Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso
NGƆNDƆ K’ESAMBELE 6-12
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 6-7
“Wɛ ayɛna kɛnɛ kayomosalɛ Farawɔ”
it-2-F 309 od. 5
Mɔsɛ
Otshikitanu wa woke wakasalema ndo le apami w’ase Isariyɛlɛ. L’etatelo vɔ waketawɔ Mɔsɛ oko otomami wa Jehowa, koko l’ɔkɔngɔ wa Farawɔ mbadjangɛ dia vɔ nkamba elimu wa wolo, vɔ wakatatɛ ngunɛngunɛ Mɔsɛ ndo kɛsɔ akakonya dia Mɔsɛ nkɔmɔ ndo nde akasɛngasɛnga Jehowa. (Eto 4:29-31; 5:19-23) L’etena kɛsɔ, Nzambi Kaheme-Tshɛ, akokeketsha lo mbɛɛnya dia Nde aki suke la nkotsha kɛnɛ kakalongamɛka Abrahama, Isaka ndo Jakɔbɔ, mbuta ate kitshimudi tshɛ tshɛ ya lokombo Jehowa lo ntshungola ase Isariyɛlɛ ndo lo mbashikikɛ oko wodja wa woke lo nkɛtɛ ya daka. (Eto 6:1-8) Kanga laasɔ, apami w’ase Isariyɛlɛ kompokamɛ Mɔsɛ. Koko, l’ɔkɔngɔ wa sui dia divwa vɔ wakayoosukɛ l’eshikikelo tshɛ, wakayokamba la nde kaamɛ diakɔ diele l’ɔkɔngɔ wa sui dia dikumi, Mɔsɛ akayakongɛka ndo akayatondja lo yoho ya dimɛna oko “elui w’asɔlayi.”—Eto 13:18.
it-2-F 309 od. 3-4
Mɔsɛ
La ntondo ka Farawɔ ka l’Edjibito. Mɔsɛ nde la Arɔna waya oko anto wambeta la ntondo lo ta dia lam’asa ‘tozambizambi.’ Farawɔ akelɛ ɛlɔmbɛdi wakasalaka awui wa maji, tozambizambi tshɛ takaleke wolo l’Edjibito tele ondo ewandji awɔ waki Janɛsɛ la Jabrɛsɛ (2Ti 3:8), dia ndɔshana la wolo wa Jehowa. Dihindo dia ntondo diakasale Arɔna la ntondo ka Farawɔ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Mɔsɛ akɛnyaka dia Jehowa mbele laadiko wa tozambizambi ta l’Edjibito, kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Farawɔ akanyomoleka nkeketsha otema. (Eto 7:8-13) L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, etena kakaye sui dia sato, kaanga ɛlɔmbɛdi wakasalaka awui wa maji waketawɔ dia ɔsɔ ekɔ “lohita la Nzambi!” Ndo vɔ wakasoyama wolo la sui dia atshutshu polo lo yɛdikɔ yakiwɔ kokoka memala la ntondo ka Farawɔ dia ndɔshana la Mɔsɛ l’edja tshɛ ka sui sɔ.—Eto 8:16-19; 9:10-12.
