“Akanga a memakana wayukita kete”—ngande na?
“ONDO wɛ mbeyaka dimɛna ɛtɛkɛta waki Yeso wananda otema wata ɔnɛ: ‘Akanga a memakana wayukita kete.’ Koko, lo menda kɛnɛ kasalanɛ anto ndo kɛnɛ kasalɛwɔ nkɛtɛ, onde wɛ fɔnyaka di’ɛngɔ kɛmɔtshi kayotshikala dia akanga a memakana ndjokita?”—Mateu 5:5; Osambu 37:11.
Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi le Myriam, akakambe la dimbola sɔ dia mbɔtshiya ɔkɛtshanyelo ɔmɔtshi wa lo Bible. Onto lakasawolaka la nde akôkadimola ate, naka Yeso mbakalake dikambo sɔ, kete nde akalange nembetshiya dia nkɛtɛ sunganaka mɛtɛ mbelamɛ ɔnɛ sango, mbut’ate yɔ hayolanyemaki kana monga tɔngɔ to.
Ɔsɔ mɛtɛ aki okadimwelo w’onto lɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ. Ko onde tekɔ l’ɔkɔkɔ wa mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ ngasɔ? Eelo, nɛ dia Bible toshaka ɛkɔkɔ w’eshika wa mbetawɔ ɔnɛ daka sɔ diayokotshama. Ɛlɔ kɛnɛ, ekotshamelo ka daka sɔ kakatana la daka diaki Nzambi diendana l’anto ndo la nkɛtɛ. Ndo sho tekɔ l’eshikikelo dia Nzambi ayokotsha kɛnɛ kakandasangoya. (Isaya 55:11) Ko lâsɔ, naa sangwelo dia ntondo diaki Nzambi diendana l’anto, ndo ngande wayondodikotsha?
Sangwelo dia pondjo diaki Nzambi diendana la nkɛtɛ
Jehowa Nzambi akatonge nkɛtɛ la sangwelo dia shikaa. “Okone mbata [Jehowa], lakatungi ulungu (ndi eli [Nzambi]!), lakatungi kete, ndu lakayitshi (ndi kakayishikike; ndi kuyitunga utungatunga, keli akayitungi dia antu mbidjase loko!) kata ati: Dimi keli [Jehowa], nduku ukina.” (Isaya 45:18) Ɔnkɔnɛ, nkɛtɛ akatongama di’anto mbidjasɛka lɔkɔ. Ndo nto, sangwelo dia Nzambi ele dia nkɛtɛ monga edjaselo ka pondjo kaki anto. “We akashikike kete lu dikitshelu diayo, diako mbahayasukasukaki pundju.”—Osambu 104:5; 119:90.
Sangwelo dia Nzambi diendana la nkɛtɛ mɛnamaka nto lo ɔkɛndɛ wakandasha atshukanyi wa ntondo. Jehowa akatɛ Adama la Eva ate: “Nyuyali la diwutshi, nyufulaneli, nyuludia kete, nyuyûleli. Nyuleli nsi ya lu ashi a waki, fudu ya l’ulungu, la dikendakenda tshe dieli la lumu diakendakenda la kete.” (Etatelu 1:28) Nkɛtɛ yakasha Nzambi Adama la Eva, yakahombe monga edjaselo kawɔ ka pondjo pondjo vɔ la ekana awɔ. Omembi w’esambo akayotaka ntambe efula l’ɔkɔngɔ ate: “Ulungu weli wa [Jehowa] keli kete mbakandasha antu.”—Osambu 115:16.
Dia vɔ shihodia elongamelo ka diambo kɛsɔ, Adama la Eva, ndo ekana awɔ wakahombe mbetawɔ Jehowa Nzambi, Otungi ndo Ombishi wa Lɔsɛnɔ, oko Owandji awɔ wa lâdiko ndo mbokitanyiya. Jehowa kombishɛ ndoko dikambo lam’akandadjangɛ onto ate: “Olekaki elua w’etamba tshe wa l’ekambo uku alangaye. Keli, tolekaki elua w’uma l’utamba wa ewu k’akambu w’ololo ndu k’akambu wa kolo, ne dia lushi layuyole, we ayuvo.” (Etatelu 2:16, 17) Dia Adama la Eva tetemala mbidjasɛ l’ekambo k’Ɛdɛna, vɔ wakahombe kitanyiya ɔlɛmbɛ ɔsɔ wokɛma hwe ndo wa wɔdu. Lo sala dikambo sɔ vɔ wotɛnya lowando lo kɛnɛ tshɛ kakâsalɛ Shɛwɔ lele l’olongo.
