LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • es18 p. 30-43
  • Maʻasi

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Maʻasi
  • Ko Hono Vakaiʻi ʻa e Tohi Tapú—2018
  • Kaveinga Tokoni
  • Tuʻapulelulu, Maʻasi 1
  • Falaite, Maʻasi 2
  • Tokonaki, Maʻasi 3
  • Sāpate, Maʻasi 4
  • Mōnite, Maʻasi 5
  • Tūsite, Maʻasi 6
  • Pulelulu, Maʻasi 7
  • Tuʻapulelulu, Maʻasi 8
  • Falaite, Maʻasi 9
  • Tokonaki, Maʻasi 10
  • Sāpate, Maʻasi 11
  • Mōnite, Maʻasi 12
  • Tūsite, Maʻasi 13
  • Pulelulu, Maʻasi 14
  • Tuʻapulelulu, Maʻasi 15
  • Falaite, Maʻasi 16
  • Tokonaki, Maʻasi 17
  • Sāpate, Maʻasi 18
  • Mōnite, Maʻasi 19
  • Tūsite, Maʻasi 20
  • Pulelulu, Maʻasi 21
  • Tuʻapulelulu, Maʻasi 22
  • Falaite, Maʻasi 23
  • Tokonaki, Maʻasi 24
  • Sāpate, Maʻasi 25
  • Mōnite, Maʻasi 26
  • Tūsite, Maʻasi 27
  • Pulelulu, Maʻasi 28
  • Tuʻapulelulu, Maʻasi 29
  • Falaite, Maʻasi 30
  • ʻAho ʻo e Fakamanatú
    Hili ʻa e Tō ʻa e Laʻaá
    Tokonaki, Maʻasi 31
Ko Hono Vakaiʻi ʻa e Tohi Tapú—2018
es18 p. 30-43

Maʻasi

Tuʻapulelulu, Maʻasi 1

Naʻa nau kapusi ʻa Sefita.​—Fkm. 11:2.

Koeʻuhí naʻe meheka mo fehiʻa ʻa e fanga tokoua ʻo Sēfitá ʻiate ia, naʻa nau fakamālohiʻi ia ke ne mavahe mei he tofiʻa naʻe ʻi ai ʻene totonu fakalao ki aí. (Fkm. 11:1-3) Neongo ia naʻá ne tokoniʻi kinautolu ʻi he taimi naʻa nau kōlenga ai ki heʻene tokoní. (Fkm. 11:4-11) Ko e feinga ko ia ke taukapoʻi e huafa ʻo Sihová naʻe mahuʻinga taha ange ia kia Sēfita ʻi ha toe fetōkehekeheʻaki fakafoʻituitui. Naʻá ne fakapapauʻi ke tauhi faitōnunga ai pe kia Sihova, naʻe ola lelei kiate ia pea ki he niʻihi kehé foki. (Hep. 11:32, 33) ʻE lava ke tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sēfitá? Ko e hā te tau fai kapau ʻoku fakalotomamahiʻi kitautolu ʻe hotau fanga tokoua Kalisitiané pe kapau ʻoku tau ongoʻi ʻoku ʻikai lelei ʻenau fakafeangai maí? ʻOku totonu ke ʻoua te tau fakaʻatā ʻetau ngaahi loto-mamahí ke taʻofi kitautolu mei he tauhi kia Sihová. ʻOua ʻaupito ʻe tuku ʻa e ʻalu ki he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané pe feohi mo e fakatahaʻangá. ʻOfa ke tau faʻifaʻitaki kia Sēfita pea talangofua kia Sihova. ʻE tokoni eni kia kitautolu ke tau ikuʻi ha ngaahi tuʻunga faingataʻa koeʻuhí ka tau lava foki mo kitautolu ʻo hoko ko e kau faʻifaʻitakiʻanga lelei.—Loma 12:20, 21; Kol. 3:13. w16.04 1:7, 9, 10

Falaite, Maʻasi 2

ʻOku ʻikai ai ke mau foʻi.​—2 Kol. 4:1.

Kuo pau ke tau kātaki, ʻo ʻikai ʻi ha vahaʻa taimi pē, ka ki he ngataʻangá. Sioloto atu ki ha vaka ʻoku ngoto. Ke hao moʻuí, kuo pau ke kakau kotoa ʻa e kau pāsesé ki he matāfangá. Ko e tokotaha ko ia ʻe foʻi ʻi he kamata mai ʻene kakaú te ne melemo. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e tokotaha ko ia ʻe foʻi ʻi he ki muʻa siʻi pē ke ne aʻu mai ki he matāfangá, te ne melemo mo ia. Kapau ʻoku tau loto ke moʻui ʻi he māmani foʻoú, ʻoku fiemaʻu ke tau hanganaki kātaki. ʻOfa ke tau maʻu ʻa e fakakaukau tatau mo ia naʻe maʻu ʻe he ʻapositolo ko Paulá, ʻi heʻene pehē: “ʻOku ʻikai te tau foʻi.” (2 Kol. 4:16) Hangē ko Paulá, ʻoku tau tuipau kakato ʻe hanga ʻe Sihova ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau kātaki ʻo aʻu ki he ngataʻangá. Naʻe tohi ʻe Paula: “ʻOku tau iku ai ʻo mātuʻaki ikuna fakafou ʻiate ia naʻá ne ʻofaʻi kitautolú. He ʻoku ou tuipau ʻoku ʻikai maʻu ʻe he maté pe moʻuí pe ko ha kau ʻāngelo pe ko ha ngaahi puleʻanga pe ko ha ngaahi meʻa ʻoku ʻi aí ni pe ko ha ngaahi meʻa ka hoko mai pe ko ha ngaahi mālohi pe ko ha māʻolunga pe loloto pe ko ha toe meʻa fakatupu ʻe taha, ʻa e malava ke ne fakamavaheʻi kitautolu mei he ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku ʻia Kalaisi Sīsū ko hotau ʻEikí.”—Loma 8:37-39. w16.04 2:17, 18

Tokonaki, Maʻasi 3

Kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻo kimoutolu ʻoku masiva ʻi he potó, tuku ke ne hanganaki kole ki he ʻOtuá, . . . pea ʻe foaki ia kiate ia.​—Sēm. 1:5.

Kole kia Sihova ki ha poto ke ke ʻiloʻi ai ha tuʻunga ʻe faingataʻa nai kia koe ke ke nofoʻaki tuʻu-ʻatā ai. Pea kole kiate ia ke ne tokoniʻi koe ke ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú ʻi he tuʻunga ko iá. ʻE fakahū pilīsone pe tauteaʻi nai koe ʻi ha faʻahinga founga koeʻuhí ko hoʻo mateaki kia Sihová. Kapau ko ia, lotu ki ha loto-toʻa ke ke lava ʻo fakamatalaʻi mahino ki he niʻihi kehé ʻa e ʻuhinga ʻokú ke tuʻu-ʻatā aí. ʻE lava ke ke fakapapauʻi ʻe tokoniʻi koe ʻe Sihova ke ke kātaki. (Ngā. 4:27-31) Kuo ʻomai ʻe Sihova ʻa e Tohi Tapú ke ne fakaivimālohiʻi kitautolu. Fakalaulauloto ki he ngaahi veesi te ne tokoniʻi koe ke nofoʻaki tuʻu-ʻatā aí. Feinga ke ako ʻa e ngaahi veesi ko ení pea manatuʻi ia, koeʻuhí te ne tokoniʻi koe kapau ʻe faifai ange pea ʻikai ke ke maʻu ha Tohi Tapu. ʻOku lava ʻe he Tohi Tapú ke ne toe fakaivimālohiʻi hoʻo ʻamanaki ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he ʻOtuá fekauʻaki mo e kahaʻú. ʻOku fiemaʻu kiate kitautolu ʻa e ʻamanaki ko ení ke tau kātakiʻi ʻa e fakatangá. (Loma 8:25) Fili ʻa e ngaahi veesi ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ia ʻoku tautefito hoʻo saiʻia ke fiefia ai ʻi he māmani foʻoú, pea sioloto atu ʻokú ke ʻi ai. w16.04 4:14, 15

Sāpate, Maʻasi 4

Kuo mou maʻu taʻetotongi, foaki taʻetotongi.​—Māt. 10:8.

