Kau Tauhi-Sipi mo e Fanga Sipi ʻi he Pule Fakateokalatí
“He ko Sihova ko hotau fakamaau, ko Sihova ko hatau fai-fono, ko Sihova ko hotau tuʻi; ko ia ia te ne fakahaofi kitautolu.”—ʻAISEA 33:22.
1. Ko e hā ʻe lava ai ke pehē ko ha pule fakateokalati ʻa e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí mo e kau Kalisitiane ʻi he ʻaho ní?
KO E ʻuhinga ʻo e pule fakateokalatí ko e pule ʻa e ʻOtuá. ʻOku kau ki ai ʻa hono tali ʻa e mafai ʻo Sihová mo muimui ki heʻene ngaahi faleʻí mo e ngaahi fakahinohinó ʻi heʻetau fai ʻa e ngaahi fili ki ha meʻa lahi pe siʻi ʻi heʻetau moʻuí. Naʻe puleʻi fakateokalati moʻoni ʻa e fakatahaʻangá ʻi he ʻuluaki senitulí. Ko ia naʻe tonu ai ʻa e pehē ʻe he kau Kalisitiané: “He ko Sihova ko hotau fakamaau, ko Sihova ko hatau fai-fono, ko Sihova ko hotau tuʻi.” (ʻAisea 33:22) ʻI he ʻahó ni ʻoku meimei tatau ʻa e pule fakateokalati moʻoni ʻa e kautaha ʻa Sihova ko e ʻOtuá, pea ko hono uhó ko e toenga ʻo e kau paní.
Ko e Hā ʻa e Ngaahi Founga ʻOku Tau Fakateokalati Ai ʻi he ʻAho Ní?
2. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha kuo anganofo ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he pule ʻa Sihová?
2 Ko e hā ʻoku lava ai ke tau pehē ʻoku pule fakateokalati ʻa e kautaha fakaemāmani ʻa Sihová? Koeʻuhi he ko e faʻahinga ʻoku nau kau ki aí ʻoku nau anganofo moʻoni ki he pule ʻa Sihová. Pea ʻoku nau muimui ki he tataki ʻa Sīsū Kalaisí, ko e toko taha ia kuo fakanofo ʻe Sihova ʻo hoko ko e Tuʻi. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi fakamuí, ʻoku fakahoko ai ʻe he Toko Taha Fakateokalati Lahí kia Sīsū ʻa e tuʻutuʻuni fakahangatonu ko ʻení: “ʻAi atu hoʻo hele tuʻusi, ʻa tuʻusi ʻa e taʻu; he kuo hokosia ʻa e ututaʻu, ʻio kuo hulu ʻa e taʻu ʻo mamani.” (Fakahā 14:15) Kuo talangofua ki ai ʻa Sīsū ʻo ne fai ʻa e utu-taʻu ʻo e māmaní. ʻOku poupou ʻa e kau Kalisitiané ki honau Tuʻí ʻi he ngāue lahi ko ʻení ʻaki ʻa ʻenau faivelenga ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí mo e ngaohi ākongá. (Mātiu 28:19; Maʻake 13:10; Ngāue 1:8) ʻI heʻenau fai iá, ʻoku nau toe hoko ai ko e kaungāngāue foki mo Sihova ko e Toko Taha Fakateokalati Lahí.—1 Kolinitō 3:9.
3. ʻI he founga fē ʻoku anganofo ai ʻa e kau Kalisitiané ki he pule fakateokalatí ʻi he ngaahi meʻa ʻo fekauʻaki mo e ʻulungāangá?
3 ʻI he ʻulungāangá ʻoku anganofo foki ai ʻa e kau Kalisitiané ki he pule ʻa e ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ka ko ia ʻoku ne feia ʻa e moʻoni ʻoku ne haʻu ki he maama, koeʻuhi ke eʻa ʻene ngaahi ngāue, he kuo fai ia ʻi he ʻOtua.” (Sione 3:21) ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fekīhiaki taʻe tuku ʻo kau ki he ngaahi tuʻunga ʻo e ʻulungāangá, ka ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi fakakikihi pehē ia ʻi he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiané. ʻOku nau lau ko e ʻulungāanga taʻe taaú ʻa e meʻa ʻoku pehē ʻe Sihova ʻoku ʻulungāanga taʻe taaú, pea ʻoku nau mātuʻaki fakaʻehiʻehi mei ai ʻo hangē ko ha mahaki pipihi mo fakatupu mate ia! ʻOku nau tokangaʻi foki ʻa honau ngaahi fāmilí, talangofua ki heʻenau ongo mātuʻá, mo nau anganofo ai pē ki he kau maʻu mafai māʻolungá. (ʻEfesō 5:1-4 [5:3-5, PM], 22-33; 6:1-4; 1 Tīmote 5:8; Taitusi 3:1) Ko ia, ʻoku anga-fakateokalati ʻenau ngāué, ʻo fetāiaki mo e ʻOtuá.
