Woho wakasambema anto l’ɔkɔngɔ w’anto

ndjakema la kalasa dikatshi

dia lâdiko dia jurnalɛ mɔtshi diaki odima tshududu. Wakafunde tshɛkɛta “Bonde?” lo wekeke wa jurnalɛ yakɔ. Dimbola sɔ diakambɔma mbala ko mbala l’ɔkɔngɔ w’ɔlɔngɔ a pami waki l’ɛnɔnyi 17 nkanda anto 15 la Winnenden lo sidɛ ka wodja wa Allemagne ko nde ndjoyakanda ndamɛ. Wakakitshakitsha adalapo tshɛ wa lo wodja wa Allemagne oko djembetelo ya nɛmiya wanɛ wakadiakema, ndo lokumu la lɔnyɔi lɔsɔ lakekɔnɛ esadi eto l’andja w’otondo.

Winnenden ekɔ osomba wanyanyema ndo wa dimɛna efula wele suke la dikambɔ dia vinyɔ ndo di’etamba w’elowa. La pindju ka Ngɔndɔ ka sato 11, 2009, ambeki wa lo kalasa ka sekɔndɛrɛ ka l’osomba wa Albertville wakatshu la kalasa. La shashimuya, lo 9h30 wa pindju, akambo wa ngala ndo efukutanu wakatatɛ.

Ɔlɔngɔ a pami ɔmɔtshi akɔtɔ la kɛlɛ tshɛ lo kalasa okime okoma wakandatɔshi lo luudu la ndala l’ambutshi ande. Nde akakande ambeki divwa ndo embetsha esato lokakatanya lo kalasa shato ndo lo ɔsɛsɛ waki lam’asa pele ndo akahomoya anto efula. Kombeta edja, apulushi wakakome. Ɔlɔngɔ a pami ɔsɔ akalawɔ otsha lo lopitadi lɔmɔtshi laki suke lasakɛwɔ anto hemɔ ya l’ɔtɛ. Lɛkɔ, nde akatodiakaka ose olimu ɔmɔtshi lakalɔngɔsɔlaka diangɔ. Oma lâsɔ, nde akɔtɔ la wolo lo vɔatirɛ mɔtshi ko akakɔsɔla shufɛrɛ yenda lo mbotshuma yolɔ y’okoma. L’ɔkɔngɔ wa vɔ ntshɔ kilɔmɛtɛlɛ 40, shufɛlɛ akasale la wolo ko akalawɔ. Lam’akandakome lo dihole dimɔtshi diakawasondjaka mituka, ɔlɔngɔ a pami ɔsɔ akadiake ɔnɛ lakasondjaka la kidiya kande ndo nde akahomoya apulushi wakayange dia mbonda. Etena kakayowondaka apulushi, nde akayakande ndamɛ l’ɔtɛ.

Lo ndjela kɛnɛ kakate wanɛ wakeyaka ɔlɔngɔ a pami ɔsɔ, nde aki onto k’onto lakalangaka di’anto akina mbolanga ndo monga l’angɛnyi. Kakɔna kakayofukutanyaka akambo? Ondo nde komonga la yimba ya dimɛna ndo akakɛnyaka l’ekoma w’ana w’akɛnda ndo akakɛnyaka nto tɔkɛnyɔ ta ngala ta lo ɔrdinatɛrɛ. Koko, anto amɔtshi mbutaka ɔnɛ ngasɔ mbasala ndo nunu di’ɛlɔngɔlɔngɔ ekina. Ko kayotota lo dikambo dia wanɛ wakandadiake? Onde nde akasɔnɛ dia ndjaka anto amɔtshi kana nde akâdiake odiakadiaka? Anto wakayambolaka lande na kakandakande ana wa wamato enanɛi ko paka ɔna pami ɔtɔi oto. Ndoko onto lakakoke mbisha elembetshiyelo wa shika.

Kɛnɛ kakasale anto aha la ntshimbatshimba

Heike ekɔ lo mbuta ate: “Etena kakambelɛ ɔnaso la pami lo telefɔnɛ ndo kakandambutɛ dia wakadiaki anto efula la kalasa, dimi kombetawɔ. Koko, etena kakamoke londjo la mituka w’apulushi ndo mutuka wɛmbawɔ ɛkɔnyi wa wanyandja wayalawɔ lowango l’efula, lakandama la sase dia wɔma.” Ondo woho wakakome apulushi esadi eto la kalasa mbakashimbe ondjakanyi ɔsɔ dia nde ndjaka anto efula. L’ɔkɔngɔ w’ambeki ntomba oma lo kalasa, enganga, asaki wa hemɔ ya l’ɛtɛ ndo ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakakome ndo vɔ wakakimanyiya ambeki polo lo yɛdikɔ ya vɔ nɛmba lo yoho y’efula.

