KUPU AKO 37
Fakamoʻulaloa Loto-Lelei kia Sihova—Ko e Hā Hono ʻUhingá pea Anga-Fēfē?
“ʻIkai ʻe totonu ke tau loto-lelei ange ke fakamoʻulaloa kitautolu ki he Tamai?”—HEP. 12:9.
HIVA 46 Sihova Hotau Tuʻí!
ʻI HE KUPÚ NIa
1. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakamoʻulaloa kia Sihová?
ʻOKU totonu ke tau fakamoʻulaloab kia Sihova koeʻuhi ko ia ʻa hotau Tokotaha-Fakatupú. ʻI he ʻuhingá ni, ʻokú ne maʻu ʻa e totonu ke fokotuʻu ʻa e ngaahi tuʻunga ki heʻene meʻa fakatupú. (Fkh. 4:11) Ka ʻoku tau toe maʻu mo ha ʻuhinga mālohi ke talangofua ai kiate ia—ko ʻene founga-pulé ʻa e lelei tahá. ʻI he kotoa ʻo e hisitōliá, ko e kau pule fakaetangata tokolahi ʻoku nau maʻu ha mālohi mo e mafai ki he niʻihi kehé. ʻI hono fakahoa kiate kinautolú, ko Sihova ʻa e Tokotaha-Pule poto taha mo ʻofa lahi tahá, faimeesi mo manavaʻofa tahá.—ʻEki. 34:6; Loma 16:27; 1 Sio. 4:8.
2. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻomai ʻi he Hepelū 12:9-11 ke tau fakamoʻulaloa ai kia Sihová?
2 ʻOku fiemaʻu ʻe Sihova ke tau talangofua kiate ia, ʻo ʻikai koeʻuhí pē ʻoku tau ilifia kiate ia, ka koeʻuhí ʻoku tau ʻofa kiate ia pea ʻoku tau vakai kiate ia ko ʻetau Tamai ʻofa. ʻI heʻene tohi ki he kau Hepeluú, ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe Paula ʻoku totonu ke tau ‘loto-lelei ke fakamoʻulaloa kitautolu ki he Tamaí’ koeʻuhi ʻokú ne akoʻi kitautolu “ki ha lelei maʻatautolu.”—Lau ʻa e Hepelū 12:9-11.
3. (a) ʻE anga-fēfē ʻetau fakahaaʻi ʻoku tau fakamoʻulaloa kia Sihová? (e) Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi te tau talí?
3 ʻOku tau fakamoʻulaloa kia Sihova ʻaki hono fai hotau lelei tahá ke talangofua kiate ia ʻi he meʻa kotoa pē pea talitekeʻi ʻa e holi ke falala pē ki heʻetau mahinó. (Pal. 3:5) ʻOku faingofua ange ke fakamoʻulaloa kia Sihova ʻi heʻetau hoko ʻo ʻiloʻi hono ngaahi ʻulungaanga fakaʻofoʻofá. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ko e ngaahi ʻulungaanga ko ení ʻoku tapua mai ia ʻi he meʻa kotoa ʻokú ne faí. (Saame 145:9) Ko e lahi ange ʻetau ako fekauʻaki mo Sihová, ko e lahi ange ia ʻetau ʻofa kiate iá. Pea ʻi heʻetau ʻofa kia Sihová, ʻoku ʻikai ke tau fiemaʻu ai ha lisi lōloa ʻo e ngaahi lao ke tala mai ʻa e meʻa ke faí mo e meʻa ʻoku ʻikai totonu ke tau faí. ʻOku tau ngāue ke ʻai ʻetau fakakaukaú mo e ngaahi ongoʻí ke fehoanaki mo e meʻa ʻoku leleí pea fakaʻehiʻehi mei he meʻa ʻoku koví. (Saame 97:10) Kae kehe, ʻi he taimi ʻe niʻihi, ʻoku tau fāinga nai ke talangofua kia Sihova. Ko e hā hono ʻuhingá? Pea ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he kau mātuʻá, ngaahi tamaí mo e ngaahi faʻeé mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e Kōvana ko Nehemaiá; Tuʻi Tēvita; mo Mele, ʻa e faʻē ʻa Sīsuú? ʻE tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení ʻi he kupu ko ení.
