ʻE Lava ke Hoko Eni ko e Ngāue Lelei Taha Ia Kiate Koé?
KAPAU ko ha Kalisitiane ʻosi papitaiso koe, ko e ʻofa ki he ʻOtuá ʻoku ʻikai veiveiua ʻa ʻene ueʻi koe ke ke fai ʻa hono finangaló. ʻIkai ngata aí, ʻoku pau ko e meʻa ʻokú ke līʻoa ki aí ko e ngāue fakafaifekaú. He ko ē, naʻe fekauʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kotoa ʻo hono kau muimuí ke nau hoko ko e kau ngaohi-ākonga. (Mātiu 28:19, 20) ʻIo, ʻokú ke ngāue fakaemāmani nai he taimí ni ke tokoniʻi ʻaki koe tonu. Ka ʻi he hoko ko ha tokotaha muimui ʻo Sīsuú pea ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ko e meʻa ʻuluaki mo muʻomuʻa tahá ko ha faifekau Kalisitiane koe—ko e taha ʻokú ne fakamuʻomuʻa ʻi he moʻuí ʻa e ngāue ko hono malangaʻi ʻo e Puleʻangá.—Mātiu 24:14.
Mahalo pē ʻokú ke ʻi ho taʻu hongofulu tupu lahí pe muʻaki ngaahi taʻu 20 tupú. Kuó ke fai nai ha fakakaukau lahi ki he ʻalunga ʻokú ke teu ke tuli ki ai ʻi he moʻuí. ʻI hono fakafuofuaʻi ʻa e ngaahi fili ʻoku ʻatā kiate koé, ko e fiemālie fakafoʻituituí ʻoku ngalingali ko ha meʻa mahuʻinga tefito ia.
Fakakaukau leva ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Jørgen ʻi Tenimaʻaké, ʻo fekauʻaki mo e fili naʻá ne faí. Naʻe fakamatalaʻi ia ʻe Jørgen “ko ha founga haohaoa ʻo e moʻuí ʻa ia ʻe lava ke ke tokangataha ai ki he ngāue mahuʻinga taha ʻoku ʻi aí.” Ko Eva, ko ha fefine taʻu 31 ia ʻi Kalisi, ʻokú ne pehē: “ʻI hono fakahoa atu ʻa ʻeku moʻuí ki he moʻui ʻa hoku ngaahi toʻumeʻá, ʻoku ou fakamulituku ʻaki maʻu pē ʻoku mohu ʻuhinga ange ia, ʻaonga ange, pea fakafiefia lahi ange.” Ko e hā ʻa e ngāue ʻokú ne tokonaki mai ʻa e fakafiemālie peheé? ʻE lava fēfē ke ke maʻu ha ngāue pehē?
ʻOku Fakahaaʻi Mai ʻe he ʻOtuá ʻa e Halá?
ʻE mātuʻaki faingataʻa nai ʻa hono fili ha ngāué. Ko hono moʻoní, ʻe fakaʻamu nai ʻa e niʻihi ke fakahaaʻi tonu mai ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa ʻokú ne fiemaʻu kinautolu ke nau faí.
ʻI he taimi naʻe ʻi Mitiani ai ʻa Mōsesé, naʻe fakahinohinoʻi ia ʻe Sihova ke ne foki ki ʻIsipite pea taki ʻa e kau ʻIsilelí ki tuʻa mei he nofo pōpulá. (Ekisoto 3:1-10) Naʻe hā ʻa e ʻāngelo ʻa e ʻOtuá kia Kitione, ʻa ia naʻe fakanofo ke ne fakahaofi ʻa ʻIsileli mei he fakafeʻātungiá. (Fakamaau 6:11-14) Naʻe tokangaʻi ʻe Tēvita ʻa e fanga sipí ʻi he taimi naʻe tala ai ʻe he ʻOtuá kia Sāmiuela ke ne pani ia ke hoko ko e tuʻi hono hoko ki ʻIsilelí. (1 Samiuela 16:1-13) ʻOku ʻikai ke tataki kitautolu ʻi ha ngaahi founga pehē ʻi he ʻahó ni. ʻI hono kehé, ʻoku fiemaʻu ke tau fakafuofua ʻa e ngaahi meʻá pea fakapapauʻi ʻa e founga ke ngāueʻaki ai ʻa ʻetau ngaahi malava kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá.
