Ɛlɔmbwɛlɔ Ka Teokrasi Lo Tena Di’akristo

‘Lolango lande ele dia tshumanya diangɔ tshɛ nto lo Kristo, diangɔ dia l’olongo la diangɔ dia la nkɛtɛ.’​—⁠EFESO 1:​9, 10.

OTSHUMANYELO ɔsɔ wa ‘diangɔ dia l’olongo’ wakamɛ salema l’ɔnɔnyi wa 33 lo tena diaso nɛ, lam’akotɔ “Isariyɛlɛ wa Nzambi.” (Ngalatiya 6:​16, NW; Isaya 43:10; 1 Petero 2:​9, 10) L’ɔkɔngɔ w’eleko ka ntondo ka lo tena diaso nɛ, otshumanyelo ɔsɔ wakayokitakita l’etena kakayofulanɛka ɛtɔlɔki, ‘adiyo wa kɔlɔ’ wakonɛ Satana, ko ndjokomba Akristo wa mɛtɛ (wakelɛ Yeso ɔnɛ ‘eponga’). Koko, lam’akasukana ‘etena k’ekomelo,’ Isariyɛlɛ wa mɛtɛ waki Nzambi wakayɛnama nto ndo lo 1919, vɔ wakayokitshamaka lâdiko dia diangɔ tshɛ diaki Yeso.a​—⁠Mateu 13:​24-30, 36-43; 24:​45-47; Danyele 12:⁠4.

² Lo nshi yakalɔka anto ta dia ntondo di’andja w’otondo, Akristo w’akitami wakasale elimu wa mamba, oko akasale Mɔsɛ nde la Elidja.b (Enyelo 11:​5, 6) Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1919, vɔ wakasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ l’atei w’andja ɔnɛ wa lohetsho; vɔ wakasale olimu ɔsɔ la dihonga oko Elidja. (Mateu 24:​9-14) Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1922, vɔ wakewoya dombwelo dia Jehowa le anto, oko akela Mɔsɛ asui wa Nzambi le Ase Edjibito w’edjedja. (Enyelo 15:1; 16:​2-17) Ɛlɔ kɛnɛ, atshikadi w’Akristo asɔ w’akitami mbele etshina ka tshunda dia l’andja w’oyoyo diokengami l’Ɛmɛnyi wa Jehowa.

Olui Walɔmbɔla Wakamba Olimu

³ Oma k’etatelo k’etshumanelo k’Akristo, ambeki wa Yeso w’akitami waki l’ɔlɔngɔswamelo. Lam’akatafulanɛka lofulo l’ambeki, tshumanelo diakatemaka lo ngelo ndo dikumanyi diakasɔnamaka. (Tito 1:⁠5) L’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi wa 33 T.D., apɔstɔlɔ 12 mbaki olui walɔmbɔla (collège central) ndo vɔ waki la lowandji lâdiko dia tshumanelo tshɛ. Oko wakiwɔ ɔsɔku, vɔ mbaketaka la ntondo l’olimu w’esambishelo, aha la mboka wɔma. (Etsha 4:​33, 35, 37; 5:​18, 29) Vɔ mbakalɔngɔsɔla okahanyelo wa mbo ya ndɛ le ase wola, ndo vɔ mbakatome Petero la Joani otsha la Samariya dia tokimanyiya anto wa lɛkɔ lam’akawoke ɔnɛ anto akɔ wekɔ lo ngɛnangɛna ɔtɛkɛta wa Nzambi. (Etsha 6:​1-6; 8:​6-8, 14-17) Baranaba akɔshi Paulo ko mbɔtɔla la ntondo kawɔ dia toshikikɛ ɔnɛ osoyanyi ɔsɔ w’edjedja aya kakianɛ ombeki wa Yeso. (Etsha 9:27; Ngalatiya 1:​18, 19) L’ɔkɔngɔ wa Petero sambisha Kɔnɛliyo nde la wa lo luudu lande, nde akakalola la Jerusalɛma ko akayolembetshiya apɔstɔlɔ la anangɛwɔ akina w’Ase Judiya nganɛ wakɛnya nyuma k’ekila lolango la Nzambi lo dikambo sɔ.​—⁠Etsha 11:​1-18.