Asui wakakonya anto amɔtshi dia nanga Jehowa ndo akina dia nyomoleka mbotona. Wakakambe la Mɔsɛ nde l’Arɔna dia mbewoya asui akɔ dikumi. Asui asɔ wakayaka oko wakawewoyaka ndo dui sɔ diakɛnyaka dia Mɔsɛ aki onyimpala waki Jehowa. Lokombo la Jehowa lakayeyama ndo lakayoleka tɛkɛtama l’Edjibito, asui wakakonya anto amɔtshi, mbuta ate ase Isariyɛlɛ ndo ase Edjibito amɔtshi dia nanga Jehowa ndo akina dia nyomoleka mbotona, ɛnyɛlɔ Farawɔ, andaki ande ndo wanɛ wakosukɛka. (Eto 9:16; 11:10; 12:29-39) Lo dihole dia vɔ mbetawɔ dia vɔ wakatɛngɛ tozambizambi tawɔ, ase Edjibito wakeyaka dia Jehowa mbakalomboshaka tozambizambi tawɔ. L’ɔkɔngɔ wa sui dia divwa nkomɛ ase Edjibito, Mɔsɛ nde lawɔ akayɔsamaka “la nɛmɔ di’efula lo wodja w’Edjibito, le ekambi wa Farawɔ ndo le ase Isariyɛlɛ.”—Eto 11:3.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-2-F 1091 od. 4-5
Kanga-Wolo-Tshɛ
Jehowa akakambe la titrɛ ka “Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ” (ʼEl Shad·daiʹ) etena kakandalake Abrahama dia nde ayota Isaka, daka diakalɔmbaka dia Abrahama monga la mbetawɔ ka wolo lo wolo wele la Nzambi wa nkotsha daka sɔ. Titrɛ kɛsɔ kakeyanya Nzambi oko ɔnɛ lakahombe ndjɔtshɔkɔla Isaka ndo Jakɔba oko ekitɔ wa sheke yakandadje la Abrahama.—Eta 17:1; 28:3; 35:11; 48:3.
Lo kɛnɛ kendana la dui sɔ, Jehowa akayotɛka Mɔsɛ l’ɔkɔngɔ ɔnɛ: “Dimi lakɛnamaka le Abrahama, Isaka ndo Jakɔbɔ oko Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ [beʼElʹ Shad·daiʹ], koko lo kɛnɛ kendana la lokombo lami Jehowa, dimi kondjaeyanya le wɔ.” (Eto 6:3) Dui sɔ hadiɛnya dia Jehowa kombeyamaka le ewandji wa nkumbo ɛsɔ, nɛ dia vɔamɛ ndo wanɛ waki la ntondo kawɔ wakakambaka la lɔ mbala la mbala. (Eta 4:1, 26; 14:22; 27:27; 28:16) Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, lo dibuku dia Etatelo dia nkɔndɔla nsɛnɔ y’ewandji wa nkumbo, tshɛkɛta “Kanga-Wolo-Tshɛ” tanemaka mbala 6 tsho, etena kele lokombo l’oshika la Nzambi, mbuta ate Jehowa fundama mbala 172 lo efundelo w’edjedja wa lo Hɛbɛru. Kaanga mbele ewandji wa nkumbo asɔ wakeyaka lotshungɔ lele la Nzambi ndo woho wasunganande la titrɛ ka “Kanga-Wolo-Tshɛ” l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakandasalɛ, vɔ kokondja diaaso dia nshihodia tshɛ lo tshɛ kitshimudi ya lokombo lande Jehowa ndo kɛnɛ kakendanaka la lokombo lɔsɔ. Lo dikambo sɔ, dibuku dimɔtshi (The Illustrated Bible Dictionary) (Vol. 1, lk. 572) mbutaka ɔnɛ: “Ɛnɛlɔ ka ntondo kakawasholɛ ewandji wa nkumbo, kakendanaka l’alaka wakahombe ndjokotshama lo nshi yayaye; dui sɔ diakɛnyaka dia vɔ wakahombe monga l’eshikikelo dia Nde, mbuta ate Yahweh, aki Nzambi (ʼel) kaki l’akoka (ɔnɛ lele ondo kitshimudi ya sadday) wa mbakotsha. Ɛnɛlɔ ka dikombokombo diakalombalombaka aki ɛnɛlɔ ka woke ndo kakaleke mbeyama, nɛ dia wolo wa Nzambi ndo woongelo ande wa wonya ongo ndo wakahombe ntetemala wakendanaka la lokombo la Yahweh lakaweyaka dimɛna.”—Akafundama oma le J. D. Douglas, 1980.
