KAVEINGA TEFITO
Founga ke Ngāuefakapotopotoʻaki ho Taimí
“Kapau pē ā naʻe lahi hoku taimí!” Kuo tuʻo fiha hoʻo leaʻaki ia? Ko e tokotaha kotoa ʻoku lahi tatau pē ʻa e taimi ʻoku nau maʻú. Tatau ai pē pe ʻokú ke maʻu ha mafai mo tuʻumālie pe māʻulalo mo masiva. ʻIkai ko ia pē, pe ʻokú ke tuʻumālie pe masiva ʻoku ʻikai lava ke ke fakahaofi ʻa e taimí. Ko ʻene fakalaka pē ʻo ʻalú, ko ʻene lavá ia. Ko e ʻalunga leva ʻo e potó, ko hono ngāueleleiʻaki ʻa e taimi ʻoku tau maʻú. Anga-fēfē? Fakakaukau ki ha founga ʻe fā kuó ne tokoniʻi ʻa e kakai tokolahi ke ngāuefakapotopotoʻaki honau taimí.
Founga 1: Fokotuʻutuʻu Maau
Meʻa ke fakamuʻomuʻá. “Fakapapauʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga angé,” ko e faleʻi ia ʻa e Tohi Tapú. (Filipai 1:10) Hiki ha lisi ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga pe fakavavevave ke faí, ʻo manatuʻi ko e meʻa ʻoku mahuʻingá, hangē ko e fakatau ʻo e meʻakai ki he kai efiafí, heʻikai ke fuʻu fiemaʻu fakavavevave ia. Pea ko e meʻa nai ʻoku hā ngali fakavavevavé, hangē ko hono maʻu ʻa e kamata hoʻo polokalama TV manakó, heʻikai nai ke mahuʻinga ia.a
Fakakaukau tokamuʻa. “Kapau ʻoku peku ha meʻangāue ukamea pea ʻoku ʻikai ke fakamata ia ʻe ha taha, ʻe fiemaʻu ke ne fakamoleki ai ha fuʻu ivi lahi,” ko e lau ia ʻa e Tangata Malanga 10:10, peá ne toe tānaki mai: “Ka ʻoku tokoni ʻa e potó ke lavaʻi ʻa e ngāué.” Ko e hā ʻa e lēsoní? Fakamata hoʻo tokí, hangē ko e laú, ʻaki ʻa e palani tokamuʻa koeʻuhi ke lava ʻo ke ngāue lelei taha ʻaki ho taimí. Fakatatali pe tuku ʻa e ngaahi ngāue ʻoku ʻikai mahuʻinga, ʻa ia ʻoku kai taimi mo fakamole ivi. Kapau ʻokú ke maʻu ha taimi koeʻuhi kuó ke ʻosiki vave hoʻo ngāué, fēfē ke ke hoko atu ki ha ngāue naʻe palani ke toki fai ʻamui ange? ʻI he fakakaukau tokamuʻá, ʻe lahi ange ai ʻa e ngāue te ke faí mo ola lelei, hangē ko ha tangata ngāue pōtoʻi ʻokú ne fakamata ʻene tokí.
Fakafaingofuaʻi hoʻo moʻuí. Ako ke talitekeʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai fuʻu mahuʻingá pe fakamole taimí. Ko e lahi fau ʻa e ngaahi ngāué mo e ʻapoinimení ʻokú ne fakalahi ʻa e loto-mafasia ʻikai fiemaʻú pea lava ke ne kaihaʻasia hoʻo fiefiá.
Founga 2: Fakaʻehiʻehi mei he Kaihaʻa Taimí
Toloi meʻa mo lotolotoua. “Ko e tokotaha ʻokú ne siofi ʻa e matangí ʻe ʻikai te ne tūtuuʻi ha tenga, pea ko e tokotaha ʻoku sio ki he ngaahi ʻaó ʻe ʻikai te ne utu ha meʻa.” (Tangata Malanga 11:4) Ko e hā ʻa e lēsoní? Ko e toloi meʻá ʻokú ne kaihaʻasi ʻa e taimí pea ʻikai lava ai ha meʻa. Ko ha tokotaha ngoue ʻokú ne tatali ki ha taimi feʻungamālie heʻikai ʻaupito lava ke ne tūtuuʻi ha tenga pe utu ha meʻa. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻe lava ke tau fakaʻatā ʻa e ngaahi meʻa taʻepau ʻi he moʻuí ke ne ʻai ke tau lotolotoua. Pe ʻoku tau ongoʻi nai ʻoku fiemaʻu ke tau tatali kae ʻoua ke tau maʻu ʻa e fakamatala fakaikiiki kotoa ki muʻa ke fai ha fili. Ko e moʻoni, ko e ngaahi fili mahuʻingá ʻoku fakapapauʻi ia ʻi he fekumi mo e fakakaukauʻi lelei. “Ko e tokotaha fakapotopotó ʻokú ne fakakaukauʻi ʻene laka taki taha,” ko e lau ia ʻa e Palōveepi 14:15. Ka ko hono moʻoní ʻoku lahi ʻa e ngaahi fili ʻoku fai fakataha mo e taʻetaʻepau.—Tangata Malanga 11:6.