4. Ko e hā ʻa e ngaahi anga ʻo e fakakaukau hala naʻe fakahāhā ʻe ʻĀtama mo ʻIvi mo Saulá, pea ʻoku fakahā fēfē ʻe he kau Kalisitiané ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻoku kehe mei ai?
4 Naʻe mole meia ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e palataisí koeʻuhi naʻá na loto ke na fai pē ʻa e ngaahi fili ʻa kinaua pē ʻo fekauʻaki mo e meʻa naʻe tonú mo ia naʻe halá. Naʻe fie maʻu ʻe Sīsū ia ʻa e meʻa mātuʻaki fehangahangai. Naʻá ne pehē: “Koeʻuhi ʻoku ʻikai te u tuli ki he loto oʻoku, ka ki he finangalo ʻo ia naʻa ne fekau mai au.” ʻOku fekumi ʻa e kau Kalisitiané ki he meʻa tatau pē. (Sione 5:30; Luke 22:42; Loma 12:2; Hepelū 10:7) Naʻe talangofua kia Sihova ʻa Saula ko e ʻuluaki tuʻi ʻo ʻIsilelí—ka naʻe ʻikai te ne talangofua fakaʻaufuli. ʻI he meʻa ko ʻení naʻe talitekeʻi ai ia. Naʻe tala ʻe Sāmiuela kia Saula: “ʻOku lelei ʻa e talangofua ʻi he fai feilaulau, pea ko e fakaongo ʻi he ngakoʻi sipi tangata.” (1 Sāmiuela 15:22) Ko e founga fakateokalatí ko e fai pē ki he finangalo ʻo Sihová ʻo aʻu ki ha tuʻunga pē, hangē ko e kau maʻu pē nai ki he ngāue fakamalangá pea maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakatahá, kae fakangalokuloku ʻi he ngaahi meʻa ʻoku kau ki he ʻulungāangá pe ko ha toe faʻahinga founga kehe? Ko hono moʻoní ʻoku ʻikai! ʻOku tau feinga ke ‘fai ʻaufuatō ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá.’ (ʻEfesō 6:6; 1 Pita 4:1, 2) ʻI he ʻikai te tau hangē ko Saulá, ʻoku tau anganofo kakato kitautolu ia ki he pule ʻa e ʻOtuá.
Ko e Pule Fakateokalati ʻi Onopooni
5, 6. ʻI he ʻahó ni, ko e hā ʻa e founga ʻoku feangainga ai ʻa Sihova mo e kakaí, pea ko e hā ʻa e ola ʻoku hoko ʻi he ngāue fakataha mo e fokotuʻutuʻu ko ʻení?
5 ʻI he kuo hilí, naʻe pule ʻa Sihova mo fakahā ʻa e ngaahi moʻoní ʻo fakafou ʻi he faʻahinga kehe, ʻo hangē ko e kau palōfitá, ngaahi tuʻi, mo e kau ʻaposetoló. ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻikai ke kei pehē ia; kuo ʻikai ke kei ʻi ai ha kau palōfita pe ha kau ʻaposetolo kuo fakamānavaʻi. Ka, naʻe pehē ʻe Sīsū, ʻi he lolotonga ʻo ʻene ʻi ai ko e tuʻí, te ne fakaʻilongaʻi ha kulupu anga-tonu ʻo hono kau muimuí, ko e “tamaioeiki agatonu mo boto,” pea te ne fakanofo ia ke ne tokangaʻi ʻa ʻene ngaahi meʻa hono kotoa pē. (Mātiu 24:45-47, PM; ʻAisea 43:10) ʻI he 1919 naʻe ʻiloʻi fakapapau ai ʻa e tamaioʻeiki ko iá ko e toenga ʻo e kau Kalisitiane paní. Ko ia talu mei ai, kuo hoko ia ko e konga tefito ʻo e pule fakateokalati ʻi he māmaní, ʻa ia kuo fakafofongaʻi ia ʻe he Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻI māmani lahi, kuo fakafofongaʻi ʻa e Kulupu Pulé ʻe he ngaahi Kōmiti Vaʻa, kau ʻovasia fefonongaaki mo e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá.
6 Ko e ngāue fakataha mo e fokotuʻutuʻu fakateokalatí ko ha konga mātuʻaki mahuʻinga ia ʻo e anganofo ki he pule fakateokalatí. Ko e ngāue fakataha peheé ʻokú ne ʻai ke fāʻūtaha mo maau ai ʻi māmani lahi ʻa e “kaiga lotu.” (1 Pita 2:17, PM) ʻOku iku ʻeni ke ongoʻi fiefia ai ʻa Sihova, ʻa ia “ko e ʻOtua ʻoku ʻikai ko e fakatupu maveuveu, ka ko e fakatupu melino.”—1 Kolinitō 14:33.