Kuo fakaava mai ʻe Sihova ha “fuʻu matapā ʻoku taki atu ki he ngāue” maʻá e kau talavou Kalisitiane ʻi he ʻaho ní. (1 Kolinito 16:9, NW) ʻO anga-fēfē? ʻI he hongofuluʻi taʻu fakaʻosí, naʻe tupulaki ai ʻa e tokolahi ʻo e kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá mei heʻene laka hake ʻi he toko 2,125,000 ki he toko 6,000,000 tupú ʻi māmani lahi. Ko hai ʻoku tokoni ke tokonaki mai ʻa e laui miliona ʻo e ngaahi Tohitapú, ngaahi tohí, ngaahi polosiuá, ngaahi makasiní, mo e ngaahi tuleki ʻoku fiemaʻu ki he fafanga fakalaumālié pea ki he ngāue ʻi māmani lahi ko hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí? Ko e monū fakafiefia ko ení ʻoku maʻu ia ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ʻi māmani lahi.
Ko ha Moʻui Fakafiemālie
Ko e Pētelí ʻoku ʻuhinga ia ko e “Fale ʻo e ʻOtuá,” pea ko e ngaahi ʻapi Pētelí ko e ngaahi feituʻu nofoʻanga ia ʻo e kau ngāue pole Kalisitiane ʻi he ngaahi ʻuluʻi ʻapitangá pea ʻi he ngaahi ʻōfisi vaʻa ʻa e Sōsaieti Taua Leʻó. (Senesi 28:19, NW, fakamatala ʻi laló) Ko e ngaahi fāmili Pēteli ʻi he ʻaho ní ʻe fakatatau nai ia ki he ‘ngaahi fale ʻoku langa ʻi he potó’ pea makatuʻunga ʻi he ʻofa kia Sihová.—Palovepi 24:3.
Ko e hā ʻoku lava ke leaʻaki fekauʻaki mo e ʻatimosifia hangē ha fāmilí ʻi Pētelí? Ko ha mēmipa taʻu 25 ʻo e fāmili Pēteli ʻi ʻEsitōniá ʻokú ne pehē: “ʻOku ou fiefia ʻi he ongoʻi ʻo e hoko ʻo ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi kaumeʻa ʻo Sihová ʻi he taimi kotoa pē. ʻOku kei hoko eni ko e meʻa mahuʻinga taha ia kiate au ʻi Pētelí.”—Sāme 15:1, 2.
ʻI māmani lahi, ko e faʻahinga tāutaha ʻe toko 19,500 nai ʻoku nau fiefia he taimí ni ʻi he monū ʻo e ngāue Pētelí. (Sāme 110:3) ʻI he ʻIunaite Seteté, ko e peseti ʻe 46 ʻo e faʻahinga ʻi Pētelí ʻoku nau ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu 19 mo e 29. ʻI he hangē ko ʻAiseá, kuo nau pehē: “Ko au eni; ke ke fekau au.” (Aisea 6:8, PM) Ko ʻAisea—ʻi heʻene ʻosi fakatapui kia Sihová—naʻá ne pole ki ha monū lahi ange ʻo e ngāué. ʻOku hā mahino naʻe ʻuhinga ení ko hono feilaulauʻi ʻa e ngaahi tuʻunga fakafoʻituitui ʻe niʻihi. Ko e faʻahinga ko ia ʻi he ngāue Pētelí ʻoku nau mavahe mei honau ngaahi ʻapí mo e ngaahi ʻātakai anga-mahení, pehē ki he fanga faʻē, fanga tamai, fanga tokoua, fanga tuofāfine, mo e ngaahi kaumeʻa. Ko e ngaahi feilaulaú ni ʻoku fai loto-lelei ia “koeʻuhi ko e Kōsipeli.”—Maake 10:29, 30.
ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko ha ngaahi tāpuaki fakalaumālie moʻoni ē ʻoku ʻi ai ʻi Pētelí! Ko ha mēmipa kei siʻi ʻo e fāmili Pēteli ʻi Lūsiá ʻokú ne fakamatala: “ʻI he hoko ʻo feilaulauʻi-kitá, ʻoku lava ke tau ako ai ha meʻa lahi ʻa ia te ne tokoniʻi ai kitautolu ke tau moʻui ʻi he māmani foʻoú. ʻOku lava ke u pehē ʻi hoku tuʻungá ko e ngaahi tāpuaki ʻa Sihová ʻoku lahi ʻānoa ange ia ʻi heʻeku ngaahi feilaulaú.”—Malakai 3:10.
