Ko e Lea ʻi he Ngaahi Lea Kehekehé—Ko ha Meʻa ʻOku Fakautuutú
“NAʻE puleʻi ʻa hoku ʻeleló ʻe ha mālohi pea naʻe tafe atu pē ʻa e ngaahi lea ʻo hangē ha vaí. Ko e meʻa fakafiefia ʻaupito! Naʻe ʻi ai ʻa e ongoʻi ʻo e maʻa ʻo taʻealafakatataua. Talu mei ai mo ʻeku liliu,” ko e lau ia ʻa ha tokotaha naʻe kehe ʻaupito ʻene hokosia ʻo ne lea ʻi he “lea taʻeʻiloa.”
Ko e fakamatala eni ʻo e ʻuluaki hokosia ʻe he taha ʻa ʻene lea ʻi ha “lea taʻeʻiloa.” ʻE totonu nai hono ʻeke ia ʻe ha tokotaha, ‘Ka ko e hā koā ia?’ ʻOku ʻuhinga ia ki ha angafai pe tui ʻi he ngaahi siasi ʻe niʻihi ʻa ia ʻoku taku ai kuo ueʻi ʻe he laumālie ʻo e ʻOtuá ʻa e kau tangata mo e kau fafine ke nau lea ʻi he ngaahi lea muli pe foʻou ʻoku ʻikai te nau poto ai.
Ko ha meʻa fakalotu ia ʻoku fakautuutu. Ko e anga ʻo e vakai ki ai ki muʻá ko e meʻa ʻoku hoko ki he kau tui Penitekosí ʻataʻatā pē, ka ʻoku laka atu ʻa e lea ia ʻi he ngaahi lea kehekehé ʻi he ngaahi fakangatangata fakaesiasi tukufakaholó ke fakakau mai ki ai ʻa e kau lotu Papitaisó, Episcopal, Lūteló, Metotisí, Palotisaní, mo e kau Katolika Lomá. Kuo fakamatalaʻi ʻa e tuʻunga ʻo ha tokotaha ʻokú ne lea kehekehé ʻo pehē ʻokú ne ongoʻi hakailangitau, mātuʻaki futefute holo ʻo fuʻu hulu, ʻāvea hono lotó, pea hangē kuo fakamohé. ʻOku ui ia ʻe he niʻihi ko e hokosia ʻo e ongoʻi fuʻu hulu ʻo e lotó. ʻOku kau ki he lea ʻi he ngaahi lea kehekehé ʻa e fakakaukau ko e meʻa fakamānako ia.
Ko e Hā ʻOku Holi Ai ʻi he ʻAhó Ni ki he Meʻaʻofa ko e Lea ʻi he Ngaahi Lea Kehekehé?
ʻI heʻene tohi ko e Tongues of the Spirit, ʻoku fokotuʻu hake ai ʻe Cyril G. Williams ʻoku ʻi ai nai ha “fekauʻaki ʻa e ongoʻi ʻikai ke siaʻá mo e holi ki he ‘ngaahi lea kehekehé.’” ʻOkú ne fakamatalaʻi ia ʻo pehē ʻokú ne hangē ha meʻa ʻokú ne tuku ange mai ʻa e meʻa pea “ʻoku ʻaonga fakafaitoʻo ke fakasiʻisiʻi ʻa e mafasia ʻo e lotó” pea ko ha “fakaleleiʻanga ʻo e fepaki ʻi he lotó.” ʻOku pehē ko e ngaahi meʻa ʻoku fakatupunga ai ʻa e lea ongoʻi hakailangitau peheé ko e ongoʻi kulanoa ʻi he ngāue fakalotú, mafasia fakaeongo, ʻikai siaʻa ʻi ha ngāue tuʻumaʻu, mamahi ʻi he mate, ngaahi vā kovi ʻi ʻapi, pe ko e puke ha taha ʻi he fāmilí.