ʻOku ʻikai ke malangaʻi ʻe he haʻa faifekau ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Kapau ʻoku nau talanoa fekauʻaki mo e Puleʻangá, ʻoku pehē ʻe he tokolahi ʻo kinautolu ko ha foʻi ongo pē ia ʻi he loto ʻo ha taha. (Luke 17:21) ʻOku ʻikai ke nau akoʻi ʻa e kakaí, ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha founga-pule fakahēvani ia ʻoku pule ai ʻa Sīsū. Ka, ʻoku nau faʻa talanoa fekauʻaki mo Sīsū ʻi he Kilisimasí pe Toetuʻú. ʻOku ʻikai ke nau fakamatalaʻi ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne solova ʻa e ngaahi palopalema kotoa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá pea ʻoku vavé ni ke ne toʻo atu ʻa e fulikivanu kotoa mei he māmaní. (Fkh. 19:11-21) ʻOku hā mahino, ʻoku ʻikai ke ʻiloʻi ʻe he kau taki ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻa e meʻa ʻe fai ʻe Sīsū ʻi hono tuʻunga ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Pea koeʻuhí ko e ʻikai ke nau mahinoʻi ʻa e pōpoaki ʻa Sīsuú, ʻoku ʻikai ke nau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke nau malangá. ʻOku ʻikai totonu ke malanga ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú ke maʻu ai ha paʻanga pe ke langa ha ngaahi fale masani. Ko ia, ko e ngāue fakamalangá ʻoku ʻikai totonu ke hoko ko ha pisinisi. (2 Kol. 2:17) Ko e faʻahinga ʻoku nau malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻoku ʻikai totonu ke nau nau kole ha totongi ʻi heʻenau fai ʻa e ngāué.—Ngā. 20:33-35. w16.05 2:7, 8

Mōnite, Maʻasi 5

Tuku ki he tokotaha taki taha ke ne hanganaki kumi, ʻo ʻikai ki he lelei pē ʻaʻaná, ka ki he lelei ʻa e tokotaha kehé.​—1 Kol. 10:24.

ʻOkú ʻi ai ha sitaila pau ʻo e valá ʻokú ke saiʻia moʻoni ai, ka ʻokú ke ʻiloʻi ʻe hoko nai eni ʻo ʻita ai ha niʻihi ʻi he fakatahaʻangá kapau te ke tui ʻa e vala ko iá. ʻOku ʻikai ha lave ʻa e Tohi Tapú ki he sitaila pau ko iá. Ko ia ʻe lava fēfē ke ke ʻiloʻi ʻa e fakakaukau ʻa Sihová? ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú: “ʻOku ou loto ki he kakai fefiné ke nau teuʻi kinautolu ʻi he kofu ʻoku ngali ke ʻai, fakataha mo e anga-fakanānā mo e fakakaukau lelei, ʻo ʻikai ʻaki ʻa e ngaahi sitaila ʻo e fī ʻo e ʻulú mo e koula pe ngaahi mataʻitofe pe vala totongi mamafa ʻaupito, ka ʻi he founga ʻoku totonu ki he kakai fefine ʻoku nau taku ʻoku nau anga-līʻoa ki he ʻOtuá.” (1 Tīm. 2:9, 10) Ko e moʻoni, ko e kau sevāniti kotoa ʻa Sihová, kau ai ʻa e kakai tangatá ʻe lava ke nau ako mei he ngaahi lea ko ení. ʻI he taimi ʻoku tau anga-fakanānā aí, ʻoku tau fakakaukau ai ki he anga ʻo e ongoʻi ʻa e niʻihi kehé fekauʻaki mo e vala ʻoku tau fili ke tuí. Pea koeʻuhí ʻoku tau ʻofa ʻi hotau fanga tokouá, ʻoku tau fakaʻehiʻehi ai mei hono fakaʻitaʻi pe fakalotomamahiʻi kinautolú.—1 Kol. 10:23, 24; Fil. 3:17. w16.05 3:14

Tūsite, Maʻasi 6

ʻE Sihova, ko ʻemau Tamai koe, ko kimautolu ko e ʻumea, pea ko koe ko ʻemau tufunga; pea ko e ngaue ʻa ho nima ʻa kimautolu kotoa pe.​—ʻAi. 64:8.

ʻI he taimi naʻe angatuʻu ai ʻa ʻĀtama ki hono Tokotaha-Fakatupú, naʻe ʻikai ke ne kei hoko ko e foha ʻo e ʻOtuá. Ka ko e tokolahi ia ʻo e hako ʻo ʻĀtamá kuo nau fili ʻa Sihova ko honau Tokotaha-Pule. (Hep. 12:1) ʻI heʻenau talangofua anga-fakatōkilalo ki honau Tokotaha-Fakatupú, ʻoku hā mei ai ʻenau loto ke ne hoko ko ʻenau Tamai mo e Tufunga-ʻUmeá kae ʻikai ko Sētane. (Sione 8:44) Ko ʻenau mateaki ki he ʻOtuá ʻoku fakamanatu mai ai ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻi he konga tohi ʻo e ʻaho ní. ʻOku tatau pē mo e kau lotu moʻoni ʻa Sihová ʻi he ʻahó ni, ʻoku nau feinga mālohi ke anga-fakatōkilalo mo talangofua. ʻOku nau vakai ki ai ko ha monū ia ke ui ʻa Sihova ko ʻenau Tamai, pea ʻoku nau loto ke ne hoko ko honau Tufunga-ʻUmea. ʻOku tau loto-lelei ke hangē ha ʻumea moluú kae lava ʻe he ʻOtuá ʻo fakafuo kitautolu ki ha ngaahi ipu mahuʻinga? ʻOku tau sio ki hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taki taha ko e faʻahinga ʻoku kei fakafuo kinautolu ʻe he ʻOtuá? w16.06 1:2, 3

Pulelulu, Maʻasi 7

Hanganaki siviʻi pe ʻoku mou ʻi he tuí.​—2 Kol. 13:5.

ʻI heʻetau ofi ʻaupito ki he māmani foʻoú kuo ʻahiʻahi ai ʻetau tuí. Ko ia ʻoku fiemaʻu ke tau sivisiviʻi ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻetau tuí. ʻE lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻoku mālohi ʻetau tuí? ʻE lava ke tau sivisiviʻi ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsū ʻi he Mātiu 6:33. ʻEke hifo kiate koe: ‘ʻOku fakamoʻoniʻi ʻi heʻeku ngaahi taumuʻá mo ʻeku ngaahi filí ʻoku ou tui moʻoni ki he ngaahi lea ʻa Sīsuú? Te u liʻaki ʻa e ngaahi fakatahá pe ngāue fakamalangá ka u feinga ke toe maʻu ha paʻanga lahi ange? Ko e hā ʻa e meʻa te u faí kapau ʻoku ou fakamoleki ʻa e taimi mo e ivi lahi ange ki heʻeku ngāué? Te u fakaʻatā ʻa e māmani ko ení ke ne fakafuo au pea aʻu ʻo taʻofi nai au ʻi heʻeku tauhi kia Sihová?’ Kapau ʻoku ʻikai ke tau muimui ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e feohi koví, tuʻusí pe fakafiefiá, ʻe lava ke fefeka hotau lotó. Ko e hā ʻoku totonu ke ke faí kapau ʻoku kamata ke hoko eni kiate koe? ʻOku fiemaʻu fakavavevave ke ke sivisiviʻi hoʻo tuí! Faitotonu kiate koe pea ngāueʻaki maʻu pē ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ke ne fakatonutonu hoʻo fakakaukaú. w16.06 2:8, 9

Tuʻapulelulu, Maʻasi 8

Ko e kiʻi siʻi ʻe hoko ko e toko afe, pea ko e momoʻi meʻa ko e puleʻanga malohi.​—ʻAi. 60:22.