Kau Mātuʻa ʻi he Pule Fakateokalatí
7. Ko e hā ʻoku lava ai ke pehē kuo fakanofo fakateokalati ʻa e kau mātuʻa Kalisitiané?
7 Ko e kau tangata matuʻotuʻa fakalaumālie kotoa pē kuo fakanofo, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e tuʻunga ʻo e mafai ʻoku nau maʻú, ʻoku nau fakahoko ʻa e ngaahi fie maʻu ʻoku fakamatala fuonounou ʻi he Tohi Tapú ʻo kau ki he lakanga ko e ʻovasiá, pe tangata matuʻotuʻa fakalaumālié. (1 Tīmote 3:1-7; Taitusi 1:5-9) ʻIkai ko ia pē, ʻoku kaunga ʻa e ngaahi lea ʻa Paula ki he kau mātuʻa ʻi ʻEfesoó ki he kau mātuʻa hono kotoa pē: “Ko ia mou lamasi kimoutolu, mo e fanga sipi kotoa, ʻa ia kuo fakanofo kimoutolu ʻe he Laumālie Maʻoniʻoni ʻi honau lolotonga ko honau kau leʻo, koeʻuhi ke mou tauhi ʻa e Siasi ʻo e ʻOtua.” (Ngāue 20:28) ʻIo, ʻoku fakanofo ʻa e kau mātuʻá ʻe he laumālie māʻoniʻoní, ʻa ia ʻoku foaki mai ʻe Sihova ko e ʻOtuá. (Sione 14:26) ʻOku fai ʻi ha founga fakateokalati ʻa honau fakanofó. Pea ko e kau tauhi foki kinautolu ʻo e takanga ʻa e ʻOtuá. Ko e takanga ia ʻa Sihova, ka ʻoku ʻikai ʻa e kau mātuʻá. Ko ha pule fakateokalati ia.
8. Ko e ha ʻa e ngaahi fatongia fakalūkufua ʻo e kau mātuʻá ʻi he ʻaho ní?
8 ʻI he tohi ʻa e ʻaposetolo ko Paulá ki he kau ʻEfesoó, naʻá ne fakamatala fuonounou ai ʻa e ngaahi fatongia fakalūkufua ʻo e kau mātuʻá, ʻo ne pehē: “Pea foaki pe ʻe ia ha niʻihi ʻoku aposetolo, ha niʻihi ʻoku palofita, ha niʻihi ʻoku evangelio, ha niʻihi ʻoku tauhi mo faiako: koeʻuhi ke ʻosi sāuni ʻa e kakai lotu maʻa e ngaue tokoni, moʻo langa hake ʻa e sino ʻo Kalaisi.” (ʻEfesō 4:11, 12) Naʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha kau ʻaposetolo mo ha kau palōfita ʻi he hili ʻa e taimi ʻo e kei foʻou ʻa e “sino ʻo Kalaisi.” (Fakafehoanaki mo 1 Kolinitō 13:8.) Ka ko e kau mātuʻá ʻoku nau kei mātuʻaki femoʻuekina pē ʻi he ngāue fakaʻevangelioó, ngāue fakatauhisipí, mo e faiakó.—2 Tīmote 4:2; Taitusi 1:9.
9. ʻOku totonu ke teuteuʻi fēfē ʻe he kau mātuʻá ʻa kinautolu ke nau fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he fakatahaʻangá?
9 Ko e kau mātuʻa ʻoku ola lelei ʻenau ngāué ʻoku nau mātuʻaki alāanga mo e finangalo ʻo e ʻOtuá, koeʻuhi he ko e pule fakateokalatí ko e pule ʻa e ʻOtuá. Naʻe fekau kia Siōsiua ke ne lau ʻa e Laó ʻi he ʻaho kotoa pē. ʻOku fie maʻu foki ki he kau mātuʻá ke nau ako mo vakai maʻu pē ki he Tohi Tapú pea ke alāanga fakaʻaufuli mo e ngaahi tohi fekauʻaki mo e Tohi Tapú kuo pulusi ʻe he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó. (2 Tīmote 3:14, 15) ʻOku kau ki ai ʻa e makasini Ko e Taua Leʻó mo e Awake! pea mo e ngaahi tohi kehe ʻoku fakahā ai ʻa e anga ʻo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he Tohi Tapú ʻi he ngaahi tuʻunga pau.a Kae kehe, neongo ʻoku mahuʻinga ki ha toko taha ʻo e kau mātuʻá ke ne ʻilo mo fai ki he ngaahi fakahinohino kuo pulusi ʻi he ngaahi tohi ʻa e Watch Tower Society, ʻoku totonu ke ne toe alāanga fakaʻaufuli foki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he Tohi Tapú ʻoku makatuʻunga mei ai ʻa e ngaahi fakahinohinó. Pea te ne malava leva ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakahinohino mei he Tohi Tapú ʻaki ʻa e anga-ʻofa mo e fakaʻatuʻi.—Fakafehoanaki mo Maika 6:8.