it-2-F 308 od. 6
Mɔsɛ
Jehowa kotona Mɔsɛ l’ɔtɛ wakinde komonga l’akoka wa ntɛkɛta dimɛna. Koko, Mɔsɛ akɛnya dia nde aki kanga diki ndo nde komonga la lolemi l’ɔsɛlɔ. Mɔsɛ ɔnɛ aya bu woho wakinde ntondo ambeta ɛnɔnyi 40 wakandɛnya ase Isariyɛlɛ dia nde nangaka mbatshungola. Nde akatetemala ndjakiyanya la ntondo ka Jehowa ndo l’ekomelo nde akayɔɔlɔmbaka dia nde mbonyɛ ɔkɛndɛ ɔsɔ. Ko dui sɔ diakakonya dia Nzambi momala, koko nde kotona Mɔsɛ, lo dihole dia nde nsala ngasɔ, nde akawosha Arɔna w’ɔnango oko ɔtɛkɛtɛdi ande. Oma laasɔ, oko wakinde onyimpala waki Nzambi, Mɔsɛ akayokomaka oko “Nzambi” le Arɔna, ɔnɛ lakayokomaka onyimpala ande. Lo losanganya lakandɔtɔ la dikumanyi di’ase Isariyɛlɛ ndo l’etena kakawatɛnana la Farawɔ, ondo Jehowa akashaka Mɔsɛ wadjango ndo ɛlɛmbɛ, ko Mɔsɛ lo wedi ande, totɛ Arɔna, kaanga mbaki mɛtɛ Arɔna mbakɔsaka ɔtɛkɛta dia ntɛkɛta la Farawɔ (ɔhɛna wa Farawɔ lele Mɔsɛ akolawɔ ambeta ɛnɔnyi 40). (Eto 2:23; 4:10-17) L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Jehowa akelɛ Arɔna ɔnɛ “omvutshi” wa Mɔsɛ lo mɛnya dia oko waki Mɔsɛ omvutshi waki Nzambi wakalɔmbwamaka oma le nde, mbele ndo Arɔna akahombe nɔmbwamaka oma le Mɔsɛ. Ndo nto, Jehowa akatɛ Mɔsɛ dia nde ‘ayowetɛ oko Nzambi le Farawɔ,’ mbuta ate Nzambi akawosha wolo ndo lowandji laadiko dia Farawɔ, diakɔ diele nde komonga ndooko l’ɔkɔkɔ wa mboka nkumekanga ka l’Edjibito wɔma.—Eto 7:1, 2.
NGƆNDƆ K’ESAMBELE 13-19
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 8-9
“Aha la mbeya Farawɔ laki kanga otako akakimanyiyaka dia sangwelo dia Nzambi kotshama”
it-2-F 431 od. 2
Ɔtɛ wolo
Lo diɔtɔnganelo diasande l’anto, Jehowa Nzambi aki la solo dia lotutsha lo woho wakandetawɔ anto ndo wedja dia vɔ ntetemala nsɛna, etena kele vɔ tshɛ wakasunganaka mvɔ. (Eta 15:16; 2Pe 3:9) Amɔtshi waketawɔ dui sɔ lo nsala kɛnɛ kakiwɔ l’akoka wa nsala dia mbetawɔma le Nzambi (Jas 2:8-14; 6:22, 23; 9:3-15), koko anto akina wakayongaka l’ɛtɛ wolo lo woho wakawalɔsha Jehowa ndo ekambi ande lo yɛdikɔ y’efula. (Eoh 2:30-33; Jas 11:19, 20) Lam’ele Jehowa hashimbe anto dia monga ɛtɛ wolo, diakɔ diele mbutamaka lo dikambo diande ɔnɛ nde ‘akaatshike dia vɔ monga l’ɛtɛ wolo’ kana ‘aketɛ etema awɔ wolo.’ L’ekomelo, etena kasɔmbɔyande akanga w’ɛtɛ wolo, etombelo wonga la dui sɔ ele nde mɛnyaka wolo ande w’efula ndo salaka dia lokombo lande mbewoyama.—Ɛdika la Eto 4:21; Jni 12:40; Rɔm 9:14-18.