ʻUHINGA ʻE LAVA KE HOKO AI KO HA POLE ʻA E FAKAMOʻULALOA KIA SIHOVÁ
4-5. Fakatatau ki he Loma 7:21-23, ko e hā ʻe lava ke hoko ai ko ha pole ʻa e fakamoʻulaloa kia Sihová?
4 Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻe faingataʻa nai ai ke fakamoʻulaloa kia Sihová koeʻuhi ʻoku tau maʻu tukufakaholo kotoa ʻa e angahalá pea tau taʻehaohaoa. Ko ia ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi hehema angatuʻu. Hili ʻa e angatuʻu ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki he ʻOtuá peá na kai ʻa e fuaʻiʻakau naʻe tapuí, naʻá na fokotuʻu ai ʻena ngaahi tuʻunga pē ʻa kinaua. (Sēn. 3:22) ʻI he ʻahó ni, ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku nau kei saiʻia pē ke tukunoaʻi ʻa Sihova pea fili pē maʻanautolu ʻa e meʻa ʻoku totonú mo e meʻa ʻoku halá.
5 Naʻa mo e faʻahinga ko ia ʻoku nau ʻiloʻi mo ʻofa kia Sihová ʻoku nau fāinga nai ke fakamoʻulaloa kakato kiate ia. Naʻe fehangahangai ʻa e ʻapositolo ko Paulá mo e pole ko ení. (Lau ʻa e Loma 7:21-23.) Hangē ko Paulá, ʻoku tau fai ʻa e meʻa ʻoku totonu ʻi he vakai ʻa Sihová. Ka kuo pau ke tau faitau maʻu pē mo e hehema ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku halá.
6-7. Ko e hā ʻa e ʻuhinga hono ua ʻe lava ke hoko ai ko ha pole ke fakamoʻulaloa kia Sihová? ʻOmai ha fakatātā.
6 Ko e toe ʻuhinga ʻe taha ʻe lava ke hoko ai ko ha pole ke fakamoʻulaloa kia Sihová ko e tākiekina kitautolu ʻe he anga fakafonua naʻe ʻohake ai kitautolú. Ko e lahi ʻo e ngaahi fakakaukau ʻa e tangatá ʻoku fepaki ia mo e finangalo ʻo Sihová, pea ʻe lava ke hoko ko ha fāinga tuʻumaʻu kiate kitautolu ke ʻatā mei he ngaahi founga fakaefakakaukau anga-maheni ko ení. Fakakaukau ki ha fakatātā ʻe taha.
7 ʻOku anga-maheni ʻi he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻa hono tenge ʻa e toʻutupú ke līʻoa ʻenau moʻuí ke fakatupu ha paʻanga lahi. Ko ha tuofefine ko Melec naʻá ne fehangahangai mo ha pole. Ki muʻa ke ako fekauʻaki mo Sihová, naʻá ne ako ʻi he taha ʻo e ngaahi ʻapiako tuʻu-ki-muʻa taha ʻi hono fonuá. Naʻe tenge ʻa Mele ʻe hono fāmilí ke maʻu ha ngāue māʻolunga totongi lelei. Naʻá ne fiemaʻu foki ia. Kae kehe, hili ʻene ako fekauʻaki mo Sihová peá ne ʻofa kiate iá, naʻe liliu ʻene ngaahi taumuʻá. Neongo ia, ʻokú ne pehē: “ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ou vakai ki ha ngaahi faingamālie fakapisinisi ʻe lava ke ne fakaʻatā au ke maʻu ha paʻanga lahi ka ʻe uesia ai ʻeku taimi-tēpile fakalaumālié. Koeʻuhi ko e founga naʻe ʻohake ai aú, ʻoku ou kei fāinga pē ke talitekeʻi ia. Kuo pau ke u kōlenga kia Sihova ke tokoniʻi au ke talitekeʻi ʻa e fakatauele ke tali ʻa e ngāue ʻe lava ke fakamavaheʻi ai au mei he tauhi kiate iá.”—Māt. 6:24.
