Enda, Okambi waki Jehowa watɔ̂ngɛnyangɛnyaka
‘Enda, okambi ami watɔngɛnyangɛyaka otema ami!’—IS. 42:1.
1. Kakɔna kambokeketshama ekambi waki Jehowa dia sala, djekoleko etena kɛnɛ kayasukana Eohwelo ndo lande na?
OKO wayasukana Eohwelo ka nyɔi ka Kristo, ekambi waki Nzambi keketshamaka dia ndjela dako diaki ɔpɔstɔlɔ Paulo diata ɔnɛ: ‘Toke washo le Otatedi ndo Ondowanyi wa mbetawɔ kaso, Yeso.’ Paulo akakotsha ate: “Nyukaneli one lakayashikike l’atei w’amonyodi wa kolo lu dikambu diandi, dia nyu nyutukokomo, nyutukuheko l’etema anyu.” (Heb. 12:2, 3) Mbika washo aso lo lɔsɛnɔ la kɔlamelo laki Kristo lakayôkonyaka dia nde ndjâkimɔ oko olambo, ayokimanyiya Akristo w’akitami ndo ɛkɔkɔ ekina wa anyawɔ dia tetemala kambɛ Jehowa la kɔlamelo ndo diaha ‘anima awɔ mpekɔ.’—Ɛdika la Ngalatiya 6:9.
2. Kakɔna kakokaso mbeka oma lo prɔfɛsiya ya Isaya yendana la Ɔnaki Nzambi?
2 Lo tshimbo y’ɔprɔfɛta Isaya, Jehowa akasambiya prɔfɛsiya yendana mbala kakɔ ɔtɔi la Ɔnande. Prɔfɛsiya shɔ yayotokimanyiya dia sho ‘mbika washo aso le Otatedi ndo Ondowanyi wa mbetawɔ kaso,’ Kristo Yeso.a Yɔ tolembetshiyaka awui efula wendana la lonto lande, asui ande ndo woho wakandadiyama lo dihole dia lâdiko oko Nkumekanga ndo Oshimbedi aso. Yɔ yayofudia eokelo kaso lo kɛnɛ kendana la Eohwelo kayotosala ɔnɔnyi ɔnɛ Lushi la hende, Ngɔndɔ ka nɛi 9, l’ɔkɔngɔ wa ɛɔtwɛlɔ ka wonya.
Okambi akɔ ambeyama
3, 4. a) Lo dibuku dia Isaya, kakɔna kalembetshiya tshɛkɛta “ukambi”? b) Ngande wɛnya Bible tɔamɛ ɔnɛ lele Okambi wɔtɛkɛtshiwɔ lo Isaya tshapita 42, 49, 50, 52 ndo 53?
3 Tshɛkɛta “ukambi” tanemaka mbala efula lo dibuku dia Isaya. Lo ahole amɔtshi, yɔ nembetshiyaka ɔprɔfɛta ndamɛ. (Is. 20:3; 44:26) Lo tena dimɔtshi, yɔ nembetshiyaka wodja w’Isariyɛlɛ w’otondo kana Jakɔba. (Is. 41:8, 9; 44:1, 2, 21) Ko kayotota dia prɔfɛsiya ya diambo yendana la Okambi yofundami lo Isaya tshapita 42, 49, 50, 52 ndo 53? Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ tɛnyaka hwe ɔnɛ lele Okambi waki Jehowa wɔtɛkɛtshiwɔ lo totshapita tɔsɔ. Dui dia diambo ko, ɔlɔhɛ w’ose Etiyɔpiya wɔtɛkɛtshiwɔ lo dibuku dia Etsha akadiaka prɔfɛsiya kɛmɔtshi l’atei ayɔ etena kakalɔmbwama osambisha Filipɛ oma le nyuma k’ekila dia tohomana la nde. L’ɔkɔngɔ w’ɔlɔhɛ ɔsɔ mbadia divɛsa dia lo Bible diatanaso ɛlɔ kɛnɛ lo Isaya 53:7, 8, nde akambola Filipɛ ate: “Umvuteli dia umvutshi akona watandi? Ndame, kana untu ukina?” Aha la tshimbatshimba, Filipɛ akolembetshiya dia Isaya akatɛkɛtaka dikambo diendana la Mɛsiya, Yeso.—Etsha 8:26-35.