it-2-F 240-241
Atshi wa kɔlɔ
Laadiko wa laasɔ, Jehowa Nzambi kambaka l’awui amɔtshi dia nkonya di’atshi wa kɔlɔ nkotsha sangwelo diande aha la vɔ mbeya. Kaanga mbalɔshanawɔ la Nzambi, nde ekɔ l’akoka wa mbashimba lo yɛdikɔ yakoka l’oyango wa nkimanyiya ekambi dia ntshikala la kɔlamelo le nde ndo nde kokaka nsala kɛnɛ kasala anto asɔ dia ntondja losembwe lande sɛkɛ. (Rɔm 3:3-5, 23-26; 8:35-39; Os 76:10) Kanyi shɔ mɛnyama lo Tokedi 16:4 diata ɔnɛ: “Jehowa akasale elimu tshɛ dikambo dia sangwelo diande, oyadi kaanga kanga kɔlɔ lo lushi la asui.”
Tekɔ l’ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka Farawɔ ɔnɛ lele Jehowa, lo tshimbo ya Mɔsɛ l’Arɔna akawodjangɛ dia nkimɔ ase Isariyɛlɛ wakandama lo lɔhɔmbɔ. Nzambi kokonya ɔnɔmbɔdi wa l’Edjibito ɔsɔ onto la kɔlɔ, koko nde akatetemala mbotshika la lɔsɛnɔ ndo nde akakambe la waaso asɔ dia nkonya Farawɔ dia ndamɛ ndjaeyanya oko kanga kɔlɔ ndo onto lasungana ndjakema. Koko sangwelo dia Jehowa lo dikambo sɔ mɛnyama lo Etombelo 9:16: “L’ɔtɛ wa dikambo nɛ mbakamakotshike la lɔsɛnɔ: Dia kɛnya wolo ami ndo dia lokombo lami mbewoyama lo nkɛtɛ k’otondo.”
Asui dikumi wakakomɛ ase Edjibito ndo wakakonya lo ndanya Farawɔ l’alembe ande tshɛ lo Ndjale ka Beela, mɛnyaka lo yoho ya diambo wolo wa Jehowa. (Eto 7:14–12:30; Os 78:43-51; 136:15) Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, wedja wakaadinge wakatetemala ntɛkɛta dia dikambo sɔ ndo lokombo la Nzambi lakayewoyamaka lo nkɛtɛ k’otondo. (Jas 2:10, 11; 1Sa 4:8) Otondonga Jehowa akadiake Farawɔ ko wonya akɔ, tshike yoho ya diambo yakandɛnya wolo ande dikambo dia lotombo lande ndo dia ntshungola ekambi ande totowɛnama.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-2-F 1039
Ntshingo
Hateye shikaa weho wa ntshingo wakatɛkɛtama lo efundelo wa lo Hɛbɛru w’edjedja wendana la sui dia nɛi dia l’Edjibito, sui dia ntondo diaki kokoma le ase Isariyɛlɛ la Ngɔshɛnɛ. (Eto 8:21, 22, 24, 29, 31; Os 78:45; 105:31) ʽA·rovʹ kadimɔmaka lo toho totshikitanyi tɔnɛ: “Ntshingo” (Ce ; Jé ; MN ; Os), “ntshingo ya nɛngɔ” (Pl), “ntshingo yɛɛkɔkɔ” (Sg), ndo “mɛmbɛlɛ” (TOB), ndo “ntshingo ya mfɔ”(LXX).