⁴ Oma lâsɔ, olui ɔsɔ walɔmbɔla (collège central) wakayɔhɛnyahɛnyamaka efula. Petero akɔtɔ lokanu ndo lɔsɛnɔ lande lakayoshimbamɛka paka oma l’ekimanyielo k’ondjelo. (Etsha 12:​3-11) L’etena kɛsɔ, lo mbala ka ntondo, onto ɔmɔtshi laki komonga l’atei w’apɔstɔlɔ 12 akayoyalaka la dihole dioleki woke la Jerusalɛma. Lam’akatombe Petero oma lo lokanu, nde akatɛ olui w’anto wakatshumana lo luudu la nyango Joani Mako ate: “Nyuteli Jakoba [y’ɔnango Yeso] la anyasu akambu ane.”​—⁠Etsha 12:⁠17.

⁵ Ntondotondo, l’ɔkɔngɔ wa Judasɛ Isakariyɔtɛ, ɔpɔstɔlɔ wa lokeso, ndjâdiaka nde ndamɛ, akayɛnamaka ohomba mbɔsa onto ɔmɔtshi lakayala kâmɛ la Yeso lo nshi yakandasalaka olimu ande ndo lakɛnyi nyɔi la eolwelo kande ko mbosha ‘dihole’ dia Judasɛ dia nde monga ɔpɔstɔlɔ. Koko, lam’akadiakema Jakɔba y’ɔnango Joani, ndoko lakawadje lo dihole diande dia monga ɔmɔtshi a l’atei w’apɔstɔlɔ 12. (Etsha 1:​20-26; 12:​1, 2) Koyanga mbakidiɔ ɔsɔku, avɛsa wa l’ɔkɔngɔ watɛkɛta dikambo di’olui walɔmbɔla (collège central) mɛnyaka ɔnɛ lofulo l’ase olui ɔsɔ lakayodɛka. Lam’akatombe owanu ɔmɔtshi dia mbeya kana Ase Wedja wayela Yeso pombaka kitanyiyaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, dikambo sɔ diakatɔlama le ‘apɔstɔlɔ la dikumanyi di’apami diaki la Jerusalɛma’ dia vɔ mbɔsa tɛdikɔ. (Etsha 15:​2, 6, 20, 22, 23; 16:⁠4) Lâsɔ mɛtɛ, mbokɛmaka hwe ɔnɛ ‘dikumanyi di’apami’ waki l’atei w’olui walɔmbɔla, ko lande na kakiwɔ l’atei w’olui walɔmbɔla na? Bible hate bonde kakiwɔ l’olui akɔ, koko akɛnamaka hwe ɔnɛ wôngelo awɔ l’atei w’olui ɔsɔ aki dui di’ɔlɔlɔ. Nyɔi ka Jakɔba ndo wɔtwɛlɔ wa Petero lo lokanu akɛnyaka ɔnɛ apɔstɔlɔ mbeyaka ndjodjama lo lokanu kana ndjodiakema lushi lɔmɔtshi. Lam’ele dikambo dia ngasɔ diakakokaka salema kânga mbakiwɔ koshikikɛka ɔnɛ diɔ diayosalema mɛtɛ, wôngelo wa dikumanyi dikina diaki l’akoka wahombama ndo diakahotɔka ɔnkɔnɛ akasalaka olui walɔmbɔla akambo akashikikɛka ɔnɛ tshumanelo diayoyotetemala nɔmbɔma lo yoho yaha l’ofukutanu.

