LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be ako 22 p. 153-p. 156 pal. 5
  • Ngāueʻaki Totonu ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ngāueʻaki Totonu ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fakamāʻalaʻala ʻa e Kaunga ʻo e Konga Tohi Tapú
    Ke Ke Kīvoi ʻi he Lautohí mo e Faiakó
  • Fakahoko Ola Lelei ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Fakatupu Tuipau ʻi Hoʻo Faiakó
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau—2010
  • Fakahoko Totonu ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapú
    Ke Ke Kīvoi ʻi he Lautohí mo e Faiakó
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be ako 22 p. 153-p. 156 pal. 5

AKO 22

Ngāueʻaki Totonu ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ke faí?

Fakapapauʻi ko ha ngāueʻaki pē ʻo ha konga Tohitapu ʻoku fehoanaki ia mo e potutohí pea mo e Tohitapú fakakātoa. Ko hono ngāueʻakí ʻoku totonu ke toe fehoanaki ia mo e meʻa kuo pulusi ʻe he “tamaioeiki agatonu mo boto.”

Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

Ko ha meʻa mafatukituki ia ke akoʻi ki he niʻihi kehé ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko hono finangaló ke hoko ʻa e kakaí ki ha “ʻilo kanokano ki he moʻoni.” (1 Tim. 2:​3, 4) ʻOku hilifaki mai ʻe he meʻa ko iá kia kitautolu ʻa e fatongia ke akoʻi totonu ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá.

ʻI HONO akoʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻoku fiemaʻu ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi hono lau pē ʻa e ngaahi veesi mei he Tohitapú. Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki hono kaumeʻa ko Tīmoté: “Ke ke feinga ke fakaha koe ki he ʻOtua ʻoku ke tuʻu mo e lau; ko e tangata ngaue ʻoku ʻikai mā, ko hoʻo tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoni.”​—2 Tim. 2:​15, fakaʻītali ʻamautolu.

Ke fai ení ʻoku ʻuhingá ko ʻetau fakamatalaʻi ʻo e ngaahi konga Tohitapú kuo pau ke huʻufataha ia mo e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohitapú tonu. ʻOku fiemaʻu ki he meʻá ni ʻa ʻetau fakakaukau ki he potutohí, ʻo ʻikai ki hono filifili pē ʻo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku fakamānako kia kitautolú pea tānaki atu ki ai mo ʻetau ngaahi fakakaukau pē ʻatautolú. Fakafou ʻi he palōfita ko Selemaiá, naʻe fakatokanga ai ʻa Sihova fekauʻaki mo e kau palōfita ko ia naʻa nau taku ʻoku nau lea mei he fofonga ʻo Sihová ka naʻa nau fakahoko moʻoni ʻa e “visone ʻo honau loto pe.” (Sel. 23:16) Naʻe fakatokanga ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he kau Kalisitiané ʻo fekauʻaki mo hono ʻuliʻi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻaki ʻa e ngaahi filōsofia fakaetangatá ʻi heʻene tohi: “Ka mau liʻaki ʻa e fai fufū ʻo e ngaahi meʻa fakamā, ʻo ʻikai te mau laka fakaoloolo, ʻumaʻā haʻamau huʻi ʻa e folofola ʻa e ʻOtua.” ʻI he ngaahi ʻaho ko iá naʻe huʻi ʻe he kau mēsianiti uaine taʻefaitotonú ʻenau uainé ke ʻai ia ke lahi pea ke ʻomai ai ha paʻanga lahi ange. ʻOku ʻikai te tau huʻi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻaki hono tuifio ia mo e ngaahi filōsofia fakaetangatá. “Talaʻehai ko ʻemau anga ke hangē ko e tokolahi ke huʻi ʻa e folofola ʻa e ʻOtua,” ko e fakahaaʻi ia ʻe Paulá, “kae kehe, ko e anga oʻemau lea ʻia Kalaisi, ko e lea ʻa ha taha ʻoku loto hanga taha, ko e lea ʻa ha taha ʻoku haʻu tonu mei he ʻOtua.”​—2 Kol. 2:​17; 4:2.