ʻAmanekina ʻa e haohaoá. “Ko e poto ʻoku mei ʻolungá, [pe mei he ʻOtuá ʻoku] . . . fakaʻatuʻi,” ko e lau ia ʻa e Sēmisi 3:17. Ko e moʻoni, ko e ngaahi tuʻunga māʻolungá ʻoku tuha mo e fakaongoongolelei! Neongo ia, ʻi he taimi ʻe niʻihi, ʻoku tau fokotuʻu nai ʻa e ngaahi tuʻungá ʻo fuʻu māʻolunga ʻo tau loto-mamahi ai pea ʻikai lavameʻa. Ko e fakatātaá, ko ha tokotaha ʻokú ne ako ha lea kehe, kuo pau ke ne mateuteu ke fai ʻa e ngaahi fehālaaki, ʻo ʻiloʻi te ne ako mei ai. Kae kehe, ko ha tokotaha ʻokú ne ʻamanekina ʻa e haohaoá, ʻoku ngalingali te ne manavasiʻi ʻi he fakakaukau ke leaʻaki ha meʻa ʻoku hala—ko ha fakakaukau te ne holoki ʻene fakalakalaká. He lelei mamaʻo ange ē ke anga-fakanānā ʻi he meʻa ʻoku tau ʻamanekiná! “Ko e potó ʻoku ʻi he faʻahinga ia ʻoku anga-fakanānaá,” ko e lau ia ʻa e Palōveepi 11:2. ʻIkai ko ia pē, ko e anga-fakanānā mo e anga-fakatōkilaló ʻoku ʻikai ke nau fuʻu fakamātoato pea ʻoku nau kata pē.
“ʻOku ʻikai ko e paʻangá pē ʻoku fakatau ʻaki ha meʻa. ʻOkú ke fakatau ʻaki ia ʻa e taimí.”—What to Do Between Birth and Death
Founga 3: Mafamafatatau mo Fakakaukau Pau
ʻAi ke mafamafatatau ʻa e ngāué mo e mālōloó. “ʻOku lelei ange ke fonu ʻa e nima ʻe taha ʻi he mālōloó ʻi he fonu ʻa e nima ʻe ua ʻi he ngāue mālohi mo tuli pē ki he matangí.” (Tangata Malanga 4:6) Ko e kau kanisā ngāué ʻoku ʻikai faʻa lava ke nau fiefia ʻi heʻenau “ngāue mālohi.” ʻOku ʻikai hanau taimi pe ivi ʻe toe. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e fakapikopikó ʻokú ne fili ki he “fonu ʻa e nima ʻe ua” ʻi he mālōloó mo e fakamoleki noa ʻa e taimí. ʻOku fakaʻaiʻai ʻe he Tohi Tapú ha vakai mafamafatatau: Ngāue mālohi pea fiefia ʻi hono palé. Ko e fiefia ko iá “ko e meʻaʻofa . . . ʻa e ʻOtuá.”—Tangata Malanga 5:19.
Maʻu ha mohe feʻunga. “Te u tokoto hifo ʻo mohe ʻi he nonga,” ko e lea ia ʻa ha tokotaha-hiki Tohi Tapu. (Saame 4:8) Ko e tokolahi taha ʻo e kakai lalahí ʻoku fiemaʻu ke nau mohe ʻi he houa ʻe valu nai ʻi he poʻulí ke maʻu ʻa e mālōlō lelei fakaesino, fakaeongo mo fakaeʻatamai. ʻI he fekauʻaki mo iá, ko e mohé ko e ngāueleleiʻaki ia ʻo e taimí koeʻuhí ʻoku tokoni ia ki he lelei ange ʻa e manatú, pea lava ke tau ako ha meʻa foʻou. Kae kehe, ko e ʻikai ke maʻu ha mohe feʻungá, ʻoku uesia ai ʻetau malava ke akó pea hoko ai ʻa e fakatuʻutāmaki, fehālaaki mo e ʻiteʻita.
Fokotuʻu ʻa e taumuʻa pau. “ʻOku lelei ange ke te fiefia ʻi he meʻa ʻoku sio ki ai hoto matá ʻi haʻate tulimui holo ʻi heʻete ngaahi holí.” (Tangata Malanga 6:9) Ko e hā ʻa e poiní? Ko ha tokotaha fakapotopoto ʻoku ʻikai ke ne fakaʻatā ʻene ngaahi holí ke ne puleʻi ʻene moʻuí, tautefito ki he ngaahi holi ʻoku taʻepau pe taʻemalava nai ke fakatōliʻá. Ko ia ai, ʻoku ʻikai ke fakataueleʻi ia ʻe he ngaahi tuʻuaki olopotó pe fakatupu paʻanga vavé. ʻI hono kehé, ʻokú ne ako ke fiemālie ʻi he meʻa ʻoku malava ke ne maʻú—“ʻi he meʻa ʻoku sio ki ai [hono] matá.”