Moʻui ʻi Pētelí
ʻOku fēfē ʻa e moʻui ʻi Pētelí? ʻOku loto-tatau ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ʻoku lelei ia, mo fakafiemālie, naʻa mo fakafiefia. Ko Jens, ʻa ia ʻoku taʻu 43, ʻoku fiefia ia ʻi he ngāue Pētelí. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOkú ne pehē: “Koeʻuhi ko e ongoʻi ko e konga kimautolu ʻo ha feinga maʻongoʻonga ke fakahoko ha ngāue mahuʻinga. ʻOku ou lava ke ʻiloʻi ʻa e lahi mo e mahuʻinga ʻo e ngāue ʻa Sihová.”
Mei he Mōnite ki he Tokonaki, ʻoku kamataʻaki ʻa e ʻaho ʻi Pētelí ʻa e lotu pongipongi. Ko ha fetalanoaʻaki eni ʻi he Tohitapú, ʻoku tokangaʻi ia ʻe ha tokotaha mātuʻa taukei. ʻI he ngaahi efiafi Mōnité ʻoku līʻoa ai ha houa ki he ako fakafāmili ʻa e Tohitapú fakataha mo e tokoni ʻa e Taua Leʻo, ʻo hoko atu ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻaki ha malanga makatuʻunga ʻi ha kaveinga Fakatohitapu ʻoku tautefito ʻene feʻunga ki he fāmili Pētelí.
Ko e hā ʻoku hokó ʻi he taimi ʻoku ʻuluaki haʻu ai ha taha ki Pētelí? Ke fakafeʻiloaki ʻa e kau mēmipa foʻoú ki he moʻui ʻi Pētelí, ʻoku fai ai ʻe he fanga tokoua matuʻotuʻa ʻo e fāmilí ha ngaahi fakamatala ʻoku kau ki he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e ngāue Pētelí. ʻI ha ngaahi uike lolotonga ʻa e ʻuluaki taʻú, ʻoku kau ai ha mēmipa foʻou ʻo e fāmili Pētelí ki ha ako fakauike lelei ʻaupito kuo faʻufaʻu ke fakalahi ai ʻa ʻene mahinoʻi ʻo e ngaahi Konga Tohitapú. Ko e kau hū foʻoú ʻoku nau toe maʻu ha polokalama lau Tohitapu makehe. Lolotonga honau ʻuluaki taʻu ʻo e ngāue Pētelí, ʻoku lau ai ʻe he kau mēmipa foʻou ʻo e fāmilí ʻa e Tohitapú fakakātoa.
Ko e hā hono ola ʻo e ako kotoa ko ení? Ko Joshua, ko ha mēmipa taʻu 33 ʻo e fāmili Pēteli ʻi Hongo Kongó, ʻokú ne tali: “Kuo fakalolotoʻi moʻoni ʻe he Pētelí ʻa ʻeku houngaʻia kia Sihová. ʻOku lava ke u feohi ai mo e fanga tokoua taukei tokolahi ʻa ia kuo fakamoleki ʻa e konga lahi taha ʻo ʻenau moʻuí ʻi he tauhi kia Sihová. ʻOku tautefito ʻa ʻeku fiefia ʻi he ngaahi polokalama fakalaumālié, hangē ko e lotu pongipongí pea mo e ako Taua Leʻo ʻa e fāmilí. ʻIkai ko ia pē, ʻoku ou saiʻia ʻi he founga maau mo faingofua ʻo e moʻuí. ʻOku fakaʻatā au ʻe he meʻá ni mei he loto-moʻua ʻoku ʻikai fiemaʻu. ʻOku ou toe ako ai ki he founga ke fakaleleiʻi ai ʻa e ngaahi meʻá ʻi ha tōʻonga faka-Kalisitiane, pea ʻoku fakamoʻoniʻi ʻa e ʻaonga maʻu pē ʻa e meʻá ni.”