ʻI he taimi ʻe niʻihi, te ke lave nai ki ha konga Tohitapu ke fakamamafaʻi ha tefitoʻi moʻoni. ʻOku fonu ʻa e Tohitapú ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa ia ʻoku ʻomai ai ʻa e tataki lelei ʻi he feangai mo ha ngaahi tuʻunga lahi kehekehe. (2 Tim. 3:​16, 17) Ka ʻoku totonu ke ke fakapapauʻi ko hoʻo ngāueʻakí ʻoku totonu pea ʻoku ʻikai te ke ngāuehalaʻaki ha konga Tohitapu, ʻo ʻai ia ke hā ʻoku leaʻaki ai ʻa e meʻa ʻokú ke loto ke ne leaʻakí. (Sāme 91:​11, 12; Mt. 4:​5, 6) Ko hono ngāueʻakí kuo pau ke fehoanaki ia mo e taumuʻa ʻa Sihová, ʻo huʻufataha mo e Folofola kotoa ʻa e ʻOtuá.

“Ko hoʻo tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoni” ʻoku toe kau ai ʻa hono maʻu ʻa e laumālie ʻo e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú. ʻOku ʻikai ko ha “pōvai” ia ke fakailifiaʻi ʻaki ʻa e niʻihi kehé. Ko e kau faiako fakalotu naʻa nau fakafepakiʻi ʻa Sīsū Kalaisí naʻa nau fakamatala mei he ngaahi Konga Tohitapú, ka naʻa nau fakakuikui ki he ngaahi meʻa mamafa angé—ʻa e ngaahi meʻa fekauʻaki mo e fakamaau totonú mo e mēsí pea mo e loto-tōnungá—ʻa ia ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá. (Mt. 22:​23, 24; 23:​23, 24) ʻI hono akoʻi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, naʻe tapua atu ai ʻe Sīsū ʻa e ʻulungaanga ʻo ʻene Tamaí. Ko e faivelenga ʻa Sīsū ki he moʻoní naʻe ō fakataha ia mo ʻene ʻofa loloto ki he kakai naʻá ne akoʻí. ʻOku totonu ke tau feinga ke muimui ʻi heʻene faʻifaʻitakiʻangá.​—Mt. 11:28.

ʻE lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻoku tau ngāueʻaki totonu ha konga Tohitapu? Ko hono lau tuʻumaʻu ʻa e Tohitapú ʻe tokoni ia. ʻOku toe fiemaʻu ke tau houngaʻia ʻi he tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e “tamaioeki agatonu mo boto,” ʻa e sino ʻo e kau Kalisitiane pani ʻe he laumālié ʻa ia ʻoku fakafou mai ai ʻene ʻomai ʻa e meʻakai fakalaumālie ki he fāmili ʻo e tuí. (Mt. 24:​45, PM) Ko e ako fakafoʻituituí pea pehē ki he maʻu tuʻumaʻu mo e kau ʻi he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá te ne tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ʻaonga mei he fakahinohino kuo tokonaki mai fakafou ʻi he kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo poto ko iá.

Kapau ʻoku ala maʻu ʻa e tohi Reasoning From the Scriptures ʻi hoʻo leá pea ʻokú ke ako ke ngāueleleiʻaki ia, te ke maʻungofua ai ʻa e tataki ʻokú ke fiemaʻu ki hono ngāueʻaki totonu ʻa e ngaahi konga Tohitapu ʻe laui teau ʻoku faʻa ngāueʻaki ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú. Kapau ʻokú ke palani ke ngāueʻaki ha konga Tohitapu ʻikai anga-maheni, ko e anga-fakanānaá te ne ueʻi koe ke ke fai ai ʻa e fekumi ʻoku fiemaʻú koeʻuhi ʻi he taimi te ke lea aí, te ke tofa totonu atu ai ʻa e folofola ʻo e moʻoní.​—Pal. 11:2.