⁶ Lam’akaye Paulo la Jerusalɛma otsha l’ɔnɔnyi wa 56 T.D., nde akatshu le Jakɔba dia towɔkɔndɔlɛ ɔnkɔnɛ akete akambo ndo Bible mbutaka ɔnɛ: “Dikumanyi tshe diaki laawo.” (Etsha 21:18) Lande na kakiwɔ kɔtɛkɛta ndoko dikambo di’apɔstɔlɔ lo losanganya lɔsɔ na? Ndo lâsɔ nto, Bible hate ndoko dui. Koko, ombewi w’ɛkɔndɔ welɛwɔ Eusèbe akayofundaka l’ɔkɔngɔ ate l’etena kɛmɔtshi ka la ntondo k’ɔnɔnyi wa 66 T.D., “apɔstɔlɔ wakatshikala waki lo wâle wa nyɔi wonya tshɛ, ndo wakatshanyema oma la Judiya. Koko, dia vɔ ndakanya losango lawɔ, vɔ wakatɛngɔlaka lo wedja tshɛ lo wolo wa Kristo.” (Eusebius, Dibuku III, V, v. 2) Lo mɛtɛ, ɛtɛkɛta ɛsɔ wakafunde Eusèbe kosambiyama oma le Nzambi, koko vɔ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kata Bible. Ɛnyɛlɔ oko l’ɔnɔnyi wa 62 T.D., Petero aki la Babilɔna​—⁠wodja wanganyi la Jerusalɛma etale efula. (1 Petero 5:13) Koko, mbokɛmaka hwe dia l’ɔnɔnyi wa 56 T.D., ndo ondo polo ndo l’ɔnɔnyi wa 66 T.D., olui ɔmɔtshi walɔmbɔla wakasalaka olimu la Jerusalɛma.

Ɛlɔmbwɛlɔ k’Ɔlɔngɔswamelo wa Nzambi lo Nshi Yaso Nyɛ

⁷ Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 33 T.D. polo ndo lo fɔnu kakayoyaka la Jerusalɛma, paka Akristo w’Ase Juda ato mbaki mɛtɛ l’atei w’olui walɔmbɔla. Lam’akatshu Paulo la Jerusalɛma l’ɔnɔnyi wa 56 T.D., nde akatoka ɔnɛ efula k’Akristo w’Ase Juda wa la Jerusalɛma, koyanga ‘mbakawakimɛ mbetawɔ ka Nkumɛso Yeso Kristo,’ koko waki ndo ‘l’ohetoheto lo dikambo di’Ɛlɛmbɛ [wa Mɔsɛ].’c (Jakoba 2:1; Etsha 21:​20-25) Ondo mɛtɛ aki wolo efula le Ase Juda wa ngasɔ dia vɔ kanyiya ɔnɛ Ose Wodja kokaka monga l’atei w’olui walɔmbɔla. Koko lo nshi yaso nyɛ, otshikitanu wambosalema lo dikambo dia wanɛ wakenga olui ɔsɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, olui ɔsɔ kengama tshɛ l’Akristo w’akitami w’Ase Wedja, ndo Jehowa ekɔ lo tshɔkɔla olimu awɔ lo yɛdikɔ y’efula.​—⁠Efeso 2:​11-15.

⁸ Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wakafundama tshunda dia Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania l’abuku wa Lɛɛta lo 1884 polo ndo lo 1972, owandji wa Société kakɔ aki la lowandji la woke l’atei w’ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa, ndo Olui Walɔmbɔla (Collège central) wakakakatanyema ma ma la kɔmite k’ɛnɔmbɔdi wa Société Watch Tower. Ɛtshɔkɔ wakakondjama l’ɛnɔnyi ɛsɔ mɛnyaka ɔnɛ Jehowa aketawɔka ɔlɔngɔswamelo ɔsɔ. L’asa ɔnɔnyi wa 1972 la wa 1975, lofulo l’ase Olui Walɔmbɔla lakayodɛka polo ndo lo 18. Ɔlɔngɔswamelo ɔsɔ wakayoleka fɔna la wɔnɛ wa lo nshi ya ntondo lam’akawayoshaka olui ɔsɔ wakayohamaka lowandji l’efula; amɔtshi wa l’atei w’olui akɔ wekɔ nto ɛnɔmbɔdi wa tshunda dia Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.

⁹ Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1975, amɔtshi wa l’atei w’anto asɔ 18 wakashidiya lowango lawɔ la la nkɛtɛ. Vɔ wakalɛndja andja ɔnɛ ndo ‘wakashile mbidjasɛ kâmɛ la Yeso lo okudi ande wa l’olongo.’ (Enyelo 3:21) L’ɔtɛ wa dikambo sɔ ndo w’akambo akina, anto dikumi mbambotshikala lo Olui Walɔmbɔla, lo dikumi diakɔ mbele ndo ɔnɛ lakayokotshamaka l’ɔnɔnyi wa 1994. Efula kawɔ waya esombe wa mamba. Koko, anangɛso asɔ w’akitami wekɔ lo kimanyiyama dimɛna efula l’etena kasalawɔ elimu awɔ w’ohomba efula. Lende akondjawɔ ekimanyielo kɛsɔ na? Tayokondja okadimwelo naka sho menda awui weta nshi nyɛ l’atei w’ekambi wa Nzambi.

