Ngaahi Hokosia mei he 2012 Yearbook
NOAUE
Peesi 117, palakalafi 2 ki he peesi 118, palakalafi 2
Ko Solveig Løvås (naʻe ui ki mui ko Stormyr) mei Oslo, kuó ne kumi ki he moʻoní pea ʻalu ki he ngaahi lotu kehekehe. ʻI he ʻaho ʻe taha naʻá ne maʻu ai ha taha ʻo e fakataha ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová peá ne ʻiloʻi kuó ne maʻu ʻa e moʻoni ʻo e Tohi Tapú. Naʻá ne papitaiso ʻi he 1933 pea ʻi he ʻosi ha taʻu ʻe ua mei ai naʻá ne fononga ki he fakatokelau ʻo Noaué ke ngāue ko ha tāimuʻa. Neongo ʻoku kiʻi ketuketu ʻene ʻalú koeʻuhi ko e polioó, ʻi he taʻu ʻe ono naʻe malanga ai ʻa Solveig ʻi he lahi taha ʻo e ngaahi koló, ngaahi kolo īkí, ngaahi kolo faiʻanga toutai mo e ngaahi komiunitī iiki mei he fakatonga ʻo Bodø ʻo aʻu ki Kirkenes. Naʻe laui afe ʻa e kakai naʻa nau tali ʻa e ʻū tohi Fakatohitapú. ʻI he taʻu pē ʻe taha, naʻe maʻu ai ʻe Solveig ha ngaahi tukuhau ʻe 1,100 tupu ki heʻetau ngaahi makasiní!
Naʻe fakahaaʻi ʻe ha tokotaha ha mahuʻingaʻia lahi ʻi he pōpoaki ʻa Solveig ko ha tufunga ko Dag Jensen ʻi he kolo ko Hennes ʻi Vesterålen. ʻI he laui taʻu naʻá ne maʻu ʻa ʻetau tohí mei he kakai mahuʻingaʻia kehé. ʻI he taimi naʻe haʻu ai ʻa Solveig kia Dag, naʻá ne fokotuʻutuʻu ke maʻu ʻe Dag ha tukuhau ki he makasiní peá ne hoko atu leva ke faifakamoʻoni ʻi he ngaahi feituʻu kehé. Naʻe kamata ʻa Dag ke malanga tokotaha pē, ʻo ne ʻoatu ʻa e tohi siʻi naʻá ne maʻú ki he faʻahinga kehe naʻe mahuʻingaʻiá.
ʻI he motu ko Andøya, naʻe fakaofiofi atu ʻa Solveig ki ha kau tangata toutai sino mālohi ʻi honau nofoʻangá. Naʻá ne fai ha fakamoʻoni loto-toʻa, naʻá ne tā ha malanga he kalamafoni toʻotoʻó mo tuʻuaki ʻa e ngaahi tukuhau makasiní. Ko e talavou toutai ʻe taha ko Frits Madsen naʻá ne mahuʻingaʻia peá ne tukuhau ki heʻetau makasiní. ʻI heʻene ʻosiki ʻa e vāhenga ngāué naʻe hoko atu ʻa e fononga ia ʻa Solveig. Ko e sīpinga pē ia naʻe ngāueʻaki mei he taimi ki he taimi—ko e malanga ʻa e kau tāimuʻá, maʻu ʻa e kakai mahuʻingaʻiá, tuku ʻa e ū tohí pea maʻu mo e ngaahi tukuhaú pea hoko atu leva ʻa e fonongá ki he ngaahi feituʻu ngāue foʻou. Ko e hā naʻe lava ke faí ke muimuiʻi ai ʻa e kotoa ʻo e ngaahi mahuʻingaʻia ko ení?