Takatakai ʻi he māmaní, ʻoku ʻi ai ha kautaha ʻoku faʻuʻaki ʻa e kakai ʻoku ʻofa kia Sihova mo nau loto ke tauhi kiate ia. Ko e kakai ko ení ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Neongo ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi faihala mo e ngaahi fehālaaki, ʻoku tataki ʻe Sihova hono kakaí ʻaki hono laumālie māʻoniʻoní. ʻI he 1914, naʻe tokosiʻi ʻaupito ʻa e kakai naʻe lotu kia Sihová. Ka naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e ngāue fakamalangá. Ko e olá, kuo ako ai ʻe he laui miliona ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e Tohi Tapú pea kuo nau hoko ko ʻene Kau Fakamoʻoni. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sihova ʻa e tupu fakaofo ko ení ʻi heʻene leaʻaki ʻa e ngaahi lea ʻi he konga tohi ʻo e ʻaho ní peá ne toe pehē: “Ko au Sihova te u fakavave ia ʻi hono taimi.” ʻI he ʻahó ni, ʻoku lava ke tau sio māʻalaʻala ki hono fakahoko ʻa e kikite ko ení. Ko e kakai ʻa Sihová ʻoku nau hangē ha fuʻu puleʻanga lahí. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi puleʻanga takatakai ʻi he māmaní ʻoku nau tokosiʻi ange ʻi he tokolahi fakakātoa ʻo e kakai ʻa Sihová. w16.06 4:1, 2

Falaite, Maʻasi 9

ʻIkai ʻoku mou mahuʻinga ange kimoutolu [ʻi he fanga manupuna ʻo e ʻatā?]​—Māt. 6:26.

Naʻe ʻikai ha veiveiua ʻa Sīsū kapau ʻoku tokangaʻi ʻe heʻene Tamaí ʻa e fanga manupuná, te ne toe tokangaʻi foki ʻa e kakaí. (1 Pita 5:6, 7) Ko ia ai, hangē ko e fanga manupuná, ʻoku totonu ke ʻoua te tau fakapikopiko. Kuo pau ke tau tō haʻatau ngoue pe ngāue ke maʻu ha paʻanga ke fakatau mai ʻaki ia. ʻOku lava ʻe Sihova ke ne tāpuakiʻi ʻetau ngaahi feingá. Pea ʻi he taimi ʻoku ʻikai ai ke tau maʻu ha paʻanga pe meʻakai feʻunga, ʻoku lava ke kei tokonaki mai ʻe Sihova ʻetau ngaahi fiemaʻú. Ko e fakatātaá, ʻe vahevahe nai ʻe ha niʻihi mo kitautolu ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú. ʻOku toe tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e feituʻu ke nofo ai ʻa e fanga manupuná. Kuó ne ʻoange kiate kinautolu ʻa e malava ke nau faʻu ʻa e ngaahi pununga, pea kuó ne ngaohi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ngāueʻaki ʻe he fanga manupuná ke faʻu ʻaki ʻa e ngaahi pununga ko ení. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻoku malava ʻe Sihova ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ha feituʻu ʻoku feʻunga ke nofo ai hotau fāmilí. ʻI hono leaʻaki ʻa e lea ʻoku hā ʻi he konga tohi ʻo e ʻaho ní, ngalingali naʻe fakakaukau ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ofi ke ne foaki atu ʻene moʻuí maʻá e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. (Fakafehoanaki mo e Luke 12:6, 7.) Naʻá ne pekia maʻa kitautolu koeʻuhí kae lava ke tau moʻui taʻengata.—Māt. 20:28. w16.07 1:11-13

Tokonaki, Maʻasi 10

Ko e angahalá kuo pau ke ʻoua ʻe pule ia kiate kimoutolu, he ʻoku ʻikai te mou ʻi he malumalu ʻo e laó ka ʻi he malumalu ʻo e ʻofa maʻataʻataá.​—Loma. 6:14.

Ko e hā ʻoku tau faiangahala ai mo maté? ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú “ko e faihala ē ʻa e tangata ʻe toko tahá kuo pule ai ʻa e maté ko e tuʻi.” Koeʻuhí ko kitautolú ko e hako ʻo ʻĀtama, ʻoku tau hoko ai ʻo taʻehaohaoa pea tau mate. (Loma 5:12, 14, 17) Kae kehe, ʻe lava ke tau kei fili ke ʻoua ʻe puleʻi kitautolu ʻe he angahalá. ʻE malava fēfē ke hoko iá? ʻI he taimi ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻa e tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí, ʻoku tau maʻu ai ʻa e ʻaonga mei he ʻofa maʻataʻatā ʻa Sihová. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻI he lahi fau ʻa e faihalá, naʻe toe hulu fau ange ai ʻa e ʻofa maʻataʻataá. (Loma 5:20, 21) Neongo ʻetau kei angahalaʻiá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke tau fakaʻatā ʻa e angahalá ke ne puleʻi kitautolu. Ko ia, ʻi he taimi ʻoku tau faihala aí, ʻoku tau kole ʻa e fakamolemole ʻa Sihová. ʻE lava fēfē leva ke tau maʻu ʻaonga mei he ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá? Naʻe pehē ʻe Paula: “Ko e ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá . . . ʻoku akoʻi ai kitautolu ke tau talitekeʻi ʻa e anga-taʻefakaʻotuá mo e ngaahi holi fakamāmaní pea ke tau moʻui ʻaki ʻa e fakakaukau leleí mo e māʻoniʻoní mo e anga-līʻoa fakaʻotuá ʻi he lotolotonga ʻo e fokotuʻutuʻu lolotonga ko ʻení.”—Tai. 2:11, 12. w16.07 3:5, 6

Sāpate, Maʻasi 11

ʻOmi ia [ʻe he ʻOtuá] ki he tangata.​—Sēn. 2:22.

Naʻe maumau ʻa e ʻuluaki nofo malí ʻi he taimi naʻe talangataʻa ai ʻa ʻĀtama mo ʻIvi kia Sihová. Ko e “ngata ʻo onoʻahó,” ʻa Sētane ko e Tēvoló, naʻá ne kākaaʻi ʻa ʻIvi pea tala ange kiate ia ko hono kai ʻa e fuaʻiʻakau mei he “ʻAkau ʻo e ʻIlo-ʻo-e-lelei-mo-e-kovi” te ne maʻu ai ha ʻilo makehe. Naʻe taukaveʻi ʻe Sētane kapau te ne kai mei he ʻakaú, ʻe fakaʻatā ai ia ke ne fili ʻa e meʻa naʻe leleí mo e meʻa naʻe koví. Naʻe ʻikai ke fakaʻapaʻapa ʻa ʻIvi kia ʻĀtama ko e ʻulu ia ʻo e fāmilí ʻi he taimi naʻá ne fili ai ke kai ʻa e fuaʻiʻakaú ʻo ʻikai ke ʻuluaki talanoa kiate ia. Pea naʻe talangataʻa ʻa ʻĀtama ki he ʻOtuá ʻi heʻene tali ʻa e fuaʻiʻakau mei hono uaifí. (Fkh. 12:9; Sēn. 2:9, 16, 17; 3:1-6) ʻI hono ʻeke ʻe Sihova kia kinauá, naʻe tukuakiʻi ʻe ʻĀtama hono uaifí. Pehē foki, naʻe tukuakiʻi ʻe ʻIvi ʻa e ngatá ki hono kākaaʻi iá. (Sēn. 3:12, 13) Naʻe fai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ha kalofanga vaivai ki heʻena talangataʻá, pea naʻe tauteaʻi ai ʻe Sihova ʻa e ongo angatuʻu ko iá. Ko e moʻoni, ko ʻena faʻifaʻitakiʻangá ko ha fakatokanga ia kiate kitautolu! Ke lavameʻa ʻa e nofo malí, ʻoku fiemaʻu ke talangofua ʻa e ngaahi husepānití mo e uaifí kia Sihova pea te nau fua pē ʻa e nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi tōʻongá tonu. w16.08 1:1, 4, 5

Mōnite, Maʻasi 12

Meʻa kuo haʻi fakatahaʻi ʻe he ʻOtuá, tuku ke ʻoua naʻa fakamāvae ia ʻe ha tangata.​—Māt. 19:6.