Ekimanyielo le Isariyɛlɛ wa Nzambi

¹⁰ L’ɔnɔnyi wa 1884, suke la wanɛ tshɛ wakɔtɔ l’ɔnɔngɔ w’Isariyɛlɛ wa Nzambi waki Akristo w’akitami. Koko olui okina wakayotatɛ mɛnama yema yema ndo, l’ɔnɔnyi wa 1935, olui ɔsɔ wakayeyamaka ɔnɛ vɔ mbele ‘lemba la woke’ latawɔ lo Enyelo tshapita 7. Lam’ele vɔ wekɔ l’elongamelo ka sɛna la nkɛtɛ, anto asɔ mbele ‘diangɔ dia la nkɛtɛ’ diasangoya Jehowa tshumanya kâmɛ lo Kristo. (Efeso 1:10) Vɔ mbele “ekoko ekina” wa lo wɛɛla wa Yeso wa nkoto y’ɛkɔkɔ. (Joani 10:16) Tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 1935, ɛkɔkɔ ekina wakahongomɔ oya l’ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa. Vɔ wakaye ‘wayafumbɔ oko dinge, ndo oko tokudumba oya lo wesho wa tokefu tawɔ.’ (Isaya 60:⁠8) Lam’ele lemba la woke lekɔ lo tafulanɛ ndo olui w’akitami wekɔ lo takitakita nɛ dia efula kawɔ shidiyaka lowango lawɔ la la nkɛtɛ lo nyɔi, ɛkɔkɔ ekina wele l’akoka wahombama wekɔ lo kondja ɛkɛndɛ efula wa weke nshi nyɛ lo elimu w’Akristo. Lo yoho yakɔna na?

¹¹ Ɔkɛndɛ woleki tshɛ wele la ‘wodja w’ekila’ waki Nzambi nshi tshɛ ele mbewoya anto akambo w’ɛlɔlɔ waki Jehowa. Paulo akelɛ ɔkɛndɛ akɔ ɔsɔ ɔnɛ olambo wa lo tɛmpɛlɔ, ndo Yeso akasha wanɛ wakahombe ndjoyala ‘ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga’ olimu wa sambisha la ndakanya. (Etumbelu 19:​5, 6; 1 Petero 2:​4, 9; Mateu 24:14; 28:​19, 20; Heberu 13:​15, 16) Koyanga mbediɔ ɔsɔku, Tshoto y’Etangelo ya Loseketanya 1, 1932 (l’Angɛlɛ), yakaleke keketsha olui a wanɛ wele Jɔnadaba akɛnyaka didjidji diawɔ dia vɔ kamba olimu ɔsɔ. L’etena kɛsɔ ko efula ka l’atei w’ɛkɔkɔ ekina wambotatɛka kamba olimu ɔsɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, olimu w’esambishelo wekɔ lo salema suke la tshɛ oma le ɛkɔkɔ ekina oko etenyi koleki woke ‘k’olimu w’ekila wakambɛwɔ Nzambi ndo la yanyi ndo l’otsho lo tɛmpɛlɔ kande.’ (Enyelo 7:15) Lo yoho yakɔ yâmɛ, lo nshi yakamɛ ɔlɔngɔswamelo w’ekambi wa Jehowa wa nshi nyɛ, wanɛ waki dikumanyi lo tshumanelo ele Akristo w’akitami, ‘tɔɔtɔ’ ta lo lonya l’omi laki Yeso Kristo. (Enyelo 1:​16, 20) Koko Tshoto y’Etangelo ya Yitshu 1, 1937 (l’Angɛlɛ), yakewoya ɔnɛ ɛkɔkɔ ekina wele l’akoka wahombama kokaka monga ekambi wa lo tshunda (emendji walɔmbɔla). Oyadi kânga akitami w’apami wakikɔ lâwɔ, ɛkɔkɔ ekina wakakoke mbɔsama wate kana oko akitami w’apami bu l’akoka wa mɛmba ɛkɛndɛ ɛsɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, suke la dikumanyi tshɛ dia lo tshumanelo diekɔ l’atei w’ɛkɔkɔ ekina.

