LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 7/07 p. 18-21
  • Ko e Hā Hano Kovi ʻo e Faialea Fakapulipulí?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Hā Hano Kovi ʻo e Faialea Fakapulipulí?
  • ʻĀ Hake!—2007
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻUhinga ʻOku Nau Fai Ai Iá
  • “Naʻe Tala Mai ke ʻOua Te Mau Tala”
  • Ko e Tauhele ʻo e Faialea Fakapulipulí
  • “Naʻá Ku ʻIlo ʻa e Meʻa Naʻe Pau Ke U Faí”
  • Te U Kamata Faialeá Nai ʻAfē?
    ʻĀ Hake!—2007
  • Fēfē Kapau ʻOku Fakakaukau ʻEku Ongo Mātuʻá ʻOku Ou Fuʻu Kei Siʻi ke Faialea?
    ʻĀ Hake!—2001
  • ʻOku ʻi Ai ha Lao ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he Faialeá?
    Ngaahi Fehuʻi ʻOku Toutou ʻEke Fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová
  • ʻOku Ou Mateuteu Ke U Faialea?
    Ngaahi Fehuʻi ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú—Tali ʻOku ʻAonga
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
ʻĀ Hake!—2007
g 7/07 p. 18-21

ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . .

Ko e Hā Hano Kovi ʻo e Faialea Fakapulipulí?

Naʻe fehangahangai ʻa Jessicaa mo ha fili naʻe pau ke ne fai. Naʻe hoko ia ʻi he taimi naʻe kamata ai ke tokanga ange kiate ia ha tamasiʻi ʻi he kalasí ko Jeremy. ʻOkú ne pehē: “Naʻe foʻi talavou ʻaupito, pea naʻe pehē ʻe hoku ngaahi kaungāmeʻá ko e tamasiʻi anga-lelei taha ia ʻe faifai ange peá u fetaulaki mo iá. Naʻe feinga ha tamaiki fefine ki ai ke nau kaumeʻa, ka naʻe ʻikai te ne mahuʻingaʻia ʻia kinautolu. Ko au pē naʻá ne saiʻia aí.”

ʻIkai ke fuoloa, naʻe kole kaumeʻa ʻa Jeremy kia Jessica. ʻOku pehē ʻe Jessica: “Naʻá ku fakamatala ange kiate ia, ʻe ʻikai fakaʻatā au ʻi hoku tuʻunga ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ke u faialea mo ha taha naʻe ʻikai ʻi heʻeku tuí. Ka naʻe ʻi ai ʻa e fakakaukau ʻa Jeremy. Naʻá ne pehē, ‘Fēfē ke ta faialea pē kae ʻoua ʻai ke ʻilo ki ai ʻa hoʻo ongo mātuʻá!’”

KAPAU naʻe fai atu ʻe ha taha naʻá ke saiʻia ai ha fokotuʻu pehē, ʻe fēfē hoʻo talí? Te ke ʻohovale nai ʻi haʻo ʻiloʻi, ʻi he ʻuluaki taimí, naʻe loto ʻa Jessica ki he fokotuʻutuʻu ʻa Jeremy. ʻOkú ne pehē: “Naʻá ku tui kapau te u faialea mo ia, ʻe malava ke u ʻai ia ke ne ako ke ʻofa kia Sihova.” Ko e hā naʻe iku ki aí? Te tau toki vakai ki ai. ʻUluakí, tau sio angé ki he malava ko ia naʻa mo ha talavou pe finemui Kalisitiane alafaʻifaʻitakiʻanga hangē ko Jessica ke fihia ʻo ʻikai fakatokangaʻi ʻi he tauhele ʻo e faialea fakapulipulí.

ʻUhinga ʻOku Nau Fai Ai Iá

ʻOku faialea kei iiki ʻa e toʻutupu ʻe niʻihi. ʻOku pehē ʻe Susan, ʻi Pilitānia: “Kuó u sio ki he fānau mo honau kaumeʻá ʻi he taʻu 10 pe 11!” Ko e hā ʻoku nau fuʻu vēkeveke pehē aí? Ko e fakamānako fakanatula ko ia ʻa e tangatá pe fefiné pea mo ha tenge mei he toʻumeʻá—ko e faʻa meʻa pē ia ʻokú ne fakatupungá. Ko e lau eni ʻa Lois, ʻi ʻAositelēlia: “ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi liliu ʻoku hoko ʻi ho sinó pea ko e tokotaha kotoa pē ʻi ʻapiako ʻoku faialea ia mo ha taha.”