4 Etena kaki Yeso ekekɔ ɔna ashashi, pami kɛmɔtshi k’ɔlɔlɔ kakawelɛka Simɛyɔna akate lo wolo wa nyuma k’ekila dia ‘Yeso laki êke ɔna’ ayoyala “usasi wa mpetela asi wedja” oko wakadiatama lo Isaya 42:6 ndo 49:6. (Luka 2:25-32) Ndo nto, woho wakawɔhɛnyɔla l’otsho wakawolombosha akatatami lo prɔfɛsiya ka Isaya 50:6-9. (Mat. 26:67; Luka 22:63) L’ɔkɔngɔ wa Pɛntɛkɔsta ka 33 T.D., Petero akɛnya hwe dia Yeso mbele “Ukambi” waki Jehowa. (Is. 52:13; 53:11; adia Etsha 3:13, 26.) Kakɔna kakokaso mbeka oma lo prɔfɛsiya shɔ yendana la Mɛsiya?
Jehowa aketsha Okambi ande
5. Wetshelo akɔna wakalongola Okambi?
5 Prɔfɛsiya kɛmɔtshi kaki Isaya kendana la Okambi waki Nzambi nembetshiyaka diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ diaki lam’asa Jehowa nde la Ɔnande l’enondo la ntondo ka nde ndja lanɛ la nkɛtɛ. (Adia Isaya 50:4-9.) Okambi ndamɛ akɛnya dia Jehowa akatetemala mbêtsha, lo mbuta ate: “[Nde] atudihulaka atui ami dia vo mbuka.” (Is. 50:4) Lo etena kɛsɔ tshɛ, Okambi waki Jehowa akahokamɛka She ndo akakondja wetshelo oma le nde lo koma ombeki wele l’okitanyiya. Ande diɛsɛ dia lânde diaki lande dia mbetshama oma le Otungi w’andja w’otondo lee!
6. Ngande wakɛnya Okambi okitanyiya ande wa kokele otsha le She?
6 Lo prɔfɛsiya kɛnɛ, Okambi mbelɛka She ɔnɛ “Khumadiondjo [Jehowa].” Dui sɔ mɛnyaka dia Nde akeyaka dia Jehowa mbele Nkum’olongo lo andja w’otondo. Lo mɛnya okitanyiya wa kokele waki la nde otsha le She, nde akate ate: “Khumadiondjo, [Jehowa] akandjihula atui. Dimi kumbuhedia, kuyanga nkalula ekongokongo.” (Is. 50:5) Nde akakome “ukambi a komba, laki lasuki la ndi” lo etongelo ka andja ɔnɛ wɛnama ndo k’onto. “Ukambi a komba” ɔsɔ mbutaka ɔnɛ: “Dimi lakôngenyangenyaka nshi tshe, ndu lakangenangenaka la ntundu kandi [mbuta ate ka Jehowa] tena tshe. Dimi latongenangenaka lu kete yandi, yakuka antu mbidjase.”—Tuk. 8:22-31.
7. Kakɔna kɛnya dia Okambi ɔsɔ aki l’eshikikelo ɔnɛ She ayowosukɛ l’atei w’ehemba ande tshɛ?
7 Wetshelo wakalongola Okambi ɔsɔ ndo ngandji k’efula kakandokaka anto akɔ̂lɔngɔsɔla etena kakandaye la nkɛtɛ ndo kakandahomana l’ɔlɔshamelo wa wolo. Nde akatetemala ngɛnangɛna dia sala lolango la She kânga l’atei w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa wolo efula. (Osam. 40:8; Mat. 26:42; Joa. 6:38) L’atei w’ehemba tshɛ wakahomana la nde lanɛ la nkɛtɛ, Yeso aki l’eshikikelo ɔnɛ She mbɔngɛnangɛnaka ndo ayowosukɛ. Oko wakadiatama lo prɔfɛsiya ka lo Isaya, Yeso akakoke mbuta ɔnɛ: “One latunyindjaka, eko suki. Akona ama la mi na? . . . Enda, Khumadiondjo, [Jehowa] atunkimanyiaka.” (Is. 50:8, 9) Lo mɛtɛ, Jehowa akakimanyiya Okambi ande wa kɔlamelo etena tshɛ kakandakambaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ oko wadiɛnya prɔfɛsiya kekina kaki Isaya.
