AKO 20
Fakahoko Ola Lelei ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú
ʻOKU tokonaki mai ʻe he ngaahi Konga Tohitapú ʻa e makatuʻunga ki he fakahinohino ʻoku ʻomai ʻi heʻetau ngaahi fakataha ʻi he fakatahaʻangá. Ko e ngaahi konga Tohitapú ko e toe ngaahi poini tefito ia ki he meʻa ʻoku tau leaʻaki ʻi he malaʻe fakafaifekaú. Kae kehe, ko e lahi ʻo e tokoni ʻa e ngaahi meʻá ni ki heʻetau lāuleá ʻoku fakatuʻunga ʻa hono konga ʻi he founga ʻo hono fakahoko ola lelei iá.
ʻOku fiemaʻu ʻa e meʻa lahi ange ʻi he lave pē ki he konga Tohitapú pea mo hono fakaafeʻi ha taha ke lau ia fakataha mo koé. ʻI hono fakahaaʻi ha konga Tohitapu, feinga ke fakahoko ʻa e taumuʻa ʻe ua: (1) Langaʻi ʻa e ʻamanakí, pea (2) fakahanga ʻa e tokangá ki he ʻuhinga ʻo hono ngāueʻaki ʻa e konga tohí. ʻE lava ke aʻusia ʻa e ongo taumuʻá ni ʻi ha ngaahi founga kehekehe.
ʻEke ha Fehuʻi. ʻE mātuʻaki ola lelei ení kapau ʻoku teʻeki ai ke hā mahino ki hoʻo kau fanongó. Feinga ke fakalea ʻa e foʻi fehuʻí ʻi ha founga te ne ʻai ai ʻa e kakaí ke nau fakakaukau. Naʻe fai eni ʻe Sīsū. ʻI he fakaofiofi atu ʻa e kau Fālesí kiate ia ʻi he temipalé pea ʻahiʻahiʻi fakahāhā ʻa ʻene mahinoʻi ʻo e ngaahi Konga Tohitapú, naʻe ʻeke ange ʻe Sīsū kia kinautolu: “Ko e ha hoʻomou poa ki he Misaia? Ko e hako nai ia ʻo hai?” Naʻa nau tali ange: “ʻO Tevita.” Naʻe ʻeke ange leva ʻe Sīsū: “Kae fēfē ai hono ui ko e ʻEiki ʻe Tevita ʻi heʻene Laumalieʻia”? Pea ʻi he meʻá ni naʻá ne hoko atu ai ke lave ki he Sāme 110:1. Naʻe sīlongo ai ʻa e kau Fālesí. Kae kehe, naʻe fanongo ʻa e fuʻu kakaí kia Sīsū fakataha mo e fiefia.—Mt. 22:41-46.
ʻI he malaʻe fakafaifekaú, te ke ngāueʻaki nai ai ʻa e ngaahi fehuʻi fakafeʻiloaki hangē ko ení: “Ko koe mo aú ʻoku ʻi ai hota hingoa fakafoʻituitui. ʻOku ʻi ai ha huafa fakafoʻituitui ʻo e ʻOtuá? ʻE lava ke ta maʻu ʻa e talí ʻi he Sāme 83:18.” “ʻE faifai pea ʻi ai ha founga-pule pē taha ki he faʻahinga kotoa ʻo e tangatá? Fakatokangaʻi ʻa e founga ʻoku tali ai eni ʻi he Taniela 2:44.” “ʻOku feangainga moʻoni ʻa e Tohitapú mo e ngaahi tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻi hotau ʻahó? Fakahoa ʻa e meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻi he 2 Timote 3:1-5 mo e ngaahi tuʻunga ʻokú ke maheni mo iá.” “ʻE faifai ange pea ʻi ai ha ngataʻanga ki he faingataʻá mo e maté? Ko e tali ʻa e Tohitapú ʻe lava ke maʻu ia ʻi he Fakahā 21:4, 5.”