¹² Onde ekɔ kɔlɔ mbisha ɛkɔkɔ ekina ɛkɛndɛ w’ohomba efula ngasɔ? Kema, ɔsɔ ekɔ yoho ya ndjela ɛnyɛlɔ ka lo nshi ya ntondo. Angɛndangɛnda amɔtshi wakayɔtɔka l’ɔtɛmwɛlɔ w’Ase Juda (ase wedja wakadjasɛ l’atei awɔ) waki l’ahole w’ohomba efula l’Isariyɛlɛ w’edjedja. (2 Samuele 23:​37, 39; Jeremiya 38:​7-9) L’ɔkɔngɔ w’Ase Isariyɛlɛ ntshɔ la Babilɔna lo lɔhɔmbɔ, wa Netinimɛ (ekambi wa lo tɛmpɛlɔ waki komonga Ase Isariyɛlɛ) wanɛ waki l’akoka wahombama, wakakondja waɛsɛ wa kambaka olimu lo tɛmpɛlɔ, waɛsɛ wele paka Ase Lɛwi ato mbakakondjaka ntondo. (Ezera 8:​15-20; Nehemiya 7:60) Lâdiko dia lâsɔ, Mɔsɛ, ɔnɛ lakɛnama kâmɛ la Yeso lo ɛnɛlɔ k’ohilwelo ande, aketawɔ alako w’ɛlɔlɔ wakawosha okil’ande Jɛtɛro, Ose Midiyana. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayɔlɔmbaka Hɔbaba, ɔna Jɛtɛro, dia nde tawalɔmbɔlaka l’oswe wa shɛnga.​—⁠Etumbelu 18:​5, 17-24; Walelu 10:⁠29.

¹³ Otsha l’ekomelo k’ɛnɔnyi 40 wakiwɔ l’oswe wa shɛnga, Mɔsɛ akalɔmbɛ Jehowa dia nde sɔnɔla okitɔ ande nɛ dia nde akeyaka ɔnɛ nde hatokoma lo Nkɛtɛ ya Daka. (Walelu 27:​15-17) Jehowa akawotɛ dia nde mbisha Jashua ɔkɛndɛ la ntondo k’anto tshɛ, ko Mɔsɛ akasale ɔsɔku koyanga mbakinde eke la wolo wa demba ndo mbakinde kotshika nɔmbɔla Isariyɛlɛ l’etena kakɔ kâmɛ. (Euhwelu k’Elembe 3:28; 34:​5-7, 9) La yimba ya ngasɔ ya ndjâkitshakitsha, Akristo w’akitami wamboshilaka tatɛ mbisha apami wakoka l’atei w’ɛkɔkɔ ekina ɛkɛndɛ wa weke.

¹⁴ Ɛkɛndɛ w’efula wataleke ɛkɔkɔ ekina kondja l’atei w’ɔlɔngɔswamelo wa Nzambi ekɔ dui diakatatami lo pɔlɔfɛsi. Zɛkariya akatatshi ɔnɛ Ose Filistiya laha Ose Isariyɛlɛ ayoyala “oko shɛyikɛ lo Juda.” (Zɛkariya 9:​6, 7, NW) Wa shɛyikɛ waki ewandji a waoho, ɔnkɔnɛ Zɛkariya akataka ate ɔnɛ laki otunyi w’Isariyɛlɛ lo nshi ya ntondo ayoyɔtɔ l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ ko ndjoyala oko owandji wa dioho dimɔtshi lo Nkɛtɛ ya Daka. Ndo nto, Jehowa akate ɛtɛkɛta ɛnɛ otsha le Isariyɛlɛ wa Nzambi ate: “Asi wedja wayuyala leko dia ndesha nyimba yanyu ya dungalunga. Vo wayuyala ekambi anyu wa dikambo ndu wa lu dikambo di’elua. Nyu nyayetama elombedi wa [Jehowa]. Antu wayunyeta vati: Ekambi wa [Nzambi kaso].” (Isaya 61:​5, 6) “Asi wedja” watawɔ lanɛ kɛdikɛdi ɛkɔkɔ ekina. Vɔ wekɔ lo kondja ɛkɛndɛ dia vɔ talekaka kamba olimu l’etena kashidiya akitami w’esombe lowango lawɔ la lanɛ la nkɛtɛ ko ntshɔ l’olongo dia tokamba lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ oko ‘ɛlɔmbɛdi wa Jehowa,’ wodingi okudi wa Jehowa wa lokumu oko ‘ekambi wa Nzambi kaso.’​—⁠1 Koreto 15:​50-57; Enyelo 4:​4, 9-11; 5:​9, 10.