L’Ɔtɛtɛla, tshɛkɛta “ntshingo” mendanaka la ntshingo ya weke yalumatana ya lo nkumbo ka ntshingo ya nɛngɔ yele la weho wa ntshingo efula yotshikitanyi. Ntshingo ya wadi yekɔ l’akoka wa tunguna lokoho la nyama kana l’onto dia mpiha dikila. Weho ɛmɔtshi wa ntshingo mɛmbaka mikrɔbɛ wakoka mbela hemɔ ya wolo. Mpota k’oma le ntshingo shɔ kakelaka asui efula le ase Edjibito ndo le dongalonga diawɔ ndo kakakokaka kaanga nkonya lo nyɔi.
Akambo w’Ohomba w’Oma lo Dibuku di’Etumbelu
8:26, 27—Lande na kakate Mɔsɛ ɔnɛ elambo w’ase Isariyɛlɛ wayonga ‘Nyɛtɛtɛ le ase Edjibito’? Wakatɛmɔlaka weho wa nyama efula l’Edjibito. Woho wakatɛkɛta Mɔsɛ dikambo di’elambo akakoke nto mɛnya bonde kakatɛtɛka Mɔsɛ dia vɔ mbisha ana w’ase Isariyɛlɛ lotshungɔ la Ntshɔ tolambola Jehowa elambo.
NGƆNDƆ K’ESAMBELE 20-26
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 10-11
“Mɔsɛ nde l’Arɔna wambɛnya dihonga di’efula”
Tokoya Yeso lo sambishaka la dihonga
6 Tokanyiya ndo dia dihonga diakakɛnɛmɔla Mɔsɛ etena kakandatɛkɛtaka la Farawɔ, nkumekanga kakɔsamaka aha oko onyimpala wa tozambizambi, koko oko jambizambi mɔtshi, mbuta ate ɔnaki Ra, jambizambi ya wonya. Ondo nde ndo Farawɔ nkina wakayatɛmɔlaka vɔamɛ. Awui wakataka Farawɔ aki tshondo y’ɛlɛmbɛ ndo nde akalɔmbɔlaka lo mbidja wadjango. Oko wakinde kanga nkudu, kanga lotamanya ndo ɔtɛ wolo, anto kombidjangɛka Farawɔ kɛnɛ kakandahombaka sala. Mɔsɛ laki olami w’ɛkɔkɔ akahombe tɛnana la pami kɛsɔ mbala la mbala aha la nde mbêlɛ ndo mbolongola dimɛna. Ndo kakɔna kakawotɛka Mɔsɛ? Mɔsɛ akawewoya dia mpokoso ya wolo efula yakahombe ndja. Ndo kakɔna kakalɔmbɛ Mɔsɛ? Lotshungɔ la miliyɔ y’ɛhɔmbɔ waki Farawɔ mimɔ oma l’Edjibito! Onde Mɔsɛ aki l’ohomba wa dihonga? Eelo!—Wal. 12:3; Heb. 11:27.