ʻAi ke Māʻalaʻala Hono Ngāueʻakí. ʻI hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé, fakapapauʻi ʻoku nau sio lelei ki he fehokotaki ʻi he vahaʻa ʻo e tuʻunga-lea ʻokú ke lāulea ki aí pea mo e ngaahi konga Tohitapu ʻokú ke ngāueʻakí. Kapau ʻokú ke taki ʻaki ha fehuʻi ki he konga Tohitapú, ʻoku totonu ke ʻiloʻi ʻe hoʻo kau fanongó ʻa e anga ʻo hono tali ʻe he konga Tohitapú ʻa e foʻi fehuʻi ko iá. Kapau ʻokú ke ngāueʻaki ha konga Tohitapu ke poupouʻi ha fakamatala, fakapapauʻi ʻoku ʻiloʻi lelei ʻe he tokotaha akó ʻa e anga hono fakamoʻoniʻi ʻe he konga tohí ʻa e foʻi poiní.

Ko hono lau pē ʻa e konga Tohitapú—naʻa mo fakamamafaʻí—ʻoku ʻikai ke faʻa feʻunga pē ia. Manatuʻi, ko e tokotaha anga-mahení ʻoku ʻikai maheni ia mo e Tohitapú pea ʻe ʻikai ngalingali te ne mahinoʻi hoʻo poiní ʻi hano lau tuʻo taha pē. Tohoakiʻi ʻa e tokangá ki he konga ʻo e konga tohí ʻoku kaunga hangatonu ki he meʻa ʻokú ke lāulea ki aí.

ʻOku faʻa fiemaʻu ki heni ke ke fakamavaheʻi ʻa e ngaahi foʻi lea tefitó, ʻa e ngaahi lea ʻoku kaunga hangatonu ki he poini ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá. Ko e founga faingofua tahá ke toe fakamatalaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ko ē ʻokú ne fakahoko ʻa e foʻi fakakaukau tefitó. Kapau ʻokú ke talanoa ki ha tokotaha, te ke ʻeke nai ʻa e ngaahi fehuʻi ʻe tokoniʻi ai ia ke ne fakapapauʻi ʻa e ngaahi foʻi lea tefitó. ʻI he lea ki ha kulupu, ʻoku saiʻia ʻa e kau malanga ʻe niʻihi ke fakahoko ʻenau taumuʻá ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻuhinga tatau, pe ʻi hono toe fakamatalaʻi ʻa e foʻi fakakaukaú. Kae kehe, kapau ʻokú ke fili ke fai eni, tokanga ke ʻoua ʻe mole mei he kau fanongó ʻa e ʻiloʻi ʻo e fehokotaki ʻi he vahaʻa ʻo e poini ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá pea mo e fakalea ʻi he konga Tohitapú.

ʻI hono fakamavaheʻi ʻa e ngaahi foʻi lea tefitó, kuó ke fakatoka ai ha makatuʻunga lelei. Muimui leva ai he taimí ni. Naʻá ke ngāueʻaki ʻa e konga Tohitapú fakataha mo hano fakahaaʻi mahino ʻa hoʻo ʻuhinga ki hono ngāueʻaki ʻa e konga tohí? Kapau ko ia, fakahaaʻi ʻa e anga ʻo e felāveʻi ʻa e ngaahi foʻi lea kuó ke fakamamafaʻí ki he meʻa ʻokú ke taki atu ke ʻamanekina ʻe hoʻo kau fanongó. Fakahaaʻi mahino ʻa e fehokotaki ko iá. Neongo kapau naʻe ʻikai te ke ngāueʻaki ha fakahoko hā mahino pehē ki he konga tohí, ʻoku totonu ke ʻi ai ha fakaʻosi.