Ka ko e hā ʻoku faialea fakapulipuli ai ʻa e niʻihi? “Mahalo pē ʻoku nau ilifia ʻi he meʻa ʻe tala ange ʻe heʻenau ongo mātuʻá,” ko e lau ia ʻa Jeffrey, ʻi Pilitānia. ʻOku ongoʻi tatau mo ia ʻa David ʻi ʻAfilika Tongá. ʻOkú ne pehē: “ʻOku nau ʻilo ʻe ʻikai fakangofua ia ʻe heʻenau ongo mātuʻá, ko ia ʻoku ʻikai ai te nau tala kia kinaua.” ʻOku lave ha kiʻi taʻahine ʻi ʻAositelēlia ko Jane ki ha ʻuhinga nai ʻe taha. ʻOkú ne pehē: “Ko e faialea fakapulipulí ko ha fakafepaki ia. Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻoku ʻikai ke tauhi koe he tuʻunga ko ha tokotaha lahi ʻo hangē ko hoʻo fakakaukaú, ʻokú ke fili leva ke ke fai ʻa e meʻa ʻokú ke loto ki aí pea ʻoua pē ʻe tala ki hoʻo ongo mātuʻá. ʻOku faingofua ʻa hono fakapulipuliʻí.”

Ko e moʻoni, ʻoku fekauʻi koe ʻi he Tohi Tapú ke ke talangofua ki hoʻo ongo mātuʻá. (Efeso 6:1) Pea kapau ʻoku ʻikai loto ʻa hoʻo ongo mātuʻá ki hoʻo faialeá, kuo pau pē ʻoku ʻi ai ʻena ngaahi ʻuhinga lelei ki ai. Ko e fakatātaá, kapau ko e ongo Fakamoʻoni ʻa Sihova kinaua, ʻe fiemaʻu ʻe hoʻo ongo mātuʻá ke ke faialea pē mo ha kaungātui—pea ʻi he taimi pē ʻokú mo ʻi he tuʻunga lōua ai ke fakakaukau ki he nofo malí.b Kae kehe, ʻoua te ke ʻohovale kapau te ke fakakaukau:

◼ ʻOku ou ongoʻi tuēnoa he ʻoku faialea ʻa e tokotaha kotoa tuku kehe pē au.

◼ ʻOku ou saiʻia ʻi ha taha ʻoku ʻikai ko ha kaungātui ia.

◼ ʻOku ou saiʻia ke u faialea mo ha kaungā Kalisitiane neongo ʻoku ou fuʻu kei siʻi ke u mali.

ʻOkú ke ʻosi ʻilo nai ʻa e meʻa ʻe tala atu ʻe hoʻo ongo mātuʻá ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ko ení. Pea ʻi ho lotó, ʻokú ke ʻilo ʻoku moʻoni ʻa hoʻo ongo mātuʻá. Ka neongo ia, ʻe hangē nai hoʻo ongoʻí ko Manami ʻi Siapaní, ʻa ia ʻokú ne pehē: “ʻOku fuʻu mālohi ʻaupito ʻa e tenge ke faialeá ʻou ongoʻi veiveiua ai ʻi he taimi ʻe niʻihi. ʻOku taʻeʻuhinga ia ki he fānau ʻi he ʻaho ní ke ʻoua ʻe faialea.” Ko e faʻahinga ʻe niʻihi ʻi he tuʻunga ko iá kuo kamata ke nau faialea pea kuo nau fufū ia mei heʻenau ongo mātuʻá. Anga-fēfē?

“Naʻe Tala Mai ke ʻOua Te Mau Tala”

Ko e kupuʻi lea tonu ko ia ko e “faialea fakapulipuli” ʻokú ne tala mai ʻoku ʻi ai ha tuʻunga ʻo e kākaá. ʻOku fakapulipuliʻi ʻe he niʻihi ʻa ʻenau faialeá ʻaki ʻenau fetuʻutaki tefito pē ʻi he telefoní pe ko e ʻInitanetí. ʻI he taimi ʻoku nau ʻi he kakaí aí, ʻoku nau hā ko e ngaahi kaungāmeʻa pē, lolotonga ia ko ʻenau ngaahi ʻī-meilí, fetohiʻaki ʻi he telefoní pea mo e tā telefoní ʻokú ne tala ai ʻa e meʻa ʻoku mātuʻaki kehe ʻaupito.

