A O NE O ITSE?

Herode o ne a lebana le dikgwetlho dife fa a ne a aga tempele ya Jerusalema sesha?

Kwa tshimologong fela, Solomone o ne a agile tempele ya Jerusalema mo thoteng e na le mabota a a thibelelang a agilwe ka fa botlhaba le bophirima jwa thota go dira mapalamelo a a lekalekanang go dikologa lefelo le le boitshepo. Herode o ne a batla tempele e e neng e gaisa ya ga Solomone, ka jalo, o ne a simolola go tlhabolola le go oketsa e e neng e le gone.

Baenjenere ba ga Herode ba ne ba oketsa lefelo le le sephaphathi le le kwa bokone jwa tempele e le gore go okediwe mapalamelo a yone. Go ela kwa borwa, serala se ne se okeditswe ka dimitara di le 32. Go dira seno, go ne ga tlhomaganngwa matlapa fa thoko ga lebota le legolo le le neng la agiwa. Mo dikarolong tse dingwe, lebota le ne le le bogodimo jwa dimetara di le 50.

Herode o ne a akanyetsa Bajuda ka go se ba kgopise kgotsa ka go se kgoreletse ditirelo le ditlhabelo tse di neng di dirwa mo tempeleng. Rahisitori wa Mojuda e bong Josephus a re Herode o ne a thapisa baperesiti ba Bajuda go nna babetli ba maje le logong e le gore go se ka ga tsena modiri ope yo o sa letlelelwang mo mafelong a a boitshepo.

Herode o ne a swa pele tiro ya go aga tempele e wediwa. Ka 30 C.E., tempele eno e ne e na le dingwaga di le 46 e agiwa. (Johane 2:20) Setlogolwana sa ga Herode e bong Ageripa II, o ne a wetsa tiro eno mo bogareng jwa lekgolo la ntlha la dingwaga C.E.

Goreng batho ba kwa Maleta ba ne ba akanya gore moaposetoloi Paulo ke mmolai?

Batho bangwe ba kwa Maleta ba ka tswa ba ne ba tlhotlhelediwa ke dithuto tsa bodumedi tsa Bagerika. Ela tlhoko se se neng sa direga morago ga gore Paulo a thubegelwe ke sekepe kwa Maleta jaaka go tlhalosiwa mo bukeng ya Baebele ya Ditiro. Fa Paulo a sena go baya ngata ya dikgong mo molelong o o neng o gotsitswe gore batho ba ba neng ba tsamaya le ene ka sekepe ba thuthafale, noga e nnye e ne ya ithathelela mo lebogong la gagwe. Ka yone nako eo, baagi ba setlhaketlhake seo ba ne ba re: “Eleruri monna yono ke mmolai, mme le mororo a kgonne go falola mo lewatleng, tshiamiso ya go ipusolosetsa ga e mo letle go nna a tshela.”—Ditiro 28:4.

Fano lefoko la Segerika e leng “di’ke” le raya “Tshiamiso.” Le fa go ntse jalo, go ya ka ditlhamane tsa Segerika, Dike e ne e le modimo wa mosadi wa tshiamiso. Go ne go akanngwa gore o ne a bona ditiro tsa batho a bo a bolelela Seuse ka tshiamololo e e sa lemogiwang gore ba ba molato ba otlhaiwe. Ka jalo, motswedi mongwe wa re baagi ba kwa Maleta ba ka tswa ba ne ba akanya jaana: “Le fa Paulo a kgonne go falola mo lewatleng, ke monna yo o batliwang yo jaanong a laolwang ke modimo wa mosadi e bong Dike . . . a dirisa noga.” Batho ba ne ba fetola mogopolo fa ba se na go lemoga gore Paulo ga a gobala.