Ngāue mo e Loto ke Fai ia ʻi he Founga Faka-Kalisitiané
10. Ko e hā ʻa e anga ʻo e fakakaukau kovi ʻoku totonu ke fakaʻehiʻehi mei ai ʻa e kau mātuʻá, pea ʻe anga-fēfē?
10 ʻOku fakafuofua ki he taʻu 55 T.S., naʻe tohi ai ʻe he ʻaposetolo ko Paulá ʻa ʻene ʻuluaki tohi ki he fakatahaʻanga ʻi Kolinitoó. Ko e taha ʻo e ngaahi palōpalema naʻá ne ngāue ki aí naʻe fekauʻaki mo e kau tangata ʻe niʻihi naʻa nau loto ke tuʻu-ki-muʻa ʻi he fakatahaʻangá. Naʻe tohi ʻe Paula: “Ta kuo mou makona leva! ta kuo mou koloaʻia leva! ta kuo mou hoko ʻo tuʻi, ʻo laka ʻiate kimaua! Seuke, taumaiā kuo moʻoni hoʻomou tuʻi na, heiʻilo te ma kaungā tuʻi foki fakataha mo kimoutolu!” (1 Kolinitō 4:8) ʻI he ʻuluaki senituli T.S., naʻe maʻu ʻe he kau Kalisitiane kotoa pē ʻa e ʻamanaki ke pule ko e ngaahi tuʻi mo e kau taulaʻeiki ʻi hēvani mo Sīsū. (Fakahā 20:4, 6) Ka, ʻoku hā mahino ko e niʻihi ʻi Kolinitō naʻe ngalo ʻiate kinautolu ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi tuʻi ia ʻi he pule fakateokalati faka-Kalisitiane ʻi he māmaní. ʻI he ʻikai ke hangē ko e ngaahi tuʻi ʻo e māmani ko ʻení, ʻoku fakatupulekina ʻe he kau tauhi-sipi Kalisitiané ʻa e anga-fakatōkilalo, ko ha ʻulungāanga ia ʻoku fakahōifua kia Sihova.—Sāme 138:6; Luke 22:25-27.
11. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa ʻe niʻihi ki he anga-fakatōkilaló? (e) Ko e hā ʻa e anga ʻo e vakai ʻoku totonu ke maʻu ʻe he kau mātuʻá mo e kau Kalisitiane kehe kotoa pē ʻo kau kiate kinautolú?
11 Ko ha vaivaiʻanga ʻa e anga-fakatōkilaló? ʻIkai ʻaupito! Kuo fakamatalaʻi ʻa Sihova tonu ʻokú ne anga-fakatōkilalo. (Sāme 18:35, NW) Naʻe taki ʻe he ngaahi tuʻi ʻo ʻIsilelí ʻa e ngaahi kau taú ki he taú pea naʻa nau puleʻi ʻa e puleʻangá ʻo fakaongoongo kia Sihova. Ka, naʻe fie maʻu ke tokanga ʻa e toko taha taki taha “ke ʻoua naʻa hiki hono loto, ʻo ne taʻetokaʻi hono kainga.” (Teutalōnome 17:20) Ko Sīsū naʻe fokotuʻu mei he maté ko ha Tuʻi ia ʻi hēvani. Kae kehe, ʻi heʻene kei ʻi māmaní, naʻá ne fufulu ʻa e vaʻe ʻo ʻene kau ākongá. Ko ha anga-fakatōkilalo lahi ē! Pea ke fakahā naʻá ne loto ke maʻu ʻe heʻene kau ʻaposetoló ʻa e anga-fakatōkilalo meimei tatau, naʻá ne pehē: “Pea kapau ā kuo u fufulu homou vaʻe, ʻa au ko e ʻEiki mo e Lapai; pea ʻoku totonu ke fai ʻekimoutolu foki, ʻo fefufuluʻaki homou vaʻe ʻomoutolu.” (Sione 13:14; Filipai 2:5-8) Ko e fakalāngilangi mo e fakamālō kotoa pē ʻoku totonu ke fai ia kia Sihova, kae ʻikai ki ha tangata. (Fakahā 4:11) Tatau ai pē pe ko ha kau mātuʻa pe ʻikai, ko e kau Kalisitiane kotoa pē ʻoku totonu ke nau fakakaukau kiate kinautolu ʻo fakatuʻunga ʻi he ngaahi lea ʻa Sīsuú: “Ko e kau tamaioʻeiki taeʻaonga ai pē kimautolu, kuo mau fai pē ʻa e meʻa naʻe totonu ke mau fai.” (Luke 17:10) Ko ha toe fakakaukau kehe mei ai, ʻoku taʻe fakateokalati ia.