it-2-F 309 od. 6
Mɔsɛ
Akalɔmbamaka monga la dihonga ndo la mbetawɔ dia tokomɛ Farawɔ. Aki paka l’ekimanyielo ka wolo wa Jehowa ndo ka nyuma kande k’ekila, mbaki Mɔsɛ la Arɔna l’akoka wa nkotsha ɔkɛndɛ awɔ. Ohokanyiya woho waki luudu la Farawɔ, nkumekanga kakaleke wolo l’andja w’otondo l’etena kɛsɔ. Lo menda woke woke wa lɔnɛnɛ lande lɔsɔ, Farawɔ laki kanga otako, akayataka dia nde aki nzambi, lo woho wakandadingama l’andaki ande, ewandji w’asɔlayi, alami ndo l’ɛhɔmbɔ ande. Laadiko wa laasɔ, mbaki ndo ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ, ɛlɔmbɛdi wakasalaka awui wa maji, wanɛ wakalɔshanaka la Mɔsɛ. Vɔ mbaki anto wakaleke wolo lo diolelo sɔ oma la le Farawɔ. Elui w’anto wa diambo asɔ tshɛ wakadinge Farawɔ dia mbosukɛ l’ekimanyielo ka tozambizambi ta l’Edjibito. Mɔsɛ la Arɔna koondja mbala ɔtɔi la ntondo ka Farawɔ, koko wakayaka mbala la mbala, Farawɔ akakeketshaka otema mbala tshɛ, nɛ dia nde akayashikikɛ dia ntetemala mbahemɛ ase Hɛbɛru waki ɛhɔmbɔ ande wa nɛmɔ ɛsɔ. Oma laasɔ, l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbewoya sui di’enanɛi, Mɔsɛ nde la Arɔna wakatshanyema la ntondo ka Farawɔ ndo l’ɔkɔngɔ wa sui dia divwa, Farawɔ akawadjangɛ diaha mɛna elungi kande nto, nɛ dia naka vɔ nsala dui sɔ nto kete nyɔi mbakakongɛka.—Eto 10:11, 28.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Ɛmɛnyi wambɔlɔshana la tozambizambi ta kashi
11 Lam’aki Ase Isariyɛlɛ wêke l’Edjibito, Jehowa akatome Mɔsɛ otsha le Farawɔ ndo akawotɛ ate: “Utshu le Farayo. Dimi lakakikitsha utema andi la etema wa ekambi andi, dia dimi menya akambu wa mamba l’atei awo. Ku we ayeya nkondwela on’aye la ukana aye uku akamatshela asi Edjibitu, ndu akambu wa mamba wakamatshi l’atei awo. Okone nyu nyayeya nyati: Dimi keli [Jehowa].” (Etumbelu 10:1, 2) Ase Isariyɛlɛ wanɛ waki l’okitanyiya wakatɛka anawɔ etsha wa diambo waki Jehowa. Anawɔ, lo wedi awɔ, wakahombaka ndjotɛ anawɔ etsha ɛsɔ, ndo ɔsɔku mbakahombaka dikambo sɔ salema lo nɔnga la nɔnga. Ɔsɔku mbakahombe etsha wa mamba waki Jehowa tohwamaka. Woho akɔ wâmɛ mbele ndo ɛlɔ kɛnɛ, ambutshi wekɔ l’ɔkɛndɛ wa sambisha anawɔ.—Euhwelu k’Elembe 6:4-7; Tukedi 22:6.
it-1-F 849 od. 6
Otombelo w’ase Isariyɛlɛ
Ɔnkɔnɛ, oma lo wɛnyɛlɔ wa diambo wa wolo ande, mbakatombola Jehowa lokombo lande ndo mbakandatshungola ase Isariyɛlɛ. Etena kakawakome lo wedi okina wa Ndjale ka Beela la wɔladi tshɛ aha l’okakatanu, l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Mɔsɛ, ase Isariyɛlɛ wakembe osambo wa lotombo; Miriyama ka kadiyɛnde ndo laki omvutshi wa womoto lo wedi ande akahome ngɔmɔ la anya ande ndo wamato tshɛ wakooyele wayahome ngɔmɔ ndo wayanɔ lokombe, ko Mariyama akaakolaka osambo wakembaka apami. (Eto 15:1, 20, 21) Ase Isariyɛlɛ wakakakitɔna tshɛ lo tshɛ l’atunyi awɔ. Etena kakawatombe oma l’Edjibito, ndooko onto kana mfɔ kakahombe mbasalɛ kɔlɔ; ndooko kaanga mfɔ kakahangwɛ ase Isariyɛlɛ kana kaketshetsha nemi yawɔ le wɔ. (Eto 11:7) Ɔkɔndɔ wa lo Etombelo hashikikɛ dia Farawɔ l’asɔlayi ande wakayatambiya vɔamɛ lo Ndjale ndo mvɔ, koko Osambo 136:15 mbutaka dia Jehowa “akadindja Farawɔ la asɔlayi ande lo Ndjale ka Beela.”