ʻOku fakahā ʻe Caleb ʻi Naisīliá ha founga kākā ʻe taha. ʻOkú ne pehē: “Ko e toʻutupu ʻe niʻihi ʻoku faialea fakapulipulí ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi foʻi fakanounou mo e ngaahi hingoa ʻi he taimi ʻoku nau fetalanoaʻaki ai ʻi honau toʻú koeʻuhi ke ʻoua ʻe mahinoʻi ʻe he niʻihi kehé ʻa e meʻa ʻoku nau talanoa ki aí.” Ko e founga ʻe taha, ko hono fokotuʻutuʻu ha meʻa fakakulupu pea toki tauhoa ai ki mui. Ko e lau eni ʻa James, ʻi Pilitānia: “ʻI hono fakaafeʻi fakatokolahi kimautolu ke mau fetaulaki ki ha feituʻu, ʻoku toki ʻiloʻi ai ta naʻe ʻosi fokotuʻutuʻu pē ia koeʻuhi ke fetaulaki ai ha ongo meʻa ʻe toko ua ʻi he kulupú. Naʻe tala mai ke ʻoua te mau tala.”

Hangē ko ia ʻoku lave ki ai ʻa James, ko e faialea fakapulipulí ʻoku faʻa fakahoko ia ʻi he fengāueʻaki ʻa e ngaahi kaungāmeʻá. ʻOku pehē ʻe Carol, ʻi Sikotilani: “ʻOku ʻi ai ha kaungāmeʻa ʻe taha pe lahi ange ʻoku ʻilo ki ai ka ʻoku fili ia ke ʻoua ʻe lea ki ha meʻa koeʻuhi ko ha tōʻonga fakakaukau ‘tapu lea.’”

ʻOku faʻa hoko ʻo kau ki ai ʻa e taʻefaitotonu ʻoku tekeutua. Ko e lau eni ʻa Beth ʻi Kānatá: “ʻOku fai fakapulipuli ʻe he tokolahi ʻenau faialeá ʻaki ʻenau loi ki heʻenau ongo mātuʻá ʻo fekauʻaki mo e feituʻu ʻoku nau ʻalu ki aí.” ʻOku fakahā ʻe Misaki ʻi Siapaní naʻá ne fai ʻa e meʻa tofu pē ko iá. ʻOkú ne pehē: “Naʻe pau ke u tokanga ʻi heʻeku fai ʻa e ngaahi talanoa faʻufaʻú. Naʻá ku tokanga ke ʻoua te u toe fai ha ngaahi loi kehe mei he ngaahi loi ko ia naʻe fekauʻaki mo ʻeku faialeá koeʻuhi ke ʻoua ʻe mole ʻa e falala mai ʻa ʻeku ongo mātuʻá.”

Ko e Tauhele ʻo e Faialea Fakapulipulí

Kapau ʻoku fakataueleʻi koe ke ke faialea fakapulipuli—pe kapau ʻokú ke lolotonga fai ia—ʻoku fiemaʻu ke ke fakakaukau ki he ngaahi meʻa ko ení:

◼ ʻE iku ki fē ʻa ʻeku kākaá? Ko hoʻo taumuʻá ke ke mali mo e tokotahá ʻi ha taimi vave mai? “Ko e faialea ʻo ʻikai ʻi he taumuʻa ke malí ʻoku hangē ia hano tuʻuaki ha meʻa ʻoku ʻikai te ke fakatau atu,” ko e lau ia ʻa Evan, ʻi he ʻIunaite Seteté. ʻOku pehē ʻi he Palovepi 13:12: “Ko e ʻamanaki fuoloa ʻoku fakatutue loto.” ʻOkú ke loto moʻoni ke ʻai ha taha ʻokú ke tokanga ki ai ke loto-mamahi?

◼ ʻOku fēfē ʻa e ongoʻi ʻa Sihova ko e ʻOtuá ki he meʻa ʻoku ou faí? ʻOku pehē ʻi he Tohi Tapú “ʻoku telefua mo tokaimaʻananga ʻa e meʻa kotoa pe ki he fofonga ʻo ia ʻoku tau fakamāu ki ai.” (Hepelu 4:13) Ko ia kapau ʻokú ke fufū ʻa hoʻo faialeá—pe ko ia ʻo ha kaungāmeʻa—ʻoku ʻosi ʻafioʻi ia ʻe Sihova. Pea kapau ʻoku kau ki ai ha kākā, ʻoku ʻi ai ʻa e ʻuhinga lelei ke ke hohaʻa ai. ʻOku taʻefakahōifua ʻaupito kia Sihova ko e ʻOtuá ʻa e loí. Ko e moʻoni, “ko e ʻelelo loi” ʻoku hiki maeʻeeʻa lelei ia ʻi he Tohi Tapú ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi meʻa ʻokú ne fakaliliʻa ki aí.—Palovepi 6:​16-19.