‘Lɔlɔnga Layaye’

¹⁵ Atshikadi w’Akristo w’akitami ngɛnangɛnaka efula dia ndakanya ɛkɔkɔ ekina woho wa vɔ mbeya mɛmba ɛkɛndɛ watafulanɛ tsho. Osambu 71:18 mbutaka ɔnɛ: “[Nzambi] li, tonsekaki lam’ayami usumbi la ote aya kasa la ndjui, edja ndu lambutela wa lolonga lone dia lunya laye la wulu, la wulu aye le untu tshe layutoka.” Lam’akayɔalembetshiyaka divɛsa sɔ, Tshoto y’Etangelo ya Diɛla Woke 15, 1948 (l’Angɛlɛ), yakate ɔnɛ etshumanelo k’Akristo w’akitami kaya osombe mɛtɛ. Yɔ yakate nto ɔnɛ Akristo w’akitami “wekɔ lo menda l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ lo nshi y’otsha la ntondo, l’ekimanyielo k’osase wa pɔlɔfɛsi ya lo Bible, ndo wekɔ lo mɛna lɔlɔnga l’oyoyo.” Wa na wele lɔlɔnga lɔsɔ mɛtɛ na? Tshoto y’Etangelo yakate ɔnɛ: “Yeso akawaelɛ ɔnɛ ‘ɛkɔkɔ ekina.’ ” ‘Lɔlɔnga layaye’ kɛdikɛdi anto wayɔsɛna lanɛ la nkɛtɛ, la tshina di’ɛlɔmbwɛlɔ k’oyoyo ka Diolelo dia l’olongo.

¹⁶ Bible hashikikɛ etena kayotshika Akristo tshɛ w’akitami anangɛwɔ wa lo ‘lɔlɔnga layaye’ ko vɔ ntshɔ dia totombwama kâmɛ la Yeso Kristo. Koko, akitami asɔ wekɔ l’eshikikelo ɔnɛ etena kɛsɔ kambosukana. Akambo wakatatshi Yeso lo pɔlɔfɛsi ka woke katɛkɛta dikambo dia ‘etena k’ekomelo’ wakakotshama tatɛ oma lo 1914; dui sɔ mɛnyaka ɔnɛ elanyelo k’andja ɔnɛ kaya suke. (Danyele 12:4; Mateu 24:​3-14; Mako 13:​4-20; Luka 2:​7-24) Kem’edja nto, Jehowa ayanga mbela andja w’oyoyo, lo andja akɔ, ‘lɔlɔnga layaye’ ‘layokita diolelo [nkɛtɛ kayɔlɔmbwama oma lo diolelo dia l’olongo] diakawâlɔngɔsɔlɛ oma k’etatelo k’andja.’ (Mateu 25:34) Vɔ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba lam’akongɛwɔ Paradiso kayoya lanɛ la nkɛtɛ ndo eolwelo ka miliyɔ ya wanɛ wakavu oma lo Hadɛsɛ. (Enyelo 20:13) Onde Akristo w’akitami wayonga lâwɔ dia ndjolongola anto asɔ wayolɔ? L’ɔnɔnyi wa 1925, Tshoto y’Etangelo ya Yitshu 1 (l’Angɛlɛ) yakate ɔnɛ: “Shamɛ hatokoke mbuta ɔnɛ Nzambi ayotsha dikambo sɔ kana hotsha. . . . [Koko] sho tshutshuyamaka dia mbuta ɔnɛ ase Ɛkɛlɛsiya [Akristo w’akitami] wayotombwama la ntondo ka eolwelo k’ɛlɔhɛ wa lo nshi y’edjedja [Ɛmɛnyi wa kɔlamelo waki lo nshi ya la ntondo ka Kristo ndja la nkɛtɛ].” Lo yoho yakɔ yâmɛ, lo dikambo di’ɔnɛ kana akitami amɔtshi wayonga la nkɛtɛ dia ndjolongola anto asɔ wayolɔ, Tshoto y’Etangelo ya Lovula 1, 1989, yakate ɔnɛ: “Dikambo sɔ hadiotonga ohomba.”d