Tojurnalistɛ takakome esadi eto la kalasa dia ndjɔkɔnya ambeki wele efula l’atei awɔ wakandama la sase dia wɔma. Ombeki ɔmɔtshi akɛnyi mituka 28 wakamba la tɔshɛnɛ ta televiziɔ 26 lo parkingɛ kɛlɛngane la kalasa. Tita nsango takasɛmanɛka dia mbuta woho wakete akambo, ndo dui sɔ diakâkonya dia vɔ mbuta akambo wakiwɔ kotasɛdingodi la ntondo. Jurnalistɛ mɔtshi akatshu tenda nkumbo kakavusha ɔnawɔ la womoto lushi lakadiakema anto efula lɔsɔ dia mbalɔmba lotshungɔ la nde mbonda foto mɔtshi ndo tojurnalistɛ tokina takasha ambeki falanga dia mbanda foto. Lam’ele vɔ wakandama la sase dia wɔma, akɛnamaka dia tojurnalistɛ tɔmɔtshi taki l’okakatanu dia monga la wɛdimo lam’asa nkondja nkumu yakoka mbewoyama lo tita nsango la ntondo ka tojurnalistɛ tokina la monga la dilɛmiɛlɔ otsha le nkumbo yakavusha anawɔ.

Oko wokodiosalemaka lo akambo wa nganɛ, anto wakɛlɛ otsha le ase ɛtɛmwɛlɔ dia vɔ nkondja esambelo ndo elembetshiyelo. Lo lushi lakadiakema anto efula lɔsɔ, ɛtɛmwɛlɔ efula wakasangana kâmɛ dia vɔ nɔmba Nzambi. Anto efula wakangɛnangɛna osukɔ wakawawasha. Koko, wanɛ wakayangaka esambelo oma lo Ɔtɛkɛta waki Nzambi kana ekadimwelo lo ambola wakâtshindjaka wɔɔngɔ wakawayaokaka waki la lonyangu l’efula. Ase nkumbo kɛmɔtshi wakatshu l’okundelo wa ombeki ɔmɔtshi wakɔtɔka kalasa kâmɛ la ɔnawɔ la pami. Nyango akate ate: “Evɛkɛ ɔmɔtshi akasha sawo lo kɛnɛ kendana l’asui waki Jɔbɔ. Lakalongamɛka dia nde ayolembetshiya wetshelo wakokaso nkondja kana ayotosha yema y’esambelo koko ndoko di’ɔlɔ diakandate. Nde kombuta ɛkɔkɔ wakasowaka Jɔbɔ kana woho wakayoshila asui ande.”

Ɛtɛkɛta wahokɛma ɔtɛ l’ekolo wakoke pami kɛmɔtshi wakonyangiya. Pami kɛsɔ akekaka Bible kâmɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ambeta ɛnɔnyi suke la 30, koko akayotshikaka. L’etena kɛsɔ nde akayotatɛka mbɔtɔ nto lo nsanganya yawɔ.

Valisa, osekaseka ɔmɔtshi wele l’ɛnɔnyi 14 wokekaka Bible nde la Ɛmɛnyi wa Jehowa mbala la mbala aki lo kalasa kaki suke la kɛnɛ kakawakande anto. Kam’akandoke ekoma watondɔtondɔ, nde akatatɛ nɔmba Jehowa. L’ɔkɔngɔ diko, etena kakawawombola woho wakandatondoya nde akate dia odiakelo w’anto ɔsɔ wakɛnya dia kɛnɛ kakandeke oma lo Bible lo dikambo dia nshi y’ekomelo ya pâ kekɔ mɛtɛ. (2 Timote 3:1-5) Etena kakakeketshaka Ɛmɛnyi wa Jehowa ehende asukanyi awɔ, womoto ɔmɔtshi l’osombe akatshu lalewɔ ndo akate ate: “Ndo anto akina efula nto pombaka nsala kɛnɛ kasalanyu.” Kânga mbele lɔnyɔi l’anto lɔsɔ lakashaka anto efula lɔkɔnyɔ, lɔ lakatshutshuya anto amɔtshi dia mpokamɛ elongamelo ndo esambelo k’oma lo Ɔtɛkɛta waki Nzambi.