Ko e moʻoni, kapau te ke faialea fakapulipuli ʻokú ke kaihaʻasi ai meiate koe ʻa e maluʻanga ʻe malava ke ke maʻu ʻi he taimi ʻoku ʻiloʻi ai ʻa ho vahaʻangataé. ʻOku ʻikai ha ofo ʻi he tō ʻa e niʻihi ʻoku faialea fakapulipulí ki he tōʻonga taʻetaau fakaefehokotaki fakasinó. ʻOku fakamatala ʻa Jane ʻi ʻAositelēliá ki hano kaungāmeʻa ʻa ia naʻe faialea fakapulipuli mo ha tamasiʻi ʻi he ʻapiakó pea moʻui lōua. ʻOku pehē ʻe Jane: “ʻI he taimi naʻe ʻiloʻi ai ʻe heʻene tangataʻeikí naʻe ʻi ai hono kaumeʻá, naʻá ne ʻosi feitama.”

Ko e moʻoni, ʻe lelei ke ke talanoa ki hoʻo ongo mātuʻá pe ko ha Kalisitiane matuʻotuʻa ʻo fekauʻaki mo ha vahaʻangatae fakapulipuli ʻokú ke ʻi ai nai. Pea kapau ʻoku ʻi ai hao kaungāmeʻa ʻoku faialea fakapulipuli, ʻoua te ke kau ki ai ʻi haʻo tokoni ke fufū ia. (1 Timote 5:22) He ʻe fēfē hoʻo ongoʻí ʻo kapau ʻe ʻi ai ha ngaahi nunuʻa fakamamahi ʻo e vahaʻangataé? ʻIkai nai ʻe ʻi ai hoʻo kaunga ki ai? Tau pehē ʻoku ʻi ai hao kaungāmeʻa ʻoku suka pea ʻokú ne kai fakafufū pē ʻa e meʻa melié. Fēfē kapau naʻá ke ʻilo ki ai, ka naʻe kole fakamatematē atu ho kaungāmeʻá ke ʻoua te ke tala ki ha taha? Ko e hā ʻa e meʻa te ke mahuʻingaʻia taha aí—fufū ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe ho kaungāmeʻá pe ko hono fai ha meʻa ʻe malava nai ai ke fakahaofi ʻa ʻene moʻuí?

ʻOku tatau pē eni kapau ʻokú ke ʻiloʻi ha taha ʻoku faialea fakapulipuli. ʻOua te ke tokanga ki haʻamo vātamaki! ʻI he ʻalu ʻa e taimí, ʻe ʻiloʻi ʻe ha kaumeʻa moʻoni naʻá ke fai ʻa e meʻa naʻe lelei taha maʻaná.—Palovepi 27:6.

“Naʻá Ku ʻIlo ʻa e Meʻa Naʻe Pau Ke U Faí”

Ko Jessica naʻe lave ki ai ʻi he kamatá, naʻe liliu ʻa ʻene fakakaukau ʻo fekauʻaki mo e faialea fakapulipulí ʻi he taimi naʻá ne fanongo ai ʻi he meʻa naʻe hoko ki ha Kalisitiane ʻe taha ʻa ia naʻe fai pehē. ʻOku pehē ʻe Jessica: “ʻI he hili ʻeku fanongo ki heʻene fakangata ʻa e vahaʻangataé, naʻá ku ʻilo ʻa e meʻa naʻe pau ke u faí.” Naʻe faingofua ʻa ʻene ʻosi ʻa e vahaʻangataé? ʻIkai! ʻOku pehē ʻe Jessica: “Ko e tamasiʻi pē eni naʻá ku saiʻia taha aí. Naʻá ku tangi ʻi he ʻaho kotoa pē ʻi ha ngaahi uike.”