Pehē pē, ʻi he The Psychology of Speaking in Tongues, ʻoku pehē ʻe John P. Kildahl ko e “loto-moʻuá ko ha meʻa ʻoku mātuʻaki kaunga ki hono fakatupulekina ʻo e malava ke lea ʻi he ngaahi lea kehekehé.” Fakafou ʻi he fekumi fakafoʻituitui mo e fakaʻekeʻeke fakamākukanga, kuo ʻilo ai ʻoku “lahi hake ʻi he peseti ʻe 85 ʻo e kau lea ʻi he ngaahi lea kehekehé kuo nau hokosia ha tuʻunga ʻo e loto-moʻuá ki muʻa pea nau toki lea ʻi he ngaahi lea kehekehé.” Ko e fakatātā, naʻe loto ha faʻē ke ne lea ʻi he ngaahi lea kehekehé koeʻuhi kae lava ke ne lotu koeʻuhi ko ʻene tamasiʻi ʻa ia naʻe puke ʻi he kanisā. Naʻe kamata ke lea ʻi he ngaahi lea kehekehé ha tangata lolotonga ʻa ʻene tālaʻa ʻo fekauʻaki mo e hiki ʻo ha lakanga ʻi he ngāué. Naʻe kamata ke lea ʻi he ngaahi lea kehekehé ha fefine ʻi he vahaʻa ʻo e uike ʻe taha ʻi he ʻosi kau ʻa hono husepānití ki ha kautaha ʻokú ne tokoniʻi ʻa e kakai kuo maʻu ʻe he ʻolokaholó.
Ko e Hā ʻOku Hokosia ʻe ha Tokotaha?
Naʻe fakamatala ʻe he tokotaha kehe ʻa ia ko ʻene ʻuluaki taimi ia ke ne lea ʻi he ngaahi lea kehekehé: “Naʻá ku ongoʻi vela ʻi loto ʻiate au, mo e fakamokosia mo e ngaahi tulutā lahi ʻo e pupuha, ko e tetetete pea mo e vaivaia ʻi hoku ongo nimá mo hoku ongo vaʻé.” ʻOku fakakau atu ki he hokosia ʻo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehé, ʻoku faʻa ʻi ai ʻa e ʻulungaanga faikehe ʻoku pehē ʻe he niʻihi ʻoku fakatupu-hohaʻa. Hangē ko ʻení, “naʻe mei loʻoa ha taʻahine ʻe taha ʻi hono fāvaí pē ʻi heʻene fakaloloa atu ʻi he seá, pea falala hono tuʻakiá ki he falalaʻangá, ko hono muivaʻe ʻi he falikí, pea fakafefeka ʻa hono ongo vaʻé.” Lolotonga ʻa e fakataha ʻe taha ʻa e siasi “naʻe sākisi ha tangata mei he tafaʻaki ʻe taha ʻo e falé ʻo aʻu ki he tafaʻaki ʻe tahá.”
Naʻe tohi ʻe Palōfesa William J. Samarin: “Ki he kakai ʻe niʻihi, ko e lea ʻi he ngaahi lea kehekehé ko ha meʻa kuo pau ke fai kae papitaiso ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.” Kapau ʻe ʻikai, ʻoku ʻai ke nau “ongoʻi ʻoku ʻikai ke kakato.” ʻOku toe vakai ki ai foki “ko e tali ia ki he lotú, ko e fakapapauʻi ia ʻo e ʻofa fakaʻotua mo hono tali mai.” Kuo pehē ʻe he niʻihi kehe ʻoku nau ongoʻi ai ʻa e feongoongoi ʻi he loto, fiefia, mo e melino, mo e “ongoʻi ʻoku nau mālohi lahi ange” mo e “toe mālohi ange honau tuʻungá.”
Ko e lea hakailangitau peheé ko e fakamoʻoni moʻoni nai ia ʻo e ngāue ʻa e laumālie māʻoniʻoní? ʻOku fakafaikehekeheʻi nai ʻe he hokosia ko iá ha taha ko e Kalisitiane moʻoni? ʻOku fakakau ʻa e lea ʻi he ngaahi lea kehekehé ki he lotu ʻoku ala tali ʻi he ʻaho ní? ʻOku taau ke ʻoua ʻe fai ha tali fakatamulu pē ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi he ʻoku tau fiemaʻu ke maʻu ʻa e hōifua mo e tāpuaki ʻa e ʻOtuá ki heʻetau lotu.