Lɔkɔnyɔ lakatshikala l’anto l’ɔkɔngɔ wa lɔnyɔi lɔsɔ

Lo mɛtɛ, ndoko ɛtɛkɛta w’esambelo wakakoke nshidiya tshɛ lo tshɛ lɔkɔnyɔ ndo ɔkɔmwɛlɔ waki la wanɛ wakavusha. Ndoko ɛtɛkɛta wakoka nshidiya tshɛ lo tshɛ kandji koka ombutshi wambovusha ɔna kana lɔkɔnyɔ laki la pulushi kakalawɔ oya la kalasa ko ndjotana dia ndo wadɛnde mbaki l’atei w’anto wakadiakema.

Ambeki wakahande oma lo lɔnyɔi lɔsɔ kâmɛ la nkumbo yawɔ wakahɛnyahɛnyama efula, onto l’onto lo yoho yande. Vassilios akafumbɔ otsha l’andja lo soko diakawatshike di’anto tombaka etena konga akambo wa wanyandja kam’akandoke ɔlɔngɔ a pami ɔsɔ ambokanda okoma. Nde ekɔ lo mbuta ate: “Etena kakamafumbɔ otsha l’andja lo didishi, lakalɔmbɛ Jehowa. Lakafɔnya dia layanga mvɔ. Laki l’eshikikelo dia ɔsɔ mbaki dɔmbɛlɔ diami di’ekomelo.” Lo mingu yakayele, nde akɛnyi alɔ wa kɔlɔ ndo nde konanga dia kânga onto mbɔtɛkɛtsha. Woho wakasusanaka ase tita nsango dia mbewoya lokumu la lɔnyɔi lɔsɔ ndo londjo lakadjaka wanɛ wakalangaka dia vɔ mbakɔndwɛ woho wakete akambo akônyangiya efula. L’edjedja ka wonya, nde akayonga l’akoka wa mbɔsa lɔsɛnɔ woho welɔ.

Jonas akikɔ lo kalasa ɔtɔi nde la Vassilios ndo nde akɛnyi woho wakadiakema ambeki awɔ atanu. Nde akate ate: “Kam’akawavu, dimi komonga l’okakatanu dia nkɔndɔla woho wakete akambo, aki oko lakendaka filmɛ kɛmɔtshi ka wɔma. Koko, kakianɛ lekɔ l’okakatanu dia mbuta woho wemi. Yimba yami yambotshikitana. Tena dimɔtshi halange nkɔndɔla dikambo sɔ, koko lo tena dikina dimi kɔndɔlɛka anto dikambo diakɔ efula.” Lâdiko dia lâsɔ, nde mɛnaka alɔ wa kɔlɔ ndo ndalaka ongondo.

L’ɔkɔngɔ wa nshi mɔtshi, wakayoshaka ambeki diangɔ diawɔ diakatshikala lo kalasa. Enganga wakate dia naka vɔ mbasha diangɔ sɔ, kete vɔ wayohɔ woho wakadiakema anto la kalasa. L’etatelo, Jonas konangaka munanda kɔti, tapa ndo lofulɛ la mututu ande. Lâdiko dia lâsɔ, nde akokaka wɔma mbala tshɛ kakandɛnaka onto lafɔna la ondjakanyi ɔsɔ kana onto lele la tapa diafɔna la nɛ diaki la ondjakanyi ɔsɔ. Etena kakendaka ambutshi ande filmɛ kɛmɔtshi ko wambokanda okoma, nde akokaka wɔma efula. Enganga wakahembe nkimanyiya wanɛ wakahomɔ dia vɔ mbohɛ mpokoso kakatombe kɛsɔ.

Jürgen papa kaki Jonas, ekɔ lo nkamba lo lopitadi lakawadiake ose olimu ɔmɔtshi. Nde akate dia ambutshi ndo asekande wa l’olimu efula wakayaokaka ambola wele oko lande na? ndo kakɔna kototomba otondonga ondjakanyi ɔsɔ akakande ndo dimi? Tɔshi ɛnyɛlɔ k’ose olimu ɔmɔtshi lakakambaka lo lopitadi lakɔ lakɛnyi ondjakanyi ɔsɔ ayete l’omamu w’ehele. Nde akatshimbe wɔɔngɔ efula lo mfɔnya ɔnɛ ondjakanyi ɔsɔ akakoke mbokanda ko nde akatosakemɛka lo lopitadi lasakawɔ hemɔ ya l’ɔtɛ.