8. Ko e hā te tau lāulea ki ai he taimi ní?
8 ʻOku tau maʻu ʻaonga mei he fakamoʻulaloa kia Sihová. Ka ko e faʻahinga ʻoku ʻi ai honau mafaí, hangē ko e kau mātuʻá, ngaahi tamaí mo e ngaahi faʻeé, ʻoku toe ʻi ai ʻa e ʻuhinga ke nau muimui ai ki he tataki ʻa e ʻOtuá; ʻoku nau maʻu ʻa e faingamālie ke tokoni ki he niʻihi kehé. Tau lāulea angé ki he ngaahi fakatātā ʻe niʻihi mei he Tohi Tapú ʻoku akoʻi mai ai ʻa e founga ke ngāueʻaki ai ʻa e mafaí ʻi ha founga ʻoku fakahōifua kia Sihova.
MEʻA ʻE LAVA KE AKO ʻE HE KAU MĀTUʻÁ MEIA NEHEMAIÁ
Kau ʻa e kau mātuʻá ʻi he ngāue ʻi he Fale Fakatahaʻangá, hangē pē ko e kau ʻa Nehemaia ʻi hono toe langa ʻo Selusalemá (Sio ki he palakalafi 9-11)d
9. Ko e hā ʻa e ngaahi pole naʻe fehangahangai mo Nehemaiá?
9 Kuo tuku ʻe Sihova ki he kau mātuʻá ha fatongia mahuʻinga ko hono tauhi ʻene kakaí. (1 Pita 5:2) ʻE lava ke ako ʻe he kau mātuʻá ʻa e meʻa lahi mei hono sivisiviʻi ʻa e anga ʻo e fakafeangai ʻa Nehemaia ki he kakai ʻa Sihová. ʻI he tuʻunga ko e kōvana ʻo Siutá, naʻe maʻu ʻe Nehemaia ʻa e mafai lahi. (Nehe. 1:11; 2:7, 8; 5:14) Sioloto atu ki he ngaahi pole naʻe fehangahangai mo Nehemaiá. Naʻá ne ʻiloʻi kuo ʻuliʻi ʻe he kakaí ʻa e temipalé pea ʻikai ke nau poupouʻi fakapaʻanga ʻa e kau Līvaí ʻo hangē ko e fakahinohino ʻa e Laó. Naʻe maumauʻi ʻe he kau Siú ʻa e lao ʻo e Sāpaté, pea ko e niʻihi ʻo e kau tangatá naʻa nau mali mo e kau fefine muli. Naʻe pau ke fakaleleiʻi ʻe he Kōvana ko Nehemaiá ʻa e tuʻunga faingataʻa ko ení.—Nehe. 13:4-30.
10. Naʻe anga-fēfē ʻa e fakafeangai ʻa Nehemaia ki he ngaahi pole naʻá ne fehangahangai mo iá?
10 Naʻe ʻikai ke ngāuehalaʻaki ʻe Nehemaia hono mafaí ke fokotuʻu ʻene ngaahi tuʻunga pē ʻaʻana maʻá e kakai ʻa e ʻOtuá. ʻI hono kehé, naʻá ne kumi ki he tataki ʻa Sihová ʻi he lotu tōtōivi, pea naʻá ne akoʻi ki he kakaí ʻa e Lao ʻa Sihová. (Nehe. 1:4-10; 13:1-3) Naʻe toe anga-fakatōkilalo ʻa Nehemaia ʻo ngāue fakataha mo hono fanga tokouá, pea aʻu ʻo ne tokoni kiate kinautolu ʻi hono toe langa ʻa e ngaahi ʻā ʻo Selusalemá.—Nehe. 4:15.
11. Fakatatau ki he 1 Tesalonaika 2:7, 8, ʻoku totonu ke fēfē ʻa e fakafeangai ʻa e kau mātuʻá ki he faʻahinga ʻi he fakatahaʻangá?