12. Ko e hā ko ha ʻulungāanga mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e ʻofá ke fakatupulekina ʻe he kau mātuʻa Kalisitiané?
12 Ko e kau mātuʻa Kalisitiané ʻoku nau fakatupulekina ʻa e ʻofá fakataha mo e anga-fakatōkilaló. Naʻe fakahā ʻe he ʻaposetolo ko Sioné ʻa e mahuʻinga ʻo e ʻofá ʻi heʻene pehē: “Ko ia ʻoku ʻikai te ne ʻofa, kuo ʻikai te ne momoʻi ʻiloʻi ʻa e ʻOtua; he ko e ʻOtua ko e ʻOfa.” (1 Sione 4:8) Ko e faʻahinga ʻoku taʻe ʻofá ʻoku ʻikai te nau fai ʻa e founga fakateokalatí. ʻOku ʻikai te nau ʻilo ʻa Sihova. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá: “Bea nae ofa ia [ʻa Sīsū] kiate kinautolu nae aana oku i he mamani, bea ofa be ia ki ai o aʻu ki he gataaga.” (Sione 13:1; PM) ʻI heʻene lea ki he kau tangata ʻe toko 11 te nau hoko ko e konga ʻo e kulupu pule ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko eni ia ʻa e tuʻutuʻuni aʻaku, Ke mou feʻofaʻaki, ʻo hangē ko e ʻofa ne u fai kiate kimoutolu.” (Sione 15:12) Ko e ʻofá ko e fakaʻilonga ia ʻoku ʻiloʻi ai ʻa e lotu faka-Kalisitiane moʻoní. ʻOkú ne tohoaki mai ʻa e kau loto-mafesí, ʻa e faʻahinga ʻoku ongoʻi mamahí, mo e kau pōpula fakalaumālie ʻoku nau ʻunaloto ki he tauʻatāiná. (ʻAisea 61:1, 2; Sione 13:35) Kuo pau ke alafaʻifaʻitakiʻanga ʻa e kau mātuʻá ʻi hono fakahā ʻa e ʻofá.
13. Neongo ko e ngaahi palōpalema ʻo e ʻaho ní ʻoku faingataʻa nai, ʻoku lava fēfē ke hoko ha taha ʻo e kau mātuʻá ko ha tākiekina ʻaonga ʻi he ngaahi tuʻunga kotoa pē?
13 ʻI he ʻahó ni, ʻoku faʻa kole ki he kau mātuʻá ke nau tokoni ki hono fakaleleiʻi ha ngaahi palōpalema ʻoku fihi. Ko e ngaahi faingataʻaʻia ʻi he nofo malí ʻoku faingataʻa nai ke toʻo pea ʻoku faʻa toutou hoko. ʻOku maʻu ʻe he kau talavoú ʻa e ngaahi palōpalema ʻoku faingataʻa ke makupusi nai ʻe he kakai lalahí. Ko e ngaahi mahaki fakaeongo ʻoku faʻa faingataʻa ke makupusi ia. Ko ha toko taha ʻo e kau mātuʻá ʻe fehangahangai mo e ngaahi meʻa peheé ʻe ʻikai te ne fakapapauʻi nai ʻa e meʻa ke faí. Ka ʻoku malava ke ne tui pau, kapau te ne lotu mo falala ki he poto ʻo Sihová, kapau te ne kumi ki he Tohi Tapú pea mo e ngaahi fakamatala kuo pulusi ʻe he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó, pea kapau te ne feangainga anga-fakatōkilalo mo anga-ʻofa ki he fanga sipí, te ne hoko ai ko ha tākiekina ʻaonga naʻa mo e ʻi ha tuʻunga faingataʻa lahi taha.
14, 15. Ko e hā ʻa e ngaahi fakamatala ʻe niʻihi ʻoku hā mei ai kuo tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa ʻene kakaí ʻaki ha kau mātuʻa lelei tokolahi?