ʻOku fakamoleki ʻe he ngaahi mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ʻa e konga lahi taha ʻo honau taimí mo e feingá ʻi hono fai ʻa e meʻa naʻa nau pole ke faí. ʻA ia, ko hono ngāueʻaki tefito ʻenau ngaahi tokoni fakaesinó mo fakaeʻatamaí ke tokangaʻi ʻaki ʻa e ngāue ʻoku ʻoange kiate kinautolu ʻi Pētelí. Ko e ngaahi meʻa kehekehe lahi ʻoku fiemaʻu ke faí. ʻOku ngāue ʻa e niʻihi ʻi he ngaahi mīsini pulusí pe ngāue ʻi he feituʻu fakamaʻu tohí, ʻi hono ngaohi ʻo e ngaahi tohi ʻa ia ʻoku fakaheka vaka ki he ngaahi fakatahaʻanga lahi. ʻOku ngāue ʻa e niʻihi ʻi he peitó, ko e loki kaí, pe fale foó. Ko e ngaahi ngāué ʻoku kau ai ʻa e fakamaʻa, faama, ngāue langa, mo e hā fua. Ko e niʻihi ʻoku nau maʻu ʻa e fatongia ko hono tokangaʻi ʻa e meʻangāue ʻi he ngaahi potungāue ko ení. Ko e niʻihi kehe ʻoku nau fai ʻa e tokangaʻi fakafaitoʻo pe ko e ngāue fakaʻōfisi. Ko e ngaahi ngāue kotoa pē kuo vaheʻi ʻi Pētelí ʻoku kau ki ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ki he fakafiefiá pea ʻoku fakafiemālie fakaofo. Ko e ngāue ʻoku fai ʻi Pētelí ʻoku tautefito ʻa ʻene fakafiemālié koeʻuhi he ʻokú ne pouaki ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá pea ʻoku fakahoko ia ʻi he ʻofa ki he ʻOtuá.
ʻOku vaheʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ki he ngaahi fakatahaʻangá, ʻa ia ʻoku nau aʻusia fakahangatonu ai ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo ʻenau ngāué. ʻOku nau fiefia ʻi he maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá mo kau ʻi he ngāue fakamalangá. Ko hono olá, kuo fakatupulekina ai ʻe he ngaahi mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ʻa e ngaahi haʻi mālohi mo honau fanga tokouá mo e fanga tuofāfine ʻi he ngaahi fakatahaʻanga fakalotofonuá.—Maake 10:29, 30.
Ko Rita, ko ha mēmipa ia ʻo e fāmili Pēteli ʻi Pilitāniá, ʻokú ne pehē: “ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ki he fakatahaʻangá! ʻI he taimi ʻoku ou ʻi he ngaahi fakatahá aí pea ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻoku fakaivimālohiʻi lahi ai ʻa ʻeku tuí ʻi he sio ki siʻi fanga tokouá, fanga tuofāfiné, fānaú, mo e faʻahinga taʻumotuʻa ange ʻi aí! Tatau ai pē pe ko e hā ʻoku hokó, ʻoku nau ʻi ai. ʻOku tokoniʻi au ʻe he meʻa ko iá ke u faivelenga lahi ange ai ʻi heʻeku ngāue Pētelí.”
Ko e moʻui ʻi Pētelí ʻoku ʻikai ko e ngāue, ngaahi fakataha, ngāue fakamalanga, mo e ako kotoa pē ia. ʻOku fiefia foki ʻa e fāmilí ʻi he ngaahi taimi ʻo e fakafiefia. ʻI he taimi ki he taimi, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fakafiefia mo e ngaahi polokalama “Pō Fakafāmili” fakafiemālie fakalaumālie, ʻa ia ʻoku ʻomai ai ʻa e ngaahi faingamālie ke fiefia ʻi he ngaahi talēniti ʻo e tokolahi pea ke ako ai ʻa e ngaahi meʻa fakalototoʻa fekauʻaki mo e moʻui ʻa e niʻihi kehe ʻoku nau ngāue ʻi Pētelí. ʻOku fakafiefia foki, ʻa e ngaahi ʻaʻahi fakasōsiale lelei mo fakatupu langa hake ki he niʻihi kehé. ʻOku tokonaki mai nai ʻa e ngaahi fale fakafiefia, pea pehē ki he ngaahi laipeli ki he lautohí mo e fekumi fakafoʻituituí. Pea ʻoku ʻikai ngalo ʻa e fetalanoaʻaki lelei takatakai ʻi he ngaahi tēpile kaí ʻi he ngaahi taimi kaí.