11 Heʻikai nai fehangahangai ʻa e kau mātuʻá mo e ngaahi palopalema tatau mo ia naʻe maʻu ʻe Nehemaiá, ka ʻe lava ke nau faʻifaʻitaki kiate ia ʻi he ngaahi founga lahi. Ko e fakatātaá, ʻoku nau ngāue mālohi ke tokoniʻi ʻa honau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. Pea ʻoku ʻikai ke nau fakaʻatā honau mafaí ke ʻai ai ke nau pōlepole taʻetotonu. ʻI hono kehé, ʻoku nau fakafeangai anga-fakaalaala ki he fakatahaʻangá. (Lau ʻa e 1 Tesalonaika 2:7, 8.) Ko ʻenau ʻofa lolotó mo e tōʻonga anga-fakatōkilaló ʻokú ne tākiekina ʻa e anga ʻenau lea ki he niʻihi kehé. Ko ʻAnitelū, ko ha tokotaha mātuʻa taukei, ʻokú ne pehē: “ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku fakafeangai lelei ʻa e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻi he anga-lelei mo e loto-māfana loto-moʻoni ʻa ha tokotaha mātuʻa. Ko e ongo ʻulungaanga ko ení ʻoku ueʻi ai ʻa e fakatahaʻangá ke ngāue fakataha mo e kau mātuʻá.” Ko ha mātuʻa fuoloa ʻe taha, ko Toni, ʻokú ne fakamatala: “ʻOku ou feinga ke ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻoku maʻu ʻi he Filipai 2:3 pea feinga maʻu pē ke vakai ki he niʻihi kehé ʻoku nau māʻolunga ange ʻiate au. ʻOku tokoni eni kiate au ke u fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo anga faka-tikitató.”
12. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he kau mātuʻá ke nau anga-fakatōkilaló?
12 Ko e kau mātuʻá kuo pau ke nau anga-fakatōkilalo, ʻo hangē ko Sihová ʻokú ne anga-fakatōkilalo. Neongo ko Sihova ʻa e Hau ʻo e ʻunivēsí, ʻokú ne “punou hifo” ke hiki hake “ʻa e māʻulaló mei he efú.” (Saame 18:35; 113:6, 7) Ko hono moʻoní, ʻoku fakalielia kia Sihova ʻa e faʻahinga ʻoku pōlepolé mo hīkisiá.—Pal. 16:5.
13. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ki ha mātuʻa ke ne “hanganaki mapuleʻi fefeka hono ʻeleló”?
13 Ko ha mātuʻa ʻokú ne fakamoʻulaloa kia Sihova ʻoku fiemaʻu ke ne “hanganaki mapuleʻi fefeka hono ʻeleló.” He ka ʻikai, te ne lea taʻeʻofa nai kapau ʻe taʻefakaʻapaʻapa ange ha taha kiate ia. (Sēm. 1:26; Kal. 5:14, 15) Ko ʻAnitelū, naʻe lave ki ai ki muʻá, ʻokú ne pehē: “ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku ou fie fakafeangai taʻeʻofa ki ha tokoua pe tuofefine ʻoku hā ngali taʻefakaʻapaʻapa mai kiate au. Kae kehe, naʻá ku fakalaulauloto ki he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kau tangata faitōnunga ʻi he Tohi Tapú, pea naʻe tokoni ia kiate au ke ako ki he mahuʻinga ʻo e hoko ʻo anga-fakatōkilalo mo anga-vaivaí.” ʻOku fakahaaʻi ʻe he kau mātuʻá ʻenau fakamoʻulaloa kia Sihová ʻaki ʻenau hoko ʻo anga-ʻofa mo anga-lelei ʻi heʻenau talanoa ki he niʻihi ʻi he fakatahaʻangá, kau ai mo honau kaungāmātuʻá.—Kol. 4:6.
MEʻA ʻE LAVA KE AKO ʻE HE NGAAHI TAMAÍ MEIA TUʻI TĒVITÁ
14. Ko e hā ʻa e fatongia kuo vaheʻi ʻe Sihova ki he ngaahi tamaí, pea ko e hā ʻokú ne ʻamanekina meiate kinautolú?
14 Kuo vaheʻi ʻe Sihova ki he tamaí ke hoko ko e ʻulu ʻo e fāmilí, pea ʻoku ʻamanekina ʻe he ʻOtuá meiate ia ke akoʻi mo akonakiʻi ʻene fānaú. (1 Kol. 11:3; ʻEf. 6:4) Ka ko e mafai ʻo ha tamai ʻoku fakangatangata—kuo pau ke ne fai ha tali kia Sihova, ʻa e tokotaha ʻoku tupu mei ai ʻa e hingoa ʻo e fāmili kotoa pē. (ʻEf. 3:14, 15) ʻOku fakahāhā ʻe he ngaahi tamaí ʻenau fakamoʻulaloa kia Sihová ʻaki hono ngāueʻaki honau mafaí ʻi ha founga ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá. ʻE lava ke nau ako ʻa e meʻa lahi mei hono sivisiviʻi ʻa e moʻui ʻa Tuʻi Tēvitá.