14 Kuo fai tāpuekina ʻe Sihova ʻa ʻene kautahá ʻaki ʻa e “meʻaʻofa ki he tangata.” (ʻEfesō 4:8) ʻI he taimi ʻe niʻihi, kuo maʻu ʻe he Watch Tower Society ha ngaahi tohi fakalotofiefia ʻo fakamoʻoni ki he ʻofa naʻe fakahā ʻe ha kau mātuʻa anga-fakatōkilalo ʻa ia naʻa nau tauhi fakaʻatuʻi ʻa e fanga sipi ʻa e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, naʻe tohi ʻe ha toko taha ʻo e kau mātuʻa ʻi ha fakatahaʻanga: “ʻOku ʻikai te u manatuʻi ha ʻaʻahi ʻa ha ʻovasia fakafeituʻu naʻá ne ueʻi au ʻo lahi pehē fau pea ʻoku ou kei fai ha talanoa lahi ki ai ʻi he fakatahaʻangá. Naʻe tokoniʻi au ʻe he ʻovasia fakafeituʻú ke u ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e fakakaukau pau ʻi he feangainga mo e ngaahi tokouá, pea naʻá ne fakamamafaʻi ʻa e fakaongoongoleleiʻí.”
15 Naʻe tohi ʻe ha tuofefine naʻá ne fononga ki ha fale mahaki mamaʻo ke fai ai hano faitoʻo: “Ko ha fakafiemālie lahi ē ko e malava ke feʻiloaki mo ha toko taha ʻo e kau mātuʻá ʻi he ʻuluaki pō ʻa ia naʻá ku ongoʻi loto-hohaʻa ai ʻi ha fale mahaki naʻe mātuʻaki mamaʻo mei hoku ʻapí! Ko ia mo e ngaahi tokoua kehé naʻa nau fakamoleki ʻa e taimi lahi ke ʻaʻahi mai kiate au. Naʻa mo e kakai ʻo e māmaní naʻa nau ʻilo ʻa e meʻa naʻá ku fekuki mo iá, naʻa nau pehē naʻe ʻikai te u mei hao moʻui ka ne taʻeʻoua ʻa e fakafiemālie, tokanga, mo e ngaahi lotu ʻa e ngaahi tokoua anga-ʻofa mo ʻaufuatō ko iá.” Naʻe tohi ʻe ha tuofefine ʻe taha: “ʻOku ou moʻui ʻi he ʻaho ní koeʻuhi he naʻe tataki anga-kātaki au ʻe he kulupu ʻo e kau mātuʻá lolotonga ʻa ʻeku fai tau mo ʻeku loto-mafasia lahi. . . . Ko e tokoua ʻe taha mo hono uaifi naʻe ʻikai te na ʻilo pe ko e hā te na leaʻaki mai kiate aú. . . . Ka ko e meʻa naʻe maongo lahi taha kiate aú, neongo naʻe ʻikai ke mahino kakato kiate kinaua ʻa e meʻa naʻe hoko kiate aú, ka naʻá na tokanga anga-ʻofa pē kiate au.”
16. Ko e hā ʻa e enginaki ʻoku fai ʻe Pita ki he kau mātuʻá?
16 ʻIo, ʻoku ngāueʻaki ʻe he kau mātuʻa tokolahi ʻa e enginaki ʻa e ʻaposetolo ko Pitá: “ʻE, mou fei mo tauhi ʻa e fanga sipi ʻa e ʻOtua ʻoku ʻiate kimoutolu, ʻo ʻoua naʻa fai fakakoloto hono leʻohi, ka ʻi he loto fiefai ʻi he funga ʻo e finangalo ʻo e ʻOtua; ʻo ʻikai ko e sio paʻanga ʻuli, ka ʻi he ʻofa ki he ngaue; pea ʻoua te mou fakafieʻeiki ki he ngaahi potungaue, kae hoko ko e faʻifaʻitakiʻanga ki he fanga sipi.” (1 Pita 5:1-3) Ko ha tāpuaki lahi ē ka ko ha kau mātuʻa fakateokalati pehē!
Fanga Sipi ʻi he Pule Fakateokalatí
17. Fakahā ʻa e ngaahi ʻulungāanga ʻe niʻihi ʻoku totonu ki he kau memipa kotoa pē ʻo e fakatahaʻangá ke nau fakatupulekiná.
17 Kae kehe, ʻoku ʻikai ke faʻu ʻa e pule fakateokalatí ʻaki ʻa e kau mātuʻá pē. Kapau ko e kau tauhi-sipí kuo pau ke nau fai ʻa e founga fakateokalatí, kuo pau ke pehē foki mo e fanga sipí. ʻI he ngaahi founga fē? Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni tatau pē ʻokú ne tataki ʻa e kau tauhi-sipí kuo pau ke tataki ʻaki ʻa e fanga sipí. ʻOku ʻikai ko e kau mātuʻá pē, ka ko e kau Kalisitiane kotoa pē kuo pau ke nau anga-fakatōkilalo ʻo kapau ʻoku nau fie maʻu ʻa e tāpuaki meia Sihová. (Sēmisi 4:6) Kuo pau ke tau fakatupulekina ʻe kitautolu kotoa pē ʻa e ʻofá koeʻuhi he ka ʻikai ia ko ʻetau ngaahi feilaulau kia Sihová he ʻikai ke fakahōifua ia kiate ia. (1 Kolinitō 13:1-3) Pea ʻoku ʻikai ko e kau mātuʻá pē, ka ko kitautolu hono kotoa pē ʻoku totonu “ke fakafonu . . . aki ae ilo ki hono finagalo i he boto kotoabe moe ilo fakalaumalie.”—Kolose 1:9, PM.
18. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai ke feʻunga ai pē ʻa e ʻilo siʻisiʻi pē ki he moʻoní? (e) ʻOku lava fēfē ke tau fakafonuʻaki kitautolu hono kotoa ʻa e ʻilo kānokanó?
18 Ko e kau talavoú mo e kakai lalahí fakatouʻosi ʻoku nau toutou fehangahangai mo e ngaahi fili faingataʻa ke fai ʻi heʻenau feinga ke anga-tonu ai pē neongo ʻa ʻenau nofo ʻi he māmani ʻo Sētané. Ko e ngaahi ākenga ʻa e māmaní ʻi he valá, musiká, ngaahi heleʻuhilá, mo e ngaahi tohí ʻoku hoko ia ko e ʻahiʻahi ki he tuʻunga fakalaumālie ʻo e niʻihi. ʻOku ʻikai ke feʻunga ha ʻilo siʻisiʻi pē ʻo e moʻoní ke ne tokoniʻi kitautolu ke tauhi maʻu ʻa ʻetau fakakaukau mafamafatataú. Ke fakapapauʻi te tau anga-tonu ai pē, ʻoku fie maʻu ke fakafonuʻaki kitautolu ʻa e ʻilo kānokanó. ʻOku fie maʻu kiate kitautolu ʻa e ʻiloʻilo mo e poto te tau maʻu pē ia mei he Folofola ʻa e ʻOtuá. (Palōvepi 2:1-5) ʻOku ʻuhinga ʻení ke fakatupulekina ʻa e angaʻaki ʻa e ako fakaleleí, fakalaulauloto ki he meʻa kuo tau akó, pea ngāueʻaki ʻa e meʻa kuo tau ako ki aí. (Sāme 1:1-3; Fakahā 1:3) Naʻe tohi ʻe Paula ki he kau Kalisitiane hono kotoa pē, kae ʻikai ko e kau mātuʻá pē, ʻi heʻene pehē: “Ka ko e meʻakai malohi ʻoku ʻanautolu ʻoku matuʻotuʻa, ʻa kinautolu ʻa ia ko e meʻa ʻi heʻenau faʻa fai, kuo ako honau ngaahi ongoʻanga ke sivi ʻa e lelei mo e kovi.”—Hepelū 5:14.
ʻOku Ngāue Fakataha ʻa e Kau Tauhi-Sipí mo e Fanga Sipí
19, 20. Ko e hā ʻa e ngaahi enginaki kuo fakahā ki he toko taha kotoa pē ke ngāue fakataha mo e kau mātuʻá, pea ko e hā ʻa hono ʻuhingá?
19 Ko e fakaʻosí, ʻoku totonu ke fakahā ʻoku hā mei he faʻahinga ʻoku nau ngāue fakataha mo e kau mātuʻá ʻa e loto ke fai moʻoni ʻa e founga fakateokalatí. Naʻe tohi ʻa Paula kia Tīmote: “Ko e kau faifekau ʻoku pule lelei, ʻe, ko honau tāu ha tokoni lōua; kaeʻumaʻā ʻa kinautolu ʻoku fakafitefitaʻa ʻi he malanga mo e faiako.” (1 Tīmote 5:17; 1 Pita 5:5, 6) Ko ha monū fakaofo ʻa e hoko ko e taha ʻo e kau mātuʻá, ka ko e tokolahi taha ʻo e kau mātuʻá ko e kau tangata ʻoku ʻi ai ʻa honau fāmili pea ʻoku nau ʻalu ʻi he ʻaho kotoa pē ki he ngāué pea ʻoku ʻi ai honau uaifi mo e fānau ke tokangaʻi. Neongo ʻoku nau fiefia ke nau ngāue ko e kau mātuʻa, ka ʻoku faingofua ange ʻa ʻenau ngāué mo toe fakafiefia ange ʻi he fie poupou kiate kinautolu ʻa e fakatahaʻangá, kae ʻoua ʻe fuʻu hulu ʻa e fakaangá mo e meʻa ʻoku nau ʻamanekiná.—Hepelū 13:17.