Olimu wakakambe Okambi ɔsɔ lanɛ la nkɛtɛ
8. Kakɔna kɛnya dia Yeso mbaki “osonami” waki Jehowa oko wakadiatama lo Isaya 42:1?
8 Bible totɛka kɛnɛ kakatombe etena kakabatizama Yeso lo 29 T.D. ɔnɛ: “Nyuma [k’ekila] akûhulwela l’utundu uku fudu ka inga. Diui diakayi uma l’ulungu ati: On’ami la ngandji keye! We ambongenyangenya.” (Luka 3:21, 22) Ɔnkɔnɛ, Jehowa akɛnya hwe ɔnɛ lele “osonami” ande wɔtɛkɛtshiwɔ lo prɔfɛsiya ka Isaya. (Adia Isaya 42:1-7.) Etena kakandakambaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akakotsha prɔfɛsiya kɛsɔ lo yoho ya diambo efula. Lo ɔkɔndɔ wa lo Evanjiliɔ ande, Mateo akashile ɛtɛkɛta watanema lo Isaya 42:1-4 ndo akɛnya ɔnɛ ɛtɛkɛta ɛsɔ wakakotshama le Yeso.—Mat. 12:15-21.
9, 10. a) Ngande wakakotsha Yeso Isaya 42:3 etena kakandakambaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ? b) Lo woho akɔna ‘wakela Kristo losembwe la nkɛtɛ’ ndo etena kakɔna ‘kayondela losembwe la nkɛtɛ’?
9 Anto k’anto wa l’atei w’ase Juda wakɔnywamaka oma le ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda. (Joa. 7:47-49) Anto wakasoyamaka ndo wakakokaka mbɛdikama la ‘sɔpɔ diakawaminola’ kana la ‘oshinga wa tala’ wayanga dimala. Koko, Yeso akokaka ase wola ndo amɛnyi fɔnu kɛtshi. (Mat. 9:35, 36) Nde akasha anto leeta loludi la ngandji ɔnɛ: “Nyuyi le mi, nyu tshe watukambaka ndu weli la wetshu wa wulu, ku dimi layunyusha mumuya.” (Mat. 11:28) Ndo nto, Yeso ‘akela losembwe,’ lo mbetsha anto ɛlɛmbɛ waki Jehowa wendana la ɔlɔlɔ ndo la kɔlɔ. (Is. 42:3) Nde akɛnya nto dia pombaka kamba la Ɛlɛmbɛ waki Nzambi la ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo la kɛtshi. (Mat. 23:23) Yeso akakɛnɛmɔla nto losembwe lo sambisha akanga w’ɛngɔnyi ndo ase wola aha la mbakanɛ kɔlɔ.—Mat. 11:5; Luka 18:18-23.
10 Prɔfɛsiya ka Isaya kakatatshi nto dia “osonami” waki Jehowa ‘ayela losembwe la nkɛtɛ.’ (Is. 42:4) Oko wende Nkumekanga ka Diolelo dia Mɛsiya, kɛsɔ mbayangande sala kem’edja etena kayondolanya waolelo tshɛ wa pɔlitikɛ ko mbâhɛnya la ɛlɔmbwɛlɔ kande ka losembwe. Nde ayela andja w’oyoyo “lene [ayonga] akambu w’ololo.”—2 Pet. 3:13; Dan. 2:44.
Nde aki “usasi” ndo ‘sheke’
11. Lo yoho yakɔna yaki Yeso “usasi [wa] wedja” lo ntambe ka ntondo ndo ɛlɔ kɛnɛ?
11 Lo ekotshamelo ka Isaya 42:6, Yeso akɛnya mɛtɛ dia nde mbele “usasi [wa] wedja.” L’etena kakandakambaka olimu ande la nkɛtɛ, nde akela osase wa lo nyuma ntondotondo le ase Juda. (Mat. 15:24; Etsha 3:26) Koko Yeso akate ate: ‘Dimi kele osase a wa la nkɛtɛ.’ (Joa. 8:12) Nde akakome osase oyadi le ase Juda kana le ase wedja aha tsho lo mbaela osase wa lo nyuma, koko ndo lo nkimɔ lɔsɛnɔ lande la kokele l’onto dikambo di’anto tshɛ. (Mat. 20:28) L’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande, nde akadjangɛ ambeki ande dia monga Ɛmɛnyi ande polo lo ‘tokoma ta nkɛtɛ.’ (Etsha 1:8) L’edja kakawakambaka olimu awɔ, Paulo nde la Baranaba wakakambe la etelo k’ɔnɛ “usasi [wa] wedja” ndo wakɛnya dia tɔ mbɔtɔnɛka l’olimu w’esambishelo wakawakambaka l’atei w’anto waki komonga ase Juda. (Etsha 13:46-48, ɛdika la Isaya 49:6.) Olimu ɔsɔ wekɔ lo tetemala kambema etena kadianganya anango Yeso w’akitami weke la nkɛtɛ la anyawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ ndo kakimanyiyawɔ anto dia monga la mbetawɔ le Yeso, ɔnɛ lele “usasi [wa] wedja.”