Ko e lotu ʻa ha tamai Kalisitiane ʻoku totonu ke fakamoʻoniʻi ai ʻene anga-fakatōkilaló (Sio ki he palakalafi 15-16)e
15. Ko e hā ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ai ʻa Tuʻi Tēvita ke fakakaukau ki ai ʻa e ngaahi tamaí?
15 Naʻe ʻikai ngata pē hono fakanofo ʻe Sihova ʻa Tēvita ke hoko ko e ʻulu ʻo hono fāmilí kae pehē foki ki he puleʻanga ʻo ʻIsilelí fakakātoa. ʻI he tuʻunga ko e tuʻí, naʻe maʻu ʻe Tēvita ʻa e mafai lahi. ʻI he taimi ʻe niʻihi, naʻá ne ngāuehalaʻaki ʻa e mafai ko iá pea fai ʻa e ngaahi fehālaaki mafatukituki. (2 Sām. 11:14, 15) Ka naʻá ne fakahaaʻi ʻene fakamoʻulaloa kia Sihová ʻaki hono tali ʻa e akonakí. Naʻá ne huaʻi atu hono lotó kia Sihova ʻi he lotu. Pea naʻá ne fai hono lelei tahá ke talangofua ki he akonaki ʻa Sihová. (Saame 51:1-4) Tānaki atu ki aí, naʻá ne maʻu ha anga-fakatōkilalo feʻunga ke tali ʻa e akonaki leleí mei he kakai tangatá kae pehē foki ki he kakai fefine. (1 Sām. 19:11, 12; 25:32, 33) Naʻe ako ʻa Tēvita mei heʻene ngaahi fehālaakí pea fakatefito ʻene moʻuí ʻi he tauhi kia Sihová.
16. Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi tamaí meia Tēvitá?
16 Fakakaukau ki he ngaahi lēsoni ʻe niʻihi ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi tamaí meia Tuʻi Tēvita: ʻOua ʻe ngāuehalaʻaki ʻa e mafai kuo ʻoatu ʻe Sihova kiate koé. Fakahaaʻi hoʻo ngaahi fehālaakí, pea tali ʻa e faleʻi Fakatohitapu mei he niʻihi kehé. Kapau te ke fai pehē, ʻe fakaʻapaʻapaʻi koe ʻe ho fāmilí ʻi hoʻo anga-fakatōkilaló. ʻI he lotu mo ho fāmilí, huaʻi atu ho lotó kia Sihova—tuku ke nau fanongo ki he lahi hoʻo falala kiate iá. Pea hiliō he meʻa kotoa, fakamuʻomuʻa ʻa e tauhi kia Sihová ʻi hoʻo moʻuí. (Teu. 6:6-9) Ko hoʻo faʻifaʻitakiʻanga leleí ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻaʻofa mahuʻinga taha ʻe lava ke ke ʻoange ki ho fāmilí.
MEʻA ʻE LAVA KE AKO ʻE HE NGAAHI FAʻEÉ MEIA MELÉ
17. Ko e hā ʻa e fatongia kuo vaheʻi ʻe Sihova ki he ngaahi faʻeé?
17 Kuo vaheʻi ʻe Sihova ki he faʻeé ha fatongia mahuʻinga ʻi he fāmilí, pea kuó ne ʻoange kiate ia ha kiʻi mafai ki he fānaú. (Pal. 6:20) Ko hono moʻoní, ko e tākiekina ʻa e faʻeé ʻi heʻene fānaú ʻe lava ke maongo mo tuʻuloa. (Pal. 22:6) Fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi faʻeé meia Mele, ʻa e faʻē ʻa Sīsuú.