¹⁷ Lo mɛtɛ, sho hateye kɛnɛ kayokomɛ Okristo tshɛ lele okitami. Koko ɛnamelo ka Mɔsɛ la Elidja lam’akahilɔ Yeso mɛnyaka ɔnɛ Akristo w’akitami wanɛ wayolɔ pombaka monga kâmɛ la Yeso lam’ayondoya lo lotombo dia ‘ndjofuta onto l’onto oko wele ditshelo diande’ l’etena kayondolomboya anto ndo mbakotshɛ tɛdikɔ tayondowaɔsɛ. Lâdiko dia lâsɔ, sho mbohɔka daka dia Yeso di’ɔnɛ Akristo w’akitami ‘wadja otshumba’ wayosangana la nde dia ‘mbolɛ wedja la okalemba wa lowolo’ lo Aramangɛdɔna. Lam’ayoya Yeso lo lotombo, vɔ wayodjasɛ kâmɛ la nde dia ‘nomboya waoho dikumi l’ahende w’Isariyɛlɛ.’ Vɔ la Yeso ‘wayɔtɛtshatɛtsha Satana la tshina di’ekolo awɔ.’​—⁠Mateu 16:27–17:9; 19:28; Enyelo 2:​26, 27; 16:​14, 16; Romo 16:20; Etatelu 3:15; Osambu 2:9; 2 Tesalonika 1:​9, 10.

¹⁸ Lo ndjela ɔlɔngɔswɛlɔ ande w’akambo, Jehowa ekɔ lo ‘tatshumanya diangɔ tshɛ nto lo Kristo’ yema yema. Lo kɛnɛ kendana la ‘diangɔ dia l’olongo,’ sangwelo diande diaya suke la kotshama tshɛ. Osanganelo w’anto 144000 tshɛ kâmɛ la Kristo ‘lo diwala di’Ɔna Ɔkɔkɔ’ diaya suke. Diɔ diakɔ diele, anangɛso wa l’atei w’ɛkɔkɔ ekina wele didjidji dia ‘diangɔ dia la nkɛtɛ,’ wanɛ wambotshunda wɔɔngɔ ndo waya edja efula, wekɔ lo kondja ɛkɛndɛ wa weke efula dia kimanyiyaka anangɛwɔ w’akitami. Ande etena k’ɔngɛnɔngɛnɔ efula kasɛnaso lee! Ande ɔlɔ mɛna woho watatshu sangwelo dia Jehowa dia diɔ kotshama tshɛ lo tshɛ lee! (Efeso 1:​9, 10; 3:​10-12; Enyelo 14:1; 19:​7, 9) Ndo ɛkɔkɔ ekina ngɛnangɛnaka efula dia mbisha anangɛwɔ w’akitami lonya l’etena kakamba elui akɔ ehende kâmɛ oko ‘olui ɔtɔi w’ɛkɔkɔ’ walɔmbwama oma le ‘olami ɔtɔi,’ wayakitshakitsha l’ɛse ka Nkumekanga Yeso Kristo, ndo watombola Jehowa Nzambi, Omboledi w’Andja w’Otondo.​—⁠Joani 10:16; Filipi 2:​9-11.

[Footnotes]

[Study Questions]

1, 2. (a) Ngande wakasalema otshumanyelo wa ‘diangɔ dia l’olongo’ tatɛ oma l’ɔnɔnyi wa 33 T.D.? (b) Ngande wakɛnya Akristo w’akitami yimba yele oko ya Mɔsɛ la Elidja tatɛ oma lo 1914?