ʻI ha malanga, ko hono ngāueʻaki lelei ʻa e ngaahi fehuʻí ke fakahoko ʻa e ngaahi konga Tohitapú ʻe lava ke ne ueʻi ʻa hoʻo kau fanongó ke nau sio ki he ngaahi konga tohí mo ha mahuʻingaʻia foʻou, naʻa mo e ngaahi konga tohi ʻoku nau maheni mo iá. Ka te nau fai ia? ʻE makatuʻunga ia pe ko e ngaahi fehuʻi ʻokú ke langaʻi haké ʻoku nau tokanga moʻoni ki ai pe ʻikai. Naʻa mo e mahuʻinga ʻa e tuʻunga-leá ki he kau fanongó, ʻe tēkina mamaʻo nai honau ʻatamaí ʻi hoʻo lau ʻa e ngaahi konga tohi ko ia kuo nau fanongo tuʻo lahi ki aí. Ke taʻofi ia mei haʻane hokó, ʻoku fiemaʻu ke ke fai ha fakakaukau feʻunga ki he meʻá ke ʻai hoʻo fakahokó ke fakamānako.
Fakahaaʻi ha Palopalema. Te ke fakahaaʻi nai ha palopalema pea fakahanga leva ʻa e tokangá ki ha konga Tohitapu ʻoku ʻi ai hono kaunga ki he fakaleleiʻangá. ʻOua ʻe tataki ʻa e kau fanongó ke nau ʻamanekina ha meʻa lahi ange ʻi he meʻa te nau maʻú. ʻOku faʻa ʻomai ʻe ha konga Tohitapu ha konga pē ʻo e fakaleleiʻangá. Kae kehe, te ke kole nai ki he kau fanongó ke nau fakakaukau, lolotonga hoʻo lau ʻa e konga tohí, ki he tataki ʻokú ne fai ke fekuki ʻaki mo e tuʻungá.
ʻI ha founga meimei tatau, te ke fakahaaʻi nai ha tefitoʻi moʻoni ʻo e ʻulungaanga fakaʻotuá pea ngāueʻaki leva ha fakamatala faka-Tohitapu ke fakatātaaʻi ʻaki ʻa e fakapotopoto ʻo e muimui ki aí. Kapau ʻoku ʻi ha konga Tohitapu ha poini makehe ʻe ua (pe lahi ange nai) ʻoku felāveʻi mo e meʻa ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá, ʻoku kole ʻe he kau malanga ʻe niʻihi ki he kau fanongó ke nau tokanga ki ai. Kapau ʻoku hā fuʻu faingataʻa ha palopalema ki ha kau fanongo makehe, ʻe lava ke ke ueʻi ʻa e fakakaukaú ʻaki hono fakahoko atu ʻa e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻe ala lavá pea fakaʻatā leva ʻa e konga tohí mo hono ngāueʻakí ke ne ʻomai ʻa e talí.
Lave ki he Tohitapú ko e Tuʻunga Mafaí Ia. Kapau kuó ke ʻosi langaʻi ʻa e mahuʻingaʻia ʻi hoʻo tuʻunga-leá pea fakahaaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange ʻo ha tafaʻaki ʻo ia, te ke fakahaaʻi nai ha konga Tohitapu ʻaki ʻa e lea pē ʻo pehē: “Fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he poini ko ení.” ʻOku fakahaaʻi ʻe he meʻá ni ʻa e ʻuhinga ʻoku ʻi ha tuʻunga mafai ai ʻa e fakamatala te ke laú.
Naʻe ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e kau tangata hangē ko Sione, Luke, Paula mo Pitá ke nau tohi ha ngaahi konga ʻo e Tohitapú. Ka ko e kau hiki-tohi pē kinautolu; ko Sihova ʻa e Faʻu-Tohí. Tautefito ʻi he taimi ʻo e lea ki he kakai ʻoku ʻikai ko ha kau ako ʻo e ngaahi Konga Tohitapu Māʻoniʻoní, ko hono fakahaaʻi ha konga tohi ʻaki ʻa e pehē “naʻe tohi ʻe Pita” pe “naʻe pehē ʻe Paulá” ʻe ʻikai te ne maʻu ʻa e mālohi tatau mo ha fakahoko ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e konga tohí ko e folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku taau ke fakatokangaʻi ʻi he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, naʻe fakahinohinoʻi ʻe Sihova ʻa Selemaia ke ne fakahoko ʻa e ngaahi fanongonongó ʻaki ʻene pehē: “Fanongo ki he folofola ʻa Sihova.” (Sel. 7:2; 17:20; 19:3; 22:2) Pe ʻoku tau ngāueʻaki ʻa e huafa ʻo Sihová ʻi hono fakahoko ʻa e ngaahi konga Tohitapú pe ʻikai, ki muʻa ke tau fakaʻosi ʻetau lāuleá, ʻoku totonu ke tau feinga ke fakahaaʻi ko e meʻa ʻoku ʻi he Tohitapú ko ʻene folofolá.