Woho wakakimanyiyama anto amɔtshi dia ntondoya

Kakɔna kakakoke nkimanyiya anto amɔtshi dia vɔ ntondoya dikambo dia wɔma sɔ? Jürgen ekɔ lo mbuta ate: “Kânga mbele tena dimɔtshi ekɔ tshondo y’okakatanu dia mbetsha wenya kâmɛ l’anto akina, ekɔ dimɛna nsala ngasɔ. Mbeya ɔnɛ anto akina ndjakiyanyaka lo dikambo diayɛ, ɔnɛ wɛ kema okalema ekɔ tshondo y’ekimanyielo.”

Jonas nde lawɔ nangaka di’anto akina ndjakiyanya dikambo diande. Nde ekɔ lo mbuta ɔnɛ: “Anto efula tomɛkami wa kartɛ ndo vɔ fundɛkami lo telefɔnɛ. Amɔtshi fundɛkami avɛsa wa lo Bible wakamayadiaka. Dui sɔ diekɔ dimɛna efula.” Kakɔna nto kakôkimanyiya? Nde ekɔ lo mbuta ate: “Naka lambemɔ l’otsho l’ɔtɛ wamomoshisha djɔ, dimi tɔlɔmbaka. Tena dimɔtshi, dimi tohokamɛka mishiki kana bandɛ kasɛtɛ yakawasangola awui wele lo Réveillez-vous !”a Nde akakotsha dia Bible totɛka lande na kakatombe awui asɔ tshɛ: Satana mbôlɛ andja ɔnɛ ndo tekɔ lo nsɛna l’etena k’ekomelo. Papa kande akate ate shɛnɔdi ya ngasɔ akâkimanyiya dia ntondoya.

Asui wayanga nshila

Nshi ngana l’ɔkɔngɔ, wakakitsha buji, alɛmbɔlɛmbɔ ndo mikanda efula lo dihole diakɛlɛnganɛ la kalasa. Kerstin akate dia anto efula wakafunde mikanda dia mimbola lande na kakatombe dikambo sɔ ndo lande na kaketawɔ Nzambi dia dikambo sɔ nsalema. Oko wakandɛnyi dia ambola asɔ sunganaka nkadimɔma, nde la Ɛmɛnyi wa Jehowa ekina ehende wakafunde mukanda ndo wakôkitsha l’atei wa mikanda ekina.

Lo fɛtɛ kɛmɔtshi kakawasale dia mbohɔ lɔnyɔi lɔsɔ, shɛnɛ ya televiziɔ mɔtshi yakɛnya mukanda ande ndo wakashile ɛnɔngɔ ehende wa ntondo wata ɔnɛ: “Bonde? Lo nshi y’ekomelo mbamboleka anto ndjaoka dimbola nɛ, djekoleko ambola wayela anɛ: Nzambi lende akinde? Ndo lande na kakandetawɔ dia dui nɛ ntomba?” Lonyangu ko, wakɛnya paka ɛnɔngɔ ehende ɛsɔ eto.

Lande na kataso ɔnɛ lonyangu ko? Nɛ dia mukanda ɔsɔ wakasha elembetshiyelo wa kiɔkɔ y’asui tshɛ ndo wakataka ɔnɛ Nzambi “ayoshidiya awui wa kɔlɔ tshɛ wambosala anto.” Oma lâsɔ, vɔ wakakotsha ɔnɛ: “Lo dibuku di’ekomelo dia lo Bible, Nzambi akate dia nde ayokitola asɔi tshɛ oma lo washo w’anto ndo nyɔi hatonga nto, kânga delo, kânga ndjawi, kânga kandji hatonga nto. Akambo wa ntondo wayoshila.” Jehowa Nzambi ayolola kânga wanɛ wakavu. L’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diande diayanga ndja kem’edja, nkumu ya kɔlɔ, lɔnyɔi ndo asui hawotonga nto. Nzambi akalake ɔnɛ: “Ulungi, dimi lambete diango tshe eyuyu.”—Enyelo 21:4, 5.

[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]

[Osato wa lo lɛkɛ 29]

Jonas akalongola kartɛ kakawofundɛ ɔnɛ: “Tekɔ lo kodja yimba”

[Efundelo wɛnya kanga osato wa lo lɛkɛ 26]

Focus Agency/WPN

[Efundelo wɛnya kanga osato wa lo lɛkɛ 26]

© imagebroker/Alamy

[Efundelo wɛnya kanga osato wa lo lɛkɛ 27]

Foto: picture alliance

[Efundelo wɛnya kanga osato wa lo lɛkɛ 28]

Foto: picture alliance