LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • wp17 Fika 5 p. 9
  • Naʻá Ke ʻIloʻi?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Naʻá Ke ʻIloʻi?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Maʻá e Kakai)—2017
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • “ʻE ʻIkai Mole ha Taha ʻo Kimoutolu”
    “Fai ha Fakamoʻoni Fakaʻāuliliki” Fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá
  • Manavaʻofa ki he Faingataʻaʻiá
    Ko e Moʻungaʻi Tangata Lahi Taha Kuo Moʻui Maí
  • “Faʻa Meimei Tuʻutamaki ʻi Tahi”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Maʻá e Kakai)—2017
wp17 Fika 5 p. 9

Naʻá Ke ʻIloʻi?

Naʻe taumuʻa tuku hifo ʻa e lea fakatātā ʻa Sīsū ʻo fekauʻaki mo e “fanga kiʻi kulií”?

Ko ha maka fakamanatu Kalisi pe Loma ʻo ha kiʻi leka mo ha kiʻi kulī

Kiʻi leka mo ha kiʻi kulī, ʻi ha maka fakamanatu Kalisi pe Loma (ʻuluaki senituli K.M. ki he senituli hono ua T.S.)

ʻI he taimi ʻe taha, ʻi he ʻi tuʻa ʻa Sīsū ʻi he kauʻāfonua ʻo ʻIsilelí ʻi he vahefonua Loma ko Sīliá, naʻe fakaofiofi mai ha fefine Kalisi ʻo kole tokoni. Ko e tali ʻa Sīsuú naʻe kau ai ha lea fakatātā ʻo fai ha fakahoa ʻi he vahaʻa ʻo e faʻahinga ʻikai ko ha Siú mo e “fanga kiʻi kulií.” ʻI he malumalu ʻo e lao ʻa Mōsesé, naʻe vakai ai ki he fanga kulií ko ha fanga manu taʻemaʻa. (Livitiko 11:27) Ka naʻe taumuʻa ʻa Sīsū ke tuku hifo ʻa e fefine Kalisí ni mo e faʻahinga kehe ʻikai ko ha Siú?

ʻIkai ʻaupito. Ko e ʻuhinga ʻa Sīsuú, hangē ko ia naʻá ne fakamatalaʻi ki heʻene kau ākongá, ko e meʻa naʻá ne fakamuʻomuʻa ʻi he taimi ko iá ko hono tokoniʻi ʻa e kau Siú. Ko ia naʻá ne fakatātaaʻi ʻa ʻene ʻuhingá, ʻi heʻene pehē ki he fefine Kalisí: “ʻOku ʻikai totonu ke toʻo ʻa e mā ʻa e fānaú ʻo lī ki he fanga kiʻi kulií.” (Mātiu 15:21-26; Maʻake 7:26) ʻI he lotolotonga ʻo e kau Kalisí mo e kau Lomá, naʻe faʻa ʻofaʻi ʻa e kulií ʻo ne nofo pē ʻi he fale ʻo e tokotaha ʻoku ʻaʻaná pea vaʻinga fakataha mo e fānaú. Ko ia ko e kupuʻi lea “fanga kiʻi kulií” ʻokú ne fakamanatu mai ai ha foʻi ʻata fakamāfana mo ʻofeina. Naʻe fakatokangaʻi ʻe he fefine Kalisí ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsuú peá ne tali ange: “ʻIo, ʻEiki, ka ko hono moʻoní ʻoku kai ʻa e fanga kiʻi kulií mei he momo ʻoku ngangana mei he tēpile ʻa honau ʻeikí.” Naʻe fakaongoongoleleiʻi ʻe Sīsū ia ʻi heʻene tuí peá ne fakamoʻui ʻa e taʻahine ʻa e fefiné.​—Mātiu 15:27, 28.

Naʻe fai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ha faleʻi ʻaonga ʻi heʻene fokotuʻu atu ke toloi ha folau ʻi tahí?

Ko ha tā tongitongi ʻo ha fuʻu vaka uta koloa

Ko ha tā tongitongi ʻo ha fuʻu vaka uta koloa (ʻuluaki senituli T.S.)

Ko e vaka naʻe ʻave ai ʻa Paula ki ʻĪtalí naʻe fāinga mo e tui tonu mai ʻa e matangí. Lolotonga ʻenau ʻi aí, naʻe faleʻi ange ʻa e ʻapositoló ke toloi ʻa e toenga ʻo e folaú. (Ngāue 27:9-12) Naʻe ʻi ai ha makatuʻunga ki he faleʻi ko iá?

Naʻe ʻilo lelei ʻe he kau faifolau ʻi he kuonga muʻá ko e folau ʻi he Metiteleniané naʻe fakatuʻutāmaki ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi māhina ʻo e faʻahitaʻu momokó. ʻI he vahaʻa ʻo e vaeuaʻanga ʻo Nōvema mo e vaeuaʻanga ʻo Maʻasí, naʻe pehē ʻe ʻikai ke toe fai ai ha folau. Ka ko e folau naʻe lea ki ai ʻa Paulá naʻe teu fakahoko ia ʻi Sepitema pe ʻOkatopa. ʻI heʻene tohi ko e Epitome of Military Science, naʻe fakamatala ai ʻa e tokotaha tohi Loma ko Vegetius (senituli hono fā T.S.) ʻo fekauʻaki mo e folau ʻi he tahi ko iá: “Ko e ngaahi māhina ʻe niʻihi ʻoku lelei ʻaupito, pea ko e niʻihi ʻoku fakaʻalongaua, pea ko e toengá ʻoku ʻikai lava ke fai ai ha folau.” Naʻe pehē ʻe Vegetius naʻe malu ʻa e folau mei Mē 27 ki Sepitema 14 ka ko e ongo vahaʻa taimi fakaʻalongaua, pe fakatuʻutāmakí, naʻe lelei ia mei Sepitema 15 ki Nōvema 11 pea mei Maʻasi 11 ki Mē 26. Ko Paula, ko ha tokotaha taukei he folaú, ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻá ne ʻilo lelei ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ko iá. ʻOku ngalingali naʻe ʻiloʻi ʻe he ʻeiki vaká mo e tokotaha naʻe ʻoʻona ʻa e vaká ʻa e meʻa ko iá, ka naʻá na tukunoaʻi ʻa e faleʻi ʻa Paulá. Naʻe iku ai ʻa e folaú ʻo tūkia ʻa e vaká.​—Ngāue 27:13-44.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share