Ko e hā ʻoku hokosia ai ʻe he ngaahi hoa mali ʻe niʻihi ʻa e ngaahi palopalema mafatukitukí? Ki he niʻihi, ko ʻenau nofo malí ʻoku ʻikai ko e meʻa ia naʻa nau ʻamanekiná pea ʻoku nau ongoʻi loto-mamahi pe ʻita. ʻOku faʻa tupu ʻa e ngaahi palopalemá mei he kehekehe ʻi he founga naʻe ʻohake ai ʻa e kakaí pe ko e founga ʻoku nau fakahaaʻi ai ʻenau ngaahi ongoʻí. Ko e ngaahi palopalema mo e fāmili-ʻi-he-fonó pe ngaahi taʻefelotoi ʻi he founga ke fakamoleki ai ʻa e paʻangá pe ʻohake ʻa e fānaú ʻe lava ke toe fakatupunga ai ʻa e ngaahi palopalema. Kae kehe, ʻoku lelei ke sio ki he malava ʻa e tokolahi taha ʻo e ngaahi hoa mali Kalisitiané ke maʻu ʻa e ngaahi fakaleleiʻanga ki heʻenau ngaahi palopalemá koeʻuhí ʻoku nau fakaʻatā ʻa e ʻOtuá ke ne tataki kinautolu. ʻI he taimi ʻoku hoko ai ha ngaahi palopalema mafatukituki, ʻoku totonu ke kole tokoni ʻa e ngaahi hoa malí ki he kau mātuʻá. Ko e kau tangata ko ení kuo nau taukei lahi pea ʻe lava ke nau tokoni ki ha hoa mali ke na ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻa e ʻOtuá ʻi heʻena moʻuí. Pea ʻi he taimi ʻoku kole ai ʻe he ngaahi hoa malí ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová, ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ke nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú pea fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiané.—Kal. 5:22, 23. w16.08 2:11-13

Tūsite, Maʻasi 13

Mei he taimí ni ʻo faai atu te ke pō tangata moʻui.​—Luke 5:10.

Naʻe femoʻuekina ʻaupito ʻa Sīsū. Ka ʻi he taimi naʻe loto-lelei ai ʻa e kakaí ke fanongo kiate iá, naʻá ne fakamoleki ʻa e taimi mo kinautolu pea akoʻi kia kinautolu ʻa e ngaahi meʻa lahi. Ko e fakatātaá, ʻi he ʻaho ʻe taha naʻe fakatahataha ha fuʻu kakai ʻi he matātahí ke fanongo kia Sīsū. Ko ia naʻe heka ʻa Sīsū mo Pita ki ha vaka pea akoʻi mei ai ʻa e kakaí. Hili iá, naʻá ne loto ke akoʻi foki kia Pita ha lēsoni. Naʻe fakahoko ʻe Sīsū ha mana ʻaki hono ʻai ʻa Pita ke ne maʻu ha ika lahi ʻa ia ʻoku leaʻaki he konga tohi ʻo e ʻaho ní. Ko Pita leva mo e faʻahinga naʻe ʻiate iá “naʻa nau ʻomai ʻa e ongo vaká ki ʻuta pea nau liʻaki ʻa e meʻa kotoa” pea muimui ʻia Sīsū. (Luke 5:1-11) Naʻe loto foki ʻa Nikotīmasi ke ako ʻa e meʻa lahi ange meia Sīsū. Ka koeʻuhí ko Nikotīmasí ko ha mēmipa ia ʻo e Sanetalimí, naʻá ne manavasiʻi ki he meʻa ʻe leaʻaki ʻe he niʻihi kehé ʻo kapau naʻa nau sio ʻokú ne lea kia Sīsū. Ko ia naʻá ne ʻaʻahi kia Sīsū ʻi he poʻulí. Naʻe ʻikai ke tuli ia ʻe Sīsū ka naʻá ne fakamoleki ʻa e taimi mo ia pea fakamatalaʻi ange ha ngaahi moʻoni mahuʻinga. (Sione 3:1, 2) Naʻe loto-lelei maʻu pē ʻa Sīsū ke ngāueʻaki hono taimí ke akoʻi ʻa e moʻoní ki he kakaí pea fakaivimālohiʻi ʻenau tuí. ʻI ha founga meimei tatau, ʻoku fiemaʻu ke tau loto-lelei ke ʻaʻahi ki he kakaí ʻi ha taimi ʻoku lelei kia kinautolú, pea ʻoku fiemaʻu ke tau fakamoleki ʻa e taimi mo tokoniʻi kinautolu ke nau mahinoʻi ʻa e Tohi Tapú. w16.08 4:10, 11

Pulelulu, Maʻasi 14

Pea ke taka angavaivai ʻi hoʻo feangai mo ho ʻOtua.​—Mai. 6:8.

ʻOku tau lāuʻilo ʻi he anga-fakanānā ʻoku maʻa mo māʻoniʻoni ʻa Sihova pea ko ʻene ngaahi tuʻungá ʻa e tataki lelei taha kia kitautolú. Kapau ʻoku tau loto ke hoko ʻo anga-fakanānā mo anga-fakatōkilalo, te tau muimui ki heʻene ngaahi tuʻungá ʻi heʻetau moʻuí. ʻE toe tokoniʻi kitautolu ʻe he anga-fakanānaá ke tau tokaʻi ʻa e ngaahi ongoʻi mo e fakakaukau ʻa e niʻihi kehé. ʻOku totonu ke fakahaaʻi māʻalaʻala ʻaupito ʻe hotau valá ko e kau sevāniti kitautolu ʻa Sihova. ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga māʻolunga ʻa Sihova, pea ʻoku tau fiefia ke muimui ki ai. ʻOku fakaongoongoleleiʻi hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné fakalūkufua koeʻuhí ko honau fōtunga hā maí mo e ʻulungaanga leleí, ʻa ia ʻoku tohoakiʻi ai ʻa e kakai loto-totonú ki he pōpoaki fakahaofi moʻui ʻa e Tohi Tapú, pea ʻoku ʻai ai ʻa Sihova ke fiefia mo ʻoatu ai ʻa e lāngilangí kiate ia. w16.09 3:18-20

Tuʻapulelulu, Maʻasi 15

Kuo ke fai mo e ʻOtua mo e kakai, pea kuo ke lava.​—Sēn. 32:28.

Naʻe fāinga mo kātaki ʻa e tangata faitōnunga ko Sēkopé koeʻuhí naʻá ne ʻofa kia Sihova pea fakamahuʻingaʻi hono vahaʻangatae mo iá. (Sēn. 32:24-26) Naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa Sēkope koeʻuhí ko ʻene kītakí pea fakahingoa ia ko ʻIsileli, ʻa ia ʻoku ʻuhingá ko e “Tokotaha Fefaʻuhi, pe Tokotaha Vilitaki ki he ʻOtuá.” Naʻe maʻu ʻe Sēkope ʻa e pale ʻoku tau toe kumi ki aí, ʻa ia ko e hōifua mo e tāpuaki ʻa Sihová. Ko e uaifi ʻofeina ʻo Sēkopé, ʻa Lesieli, naʻá ne toe vēkeveke ke sio ki he founga hono fakahoko ʻe Sihova ʻene talaʻofa ki hono husepānití. Ka naʻe ʻi ai ha palopalema. Naʻe teʻeki ai ke maʻu fānau ʻa Lesieli. ʻI he taimi ʻo e Tohi Tapú, ko e taʻefanaú naʻe fakamamahi lahi ia ki he kakai fefiné. Naʻe anga-fēfē ʻa e hokohoko atu ʻa Lesieli ke fāinga neongo hono tuʻunga fakalotomamahí? Naʻe ʻikai ʻaupito mole ʻene ʻamanakí. ʻI hono kehé, naʻá ne fāinga ʻi he hanganaki lotu kia Sihova. Naʻe fanongo ʻa Sihova ki he lotu loto-moʻoni ʻa Lesielí, pea naʻá ne ongoʻi faitāpuekina ʻi heʻene maʻu ha fānaú.—Sēn. 30:8, 20-24. w16.09 2:6, 7

Falaite, Maʻasi 16

Ko e folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku moʻui pea ko e koto mālohi pea ʻoku māsila ange ia ʻi ha faʻahinga heletā fakatoumata pē.​—Hep. 4:12.