NGƆNDƆ K’ESAMBELE 27–NGƆNDƆ K’ENANƐI 2
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 12
“Dambo di’Elekanelo—Kitshimudi ya diɔ le Akristo”
“Nyu tshe nyayuyala la ongenongeno”
4 Yeso akavu lo Nisana 14, 33 lo tena diaso nɛ. Lo wodja w’Isariyɛlɛ, Nisana 14 aki lushi l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakawasalaka dambo di’Elekanelo. Ɔnɔnyi tshɛ lo lushi lɔsɔ, nkumbo tshɛ wakalɛka dambo diakakatemaka la ɔsɔngɔ w’ɔkɔkɔ waha l’ɛkɔmɔ. Lo sala ngasɔ, vɔ wakohɔka [woho] wakahombaka dikila di’ɔn’ɔkɔkɔ shimbɛ ana wa nondo w’ase Isariyɛlɛ oma le ondjelo wakadiake ana wa nondo wa lo wodja w’Edjibito lo Nisana 14, 1513 ntondo ka tena diaso nɛ. (Etumbelu 12:1-14) Ɔn’ɔkɔkɔ w’Elekanelo ɔsɔ aki didjidji dia Yeso, ɔnɛ lele Paulo akate lo dikambo diande ate: “Kristu On’okoko asu w’elekanelu, akadiakema.” (1 Koreto 5:7) L’ɛnyɛlɔ ka dikila dia Ɔn’ɔkɔkɔ w’Elekanelo, dikila dia Yeso diakatshulwama mbishaka anto efula panda.—Joani 3:16, 36.
it-2-F 485 od. 7
Elekanelo
Yeso akakotsha awui amɔtshi wendana la Elekanelo. Dui dimɔtshi l’atei awɔ diakendanaka la woho wakawakite dikila lo mvudu yaki l’Edjibito dia nkokɛ ana wa nondo diaha vɔ mvɔ oma lo nyɔi kaki oma le ondjelo. Pɔɔlɔ ekɔ lo ntɛkɛta dikambo di’Akristo w’akitami oko etshumanelo k’ana wa nondo (Hɛb 12:23), ndo dia Kristo oko otshungodi lo tshimbo ya dikila diande. (1Tɛ 1:10; Ɛf 1:7) Ndooko kaanga weka w’ɔna ɔkɔkɔ w’Elekanelo wakahombe mbɔkɔ. Akatatami dia ndooko weka wa Yeso wayɔkɔ ndo dui sɔ diakakotshama lo nyɔi kande. (Os 34:20; Jni 19:36) Diakɔ diele, Elekanelo kakasalaka ase Juda l’edja ka ntambe efula aki dui dimɔtshi l’atei w’awui wele Ɛlɛmbɛ waki oko okombɔ w’awui wakahombe ndjoya ndo wakakonya le Yeso Kristo, “Ɔna Ɔkɔkɔ wa Nzambi.”—Hɛb 10:1; Jni 1:29.
‘Ɔsɔ ayonga lushi la eohwelo le nyu’
13 Lam’akayolaka nɔnga nkina y’ase Isariyɛlɛ, ambutshi wakahombe mbutɛ anawɔ awui amɔtshi w’ohomba. Ɛnyɛlɔ, vɔ wakahombe mbetsha anawɔ ɔnɛ Jehowa kokɛka atɛmɔdi ande. Vɔ wakawaetsha nto ɔnɛ nde keema Nzambi kaheyama ɔtɛ l’ekolo, koko ekɔ Nzambi ka mɛtɛ ndo kasɛna kayasha le ekambi ande ndo kaalwɛlɛ. Nde akɛnya dia ngasɔ mbediɔ “lam’akandadiaki asi Edjibitu,” ko nkokɛ ana wa nondo w’ase Isariyɛlɛ.