12. Ngande wakakimɔ Jehowa okambi ande oko ‘sheke le wedja’?
12 Lo prɔfɛsiya kâmɛ kɛsɔ, Jehowa akatɛ okambi ande wakasɔnwama ate: “Dimi layukukimela lu lunya, layukulama, layukete [sheke] le wudja.” (Is. 42:6) Satana akasale tshɛ dia ndjaka Yeso ndo mboshimba dia nde shidiya olimu wakandakambaka lanɛ la nkɛtɛ, koko Jehowa akokokɛ edja ndo lam’akakoke etena kakashikikɛma dia nde mvɔ. (Mat. 2:13; Joa. 7:30) Oma lâsɔ, Jehowa akolola Yeso ndo akôkimɔ oko ‘sheke’ le anto wa la nkɛtɛ. Daka sɔ diakasha eshikikelo k’ɔnɛ Okambi wa kɔlamelo waki Nzambi ayotetemala monga “usasi [wa] wedja,” dia tshungola wanɛ wele lo wodjima wa lo nyuma.—Adia Isaya 49:8, 9.b
13. Lo yoho yakɔna yakatshungola Yeso wanɛ ‘wakadjasɛka lo wodjima’ l’etena kakandakambaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ ndo ngande watetemalande sala dikambo sɔ?
13 Lo yoho yɔtɔnɛ la sheke shɔ, Okambi waki Jehowa wakasɔnama “[ayo]nsenya ashu w’akanga a tutshungu la ntshungula wane wakandama uma lu lukanu la waku wudjashi l’udjima.” (Is. 42:7) L’etena kakandakambaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akasale dikambo sɔ lo tondja mbekelo ya kashi y’ɛtɛmwɛlɔ sɛkɛ ndo lo sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. (Mat. 15:3; Luka 8:1) Ɔnkɔnɛ, lo sala ngasɔ nde akatshungola ase Juda wakakome ambeki ande oma lo lɔhɔmbɔ la lo nyuma. (Joa. 8:31, 32) Lo yoho yakɔ yâmɛ mbakatshungola Yeso miliyɔ y’anto yaki komonga ase Juda oma lo lɔhɔmbɔ lɔsɔ. Nde akadjangɛ ambeki ande ate: “Nyutshu, nyete wedja tshe ambeki,” ndo akâlake dia nde ayonga la wɔ “edja ndu ekumelu k’andja.” (Mat. 28:19, 20) Oma lo dihole diande dia l’olongo, Kristo Yeso ekɔ lo nɔmbɔla olimu w’esambishelo wa lo andja w’otondo.
Jehowa akadiya “Ukambi” ande lo dihole dia lâdiko
14, 15. Lande na ndo ngande wakadiya Jehowa Okambi ande lo dihole dia lâdiko?
14 Lo prɔfɛsiya kekina kendana la okambi ande Mɛsiya, Jehowa akate ate: ‘Enda, okambi ami ayonga la ewo. Nde ayonga lo dihole dia lâdiko. Ndo ayodiyama ndo ayotombɔma ɔtɛkɔya.’ (Is. 52:13) Lo menda woho wakakitanyiya Ɔnande lowandji lande la kɔlamelo tshɛ ndo woho wakandatshikala la kɔlamelo l’atei w’ehemba woleki wolo, Jehowa akawodiya lo dihole dia lâdiko.
15 Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde lo dikambo dia Yeso ate: “Ndi akatshu l’ulungu, eko lu lunya la pami la [Nzambi]; andjelo, akanga a waulelu la akanga a wulu wakayala l’okongo andi.” (1 Pet. 3:22) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate woho akɔ wâmɛ ate: “Ndi akayakitshakitsha, akayala la ukitanyia edja ndu lu nyoi, ee, nyoi ka l’utamba [w’asui]. Ndu uma lu dikambu so, [Nzambi] akawumbiya otekoya, akawole lukumbu leli ladiku dia kumbu tshe; dia adui tshe wakhusameli lukumbu la Jesu, wa l’ulungu, ndu wa ladiku dia kete, ndu wa la tshina dia kete; la dia nimi tshe yetawo vati: Jesu Kristu keli Khumadiondjo, ne dia lutumbu la [Nzambi] Shi.”—Fil. 2:8-11.