ʻOku toe mahuʻinga hono akoʻi ki hoʻo fānaú ko e fiefia taupotu tahá te nau maʻu ia ʻi heʻenau talangofua ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú. (Saame 1:1-3) Ko e fakatātaá, ʻe lava ke ke ʻeke ki hoʻo fānaú ke nau sioloto ʻoku nau ʻalu ʻo nofo ʻi ha kiʻi motu. Te nau fiemaʻu ke fili ha kakai ke nofo fakataha mo kinautolu ai. ʻE lava leva ke ke ʻeke ange, “Ko e faʻahinga kakai fēfē te ke ʻavé kapau te ke saiʻia ke femelinoʻaki ʻa e tokotaha kotoa?” Fakaʻosí, ʻe lava ke ke lau ʻa e Kalētia 5:19-23 ke sio ki he faʻahinga kakai ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke ʻi he māmani foʻoú. ʻI he founga ko ení, ʻe lava ke ke akoʻi ai ki hoʻo fānaú ʻa e lēsoni mahuʻinga ʻe ua. ʻUluakí, ʻoku akoʻi mai ʻe Sihova ʻa e founga ke tau moʻui fiefia ai he taimi ní pea femelinoʻaki mo e kakai kehé. Uá, ʻokú ne akoʻi mai ʻa e founga ke tau moʻui ai ʻi he māmani foʻoú. (ʻAi. 54:13; Sione 17:3) ʻE lava foki ke ke fakahaaʻi ki hoʻo fānaú ʻa e founga kuo tokoniʻi ai ʻe he Tohi Tapú hotau fanga tokouá. Ko e fakatātaá, kumi ha talanoa ki he moʻuí ʻi he taha ʻo ʻetau ʻū tohí, mei he kupu hokohoko ʻi he Taua Leʻo fekauʻaki mo e “Liliu ʻe he Tohi Tapú ʻa e Moʻuí.” w16.09 5:13, 14

Tokonaki, Maʻasi 17

Ngāue lelei taha ʻaki ho taimí.​—ʻEf. 5:16.

Neongo te tau fuʻu femoʻuekina nai, ʻoku fiemaʻu kotoa ke tau vaheʻi ha taimi ki he ako fakafoʻituituí mo e lotu fakafāmilí. (ʻEf. 5:15) Ko ʻetau taumuʻá ʻoku ʻikai totonu ko hono lau pē ha ngaahi peesi pe teuteu ha tali ki he fakatahá. Ko ʻetau taumuʻá ʻoku totonu ko hono fakaʻatā ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ke ne tākiekina kitautolu mo fakaivimālohiʻi ʻetau tuí. ʻOku fiemaʻu ke tau mafamafatatau. ʻI he taimi ʻoku tau ako aí, ʻoku totonu ke tau fakakaukau ʻo ʻikai ki he ngaahi fiemaʻu pē ʻa e niʻihi kehé, kae pehē foki ki heʻetau ngaahi fiemaʻú tonu. (Fil. 1:9, 10) Kuo pau ke tau ʻiloʻi ko e taimi ʻoku tau teuteu ai ki he ngāue fakafaifekaú, ki he ngaahi fakatahá, pe ki ha malanga, ʻoku ʻikai ko ʻetau ngāueʻaki pē ʻa e meʻa ʻoku tau laú ʻiate kitautolu pē. Ko e fakatātaá, neongo ʻe pau ke ʻahiʻahiʻi ʻe ha tokotaha kuki ʻa e meʻakai ʻokú ne ngaohí ki muʻa ke ʻoatu iá, heʻikai ke ne moʻui pē ʻi he meʻa ko ia ʻokú ne ʻahiʻahiʻí. Kapau ʻokú ne loto ke moʻui lelei ai pē, kuo pau ke ne teuteu maʻu pē ʻa e meʻakai fakatupu moʻui lelei maʻana. ʻI ha founga meimei tatau, kapau ʻoku tau loto ke fakaivimālohiʻi hotau vahaʻangatae mo Sihová, ʻoku fiemaʻu ke tau ako tuʻumaʻu ʻa e Tohi Tapú. Ko e ako loloto peheé ʻoku feau ai ʻetau ngaahi fiemaʻu fakafoʻituituí. w16.10 2:10, 11

Sāpate, Maʻasi 18

ʻI he tuí ʻoku tau ʻiloʻi ai ko e ngaahi fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻá naʻe fokotuʻutuʻu ia ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá, ko ia ko e meʻa ʻoku mātaá kuo hoko mai ia ʻo ʻi aí ko e tupu mai ia mei he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai hā maí.​—Hep. 11:3.

ʻI he Hepelū 11:1, ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻuhinga ʻo e tuí. (1) Ko e tuí “ko e ʻamanekina ʻosi fakapapauʻi ia ʻo e meʻa kuo fai ʻa e ʻamanaki ki ai.” Ko e ngaahi meʻa ʻoku tau ʻamanaki ki aí ʻoku kau ki ai ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e kahaʻú. Ko e fakatātaá, ʻoku tau fakapapauʻi ʻe ngata ʻa e fulikivanú pea ʻe ʻi ai ha māmani foʻou. (2) Ko e tuí “ko e fakahāhā hā mahino,” pe ko e fakamoʻoni papau, “ʻo e ngaahi meʻa moʻoni ʻoku ʻikai mātā.” ʻOku tau ʻilo ʻoku ʻi hēvani ʻa Sihova ko e ʻOtuá, Sīsū Kalaisi, ko e kau ʻāngeló, mo e Puleʻangá, neongo ʻoku ʻikai lava ke tau sio ki ai. ʻE lava fēfē ke tau fakahaaʻi ʻoku tau maʻu moʻoni ʻa e tui ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá pea ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai lava ke tau sio ki aí? ʻOku tau fakahaaʻi ia fakafou ʻi heʻetau founga moʻuí pea fakafou ʻi heʻetau leá mo e ngāué. w16.10 4:6

Mōnite, Maʻasi 19

Hokohoko atu . . . ʻa e fefakalototoʻaʻakí.​—Hep. 3:13.

ʻOku fakamahuʻingaʻi lahi ʻe Sihova mo Sīsū ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau faí ke poupouʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá, neongo kapau ʻoku ʻikai malava ke tau fai ʻa e meʻa ʻoku tau fakaʻamu ke aʻu ki aí. (Luke 21:1-4; 2 Kol. 8:12) Ko e fakatātaá, ʻoku tau ʻiloʻi ko e feinga lahi ʻoku fai ʻe siʻotau fanga tokoua taʻumotuʻá ke nau ʻalu maʻu pē ki he ngaahi fakatahá mo e ngāue fakafaifekaú. ʻOku tau fakalototoʻaʻi mo fakaongoongoleleiʻi kinautolu ʻi he meʻa kotoa ʻoku nau faí? ʻIo, fakalototoʻaʻi ʻa e niʻihi kehé ʻi he faingamālie kotoa pē. ʻI he taimi pē ʻokú ke fakatokangaʻi ai ha ngāue lelei naʻe fai ʻe ha taha, fakapapauʻi ke fakaongoongoleleiʻi ia. ʻI he taimi naʻe ʻi ʻAniteoke ʻi Pisitia ai ʻa Paula mo Panepasá, naʻe tala ange ʻe he kau taki lotu ʻo e sinakoké kia kinaua: “Ongo tangata, ongo tokoua, kapau ʻoku ʻi ai ha lea fakalototoʻa ʻokú mo maʻu maʻá e kakaí, fakahā ia.” Naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e faingamālie ko iá ke ne fakalototoʻaʻi ʻa e kakaí. (Ngā. 13:13-16, 42-44) ʻI he taimi ʻoku tau fakalototoʻaʻi ai ʻa e niʻihi kehé, ngalingali ʻe fakalototoʻaʻi foki mo kitautolu ʻe he kakaí.—Luke 6:38. w16.11 1:3, 15, 16

Tūsite, Maʻasi 20

Ko e ongo foʻi fofonga ʻo Sihova ʻoku ʻi he potu kotoa pe: He taulama ʻa e lelei mo e kovi.​—Pal. 15:3.