Etena kakahindola Adama la Eva Nzambi lo mɔnyɔla ɔlɛmbɛ wakandawadjangɛ, vɔ wakakadja ɔnɛ lakawasha diangɔ tshɛ diakiwɔ ladiɔ. (Etatelu 3:6) Lo sala ngasɔ, vɔ wakashisha ndo wakashishɛ ekana awɔ edjaselo kawɔ ka dimɛna ka Paradiso. (Romo 5:12) Onde ohindodi waki anto ahende wa ntondo wakatola sangwelo dia Nzambi diendana la nkɛtɛ?
Nzambi kahatshikitana
Lo tshimbo y’omvutshi ande Malaki, Nzambi akate ate: ‘Dimi mbele Jehowa, dimi hatotshikitanaka.’ (Malaki 3:6) Lo mbisha kɔmatɛrɛ lo divɛsa sɔ, nomb’ewo kɛmɔtshi k’akambo wa lo Bible yɔnɛ L. Fillion ka lo wodja wa France akalembetshiya dia awui wele lo divɛsa sɔ kakatana l’okotshamelo wa sangwelo dia Nzambi. Fillion akafunde ate: “Jehowa otokoka nanya anto ande wakatɔmbɔkɔ, koko oko wahandatshikitana lo kɛnɛ kendana l’alaka ande, oyadi dikambo diakɔna tshɛ, nde ayokotsha alaka tshɛ wakandalake ntondo.” Alaka waki Nzambi, oyadi otsha le onto kana otsha le wodja, kana andja w’otondo hawotohamɛ, koko wayokotshama l’etena kakandashikikɛ. “Ndi atuhoka daka diandi pundju, ndu diui diakandadjanga edja ndu nonga kinunu.”—Osambu 105:8.
Ngande wakokaso monga l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa atatshikitanya sangwelo diande di’oma k’etatelo diendana la nkɛtɛ? Sho kokaka monga l’eshikikelo nɛ dia l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama, mbut’ate lo Bible sho tanaka sangwelo diaki Nzambi dia mbisha anto w’okitanyiya nkɛtɛ. (Osambu 25:13; 37:9, 22, 29, 34) Ndo nto, Afundelo tɛkɛtaka dia wanɛ wakatshɔkwama oma le Jehowa oko anto wodjashi lo dihole dia lotui tshitshi, onto l’onto “la tshina di’okodi andi wa vinyo,” ndo “nduku untu ayuwautsha woma.” (Mika 4:4; Ezekiyele 34:28) Ɛsɔnami wa Jehowa “wayuhika mvudu, wayudjaseka loko; wayune dikambo di’elua, wayolekaka elua w’uma loko.” Vɔ wayonga la wɔladi kânga lam’asawɔ la nyama ya l’okonda.—Isaya 11:6-9; 65:21, 25.
Bible mbishaka ɛnɛlɔ ka ntondo ka daka diaki Nzambi sɔ lo yoho kina. L’etena kakolɛka Nkumekanga Sɔlɔmɔna, wodja w’Isariyɛlɛ waki la wɔladi ndo l’ɔngɔnyi. L’ɛlɔmbwɛlɔ kande, “Juda la Isariyele wakadjase uma la Dane pulu ndu la Bere-Sheba ki lu nshi ya lumu tshe ya Solomona. Untu l’untu akadjaseka ki la tshina di’okodi andi wa vinyo la la tshina di’utamba andi wa fingu.” (1 Khumi ya Dikanga 4:25) Bible mbutaka dia Yeso ‘ndeka Sɔlɔmɔna,’ ndo lo tɛkɛta dikambo dia lowandji lande omembi w’esambo akate ate: “Lu nshi yandi kukongona antu w’ololo, ki ka mamba kayalaki lewo edja ndu ngondo hayale ntu.” L’etena kɛsɔ, “kete ya l’ete w’akuna yayongonyaka mbu ya nde efula.”—Luka 11:31; Osambu 72:7, 16.
Dia kotsha ɔtɛkɛta ande, Jehowa Nzambi ayosala tshɛ aha tsho di’anto kondja sango diakalakema koko ayokotsha sango diakɔ lo yoho ya diambo. Lo Enyelo 21:4, Ɔtɛkɛta wa Nzambi totɛka dia l’andja w’oyoyo waki Nzambi wakalakema, Nzambi “ayukitula asoi tshe lu ashu [w’antu]; nyoi hayuyala ntu, delu hadiuyuyala ntu, kuyanga ndjawi, kuyanga kandji.” Kɛnɛ kakalakema kɛsɔ kayonga mɛtɛ Paradiso.—Luka 23:43.