Ko Tom, ko ha mēmipa ia ʻo e fāmili Pēteli ʻi ʻEsitōniá, ʻokú ne pehē: “ʻI ha poloka pē ʻe taha mei he Pētelí ʻoku ʻi ai ʻa e tahí, pea ʻoku ofi ki ai ha vaotā fakaʻofoʻofa ʻa ia ʻoku ou fiefia mo hoku uaifí ʻi ha ngaahi ʻeva nounou ki aí. ʻOku ou toe vaʻinga tā pulu, hoki, mo tenisi ʻi he taimi ki he taimi mo e ngaahi kaumeʻa ʻi he fakatahaʻangá pea ʻi Pētelí. Pea ʻi he taimi ʻoku sai ai ʻa e ʻeá, ʻoku mau ʻeva pasikala.”
Ko e Hā ʻe Lava Ke Ke Fai ke Taau Aí?
Ko e moʻoni, ko Pētelí ko ha feituʻu tefito ia ʻa ia ʻoku fai ai ʻe he kau Kalisitiane matuʻotuʻá ʻa e ngāue toputapu kia Sihova pea ngāue maʻá e kaungātuí ʻi he māmaní kotoa. Ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau hoko ko e ngaahi mēmipa ʻo e fāmili Pētelí kuo pau ke nau aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga taau papau. Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke taau ai ki he ngāue Pētelí?
ʻI he hangē ko Tīmoté, ʻa ia naʻe ngāue mo e ʻapositolo ko Paulá, ko e faʻahinga ʻoku tali ki he ngāue Pētelí kuo pau ke nau maʻu ha tuʻunga lelei ʻi he fakatahaʻangá. (1 Timote 1:1) Ko Tīmoté, “naʻe fakaongolelei ʻe he kainga naʻe ʻi Lisita mo Aikoniume.” (Ngāue 16:2) Neongo naʻá ne kei siʻi, naʻe ʻiloʻi ʻe Tīmote ʻa e ngaahi Konga Tohitapú pea naʻá ne maʻu ʻa e makatuʻunga fefeka ʻi he moʻoní. (2 Timote 3:14, 15) ʻI ha tuʻunga meimei tatau, ko ha ʻiloʻi ʻo e Tohitapú ʻoku ʻamanekina ia mei he faʻahinga ʻoku tali ki he ngāue Pētelí.
Ko e ngaahi mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ʻoku fiemaʻu ke nau maʻu ha laumālie feilaulauʻi-kita. Naʻe mātuʻaki hā mahino ʻa e laumālie ʻo e feilaulauʻi-kita ʻa Tīmoté pea mo ʻene loto-lelei ke fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ʻi haʻaná ʻo lava ke pehē ʻe Paula fekauʻaki mo ia: “ʻOku ʻikai te u maʻu mo ha taha ʻoku loto tatau mo au; ha taha te ne lotomoʻua moʻoni ki hoʻomou ngaahi meʻa: he ko kinautolu ni kotoa pe ʻoku nau kumi ʻenau meʻa ʻanautolu, ʻo ʻikai ko e meʻa ʻa Sisu Kalaisi. Ka ʻoku mou ʻilo ia ko e moʻonia, heʻene nofo kiate au, ʻo hange ko e foha mo e tamai, ʻo ngaue mo au ki he Kosipeli.”—Filipai 2:20-22.
ʻOku fiemaʻu ki he ngāue Pētelí ʻa e kau tangata mo e kau fefine fakalaumālie. Ko e ngaahi fokotuʻutuʻu ʻoku fai ki he ngaahi mēmipa Pētelí ʻoku ʻai ai ke malava ke nau tupu fakalaumālie fakafou ʻi he ako Tohitapú, maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané pea ʻi he ngāue fakamalangá, pea mo e feohi mo e kau Kalisitiane matuʻotuʻá. Ko ia ai, ko e faʻahinga ʻi Pētelí ʻoku tokoniʻi kinautolu ke nau muimui ʻi he akonaki ʻa Paulá: “Mou fou [ʻia Kalaisi Sīsū] pe: ko e kakai kuo aka ʻiate ia, pea ʻoku langa hake ʻiate ia, pea ʻoku fakaʻaʻau ke kaukaua ʻi he lotu, ʻi hono anga naʻe akonekina ai kimoutolu, ʻo mou tupulekina ai, pea ō mo ia ʻa e faʻa fakafetaʻi.”—Kolose 2:6, 7.
