛmbɛ la awui ande w’ɛlɔlɔ wakalembetshiyaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɔlɔ lo yoho yokɛma hwe. Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula sowaka ndo mpomɔka mpokoso nɛ dia vɔ wakasɔnɔla dia sala akambo wahɔtɔnɛ l’awui wa lo Bible, lo ndjaɔtshiya l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi, lo salaka akambo a mindo wa dieyanelo, lo nɔka kândji kana didjoyadjoya, lo ndjâla emunga a wanu, la lo salaka akambo akina wa ngasɔ. Oko wakadiɛnama l’Isariyɛlɛ la lo Juda ya lo nshi y’edjedja, naka wɛ sɔnɔla dia sala akambo wa kɔlɔ wa ngasɔ kete Nzambi ayokotona ndo wɛ ayoyala la pâ ka tshanana l’asolo.—Isaya 65:12-14.
19 Ase Isariyɛlɛ wakakondjaka ɛtshɔkɔ efula la wɔladi paka lam’akawakitanyiyaka awui wa Jehowa. Oko ɛnyɛlɔ, sho mbalaka ɔnkɔnɛ lo kɛnɛ k’endana la nshi ya Nkumekanga Sɔlɔmɔna: “Asi Juda la asi Isariyele waki efula uku seke ya losenga la l’umamu w’ashi a waki. Vo wakalekaka, wakanokaka, wakangenangenaka. . . . Juda la Isariyele wakadjase uma la Dane pulu ndu la Bere-Sheba ki lu nshi ya lumu tshe ya Solomona.” (1 Khumi ya Dikanga 4:20-25) Kânga lo nshi ya Nkumekanga Davidi, nshi yakalole l’ɔlɔshanelo efula oma le atunyi wa Nzambi, Jehowa akakimanyiyaka wodja ndo akâtshɔkɔlaka lam’akawasɔnaka dia kitanyiya awui wa Nzambi ka mɛtɛ.—2 Samuele 7:28, 29; 8:1-15.
20 Onde wɛ ayɔlɛmiya awui a Nzambi kana hatowalɛmiya? Ase Isariyɛlɛ wakahombe sɔnɔla. Kânga mbakatahowɔ pɛkato oma le Adama, takalongola ndo losha la sɔnɔla kɛnɛ kalangaso sala. Kânga mbele Satana, andja ɔnɛ wa kɔlɔ, la ekokele kaso, sho kokaka sɔnɔla mboka k’ɔlɔlɔ. Lâdiko dia lâsɔ, Otungi aso mbeyaka ate: ekɔ anto amɔtshi wayɔsɔnaka dia mbidjɛ lo mboka k’ɔlɔlɔ, aha l’onyɔ oto, koko ndo lo ditshelo, oyadi kânga la ntondo k’ekakatanu la ehemba a woho akɔna tshɛ. (1 Petero 5:8-10) Onde wɛ ayonga l’atei awɔ?
21 Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola waonga aso la ditshelo diaso lo ndjela diɛnyɛlɔ dia lo nshi y’edjedja. Ɔm’ɔmɔ la l’atei aso ayale la lowando ndo etawɔ ɛtɛkɛta ɛnɛ wakate Nzambi lo tshimbo ya Mɔsɛ ate: “Dimi lambokitsha lɔsɛnɔ la nyɔi, ɔtshɔkɔ la mananu la ntondo kayɛ; ɔnkɔnɛ sɔnɔla lɔsɛnɔ dia wɛ tshikala la lɔsɛnɔ.”—Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 30:19, NW.
[Study Questions]
1. Dikoka diakɔna diakalongola anto?
2. Adama akandasɔnɔla dia ntsha, ko naa etombelo wakayala oma lo dikambo sɔ?
3. Ngande wakashikikɛ Nzambi ɔnɛ sangwelo diande di’endana l’anto diayokotshama?
4. Kakɔna kakalɔngɔsɔla Jehowa dia tshɔkɔla anto?
5. Naa kitshimudi yele la tshɛkɛta “mananu”?
6. Kakɔna kakakomɛ Elisha suke la Bɛtɛlɛ ka lo nshi y’edjedja?
7. Kakɔna kakakomɛ akɛnda wakɔlaka Elisha, ndo lande na?
8. Kakɔna kaketawɔ Ase Isariyɛlɛ dia sala, ndo akawahombe nongamɛ oma lo dikambo sɔ?
9, 10. Etena kaki Mɔsɛ lo Dikona dia Sinai, Ase Isariyɛlɛ akawasale, ndo etombelo akɔna wakayala oma lo dikambo sɔ?
11. Alako akɔna wakayele Jashua lo dikambo di’ɛtshɔkɔ la mananu?
12. Naa mananu mɔtshi yakashile Ase Lɛwi?
13. L’ɛtɛkɛta ayɛ hita, ngande wakokayɛ mbuta ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi wakashilaka Ase Lɛwi?
14. Ase Isariyɛlɛ akawahombe sala dia nongola ɛtshɔkɔ?
15. Naa dui di’ohomba efula diakɛnyama l’atei w’ɔtshɔkɔ wofundami l’Euhwelu k’Elembe 28:3, ndo ngande wakokadiɔ tokimanyiya?
16. Ngande wɛnama dui dia lo Euhwelu k’Elembe 28:4 l’atei w’ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ?
17. Kakɔna kakahombe onto sala dia nde ‘kondja’ ɛtshɔkɔ kana mananu?
18. Ngande wotokoka Ase Isariyɛlɛ mbewɔ mananu?
19. Otote woho wakasɛnaka Ase Juda la Ase Isariyɛlɛ etena kakawakitanyiyaka awui wa Jehowa.
20. Nzambi mbeyaka dui diakɔna lo dikambo di’anto?
21. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
[Caption]
[Wembola]
[Caption on page 7]
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 7]
Ase Isariyɛlɛ wakatshumana lo wɛlɛlɔ wa Dikona dia Ngarizimɛ la di’Ebalɛ
[Caption on page 8]
Okonde Ayôkadimola Na?
◻ Jehowa akandasale dia tshɔkɔla akanga a pɛkato?
◻ Ele mananu?
◻ Ngande wotokoka Ase Isariyɛlɛ nongola ɛtshɔkɔ lo dihole dia mananu?
◻ Ɛtshɔkɔ akɔna wakakondja Ase Isariyɛlɛ lam’akawakitanyiyaka awui a Nzambi?