Ko e monū ia ʻetau hoko ko e konga ʻo e kautaha ʻa Sihová pea ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú ne fiemaʻu meiate kitautolú! Ko e moʻoni, koeʻuhí ko ʻetau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá, kuo tau maʻu ai ʻa e fatongia ke talangofua kiate ia mo fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. Pea neongo ʻoku ʻofa ʻa e kakai tokolahi ʻi hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku koví, kuo pau ke tau “fehiʻa ki he kovi,” ʻo hangē ko Sihová. (Saame 97:10) Kuo pau ke ʻoua ʻaupito te tau hangē ko e faʻahinga ʻoku nau lau ʻa e “kovi ko e lelei, pea ʻoku lau ʻa e lelei ko e kovi.” (ʻAi. 5:20) ʻI heʻetau loto ke fakahōifuaʻi ʻa Sihová, ʻoku tau fakapapauʻi ai ke hoko ʻo maʻa ʻi he tafaʻaki kotoa pē. (1 Kol. 6:9-11) Ko e meʻa ʻoku tala mai ʻe Sihova ʻi he Tohi Tapú ko e lelei pē maʻa kitautolu. ʻOku tau ʻofa kiate ia mo loto ke mateaki kiate ia. Ko e ʻuhinga ia ʻoku tau muimui ai ʻi heʻene tatakí ʻi ʻapi, ʻi he fakatahaʻangá, ngāueʻangá, ʻapiakó pe feituʻu pē te tau ʻi ai. w16.11 3:13

Pulelulu, Maʻasi 21

Ke fakamoʻulaloa ʻa e tokotaha kotoa pē ki he ngaahi mafai māʻolungá.​—Loma 13:1.

Ko e Kau Ako Tohi Tapú naʻa nau loto-totonu. Kae lolotonga ʻa e 1914 ki he 1919, naʻe ʻikai ke nau mahinoʻi kakato ʻa e ʻuhinga ʻo e pehē ʻe Sihova ke talangofua ki he ngaahi puleʻangá. Ko e ʻuhinga ia naʻe ʻikai ai ke nau tuʻu-ʻatā maʻu pē lolotonga ʻa e taú ʻi he tuʻunga ko ha kulupú. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi naʻe kole ai ki he kakaí ʻe he palesiteni ʻo ʻAmeliká ke nau lotu ki ha melino ʻi Mē 30, 1918, naʻe fakalototoʻaʻi ai ʻe he The Watch Tower ʻa e Kau Ako Tohi Tapú ke lotu foki mo kinautolu. Naʻe poupou fakapaʻanga mo e fanga tokoua ʻe niʻihi ki he taú, pea naʻe aʻu mo e niʻihi ʻo kinautolu ʻo kau ki he sōtiá mo ʻalu ʻi he taú. Ka neongo naʻe fiemaʻu ha fakatonutonu, ʻoku hala ʻa e fakakaukau ʻo pehē ko e ʻuhinga eni naʻa nau nofo pōpula ai ki Pāpilone ko e Lahí. Ko hono moʻoní, naʻa nau meimei fakamavaheʻi kakato kinautolu mei he ʻemipaea ʻi māmani ʻo e lotu loí ʻi he taimi ʻo e Tau I ʻa Māmaní.—Luke 12:47, 48. w16.11 5:9

Tuʻapulelulu, Maʻasi 22

ʻOku [tau] ʻaʻeva, ʻo ʻikai fakatatau ki he kakanó, kae fakatatau ki he laumālié.​—Loma 8:4.

Ko e hā naʻe fakatokanga ai ʻa Paula ki he kau Kalisitiane paní ʻo fekauʻaki mo e moʻui ʻo “fehoanaki mo e kakanó”? Pea ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ki he kau Kalisitiane kotoa ʻi he ʻaho ní ʻa e fakatokanga ko ení? Koeʻuhí ʻe lava ke kamata ʻe ha sevāniti faitōnunga ʻa e ʻOtuá ʻo ʻai ʻa ʻene ngaahi holí ko e meʻa muʻomuʻa taha ia ʻi heʻene moʻuí. Ko e fakatātaá, naʻe tohi ʻa Paula ko e niʻihi ʻo e fanga tokoua ʻi Lomá naʻa nau hoko ko e kau pōpula “ki heʻenau ngaahi hoholi.” Naʻe lava ke ne ʻuhinga eni ki he fehokotaki fakasinó, meʻakaí pe ngaahi fakafiefia kehe ʻa ia naʻe hoko ia ko e meʻa mahuʻinga taha ʻi heʻenau moʻuí. (Loma 16:17, 18; Fil. 3:18, 19; Sute 4, 8, 12) Pea ʻi he taimi ʻe taha, naʻe ʻi ai ha meʻa naʻe hoko ʻi he fakatahaʻanga ʻi Kolinitoó ʻa ia ko ha tokoua naʻe fehokotaki fakasino taʻetaau mo e “uaifi ʻo ʻene tamaí.” (1 Kol. 5:1) ʻOku hā mahino, naʻe fiemaʻu ki he muʻaki kau Kalisitiané ʻa e fakatokanga ʻa Paula ʻo fekauʻaki mo e moʻui ʻo “fehoanaki mo e kakanó.” (Loma 8:5, 6) ʻOku toe mahuʻinga ʻa e fakatokanga ko iá ki he ʻahó ni. w16.12 2:5, 8, 9

Falaite, Maʻasi 23

Ka hu ʻa e hohaʻa ki he loto ʻo ha tangata, ʻoku ne pelukiʻi ia: Ka ʻoku fakafiefiaʻi ʻe ha lea lelei.​—Pal. 12:25.

Ko e talanoa tauʻatāina mo faitotonu mo ha taha ʻokú ke falala ki aí, ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ke ke fekuki mo e loto-moʻuá. ʻE malava ke tokoni kiate koe ho hoa malí, kaumeʻa ofí pe ko ha mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá ke ke mahinoʻi lelei ange ho tuʻungá. ʻOku toe pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻOku maumau fakakaukau ʻa e ʻikai fai ha alea: Ka ʻoku tuʻu ʻo ka tokolahi ʻa e faleʻi.” (Pal. 15:22) ʻOku toe tokoni ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá ke fakasiʻisiʻi ʻetau loto-moʻuá. ʻI he fakataha ʻo e uike taki taha, ʻokú ke fakamoleki ai ʻa e taimi mo ho fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné, ʻa ia ʻoku nau tokanga kiate koe pea loto ke fakalototoʻaʻi koe. (Hep. 10:24, 25) Ko e “fefakalototoʻaʻaki” peheé ʻe fakaivimālohiʻi ai koe pea ʻai ai koe ke faingofua ange hoʻo ikuʻi ha faʻahinga loto-moʻua pē.—Loma 1:12. w16.12 3:17, 18

Tokonaki, Maʻasi 24

[Ko ʻAna] . . . naʻa ne hu kia Sihova.​—1 Sām. 1:10.