Koeʻuhi ko e natula ʻo e ngāue ʻi Pētelí, ko e faʻahinga ʻoku tali ki he monū ko eni ʻo e ngāué kuo pau ke nau mālohi fakaesino pea ʻi he tuʻunga moʻuilelei. Kapau ʻokú ke aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga taau kuo mau lave ki aí, ʻo taʻu 19 pe taʻumotuʻa ange ai, pea kuó ke papitaiso ʻo ʻikai siʻi hifo ʻi he taʻu ʻe tahá, ʻoku mau fakaafeʻi atu koe ke ke fakakaukau ki he ngāue Pētelí.
ʻOku Tau Kau Kotoa
ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ko e moʻoni ko kitautolu kotoa ʻoku tau holi ke fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ʻi he moʻuí pea ke ʻaufuatō ʻi heʻetau ngāue kia Sihová. (Mātiu 6:33; Kolose 3:23) ʻOku toe lava ke tau fakalototoʻaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku ngāue ʻi Pētelí ke hokohoko atu ʻenau fai ʻa e ngāue toputapu ʻi aí. Pea ʻoku totonu tautefito ke fakaʻaiʻai ʻa e fanga tokoua talavou ko ia ʻoku nau taau ki he ngāue Pētelí ke nau kakapa atu ki he monū fakafiefia ko ení.
Ko e ngāue Pētelí ko ha founga moʻui fakafiemālie fakalaumālie ia—ko e taha ʻe lava moʻoni ke hoko ko e ngāue lelei taha ia kiate koé. Naʻe hoko ia kia Nick, ʻa ia naʻá ne kamata ngāue ʻi Pēteli ʻi hono taʻu 20. Hili ʻa e taʻu ʻe hongofulu ʻo e ngāue Pētelí, ʻokú ne pehē: “ʻOku ou faʻa lotu kia Sihova ke fakamālō kiate ia ki heʻene ʻaloʻofa maʻataʻataá. Ko e hā ha toe meʻa ʻe lava ke u kole ki ai? ʻI hení, ʻoku takatakaiʻi kimautolu ʻe he kau Kalisitiane loto-tōnunga ʻa ia ʻoku nau fai ʻenau lelei tahá ke tauhi ai kia Sihova.”
[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 22]
KO E HĀ ʻOKU LAVA KE FAI ʻE HE KAU MĀTUʻÁ MO E NGAAHI MĀTUʻÁ?
Ko e kau mātuʻá mo e kau ʻovasia fefonongaʻakí ʻoku totonu ke tautautefito ʻenau fakalototoʻaʻi ʻa e kau talavoú ke nau tohi kole ngāue ki Pētelí. Ki muí ni mai, ko ha savea anga-maheni ʻi he lotolotonga ʻo e kau mēmipa kei siʻi ange ʻo e Fāmili Pētelí naʻe fakahaaʻi ai ko e peseti ʻe 34 ʻo kinautolu naʻe fakaʻaiʻai tefito ʻe he kau ʻovasia Kalisitiané ke nau ʻai ko ʻenau taumuʻá ia ʻa e ngāue Pētelí. ʻIo, ʻe ongoʻi nai ʻe heʻenau ngaahi fakatahaʻanga fakalotofonuá ʻenau pulí. Ka ʻoku lelei ke manatuʻi lolotonga ko Tīmoté ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻá ne fai ha tākiekina lelei ki he kau talavou kehe ʻi Līsita mo ʻAikoniumé, ko e kau mātuʻa ʻi aí naʻe ʻikai te nau taʻofi ia ʻi heʻene ngāue mo Paulá. Naʻe ʻikai te nau fakaʻosiʻaki ko e ʻalu fakataha ʻa Tīmote mo e ʻapositolo ko Paulá ʻe iku ia ki ha fuʻu mole lahi ki heʻenau fakatahaʻangá.—1 Timote 4:14.