Peesi 130, palakalafi 1, ki he peesi 131, palakalafi 2
Pouaki ʻa e Ngāue Tāimuʻá
Hili ʻa e taú, naʻe fakalototoʻaʻi ʻa e kau malangá ke hoko ko e kau tāimuʻa ke tokoni ki he tupu tokolahi ʻo e faʻahinga ko ia naʻa nau fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia ki he pōpoaki ʻo e Puleʻangá. Ko ia ai, ko e niʻihi ʻo e kau malanga naʻe tuku ʻenau tāimuʻá ʻi he taimi naʻe taʻofi ai ʻetau ngāué ʻi he 1941 naʻa nau toe hoko atu ʻenau ngāue taimi kakató. Neongo ko e tuʻunga fakaʻekonōmiká naʻe faingataʻa, ko e toko 47 ʻo e fanga tokoua mo e tuofāfine naʻe kamata ʻenau tāimuʻá ʻi he ngataʻanga ʻo e 1946.
Ko e taha ʻo e kau tāimuʻa ko iá ko Svanhild Neraal, ko ha tuofefine naʻá ne fononga fakatokelau ki he fonua ko Finnmark ʻi he 1946. Ko Svanhild naʻe tāimuʻa ai ʻi he 1941 mo Solveig Løvås pea sio tonu ʻi hono pomuʻi fakatouʻosi ʻo Kirkenes mo Vardø. Ko Svanhild naʻe ʻikai ngalo ʻiate ia ʻa e kakai mahuʻingaʻia naʻa nau fetaulaki ai mo Solveig, ko ia naʻá ne foki ai ki Kirkenes, ʻa ia kuo haveki he taimí ni ʻe he taú. Ko e kakai he koló naʻa nau fakakaukau ko Svanhild ʻoku meʻa hono ʻatamaí, ʻi heʻene ʻalu ki he feituʻu neongo naʻe ʻikai maʻu ha nofoʻanga ai.
Neongo ia, naʻe falala ʻa Svanhild kia Sihova pea ʻi he lolotonga ʻo e ʻuluaki faʻahi taʻu momokó, naʻá ne mohe ʻi he faliki ʻo e peito ʻo ha kiʻi fale ʻa ia naʻe toe nofo ai mo e kakai ʻe toko nima. Ko e ngaahi tuʻungá he hili ʻa e taú naʻe fuʻu faingataʻa pea naʻá ne kātekina ʻa e ngaahi faingataʻa lahi. Naʻá ne faʻa tatali ʻi he sinoú mo e ʻuha moko ʻīʻií ki he ngaahi vaká ʻa ia naʻe ʻikai aʻu mai he taimí, pē te nau haʻu koā pe ʻikai.
Naʻe lahi ʻa e ngaahi hokosia fakafiefia ʻa Svanhild ʻi he malanga ki he kakai Sami. Kapau naʻe ʻikai malava ke maʻu ha pasi ke ʻalu ai ki he komiunitī tuʻu mavahe ko ení, naʻá ne ʻalu ʻi ha vaka he vaitafé pe ʻi ha pasikala. Ko e kau Sami anga-talitali kakaí naʻa nau faʻa fakaafeʻi ia ki honau tēniti ngaohi mei he kiliʻi tia ʻo fanongo tokanga ʻi heʻene faifakamoʻoni fakafou ʻi ha kau fakatonulea. ʻI he taimi kaí naʻa nau fakaafeʻi ia ke kai mo kinautolu ha kakanoʻi tia. Ko e niʻihi naʻa nau fanongo ki he ongoongo lelei meia Svanhild naʻa nau tali ki mui ʻa e moʻoní.
Ko Kjell Husby ʻa ia naʻá ne ngāue ʻi he Pētelí ʻi he taimi ko iá, naʻá ne pehē ko e vaʻá naʻa nau ʻiloʻi maʻu pē ʻa e feituʻu naʻe ʻi ai ʻa Svanhild, koeʻuhí pē ko e ngaahi tuʻasila ʻo e ngaahi tukuhau naʻá ne ʻoangé. ʻI he taʻu ʻe tolu naʻá ne ʻi Finnmark aí, naʻá ne maʻu ha ngaahi tukuhau ʻe 2,000 ki he Taua Leʻo pea tuku ha tohi ʻe 2,500!