16. Ngande ‘wakadiyama [Yeso] ɔtɛkɔya’ lo 1914 ndo kakɔna kakandasale oma k’etena kɛsɔ?
16 Lo 1914, Jehowa akanyomoleka mbidiya Yeso lo dihole dia lâdiko. Nde ‘akadiyama ɔtɛkɔya’ etena kakawahenya Jehowa l’okudi oko Nkumekanga lo Diolelo diaki Mɛsiya. (Osam. 2:6; Dan. 7:13, 14) Tatɛ oma l’etena kɛsɔ, Kristo ‘ekɔ lo mbolɛ l’atei w’atunyi ande.’ (Osam. 110:2) Nde akalɛndja ntondo Satana la ɛdiɛngɛ ande ndo akâholoya l’emamu wa nkɛtɛ. (Eny. 12:7-12) Oma lâsɔ, lo kamba oko Kurɔ ka Woke, Kristo akatshungola atshikadi w’akitami w’anango weke la nkɛtɛ oma lo “Babilona ka Wuki.” (Eny. 18:2; Is. 44:28) Nde ekɔ lo nɔmbɔla olimu w’esambishelo wa lo andja w’otondo wambokonya dia tshumanya ‘atshikadi’ w’anango wa lo nyuma ndo miliyɔ ya “ekoko ekina,” mbuta ate anangɛwɔ la “limba la tshitshe l’ekoko.”—Eny. 12:17; Joa. 10:16; Luka 12:32.
17. Kakɔna kamboteka oma lo prɔfɛsiya ya lo Isaya yendana la “ukambi”?
17 Wekelo wa prɔfɛsiya ya diambo nyɛ yele lo dibuku dia Isaya yambohamia mɛtɛ lowando laso otsha le Nkumekanga ndo Otshungudi aso, Kristo Yeso. Okitanyiya waki la nde etena kakandakambaka olimu ande lanɛ la nkɛtɛ akakɛnɛmɔla wetshelo wakandalongola oma le She la ntondo ka nde ndja lanɛ la nkɛtɛ. Nde akayaɛnya dia nde mbaki “usasi [wa] wedja” oma l’olimu w’esambishelo wakandakambe ndo walɔmbɔlande polo ndo ɛlɔ kɛnɛ. Oko wayotodiɛna lo sawo diayela, prɔfɛsiya kekina kendana la Mɛsiya Okambi mɛnyaka dia nde akahombe soyama ndo nkimɔ lɔsɛnɔ lande lo wahɔ aso. Akambo asɔ mbahombaso ‘sɛdingola dimɛna dimɛna’ oko wayasukana Eohwelo ka nyɔi kande.—Heb. 12:2, 3.
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
a Sho koka tana prɔfɛsiya shɔ lo Isaya 42:1-7; 49:1-12; 50:4-9; ndo 52:13–53:12.
b Dia mbeya awui wendana la prɔfɛsiya kele lo Isaya 49:1-12, enda La prophétie d’Isaïe, lumière pour tous les humains, volume 2, lɛkɛ 136-145 lo Falase.
Ovuswelo
• Ele “ukambi” wɔtɛkɛtshiwɔ lo prɔfɛsiya ya Isaya ndo ngande weyaso dikambo sɔ?
• Wetshelo akɔna wakalongola Okambi oma le Jehowa?
• Ngande wele Yeso “usasi [wa] wedja”?
• Ngande wakadiyama Okambi lo dihole dia lâdiko?
[Osato wa lo lɛkɛ 21]
Filipɛ akɛnya hwe dia Yeso Mɛsiya mbele “ukambi” wakatɛkɛta Isaya
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Oko wakinde Okambi waki Jehowa wakasɔnama, Yeso akokaka ase wola ndo amɛnyi fɔnu kɛtshi
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Yeso akadiyama lo dihole dia lâdiko oma le She ndo akahenyama l’okudi oko Nkumekanga ka Diolelo diaki Mɛsiya