ʻI he taimi ʻoku tau mahamahaki aí pe ko ha ngaahi faingataʻa kehe ʻa ia heʻikai lava ke tau liliu, ʻoku totonu ke tau lī atu ʻetau loto-moʻuá kia Sihova pea falala te ne tokangaʻi kitautolu. (1 Pita 5:6, 7) ʻIkai ko ia pē, ʻoku totonu ke tau fai ʻa e meʻa ʻoku tau malavá ke tau maʻu ʻaonga mei he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané mo e ngaahi polokalama kehe ʻoku tokonaki mai ʻe he kautaha ʻa Sihová. (Hep. 10:24, 25) Fēfē ʻa e ngaahi mātuʻa faitōnunga ʻa ia kuo ʻikai ke toe tauhi ʻenau fānaú kia Sihová? Naʻe ʻikai ke fakamālohiʻi ʻe Sāmiuela hono ngaahi foha lalahí ke nau hanganaki mateaki ki he ʻOtuá. (1 Sām. 8:1-3) Naʻe pau ke ne tuku ia ki he toʻukupu ʻo Sihová. Neongo ia, naʻe fai ʻe Sāmiuela ʻa e meʻa naʻá ne lavá, ke ne hanganaki mateaki ai ki he ʻOtuá pea fakahōifuaʻi ʻene Tamai fakahēvaní. (Pal. 27:11) ʻI he ʻahó ni, ko e ngaahi mātuʻa Kalisitiane tokolahi ʻoku nau ʻi he tuʻunga meimei tatau. ʻOku nau tuipau ʻoku mateuteu maʻu pē ʻa Sihova ke talitali lelei ʻa e kau faiangahala ʻoku fakatomalá. (Luke 15:20) ʻI he taimi tatau, ʻoku lava ke tokangataha ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau hanganaki mateaki kia Sihova, ʻo ʻamanekina ʻe hanga ʻe heʻenau faʻifaʻitakiʻangá ʻo ueʻi ʻenau fānaú ke foki kiate ia. w17.01 1:15, 16

Sāpate, Maʻasi 25

ʻAki ʻa e anga-fakatōkilalo ʻo mou vakai ki he niʻihi kehé ʻoku nau māʻolunga ange ʻiate kimoutolu.​—Fil. 2:3.

Ko ha tokotaha anga-fakatōkilalo ʻokú ne toe anga-vaivai maʻu pē. ʻOkú ne lāuʻilo ki hono ngataʻangá, pea ʻokú ne fakahaaʻi anga-fakatōkilalo ʻene ngaahi fehālākí. ʻOkú ne loto-lelei ke fanongo ki he ngaahi fakakaukau ʻa e kakai kehé pea ako mei ai. Ko ha tokotaha anga-fakatōkilalo ʻokú ne fakahōifuaʻi moʻoni ʻa Sihova. ʻOku fakahaaʻi ʻi he Tohi Tapú ko ha tokotaha anga-vaivai ʻokú ne ʻiloʻi ia pea ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke ne malava ʻo faí pe ngaahi meʻa ʻokú ne malava ʻo faí. ʻOku tokoni eni ke ne fakaʻapaʻapaʻi ʻa e niʻihi kehé pea fakafeangai lelei ai kia kinautolu. Kae kehe, ʻe lava ke tau kamata fakakaukau ʻi ha founga ʻafungi ʻo ʻikai ke tau fakatokangaʻi ia. ʻOku anga-fēfē nai ʻene hoko ení? Te tau kamata nai ke ongoʻi ʻoku tau mahuʻinga ange ʻi he niʻihi kehé koeʻuhí ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi fatongia pau pe ko e faʻahinga ʻoku tau ʻiloʻi lelei ʻi he fakatahaʻangá. (Loma 12:16) Pe ʻoku kamata nai ke tau tohoakiʻi mai ha tokanga tōtuʻa kia kitautolu. (1 Tīm. 2:9, 10) ʻE aʻu nai ʻo tau kamata ke tala ki he niʻihi kehé ʻa e meʻa ʻoku totonu pe ʻikai totonu ke nau faí.—1 Kol. 4:6. w17.01 3:6-8

Mōnite, Maʻasi 26

Ko e langilangi ʻo e fatutangata ʻa honau ivi; pea ko e teunga ʻo haʻa matuʻa ko e ʻulu hina.​—Pal. 20:29.

ʻI he ʻahó ni, ʻoku hokohoko atu ʻa e tupulaki ʻa e ngāue fakamalangá, pea ʻoku ngāueʻaki ʻe he kautaha ʻa Sihová ʻa e tekinolosia fakaonopōní ke aʻu ai ki he tokolahi taha ʻe ala lavá mo e ongoongo leleí. Ka ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻe faingataʻa nai ki he faʻahinga taʻumotuʻá ke nau ako ʻa e ngaahi founga foʻou ʻo hono fai ha meʻá. (Luke 5:39) Pehē foki, ko e meʻa anga-maheni ia ʻa e hōloa ʻa e mālohi mo e ivi ʻo e kakaí ʻi heʻenau hoholo ke motuʻa angé. ʻI heʻene peheé, ko ha ngāue anga-ʻofa mo ʻaonga foki ʻa hono akoʻi ʻe he faʻahinga taʻumotuʻá ʻa e faʻahinga kei iiki angé, ke nau fua ʻa e fatongia lahi ange ʻi he kautaha ʻa Sihová. (Saame 71:18) ʻOku ʻikai ke faingofua maʻu pē ki he faʻahinga ʻoku nau maʻu ha ngaahi fatongia ke nau tukuange atu ha ngāue ki he kau tangata kei iiki angé. ʻOku lava ke loto-mamahi ai ʻa e fanga tokouá ʻi heʻenau fakakaukau atu ki he mole ha vāhenga-ngāue ʻoku nau ʻofa lahi ai pe ʻoku nau hohaʻa nai kapau heʻikai ke nau tataki ʻa e ngāué, ʻe ʻikai ke fakahoko lelei ia. Mahalo ʻoku nau ongoʻi ʻoku ʻikai ke nau maʻu ha taimi ke akoʻi ai ʻa e niʻihi kehé. ʻI he taimi tatau, ʻoku fiemaʻu ki he kau tangata kei iiki angé ke nau anga-kātaki ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ʻoange ai kia kinautolu ha fatongia lahi angé. w17.01 5:3, 4

Tūsite, Maʻasi 27

Fakafou ʻi he foʻi ngāue ʻe taha ʻo e fakatonuhiá ʻa e ikuʻanga ko hono lau kinautolu ʻoku nau māʻoniʻoni ki he moʻui.​—Loma 5:18.

Naʻe hiki hifo ʻe Sihova ʻa e moʻui ʻa Sīsuú, ʻa ʻene ʻuluaki fakatupú, mei hēvani ki he māmaní. (Sione 1:14) Ko ia naʻe hoko ʻa Sīsū ko ha tangata haohaoa, ʻo hangē pē ko ia naʻe ʻi ai ʻa ʻĀtamá. Ka ʻi he ʻikai hangē ko ʻĀtamá, naʻe muimui ʻa Sīsū ia ki he ngaahi tuʻunga naʻe ʻamanekina ʻe Sihova mei ha tangata haohaoa. Naʻa mo e ʻi he malumalu ʻo e ngaahi ʻahiʻahi kakaha tahá, naʻe ʻikai ʻaupito te ne maumauʻi ʻa e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá. ʻI he pekia ʻa Sīsū ko ha tangata haohaoá, ʻoku lava ai ke ne fakahaofi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mei he angahalá mo e maté. Naʻá ne fai kotoa ʻa e meʻa tofu pē ko ia naʻe totonu ke fai ʻe ʻĀtamá. Naʻe hoko ʻa Sīsū ko ha tangata haohaoa, ʻo ne mateaki mo talangofua kakato ki he ʻOtuá. (1 Tīm. 2:6) Naʻá ne pekia maʻatautolu, pea ko ʻene feilaulaú ʻoku ʻoange ai ki he kakai tangata, kakai fefine mo e fānaú kotoa ʻa e faingamālie ke moʻui taʻengata. (Māt. 20:28) Ko e huhuʻí ʻa e kī ʻokú ne fakaava ʻa e matapā ki hono fakahoko ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá.—2 Kol. 1:19, 20. w17.02 1:15, 16

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 9) Sione 12:12-19; Maʻake 11:1-11

Pulelulu, Maʻasi 28

He ko e meʻa ʻi he fiefia ko ia naʻe fokotuʻu ʻi muʻa ʻiate iá naʻá ne kātakiʻi.​—Hep. 12:2.