Founga 4: Tataki ʻe he ʻUlungaanga Lelei
Fakakaukau ki ho ngaahi ʻulungāngá. Ko ho ngaahi ʻulungāngá ʻokú ne ʻai ke ke malava ʻo siviʻi ʻa e meʻa ʻoku lelei, mahuʻinga mo ʻaongá. Kapau ko hoʻo moʻuí ko ha foʻi ngahau, ko ho ngaahi ʻulungāngá te ne fakahanga ʻa e foʻi ngahaú ki he tāketí. Ko ia ai, ʻe tokoniʻi koe ʻe he ngaahi ʻulungaanga leleí ke ke fokotuʻu ʻa e ngaahi meʻa totonu ke fakamuʻomuʻa ʻi hoʻo moʻuí pea te ke ngāue lelei taha ʻaki ai ho taimí ʻi he houa kotoa pea ʻi he ʻaho kotoa. ʻE lava ke ke maʻu mei fē ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko iá? Ko e kakai tokolahi ʻoku nau hanga ki he Tohi Tapú, ʻo ʻiloʻi ko e poto māʻolunga tahá ia.—Palōveepi 2:6, 7.
ʻAi ʻa e ʻofá ko ho ʻulungaanga tuʻu-ki-muʻá ia. Ko e ʻofá ko ha “fakamaʻu haohaoa ia ʻo e fāʻūtahá,” ko e lau ia ʻa e Kolose 3:14. Heʻikai lava ke tau fiefia moʻoni mo malu fakaeongo taʻekau ai ʻa e ʻofá, tautefito ʻi he lotoʻi fāmilí. Ko e kakai ʻoku nau tukunoaʻi ʻa e moʻoni ko iá, mahalo ʻo fakamuʻomuʻa ʻa e tuli ki he koloá pe ko ha taumuʻa, ko hono moʻoní heʻikai ke nau fiefia. ʻIo, ʻoku ʻuhinga lelei hono ʻai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻofá ko e ʻulungaanga tuʻu-ki-muʻa tahá ia, ʻo lave tuʻo laui ngeau ki ai.—1 Kolinitō 13:1-3; 1 Sione 4:8.
Vaheʻi ʻa e taimi ke fakalato ai hoʻo fiemaʻu fakalaumālié. Ko ha tangata ko Geoff naʻá ne maʻu ha uaifi ʻofeina, ko ha fānau fiefia ʻe toko ua, mo ha ngaahi kaumeʻa lelei, pea naʻe ngāue lelei ko ha tokotaha ngāue fakafaitoʻo. Neongo ia, ko ʻene ngāué naʻá ne faʻa fehangahangai ai mo e faingataʻaʻiá mo e maté. Naʻá ne ʻeke, “Ko e taumuʻa eni ʻo e moʻuí?” Pea ʻi he ʻaho ʻe taha naʻá ne lau ha tohi Fakatohitapu naʻe pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová peá ne maʻu ai ʻa e tali fakafiemālié.
Naʻe fakamatala ʻe Geoff ʻa e meʻa naʻá ne akó ki hono uaifí mo ʻene fānaú, pea naʻa nau mahuʻingaʻia foki. Naʻe kamata ke ako ʻe he fāmilí ʻa e Tohi Tapú ʻa ia naʻe fakakoloa ai ʻenau moʻuí pea tokoniʻi kinautolu ke nau toe ngāuefakapotopotoʻaki honau taimí. Naʻa nau maʻu foki ai ʻa e ʻamanaki fakaofo ʻo e moʻui taʻengata ʻi ha māmani ʻoku ʻatā mei he muná mo e faingataʻaʻiá.—Fakahā 21:3, 4.
Ko e hokosia ʻa Geoff ʻoku fakamanatu mai ai ʻa e lea ʻa Sīsū Kalaisí, ʻi heʻene pehē: “Fiefia ē ko kinautolu ʻoku nau lāuʻilo ki heʻenau fiemaʻu fakalaumālié.” (Mātiu 5:3) ʻOkú ke loto-lelei ke vaheʻi ha kiʻi taimi ke fakalato hoʻo fiemaʻu fakalaumālié? Ko e moʻoni, ko e founga lelei taha eni ke ngāueʻaki ki ai ho taimí pea ʻe ʻoatu ai ʻa e poto ke ke ngāueʻaki, ʻo ʻikai ʻi he ʻaho taki taha pē, ka ʻi he toenga hoʻo moʻuí.
a Sio ki he “Founga ʻe 20 ke Fokotuʻu ha Taimi Lahi Ange,” ʻi he ʻīsiu ʻo e Awake! ʻo ʻEpeleli 2010.