3. Akambo akɔna wɛnya ɔnɛ tshumanelo di’Akristo wa ntondo diaki l’ɔlɔngɔswamelo wa dimɛna?

4. Ngande wakawayange ndjaka Petero, ko ngande wakashimbamɛ lɔsɛnɔ lande?

5. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Jakɔba, ngande wakayotshikitanaka woho wakakengama olui walɔmbɔla?

6. Ngande wakatetemala olui walɔmbɔla sala olimu la Jerusalɛma, oyadi kânga l’etena kele anto wa ntondo wa l’olui akɔ komonga l’osomba akɔ?

7. Lo mbɛdika la olui walɔmbɔla wa l’eleko ka ntondo, naa otshikitanu wa woke wele lo woho wokengami Olui Walɔmbɔla wa nshi nyɛ?

8, 9. Akambo akɔna wakasalema l’atei w’Olui Walɔmbɔla lo nshi yaso nyɛ?

10. Wa na wakayɔtɔ l’ɔnɔngɔ w’akitami dia kambɛ Jehowa olimu lo nshi y’ekomelo nyɛ, ndo ngande wakatatami dikambo sɔ lo pɔlɔfɛsi?

11. Naa waɛsɛ wele paka Akristo w’akitami ato mbaki lawɔ ntondo koko waya ndo le ɛkɔkɔ ekina nshi nyɛ?

12. Naa bɛnyɛlɔ dia l’Afundelo diɛnya ɔnɛ ɛkɔkɔ ekina wele l’akoka kokaka nongola ɛkɛndɛ w’ohomba efula l’atei w’ɔlɔngɔswamelo wa Nzambi?

13. Lam’etawɔwɔ la ndjâkitshakitsha tshɛ dia mbisha ɛkɔkɔ ekina wele l’akoka ɛkɛndɛ, Akristo w’akitami wekɔ lo mbokoya yimba y’ɔlɔlɔ yaki na?

14. Naa pɔlɔfɛsi yakatatshi dia ɛkɛndɛ w’efula wayokondja ɛkɔkɔ ekina l’atei w’ɔlɔngɔswamelo wa Nzambi?

15. L’etena kɛnɛ k’ekomelo, naa olui w’Akristo ‘wambotshunda esombe,’ ndo olui akɔna wele ‘lɔlɔnga layaye’?

16. Ɛtshɔkɔ akɔna wakongɛ ase ‘lɔlɔnga layaye’ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ?

17. Naa waɛsɛ wa mamba wayokondja olui w’akitami tshɛ vɔ la Yeso Kristo, Nkumekanga kambahema l’okudi?

18. (a) Lende aya ‘otshumanyelo wa diangɔ dia l’olongo lo Kristo’ nshi nyɛ? (b) Akokaso mbuta lo dikambo di’‘otshumanyelo wa diangɔ dia la nkɛtɛ lo Kristo’?

[Caption]

[Footnotes]

[Caption]

[Questions]

[Caption on page 15]

[Caption on page 15]

Oyadi kânga l’etena kaki anto wa ntondo wa l’olui akɔ komonga la Jerusalɛma, olui walɔmbɔla wakatetemalaka sala olimu lɛkɔ

[Caption on page 16]

[Captions on page 16]

C.T. Russell: 1884-1916; J.F. Rutherford: 1916-42; N.H. Knorr: 1942-77; F.W. Franz: 1977-92; M.G. Henschel: 1992-

Akristo w’akitami wambotshunda wɔɔngɔ wekɔ tshondo y’ɔtshɔkɔ le ekambi wa Jehowa

[Caption on page 18]

[Review on page 18]

Onde Wɛ Kokaka Nembetshiya?

◻ Ɔlɔngɔswamelo wa Nzambi ngande wakawatatshɔka otsha la ntondo l’eleko ka ntondo?

◻ Ngande wakayohama Olui Walɔmbɔla l’atei w’ɔlɔngɔswamelo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa nshi nyɛ?

◻ Avɛsa akɔna wɛnya ɔnɛ kokaka mbisha ɛkɔkɔ ekina lowandji l’atei w’ɔlɔngɔswamelo wa Jehowa?

◻ Ngande wambotshumanyema ‘diangɔ dia l’olongo’ la ‘diangɔ dia la nkɛtɛ’ kâmɛ lo Kristo?