ʻOku totonu tautefito ki he ngaahi mātuʻa Kalisitiané ke nau feinga ke hoko ko ha tākiekina lelei ʻi he meʻá ni ki heʻenau fānaú. ʻI he savea naʻe toki fai ʻa e lave ki aí, ko e peseti ʻe 40 ʻo e faʻahinga naʻe ʻeke ki aí naʻa nau pehē ko ʻenau ngaahi mātuʻá ʻa e matavai tefito ʻo e fakalototoʻa ki heʻenau hū ki he ngāue Pētelí. Ko ha tuofefine ʻe taha ʻa ia kuó ne ngāue ʻi Pēteli ʻi ha ngaahi taʻu siʻi naʻá ne pehē: “Ko e moʻui ʻa ʻeku ongo mātuʻá ʻi he ngāue ʻa Sihová ko ha fakaueʻiloto mālohi ia kiate au ke u hū ai ki he ngāue Pētelí. ʻI he sio ki heʻena faʻifaʻitakiʻanga ʻi he ngāue fakafaifekau taimi-kakató, naʻá ku ʻiloʻi ai pē ko e founga lelei taha mo fakafiemālie taha eni ki he moʻuí ke fili ki aí.”
[Puha ʻi he peesi 24]
ʻOKU NAU HOUNGAʻIA ʻI HE NGĀUE PĒTELÍ
“ʻOku ou koloaʻaki ʻa ʻeku ngāue ʻi Pētelí. ʻOku fakafiemālie ke ʻiloʻi kuó u tauhi ʻa Sihova ʻi he ʻahó kotoa pea te u fai ʻa e meʻa tatau ʻapongipongi, ko e ʻaho hoko mai ʻapongipongí, pea pehē ai pē. ʻOku ʻomai ʻe he meʻá ni kiate au ha konisēnisi lelei pea fakafonuʻaki ai hoku ʻatamaí ʻa e ngaahi fakakaukau pau.”
“Ko Pētelí ko ha feituʻu ia ʻa ia ʻe lava ke ke līʻoa ai ʻa e kotoa ʻo ho taimí mo e iví ki he ngāue ʻa Sihová ʻo ʻikai fakahohaʻasi. ʻOku ʻomai ʻe he meʻá ni ʻa e fiefia ʻi loto. Ka ʻe lava ke ke toe sio ai ki he kautaha ʻa Sihová mei ha tafaʻaki kehe. ʻOkú ke ongoʻi ofi ʻaupito ange ai ki he uho ʻo e kautaha ko iá, pea ʻoku ʻai ai ʻe he meʻá ni ke mātuʻaki fakafiefia.”
“Ko e ngāue ʻi Pētelí ʻa e meʻa lelei taha kuo faifai pea hoko kiate aú. ʻI hení ʻoku ʻikai ʻaupito ke tuku ai ʻa e akó. Pea ʻi hení ko e akó, ʻoku ʻikai fai ki haʻaku lavameʻa fakafoʻituitui pē ʻaʻaku, ka ko e fai maʻa Sihova. ʻI hení ʻe ʻikai ʻaupito ke hoko ai ʻeku ngāué ʻo kulanoa.”
“Ko hono ngāueʻaki ʻa hoku ngaahi talēnití ʻi Pētelí ʻoku ʻai ai au ke u ongoʻi fiemālie mo nonga koeʻuhi he ʻoku ngāueʻaki ai kinautolu maʻa Sihova pea maʻá e fanga tokouá.”
“Naʻe ʻikai lava ke u maʻu ha fiemālie mo ha fiefia moʻoni ʻi heʻeku ngāue ki muʻá. Naʻá ku fakaʻānaua ʻi he ngaahi taʻu lahi fekauʻaki mo e ngāue fakataha pea ngāue maʻa hoku fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. Ko e ʻuhinga ia naʻá ku haʻu ai ki Pētelí. ʻOku ou maʻu ʻa e fiemālie moʻoni ʻi hono ʻiloʻi ko e kotoa ʻo ʻeku ngaahi feingá ʻe ʻaonga fakalaumālie ia ki he niʻihi kehé pea ʻe ʻomai ai ʻa e fakahīkihiki kia Sihova.”