Naʻe ʻeke ʻe he kau Fālesí kia Sīsū ʻa e meʻa naʻa nau fakakaukau ko ha fehuʻi faingataʻa, ʻo pehē: “ʻOku ngofua koā ke tukuange hoto uaifi ʻi ha meʻa pe?” Naʻe fakatefito ʻe Sīsū ʻene talí ʻi he Senesi 2:​24. Fakatokangaʻi naʻá ne fakahanga ʻa e tokangá ki he konga pē ʻe taha ʻo ia, peá ne ngāueʻaki leva ʻa e meʻa naʻe fiemaʻú. ʻI hono fakahaaʻi ʻoku hoko ʻa e tangatá mo e fefiné ko e “kakano pe taha,” naʻe fakaʻosiʻaki ʻe Sīsū: “ʻAua; pea ko e meʻa kuo fakahoko ʻe he ʻOtua, ke ʻoua naʻa fakamavae ʻe ha tangata.”​—Mt. 19:​3-6.

Ko e hā ʻa e lahi ʻo e fakamatala ʻoku totonu ke ke faí koeʻuhi ke ʻai ke māʻalaʻala ʻa hono ngāueʻaki ʻo ha konga Tohitapu? Ko e faʻunga ʻo hoʻo kau fanongó pea mo e mahuʻinga ʻo e poini ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá ʻoku totonu ke ne fakapapauʻi iá. Tuku ke hoko ʻa e tuʻunga faingofua mo hangatonú ko hoʻo taumuʻá ia.

Fakaʻuhinga mei he Ngaahi Konga Tohitapú. Fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekau ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻi Tesalonaiká, ʻoku tala mai ʻe he Ngāue 17:​2, 3 (NW) kia kitautolu naʻá ne ‘fakaʻuhinga mei he ngaahi Konga Tohitapú.’ Ko ha malava eni ʻoku totonu ke feinga ʻa e sevāniti kotoa pē ʻa Sihova ke ne fakatupulekina. Ko e fakatātaá, naʻe lave ʻa Paula fekauʻaki mo e moʻui pea mo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, ʻo fakahaaʻi ne tomuʻa tala eni ʻi he Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Hepeluú, peá ne toki fai ha fakamulituku mālohi ʻaki ʻa e pehē: “Ko e Kalaisí eni, ʻa e Sīsū ko eni ʻoku ou fakahaaʻi atu kia kimoutolú.”

ʻI heʻene tohi ki he kau Hepeluú, naʻe toutou hiki lea ʻa Paula mei he Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Hepeluú. Ke fakamamafaʻi pe fakamaʻalaʻala ha poini, naʻá ne faʻa fakamavaheʻi ha foʻi lea ʻe taha pe ko ha kupuʻi lea nounou pea fakahaaʻi leva ʻa hono ʻuhingá. (Hep. 12:​26, 27) ʻI he fakamatala ʻoku maʻu ʻi he Hepelu vahe 3, naʻe hiki lea ai ʻa Paula mei he Sāme 95:​7-​11. Fakatokangaʻi naʻá ne fakalahiʻi leva ha konga ʻe tolu ʻo ia: (1) ko e lave ki he lotó (Hep. 3:​8-​12), (2) ko e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “ʻaho ni” (Hep. 3:​7, 13-​15; 4:​6-​11), mo e (3) ʻuhinga ʻo e fakamatala: “E ikai te nau hu ki hoku mālōlōaga” (Hep. 3:​11, 18, 19, PM; 4:​1-​11). Feinga ke faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ko iá ʻi hoʻo ngāueʻaki ʻa e konga Tohitapu taki taha.