20 Naʻe pehē ʻe he ʻaposetolo ko Paulá: “Fakamanatu hake ki he kakai naʻe takimuʻa kiate kimoutolu, ʻa e faʻahinga naʻe tala kiate kimoutolu ʻa e folofola ʻa e ʻOtua: pea mou fakatokangaʻi ʻa e ikuʻanga o ʻenau moʻui, ʻo faʻifaʻitaki ki heʻenau tui.” (Hepelū 13:7) Naʻe ʻikai ke fakalototoʻaʻi ʻe Paula ia ʻa e ngaahi tokouá ke nau muimui ki he kau mātuʻá. (1 Kolinitō 1:12) ʻOku ʻikai ke fakateokalati ʻa e muimui ʻi ha tangata. Ka ʻoku pau ʻoku fakapotopoto ke faʻifaʻitaki ki he tui kuo fakamoʻoniʻi ʻe ha taha ʻo e kau mātuʻa fakateokalatí ʻa ia ʻoku longomoʻui ʻi he ngāue fakaʻevangelioó, ʻokú ne maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakatahá, pea ʻokú ne feangainga anga-fakatōkilalo mo anga-ʻofa mo e fakatahaʻangá.
Ko ha Fakamoʻoni ki he Tuí
21. ʻOku lava fēfē ke fakahā ʻe he kau Kalisitiané ʻa e tui mālohi ʻo hangē ko Mōsesé?
21 Ko e moʻoni, ko e ʻi ai ha kautaha pule fakateokalati ʻi he taimí ni ʻa ia ko e taimi anga-kovi taha ʻi he hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ko ha fakamoʻoni ia ki he mālohi ʻo e Toko Taha Fakateokalati Lahí. (ʻAisea 2:2-5) Ko ha toe fakamoʻoni foki ia ki he tui ʻa e meimei toko nima miliona ʻo e kau tangata, kau fafine, mo e fānau Kalisitiane, ʻa ia ʻoku nau fekuki mo e ngaahi palōpalema ʻo e moʻui fakaʻahó ka ʻoku ʻikai pē ke teitei ngalo ʻiate kinautolu ko Sihova ʻa honau Pulé. Hangē tofu pē ko e anga-tonu ʻa Mōsese ʻa ia “naʻa ne kitaki heʻene sio ki he Tuʻi Taʻehamai,” ʻoku pehē pē mo e kau Kalisitiane ʻi he ʻaho ní ʻoku nau maʻu ʻa e tui mālohi meimei tatau. (Hepelū 11:27) ʻOku nau maʻu ʻa e monū ko e nofo ʻi ha pule fakateokalati, pea ʻoku nau fakamālō ʻi he ʻaho kotoa pē kia Sihova ki he meʻa ko iá. (Sāme 100:4, 5) ʻI he hokosia tonu kiate kinautolu ʻa e mālohi ʻo Sihova ke fai fakahaofí, ʻoku nau fiefia ke fanongonongo: “He ko Sihova ko hotau fakamaau, ko Sihova ko hatau fai-fono, ko Sihova ko hotau tuʻi; ko ia ia te ne fakahaofi kitautolu.”—ʻAisea 33:22.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ʻI he ngaahi tohi ko iá ʻoku kau ai ʻa e tohi ko e “Pay Attention to Yourselves and to All the Flock,” ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fakahinohino mei he Tohi Tapú pea ʻoku ʻoatu ia ki he kau ʻovasia, pe kau mātuʻá, kuo fakanofo ʻi he fakatahaʻangá.
Ko e Hā ʻOku Fakahā ʻe he Tohi Tapú?
◻ ʻI he founga fē ʻoku anganofo ai ʻa e kau Kalisitiané ki he pule fakateokalatí?
◻ Ko e hā ʻa e fokotuʻutuʻu ʻo e pule fakateokalati ʻi he ʻaho ní?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻoku totonu ke mateuteu ai ʻa e kau mātuʻá ke fakahoko ai ʻa honau ngaahi fatongiá?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungāanga faka-Kalisitiane ʻoku ʻikai ke ala tuku ʻa hono fie maʻu ke fakatupulekina mo fakahāhā ʻe he kau mātuʻá?
◻ ʻI he pule fakateokalatí, ʻoku totonu ke fēfē ʻa e felāveʻi ʻa e fanga sipí mo e kau tauhi-sipí?
[Fakatātā ʻi he peesi 28]
Naʻe mole meia ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e Palataisí koeʻuhi he naʻá na loto ke fai pē ʻa ʻena ngaahi fili ʻo fekauʻaki mo e tonú mo e halá
[Fakatātā ʻi he peesi 30]
Kapau ʻe feangainga anga-fakatōkilalo mo anga-ʻofa ha toko taha ʻo e kau mātuʻá ki he fanga sipí, te ne hoko ko e tākiekina ʻaonga maʻu ai pē