18-19. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi faʻeé mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Melé?
18 Naʻe ʻiloʻi lelei ʻe Mele ʻa e Folofolá. Naʻá ne fakatupulekina ha fakaʻapaʻapa loloto kia Sihova pea langa hake ha vahaʻangatae fakafoʻituitui mālohi mo ia. Naʻá ne loto-lelei ke fakamoʻulaloa ki he tataki ʻa Sihová, neongo naʻe ʻuhinga ení ke liliu ai ʻa ʻene founga moʻuí kotoa.—Luke 1:35-38, 46-55.
Kapau ʻoku helaʻia ha faʻē pe ʻita, ʻe fiemaʻu nai ke ne feinga lahi ange ke fakahāhā e ʻofa ki he mēmipa ʻo e fāmilí (Sio ki he palakalafi 19)f
19 Ngaahi faʻē, ʻoku lahi ʻa e ngaahi founga ʻe lava ke mou faʻifaʻitaki ai kia Mele. Anga-fēfē? ʻUluakí, ʻaki ʻa e tauhi maʻu ho kaumeʻa tonu mo Sihová fakafou ʻi he ako Tohi Tapu fakafoʻituituí mo hoʻo ngaahi lotú tonu. Uá, ʻaki ʻa e loto-lelei ke fai ʻa e ngaahi liliu ʻi hoʻo moʻuí ke fakahōifuaʻi ʻa Sihova. Ko e fakatātaá, naʻe ʻohake nai koe ʻe ha ongo mātuʻa ʻokú na faʻa ʻita vave mo lea fefeka ki heʻena fānaú. Ko ia kuó ke tupu hake nai ʻo fakakaukau ko e founga anga-maheni eni ke ʻohake ai ha fāmili. Naʻa mo e hili ʻa e ako ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová, ʻe hoko nai ko ha pole kiate koe ke nofoʻaki nonga pea anga-kātaki ki hoʻo fānaú, tautefito kapau ʻoku nau talangataʻa ʻi he taimi ʻokú ke helaʻia aí. (ʻEf. 4:31) ʻI he taimi peheé, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga kiate koe ke falala kia Sihova ʻi he lotu. Ko ha faʻē ko Litia ʻokú ne pehē: “ʻI he taimi ʻe niʻihi, naʻe pau ke u lotu lahi koeʻuhi ke ʻoua te u lea ʻita ki heʻeku tamasiʻí ʻi heʻene talangataʻa kiate aú. ʻOku aʻu ʻo taʻofi ʻeku leá ʻoku teʻeki ʻosi ʻeku sētesí pea lotu fakalongolongo ki he tokoni ʻa Sihová. ʻOku ʻai au ʻe he lotú ke u nonga.”—Saame 37:5.
20. Ko e hā ʻa e pole ʻoku fehangahangai mo e ngaahi faʻē ʻe niʻihi, pea ʻe lava fēfē ke ikuʻi ʻa e pole ko iá?
20 Ko e ngaahi faʻē ʻe niʻihi ʻoku nau fehangahangai nai mo ha pole meimei tatau—ʻoku faingataʻa kiate kinautolu ke fakahaaʻi ʻenau ʻofa ʻi heʻenau fānaú. (Tai. 2:3, 4) Naʻe ʻohake nai ʻa e kakai fefine ʻe niʻihi ʻi ha ʻapi ʻa ia ko ʻenau ngaahi mātuʻá naʻe ʻikai ke nau maʻu ha vahaʻangatae māfana mo ʻenau fānaú. Kapau ko e founga ia naʻe ʻohake ai koé, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ke toe fou ʻi he fehālaaki tatau naʻe fai ʻe hoʻo ongo mātuʻá. Ko ha faʻē ʻoku fakamoʻulaloa ki he finangalo ʻo Sihová ʻe pau nai ke ne ako ki he founga ke fakahāhā ai ʻene ʻofa ʻi heʻene fānaú. ʻE faingataʻa nai kiate ia ke liliu ʻa e anga ʻene fakakaukaú, ongoʻí mo e tōʻongá. Ka ʻe lava ke fai ia, pea ko e ngaahi liliu ko iá te ne maʻu ʻaonga mei ai mo hono fāmilí foki.