Fakatokangaʻi ʻa e tuʻunga ola lelei ʻa ia naʻe fakaʻuhinga ʻaki ʻe Sīsū mei he ngaahi Konga Tohitapú ʻi he fakamatala ʻoku maʻu ʻi he Luke 10:​25-​37. Naʻe ʻeke ʻe ha tangata pōtoʻi ʻi he Laó: “Tangataʻeiki, ko e ha ha meʻa te u fai kae tō moʻoku ʻa e moʻui taʻengata?” ʻI heʻene talí naʻe ʻuluaki fakaafeʻi ʻe Sīsū ʻa e tangatá ke ne fakahaaʻi ʻa ʻene vakai ʻo fekauʻaki mo e meʻá, pea toki fakamamafaʻi leva ʻe Sīsū ʻa e mahuʻinga ʻo hono fai ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻene hoko ʻo mahinoʻi naʻe ʻikai ke ʻiloʻi ʻe he tangatá ʻa e poiní, naʻe lāulea kakato ai ʻa Sīsū ki he foʻi lea pē ʻe taha mei he konga Tohitapú—“kaungaʻapi.” ʻI he ʻikai ke fakamahinoʻi pē iá, naʻá ne ngāueʻaki ha talanoa fakatātā ke tokoniʻi ʻa e tangatá ke ne maʻu ai ʻa e fakamulituku totonú ʻiate ia pē.

ʻOku hā mahino ʻi hono tali ʻa e ngaahi fehuʻí, naʻe ʻikai ke lave pē ʻa Sīsū ki he ngaahi konga tohi naʻá ne ʻomai ʻa e tali hangatonu mo hā mahinó. Naʻá ne ʻanalaiso ʻa e meʻa naʻe leaʻaki aí pea toki ngāueʻaki leva ia ki he foʻi fehuʻi naʻe faí.

ʻI hono fakakikihiʻi ʻa e ʻamanaki ʻo e toetuʻú ʻe he kau Sātusí, naʻe fakahanga ʻe Sīsū ʻa e tokangá ki he konga pau ʻe taha ʻo e Ekisoto 3:6. Ka naʻe ʻikai te ne ngata pē ʻi he hili ʻene lave ki he konga Tohitapú. Naʻá ne fakaʻuhinga ai ke fakahaaʻi māʻalaʻala ko e toetuʻú ko e konga ia ʻo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá.​—Mk. 12:​24-​27.

Ko e pōtoʻi ʻi he malava ke fakaʻuhinga totonu mo ola lelei mei he ngaahi Konga Tohitapú ʻe hoko ia ko ha meʻa mahuʻinga ʻi hoʻo hoko ko ha faiako pōtoʻí.

FOUNGA KE FAKATUPULEKINA AI ʻA E MALAVÁ

  • Lau tuʻumaʻu ʻa e Tohitapú. Ako fakalelei ʻa e Taua Leʻo, pea teuteu lelei ki he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá.

  • Fakapapauʻi ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi foʻi lea ʻi ha konga Tohitapu pē ʻokú ke palani ke ngāueʻaki. Lau fakalelei ʻa e konga tohí koeʻuhi ke ke mahinoʻi totonu ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki aí.

  • ʻAi ko ha tōʻonga ia ke fai ha fekumi ʻi heʻetau ngaahi tohi faka-Kalisitiané.

MEʻA KE FAI: Fakaʻuhinga ʻi he ʻuhinga ʻo e 2 Pita 3:7. ʻOkú ne fakamoʻoniʻi ʻe fakaʻauha ʻa e fonuá ʻaki ha afi? (ʻI hono fakamatalaʻi ʻa e “fonua,” toe fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e “ngaahi langi.” Ko e hā ʻa e ngaahi konga Tohitapu ʻoku fakahaaʻi ai ko e “fonua” ʻe lava ke ngāueʻaki ia ʻi ha ʻuhinga fakaefakatātā? Ko hai, pe ko e hā ʻe fakaʻauha moʻoní, hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi he veesi 7? ʻOku anga-fēfē ʻa e fehoanaki ʻa e meʻa ko iá mo e meʻa naʻe hoko ʻi he ʻaho ʻo Noá, ʻa ia ʻoku lave ki ai ʻi he veesi 5 mo e 6?)

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share