14 Ɛlɔ kɛnɛ, ambutshi w’Akristo hawoyɔkɔndɔlɛ anawɔ elembetshielo wendana la dambo di’Elekanelo. Ko onde wɛ mbetshaka anayɛ ɔnɛ Nzambi kokɛka ekambi ande? Onde wɛ mbaɛnyaka oma lo dietawɔ diayɛ ɔnɛ Jehowa aakatetemala nkokɛ ekambi ande? (Osam. 27:11; Is. 12:2) Onde wɛ salaka ngasɔ dia minya okita ko kana wɛ mbaetshaka lo nsawola la wɔ oko onto lasawola l’ɔngɛnyi ande? Sala la wolo dia mbetsha anayɛ wetshelo ɔsɔ dia mbakimanyiya dia vɔ mpama lo nyuma.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-2-F 484 od. 2
Elekanelo
Asui dikumi wakaye l’Edjibito waki tshondo y’elombwelo le tozambizambi ta l’Edjibito, djekoleko sui dia dikumi, diakendanaka la nyɔi k’ana wa nondo. (Eto 12:12) Ɔsɔngɔ wa ngɔmbɛ (ɔkɔkɔ w’omi) waki ekila le jambizambi Ra, diakɔ diele woho wakawakite dikila dia Ɔna ɔkɔkɔ w’Elekanelo lo akundji wa lo soko dia lokuke aki tshondo ya lɔtɛngɔ lo washo w’ase Edjibito. Ɔsɔngɔ wa ngɔmbɛ waki ekila ndo vɔ lawɔ, ndo woho wakawadiake ana wa nondo w’ɛsɔngɔ wa ngɔmbɛ ɛsɔ aki dui dia kɔlɔ le jambizambi Osiris. Farawɔ ndamɛ akɔsamaka la nɛmɔ oko ɔna jambizambi Ra. Nyɔi k’ɔna enondo laki Farawɔ akɛnya dia oyadi jambizambi Ra kana Farawɔ vɔ tshɛ komonga la wolo.
it-1-F 207 od. 1
Nsanganya y’ekila
Dui ɔtɔi diakalekaka mbetɛ nsanganya shɔ “nsanganya y’ekila” aki nɛ dia anto takawahombaka nkamba elimu wa wolo etena kakayasalemaka. Ɛnyɛlɔ, lushi la ntondo ndo l’esambele la fɛtɛ k’Ekate waha la wodoya aki “nsanganya y’ekila,” yele Jehowa akate lo dikambo diayɔ ɔnɛ: “Ndooko olimu wahomba kambema lo nshi shɔ, onyake onto l’onto nkatɛ kɛnɛ kakokande ndɛ.” (Eto 12:15, 16) Koko, etena kakasalemaka “nsanganya y’ekila” shɔ, amvutshi wakayashaka efula dia nambola Jehowa elambo (Lɛw 23:37, 38), vɔ kosekola ndooko ɔlɛmbɛ wakashimbaka diaha nsala elimu watosalemaka lushi la lushi. Waaso asɔ komonga tena diaketɛka anto lo tshɛ kawɔ tosuwasuwa, koko ɔsɔ aki tena diakawakondja wahɔ efula wa lo nyuma. Lo Sabato kakasalemaka lomingu tshɛ, anto wakatshumanaka dia ntɛmɔla ndo waketshamaka. Vɔ wakakeketshamaka oma lo wadielo ndo elembetshielo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, dui diakahombaka ndjotetemala salema lo toshingɔnga. (Ets 15:21) Ɔnkɔnɛ, lam’ele vɔ kosalaka ndooko olimu wa wolo lo lushi la Sabato ndo lo nshi kina ya “nsanganya y’ekila,” vɔ wakalekaka ndjasha lo dɔmbɛlɔ ndo lo nkana yimba dikambo dia Otungi awɔ ndo lo asangwelo ande.—Enda ASSEMBLÉE.