HOKOHOKO ATU KE FAKAMOʻULALOA KIA SIHOVA
21-22. Fakatatau ki he ʻAisea 65:13, 14, ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga te tau maʻu mei he fakamoʻulaloa kia Sihová?
21 Naʻe ʻiloʻi ʻe Tuʻi Tēvita ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e fakamoʻulaloa kia Sihová. Naʻá ne tohi: “Ko e ngaahi tuʻutuʻuni meia Sihová ʻoku māʻoniʻoni, ʻokú ne ʻai ʻa e lotó ke fiefia; ko e fekau ʻa Sihová ʻoku maʻa, ʻokú ne fakamaama ʻa e matá. Kuo fai ʻaki ia ha fakatokanga ki hoʻo sevānití; ʻi hono tauhi iá, ʻoku ʻi ai hano fuʻu totongi.” (Saame 19:8, 11) ʻI he ʻahó ni, ʻe lava ke tau sio ki he kehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e faʻahinga ʻoku nau fakamoʻulaloa kia Sihová mo e faʻahinga ʻoku nau talitekeʻi ʻene akonaki anga-ʻofá. Ko e faʻahinga ʻoku nau fakamoʻulaloa kia Sihová te nau “kaila fiefia koeʻuhi ko e tuʻunga lelei ʻo honau lotó.”—Lau ʻa e ʻAisea 65:13, 14.
22 ʻI he taimi ʻoku fakamoʻulaloa loto-lelei ai kia Sihova ʻa e kau mātuʻá, ngaahi tamaí mo e ngaahi faʻeé, ʻoku lelei ange ai ʻenau moʻuí, ʻoku fiefia ange ai honau ngaahi fāmilí, pea ʻoku fāʻūtaha ange ai ʻa e fakatahaʻangá fakalūkufua. Ko e mahuʻinga tahá, ʻoku nau ʻai ai ʻa e loto ʻo Sihová ke fiefia. (Pal. 27:11) Ko e hā mo ha toe totongi ʻe laka hake ai?
HIVA 43 ʻĀ, Tuʻu Maʻu, Mālohi
a ʻE lāulea ʻi he kupu ko ení ki he ʻuhinga ʻoku totonu ke tau fakamoʻulaloa ai kia Sihová. ʻE toe lāulea foki ki he meʻa ʻe lava ke ako ʻe he kau mātuʻá, ngaahi tamaí mo e faʻeé—faʻahinga kotoa ʻoku ʻi ai honau mafaí—mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e Kōvana ko Nehemaiá; Tuʻi Tēvita; mo Mele, ko e faʻē ʻa Sīsuú.
b LEA MO HONO ʻUHINGA: Ko e foʻi lea moʻulaloa mo e fakamoʻulaloa ʻoku ongo ʻikai lelei ia ki he faʻahinga ʻoku fakamālohiʻi ke talangofua ki ha tahá. Kae kehe, ko e kakai ʻa e ʻOtuá ʻoku nau fili ke talangofua kiate ia, ko ia ʻoku ʻikai ke nau ongoʻi ko e fakamoʻulaloa ki he ʻOtuá ko ha meʻa ʻoku kovi.
c Kuo liliu ʻa e hingoa ʻe niʻihi ʻi he kupú ni.
d FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha mātuʻa ʻokú ne ngāue fakataha mo hono foha ʻi hono fakaleleiʻi e Fale Fakatahaʻangá, hangē ko e tokoni ʻa Nehemaia ki hono toe langa ʻo e ngaahi ʻā ʻo Selusalemá.
e FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tamai ʻokú ne fakafofongaʻi hono fāmilí ʻi ha lotu tōtōivi kia Sihova.
f FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Fakamoleki ʻe ha kiʻi tamasiʻi e laui houa ʻi he keimi vitiō pea ʻikai fakaʻosi ʻene ngāué mo e ngāue fakaakó. Ko ʻene faʻeé, ʻokú ne helaʻia he ngāué, ka ʻokú ne akonakiʻi ia ʻo ʻikai ʻita pe ngāueʻaki ha lea fefeka.