Onde ana w’anto koka nkomiya ata?
Anto ndɔshanaka l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ efula. Amɔtshi ndɔshanaka l’ɔtɛ w’etshikitanu wendana l’awui wa pɔlitikɛ, w’ekondjelo ndo l’ɔtɛ walangawɔ dia vɔ mbasalɛ awui la losembwe. Akina ndɔshanaka l’ɔtɛ walangawɔ mbahemɛ wodja ɔmɔtshi ndo mbɔsa diangɔ dia nɛmɔ diele lo wodja akɔ. Ata efula ndɔmaka l’ɔtɛ wele anto la waoho ndo ɛtɛmwɛlɔ wotshikitanyi. Kakɔna kasala anto dia nkomiya ata ndo mbidja wɔladi? Onde sho koka nongamɛ dia welo wadja anto wayotondoya?
Drazen_/E+ via Getty Images
OLOWANYELO W’EKONDJELO
Oyango: Ndowanya yoho ya lɔsɛnɔ yasɛna anto. Kɛsɔ koka nkimanyiya kana nkitshakitsha otshikitanu wendana l’ekondjelo k’anto, dui diakoka monga lo kiɔkɔ y’ata.
Elelo: Mandji pombaka ntshikitanya yoho yawɔ ya nkamba la falanga. Lo 2022, mandji yakakambe l’adɔlara oko miliyara 34.1 l’oyango wa ndowanya nsɛnɔ y’anto l’ahole wotshikitanyi. Koko, ɔsɔ ekɔ pursa 0.4 lo mbɛdika la falanga yakawakambe layɔ dikambo di’asɔlayi.
António Guterres lele secrétaire général des Nations Unies akate ate: “Sho kambaka la falanga efula dia nkimanyiya anto wadiɛnɛ l’ata oleki falanga yakambaso layɔ dia minya ata ndo mbidja wɔladi.”
Kɛnɛ kata Bible: Mandji ya l’andja ɔnɛ ndo atshunda amɔtshi koka nkimanyiya ase wola, koko vɔ hawongaki pondjo l’akoka wa nshidiya wola.—Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 15:11; Mateo 26:11.
WAOKANELO W’ANA W’ANTO
Oyango: Nshimba diaha efukutanu ntomba ndo nkɛtshanya kaamɛ awui amɔtshi lo wɔladi ndo waokanelo dia nsala awui wayonga la wahɔ le wɔ vɔ tshɛ.
Elelo: Wodja ɔtɔi kana wedja efula koka ntona dia nkɛtshanya, nsawola kana mbetawɔ dia nsala waokanelo. Ndo dui sɔ konyaka diaha wɔladi monga.
Raymond F. Smith akate ate: “Waokanelo wasala wedja ehende koka monga kɔlɔ, nɛ dia vɔ mbeyaka ndjokonya lo ata lo nshi yayaye.”—Diplomatie américaine.
Kɛnɛ kata Bible: Anto pombaka ‘nyanga wɔladi.’ (Osambo 34:14) Koko ɛlɔ kɛnɛ anto efula bu ‘la kɔlamelo, . . . hawolange mbokana, . . . ndo waya afungi.’ (2 Timɔte 3:1-4) Waonga asɔ konyaka ewandji wa pɔlitikɛ w’etema ɛlɔlɔ diaha vɔ nkandola ekakatanu.
OKITSHEKITSHELO WA DIHOMƆ DIA TA
Oyango: Nkitshakitsha kana minya dihomɔ dia ta, djekoleko bɔmbɛ nikleyɛrɛ ndo Armes biologiques et chimiques.
Elelo: Mbala efula, wedja ɛmɔtshi tonaka nkimɔ dihomɔ diawɔ dia ta nɛ dia wekɔ la wɔma wa nshisha wolo ndo dikoka diawɔ dia ndjakokɛ. Oyadi kaanga wedja kokimɔka dihomɔ diawɔ dia ta tshɛ, vɔ bu l’akoka wa minya ɛkɔkɔ wakonya anto dia ndɔshana.
“Mandji efula yakalake dia minya dihomɔ diawɔ dia ta l’ɔkɔngɔ wa 1991, kokotsha daka diawɔ, mbidja ndo awui shikaa wakawahombe nsala dia nkitshakitsha waale, nkandola ewanu wele lam’asa wedja aha l’okakatanu ndo yema yema tokimanyiya dia monga kaamɛ ndo l’ekokelo l’andja w’ontondo.”—“Assurer notre avenir commun : un programme pour le désarmement.”
Kɛnɛ kata Bible: Anto pombaka mbikadja dihomɔ diawɔ dia ta ndo ‘ntshula tokuwa tawɔ ta ta nkongo.’ (Isaya 2:4) Koko dia nkomiya ata, ana w’anto pombaka nsala awui akina efula nɛ dia awui wa ngala tatɛka oma l’etema w’anto.—Mateo 15:19.
WAOKANELO DIA NKOMIYA ATA
Oyango: Mandji mbokanaka dia kokanɛ oma le atunyi awɔ. Vɔ fɔnyaka ɔnɛ naka lowandji lɔmɔtshi ntatɛ mbalɔsha, kete lɔ layɔlɔsha olui wa mandji wele kaamɛ.
Elelo: Ndɔsha wedja efula l’etena kakɔ kaamɛ halembetshiya dia weho akɔ tshɛ wɔladi wayonga. Wedja hawotosalaka lushi tshɛ kɛnɛ kalakawɔ ndo aha mbala tshɛ mbokanawɔ woho ndo etena ka ndɔsha atunyi.
“Kaanga mbele Société des Nations ndo Nations-Unis wakasale la wolo dia nkimanyiya mandji dia yɔ nsala waokanelo, waokanelo asɔ koshimba ata.”—“Encyclopedia Britannica.”
Kɛnɛ kata Bible: Mbala efula, akambo salemaka dimɛna etena kakamba anto kaamɛ. (Ondaki 4:12) Koko, mandji ndo atshunda w’ana w’anto hawokoke mbela wɔladi ndo ekokelo ka pondjo. Bible mbutaka ɔnɛ: “Tanyoyaɛkɛke le ɛnɔmbɔdi w’ana w’anto; ndooko onto lakoka nyoshimbɛ. Etena kavɔwɔ, vɔ nkalolaka lo ditshu; lushi lɔsɔ, kɛnɛ kakongɛwɔ komɛka.”—Osambo 146:3, 4, Today’s English Version.
Oyadi welo w’efula wadja anto dia mbidja wɔladi wa pondjo, ata wekɔ lo ntetemala ndɔma.