Fakakaukau ki he Potutohí. ʻOku totonu ke ke lāuʻilo fekauʻaki mo e potutohí ʻi hono fili ʻa e founga ke fakahoko ai ha konga Tohitapú. ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi te ke lave hangatonu ai ki he potutohí; kae kehe, ko e potutohí te ne tākiekina nai ʻi he ngaahi founga kehe ʻa e meʻa ʻokú ke leaʻakí. Hangē ko ení, te ke fakahoko ʻa e ngaahi lea ʻa e manavahē-ʻOtua ko Siopé ʻi he founga tatau te ke fai ki ha fakamatala naʻe fai ʻe ha taha ʻo hono kau fakafiemālie loí? Ko e tohi Ngāué naʻe tohi ia ʻe Luke, ka ʻokú ne hiki lea ai, ʻi he haʻohaʻonga ʻo e niʻihi kehé, ʻa Sēmisi, Pita, Paula, Filipe, Sitīveni, mo e kau ʻāngeló, pea pehē kia Kāmelieli mo e kau Siu kehe naʻe ʻikai ko ha kau Kalisitiané. Ko hai te ke taku ki ai ʻa e konga tohi ʻokú ke lave ki aí? Ko e fakatātaá, manatuʻi ko e kotoa ʻo e ngaahi sāmé naʻe ʻikai faʻu ia ʻe Tēvita pea ko e kotoa ʻo e tohi ʻa Palōvēpí naʻe ʻikai ke tohi ia ʻe Solomone. ʻOku toe ʻaonga ke ʻiloʻi ʻa e tokotaha naʻe tohi ki ai ʻa e tokotaha-tohi Tohitapú pea mo e meʻa fakalūkufua naʻe fai ki ai ʻa e lāuleá.
Ngāueʻaki ʻa e Fakamatala ki he Puipuituʻá. ʻOku ola lelei eni tautefito kapau ʻe lava ke ke fakahaaʻi ko e ngaahi tuʻunga naʻe ʻi ai ʻi he taimi ʻo e fakamatala ʻi he Tohitapú naʻe meimei tatau mo ia ʻokú ke lāulea ki aí. ʻI he ngaahi tuʻunga kehé ko e fakamatala ki he puipuituʻá ʻoku fiemaʻu ia koeʻuhi ke mahinoʻi ai ha konga tohi tefito. Ko e fakatātaá, kapau te ke ngāueʻaki ʻa e Hepelu 9:12, 24 ʻi ha malanga ʻi he huhuʻí, te ke ʻiloʻi nai ai ʻoku fiemaʻu ke kamata hoʻo lau ʻa e konga tohí ʻaki hano fakamatalaʻi nounou ʻo e loki taupotu ki loto ʻo e tāpanekalé, ʻa ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he konga Tohitapú, ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e feituʻu naʻe hū ki ai ʻa Sīsū ʻi heʻene ʻalu hake ki hēvaní. Kae ʻoua ʻe fakakau ai ha fakamatala ʻo fuʻu lahi ki he puipuituʻá ʻo ne ʻufiʻufi ʻe ia ʻa e konga tohi ʻokú ke fakahokó.
Ke fakaleleiʻi ʻa e founga ʻo hoʻo fakahoko ʻa e ngaahi konga Tohitapú, ʻanalaiso ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe he kau malanga taukeí. Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi founga kehekehe ʻoku nau ngāueʻakí. ʻAnalaiso ʻa e tuʻunga ola lelei ʻo e ngaahi founga ko ení. ʻI hono teuteuʻi hoʻo ngaahi malangá tonu, fakapapauʻi ʻa e ngaahi konga Tohitapu tefitó, pea fai ha fakakaukau makehe ki he meʻa ʻoku totonu ke fakahoko ʻe he konga tohi taki taha. Palani lelei ʻa e fakahoko ʻo e konga Tohitapu taki taha koeʻuhi ke ngāueʻaki ia ʻi he tuʻunga ola lelei tahá. Ki mui ai, fakaʻatā ke fakakau kotoa ki ai ʻa e ngaahi konga tohi ʻokú ke ngāueʻakí. ʻI he fakalakalaka ʻa e tafaʻaki ko eni ʻo hoʻo fakahokó, te ke fakahanga ai ʻa e tokanga lahi ange ki he Folofola ʻa e ʻOtuá.