Neongo ia, naʻe ʻi ai ha meʻa ʻe taha naʻe ʻilo ʻe Jessica—naʻá ne ʻofa kia Sihova pea neongo naʻe hoko ʻo ofeʻi ia, naʻá ne loto moʻoni ke fai ʻa e meʻa naʻe totonú. ʻI he ʻalu ʻa e taimí, naʻe mōlia atu ʻa e mamahí. ʻOku pehē ʻe Jessica: “ʻI he taimí ni, ʻoku lelei ange hoku vahaʻangatae mo Sihová ʻi ha toe taimi. ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi heʻene ʻomai tonu pē ʻi he taimi totonu ʻa e tataki ʻoku tau fiemaʻú!”

[Fakamatala ʻi lalo]

a Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi ʻi he kupú ni.

b Sio ki he kupu “ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . . Te U Kamata Faialeá Nai ʻAfē?” ʻa ia ʻoku hā ʻi heʻetau ʻīsiu ʻo ʻEpeleli-Sune 2007.

KE FAKAKAUKAU KI AI

◼ Toe vakai ki he ngaahi tuʻunga ʻe tolu ʻoku fakaʻilongaʻi mata ʻuliʻuli ʻi he peesi 19. Ko fē ʻi he ngaahi meʻá ni, ʻo kapau ʻoku pehē, ʻokú ne fakamatalaʻi ʻi ha taimi ʻa e anga hoʻo ongoʻí?

◼ Ko e hā ʻe lava ke ke fai ki aí ʻo ʻikai te ke faialea fakapulipulí?

[Puha ʻi he peesi 20]

Fakapulipuli pe Fakafoʻituitui?

ʻOku ʻikai ko e fakapulipuli kotoa pē ʻi ha faialea ʻoku fekauʻaki mo ha kākā. Tau pehē ko ha talavou mo ha finemui ʻokú na ʻi he taʻu ke malí, ʻokú na loto ke na maheni lelei ange ka ʻokú na fakaʻamu ʻi ha vahaʻa taimi ke ngata pē ʻia kinaua ʻa e ʻilo ki hona vahaʻangataé. Mahalo pē, ʻo hangē ko e lau ʻa ha kiʻi talavou ko Thomas, “ʻoku ʻikai te na loto ke fakamataliliʻi kinaua ʻaki ʻa e fehuʻi hangē ko ení, ‘Pea te mo malí ʻafē?’”

Ko e tenge taʻetotonu mei he niʻihi kehé ʻe malava moʻoni ke fakatupu maumau. (Hiva ʻo e Hiva 2:7) Ko ia, ʻi he kamata ʻo ha vahaʻangatae ʻe fili nai ha niʻihi ke fai fakapotopoto—lolotonga ia ʻa e tokanga ke ʻoua ʻe fakamavaheʻi kinautolu. (Palovepi 10:19) Ko e lau eni ʻa e taʻu 20 ko Anna: “ʻOku ʻoange ai heni ʻa e taimi ki ha ongo meʻa ke na fakapapauʻi pe te na hoko atu ki ha tuʻunga fakamātoato ʻo e vahaʻangataé. Kapau ʻoku pehē, pea te na toki ʻai leva ke ʻiloʻi ʻe he kakaí.”

ʻI he taimi tatau, ʻe hala ke fūfuuʻi ʻa ho vahaʻangataé mei he faʻahinga ʻoku ʻi ai ʻenau totonu ke ʻilo ki aí, hangē ko hoʻo ongo mātuʻá pe ko e ongo mātuʻa ʻa e tokotaha ʻokú ke faialea mo iá. Kapau ʻoku ʻikai lava ke ke ʻai ke ʻilo ʻa hoʻo faialeá, ʻoku totonu ke ke ʻeke hifo pe ko e hā ʻa hono ʻuhingá. ʻOku hangē nai ho tuʻungá ko Jessica ʻa ia naʻe lave ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e kupú ni? ʻOkú ke ʻilo fakapapau ʻi ho lotó ʻe ʻi ai ʻa e ʻuhinga lelei ʻa hoʻo ongo mātuʻá ke ʻikai ai te na loto ki aí?

[Puha ʻi he peesi 21]

KO HA TOHI KI HE ONGO MĀTUʻÁ

ʻI he hili hono lau ʻa e kupu ki muʻá, te mo fifili nai, ‘ʻOku faialea fakafufū nai ʻa ʻema tamasiʻí pe taʻahiné?’ Lau ʻa e meʻa naʻe tala ange ʻe he toʻutupu ʻe niʻihi ki he ʻĀ Hake! ʻo fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻe fakataueleʻi nai ai ʻa e niʻihi ke faialea fakapulipulí, pea fakakaukau leva ki he ngaahi fehuʻi ʻoku ʻoatu aí.