Sioloto atu ʻokú ke fononga ki ha feituʻu. ʻI he fonongaʻanga ko ení kuo pau ke ke fou atu ʻi ha foʻi hala ʻoku fakapoʻulituʻu. ʻI hoʻo sio takai holó, ʻoku fakapoʻuli. Ka ʻokú ke ʻiloʻi kapau te ke fononga ai pē ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo e foʻi hala ko iá, te ke toe sio ai ki he māmá. ʻOku lava ke hangē ʻa e moʻuí ko e fononga ko iá. Kuo pau nai ke ke fou ʻi ha ngaahi taimi faingataʻa ʻaupito, pea te ke ongoʻi taulōfuʻu nai ʻi hoʻo ngaahi palopalemá. Naʻa mo Sīsū naʻe lava ke ne ongoʻi pehē. ʻI he taimi naʻe tutuki ai ʻi he ʻakau fakamamahí, naʻe fakamaaʻi ai ia fakataha mo e langa lahi. Kuo pau pē naʻe hoko eni ko e taimi faingataʻa taha ki heʻene moʻuí! (Hep. 12:3) Ko e hā naʻá ne tokoniʻi ia ke kātakí? Naʻe tokangataha ʻa Sīsū ki he pale ʻo ʻene kātakí, ka ko e mahuʻinga tahá ko ʻene kau ʻi hono fakamāʻoniʻoniʻi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá pea poupouʻi ʻene totonu ko ia ke pulé. Naʻá ne ʻiloʻi ko e ʻahiʻahí ʻoku fakataimi pē pea te ne maʻu ʻa e pale taʻengata ʻi hēvani. ʻI he ʻahó ni, ko e ngaahi ʻahiʻahi ʻokú ke fehangahangai mo iá ʻe hoko nai ʻo taulōfuʻu mo fakamamahi, kae manatuʻi ʻoku fakataimi pē ia. w16.04 2:10

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 10) Sione 12:20-50

Tuʻapulelulu, Maʻasi 29

Ko e meʻa ʻiate ia [Sīsū] ʻoku tau maʻu ai ʻa e fakatauʻatāina ʻi he huhuʻí fakafou ʻi he taʻataʻa ʻo e tokotaha ko iá, ʻio, ko e fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi faihalá.​—ʻEf. 1:7.

ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻikai ongoʻi halaia ʻa e kakai tokolahi ʻi he taimi ʻoku nau faiangahala aí, ʻi heʻene peheé, ʻoku ʻikai ai ke nau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e huhuʻí. Pea ko e kakai tokolahi ʻoku ʻikai ke nau ʻiloʻi ko e hā ʻa e angahala, founga hono uesia kitautolú mo e meʻa ʻoku fiemaʻu ke tau fai ke tau tauʻatāina ai mei he nofo pōpula ki he angahalá kae ʻoua kuo nau toki talanoa mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻI hono mahinoʻi pē ʻe he kakai loto-moʻoní ʻa e angahalá, ʻoku nau houngaʻia ʻi heʻenau maʻu ʻa e ʻilo fekauʻaki mo hono ʻomai ʻe Sihova hono ʻAló ki he māmaní ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he angahalá mo e maté. Naʻe fai ia ʻe Sihova koeʻuhí ko e lahi ʻo ʻene ʻofá mo e ʻofa maʻataʻataá. (1 Sio. 4:9, 10) Ko e feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí ko e fakamoʻoni lahi taha ia ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá kiate kitautolú pea ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e lahi ʻo ʻEne ʻofa maʻataʻataá. Ko ha meʻa fakafiemālie ia ʻetau ʻiloʻi kapau te tau fakahāhā ʻa e tui ki he feilaulau ʻa Sīsuú, ʻe fakamolemoleʻi ʻetau angahalá pea te tau maʻu ai ha konisēnisi maʻa! (Hep. 9:14) Ko e ongoongo lelei moʻoni eni ke vahevahe atu ki he niʻihi kehé! w16.07 4:6, 7

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 11) Luke 21:1-36

Falaite, Maʻasi 30

Peá ne [Kalaisi] fakahaofi taʻengata ai kitautolu.​—Hep. 9:12.

ʻOku fakapapauʻi mai ʻe Sihova ʻe “tāmateʻi” ʻetau ngaahi angahalá koeʻuhí ko ʻetau tui ki he huhuʻí. ʻE lava ke ne fakamolemoleʻi fakaʻaufuli ʻetau ngaahi angahalá. (Ngā. 3:19-21) ʻOku ʻai ʻe he huhuʻí ke malava ʻo ohi ai ʻe Sihova ʻa e niʻihi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau hoko ko hono ngaahi foha ʻi hēvani. Ko e faʻahinga ko ení ko e kau paní. (Loma 8:15-17) ʻOkú ne fakaafeʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau kau ʻi he “fanga sipi kehe” ke nau hoko ko e konga ʻo hono fāmili ʻi he māmaní. ʻI he hili ʻenau hoko ʻo haohaoá, ʻe ʻi ai ha ʻahiʻahi fakaʻosi. Kapau te nau mateaki kia Sihova, te ne ohi mo kinautolu foki ke nau hoko ko ʻene fānau. (Loma 8:20, 21; Fkh. 20:7-9) ʻE ʻofa maʻu pē ʻa Sihova ʻi he kotoa ʻo ʻene fānaú. ʻE hokohoko atu hono ʻomai ʻe he huhuʻí ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo taʻengata. Kuo ʻomai ʻe Sihova kiate kitautolu ʻa e meʻaʻofa mahuʻinga ko ení, pea heʻikai lava ke toʻo ia ʻe ha taha meiate kitautolu. Kapau te tau fakatomalaʻi ʻetau ngaahi angahalá, heʻikai lava ʻe he Tēvoló ke ne taʻofi kitautolu mei heʻetau faai atu pē ʻo hoko ko e konga ʻo e fāmili ʻo Sihová. w17.02 2:15, 16

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 12) Mātiu 26:1-5, 14-16; Luke 22:1-6

ʻAho ʻo e Fakamanatú
Hili ʻa e Tō ʻa e Laʻaá
Tokonaki, Maʻasi 31

Kapau ʻoku fai ʻe ha taha ha angahala, ʻoku ʻi ai hotau tokotaha tokoni ʻi he Tamaí, ko Sīsū Kalaisi.​—1 Sio. 2:1.

Manatuʻi maʻu pē ʻa e founga naʻá ke ʻuluaki hoko ai ko e kaumeʻa ʻo Sihová. Naʻá ne toe ʻiloʻi ʻoku ʻi ai hoʻo ngaahi fehālaaki mo e vaivaiʻanga pea te ke fai ha ngaahi fehālaaki. Ka ʻoku kei loto pē ʻa Sihova ke ke hoko ko hono kaumeʻa. Naʻe ʻofa lahi ʻaupito ʻa Sihova ʻiate kitautolu ʻo ne ʻomai ai ha meʻaʻofa mahuʻinga. Naʻá ne fekau mai hono ʻAló ki he māmaní koeʻuhí ke malava ʻo foaki ʻe Sīsū ʻene moʻuí ke huhuʻi ʻetau ngaahi angahalá. (Sione 3:16) ʻI he taimi ʻoku tau fai ai ha fehālaaki, ʻe lava ke tau kole ʻa e fakamolemole ʻa Sihová. Pea koeʻuhí ko e huhuʻí, ʻe lava ai ke tau fakapapauʻi te ne fakamolemoleʻi kitautolu pea tau kei hoko ko hono ngaahi kaumeʻa. (Loma 7:24, 25) Manatuʻi, naʻe pekia ʻa Sīsū koeʻuhí ko e kau angahala fakatomalá. Ko ia neongo kapau ʻoku tau ongoʻi ko e meʻa naʻa tau faí ʻoku fuʻu kovi ʻaupito, kuo pau ke ʻoua naʻa tuku ʻetau lotu ʻo kole ʻa e fakamolemole ʻa Sihová. He houngaʻia ē ko kitautolu ʻi hono ʻai ʻe Sihova ke tau malava ʻo hoko ko hono ngaahi kaumeʻa neongo ʻetau taʻehaohaoá!—1 Tīm. 1:15. w16.05 4:6, 7

Lau Tohi Tapu ki he Fakamanatú: (Meʻa naʻe hoko he lolotonga ʻa e ʻahó: Nīsani 13) Mātiu 26:17-19; Maʻake 14:12-16; Luke 22:7-13 (Meʻa naʻe hoko hili ʻa e tō ʻa e laʻaá: Nīsani 14) Sione 13:1-5; 14:1-3

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share