Woho wa kondja sango diakalakema
Okadimwelo wa nkɛtɛ paradiso ayosalema l’ɛse ka lowandji layɔlɔmbɔlaka oma l’olongo, mbut’ate Diolelo nɛ diele Yeso Kristo Nkumekanga. (Mateu 6:9, 10) Ntondotondo, Diolelo sɔ ‘diayolanya wanɛ watolanyaka nkɛtɛ.’ (Enyelo 11:18; Danyele 2:44) Lâsɔ, oko ‘Owandji wa Ki,’ Yeso Kristo ayokotsha ɛtɛkɛta ɛnɛ wa prɔfɛsiya wata ɔnɛ: “Diulelu diandi diayutahamanelaka, la ki kandi huyala l’ekumelu.” (Isaya 9:6, 7) Lo Diolelo sɔ, miliyɔ y’anto, mbidja ndo wanɛ wayolɔ, wayokita nkɛtɛ.—Joani 5:28, 29; Etsha 24:15.
Waa na wayokita sango sɔ dia diambo? Tɔsɛdingole ɛtɛkɛta waki Yeso wata ɔnɛ: “Wane weli la memakana, weko la otshoko, ne dia vo wayukita kete.” (Mateu 5:5) Kakɔna kalembetshiya monga la memakana? Mbala efula adiksiɔnɛrɛ nembetshiyaka onto lele la “memakana” oko onto l’ɔlɔlɔ, lele la wɛdimo, l’okitanyiya, la ki, ndo la diki. Koko, tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokambiwɔ layɔ lanɛ yekɔ l’olembetshiyelo w’oshika. Lo ndjela dibuku New Testament Wordbook diaki William Barclay, “kânga mbele ɔsɛngɔsɛngɔ tanemaka lo tshɛkɛta memakana, kɛsɔ hɛnya dia dionga sɔ ekɔ wɔdu ɔmɔtshi.” Diɔ diekɔ eongelo ka yimba kakimanyiya onto dia mbikikɛ akambo wa kɔlɔ wosalɛwɔ aha la mombɛ ɔnɛ losale kɔlɔ kumbɛkumbɛ kana nyanga dia sɔmbɔya, kɛsɔ tshɛ dia monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Nzambi, ndo diɔtɔnganelo sɔ mongaka kiɔkɔ y’ekeketshelo le nde.—Isaya 12:2; Filipi 4:13.
Ɔnɛ lele la memakana mbetawɔka ɛlɛmbɛ waki Nzambi l’awui tshɛ wa lo lɔsɛnɔ lande; nde hatɛtɛ dia sala akambo lo yoho yalangande kana lo yoho yalanga anto akina. Nde ekɔ suke dia mbetshama oma le Jehowa. Omembi w’esambo Davidi akafunde ate: “[Jehowa] atolombolaka akanga a [“memakana,” NW] lu akambu w’ololo, atulimbitshiyaka akanga a [“memakana,” NW] mbuka kandi.”—Osambu 25:9; Tukedi 3:5, 6.
Onde wɛ ayonga l’atei wa akanga a “memakana” wayokita nkɛtɛ? Mbeka dia mbeya Jehowa ndo lolango lande oma lo wekelo w’etete w’Ɔtɛkɛta ande ndo lo kamba la kɛnɛ kekayɛ, wɛ lawɔ kokaka nongamɛ dia nkita nkɛtɛ kayonga paradiso ndo sɛna lɔkɔ pondjo pondjo.—Joani 17:3.
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Sangwelo diaki Nzambi diendana la nkɛtɛ mɛnamaka l’ɔkɛndɛ wakandasha Adama la Eva
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Ki ndo lotui tshitshi waki l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Sɔlɔmɔna aki ɛnɛlɔ ka ntondo ka sango diakalakema
[Efundelo wɛnya kanga]
Ɛkɔkɔ ndo dikona: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.; Pele ka l’Arabie: Hai-Bar, Yotvata, Israel; okambi wa dikambɔ lâta emunda: Garo Nalbandian
[Osato wa lo lɛkɛ 7]
Andja wa losembwe wekɔ la ntondo, onde wɛ ayonga lɔkɔ?