◼ “ʻOku ʻikai ke maʻu ʻe he fānau ʻe niʻihi ʻa e fiemālié ʻi ʻapi, ko ia ʻoku nau fili ke falala ki ha tamasiʻi pe taʻahine kaumeʻa.”—Wendy.

ʻI homo tuʻunga ko e ongo mātuʻá, ʻe lava fēfē ke mo fakapapauʻi ʻoku tokangaʻi feʻunga ʻa e fiemaʻu fakaeongo ʻa hoʻomo fānaú? ʻOku ʻi ai ha ngaahi fakalelei ʻe lava ke mo fai ʻi he meʻá ni? Kapau ko ia, ko e hā ia?

◼ “ʻI he taimi naʻá ku taʻu 14 aí, naʻe kole kaumeʻa mai ha tamasiʻi ako naʻe hiki ange. Naʻá ku loto ki ai. Naʻá ku fakakaukau ʻe sai ke ʻi ai ha tamasiʻi ʻe hili mai hono nimá kiate au.”—Diane.

Kapau ko hoʻomo taʻahine ʻa Diane, ko e hā ʻa e meʻa te mo fai ki he tuʻunga ko ení?

◼ “ʻOku ʻai ʻe he telefoni toʻotoʻó ke faingofua ʻa e faialea fakapulipulí. ʻOku ʻikai ʻilo ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e meʻa ʻoku hokó!”​—Annette.

Ko e hā ʻa e meʻa ke mo tomuʻa fai ʻi he taimi ʻoku ngāueʻaki ai ʻe hoʻomo fānaú ʻa e telefoni toʻotoʻó?

◼ “ʻOku toe faingofua ange ʻa e faialea fakapulipulí ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke siofi lelei ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe heʻenau fānaú pea mo e faʻahinga ʻoku nau fai ia mo iá.”—Thomas.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi founga ʻe malava ke mo toe kau lahi ange ai ki he moʻui ʻa hoʻomo kiʻi taʻu hongofulu tupú pea kei fakaʻatā pē haʻane tauʻatāina feʻunga?

◼ “ʻOku ʻikai ke faʻa ʻi ʻapi ʻa e ngaahi mātuʻá ʻi he taimi ʻoku ʻi ai ai ʻa e fānaú. Pe ʻoku fuʻu tōtuʻa ʻenau falala ki hono tuku ange ʻenau fānaú ke nau ō ki ha ngaahi feituʻu mo e kakai kehé.”—Nicholas.

Fakakaukau ki he kaungāmeʻa ofi taha ʻa hoʻomo kiʻi tamá. ʻOkú mo ʻiloʻi moʻoni ʻa e meʻa ʻokú na fai ʻi he taimi ʻokú na fakataha aí?

◼ “ʻE malava ke hoko ʻa e faialea fakapulipulí ʻi he taimi ʻoku fuʻu fakataputapui ai ʻa e ngaahi mātuʻá.”—Paul.

ʻI he ʻikai fakangaloku ʻa e ngaahi lao mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ʻe lava fēfē ke mo ʻai ke “ʻiloʻi ʻa hoʻomo anga-fakaʻatuʻí”?—Filipai 4:​5, NW.

◼ “ʻI heʻeku taʻu hongofulu tupu siʻí, naʻe ʻikai te u fuʻu fiemālie ʻiate au, pea naʻá ku fiemaʻu lahi ha tokanga. Naʻá ku kamata ʻī-meili ki ha tamasiʻi ʻi ha fakatahaʻanga ofi mai pea naʻá ku ʻofa ai. Naʻá ne ʻai au ke u ongoʻi makehe.”—Linda.

ʻE malava ke mo fakakaukau ki ha ngaahi founga lelei ange naʻe mei lava ke fakalato ai ʻi ʻapi ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa Linda?

Fēfē ke mo ngāueʻaki ʻa e kupú ni pea mo e peesi ko ení ke makatuʻunga ai ha fetalanoaʻaki mo hoʻomo tamasiʻí pe taʻahiné! Ko e fakaleleiʻanga lelei taha ki he fakapulipulí ko e fetuʻutaki hangatonu mo loto-totonu. ʻOku fiemaʻu ʻa e taimi mo e kātaki ke ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa ha talavou pe finemui, ka ko e palé ʻoku tuha ia mo e feinga naʻe faí.—Palovepi 20:5.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share