ʻOku Nau Ngāue ki he Fetokouaʻaki Faka-Kalisitiané ʻi ha Tuʻunga Fakavahaʻapuleʻanga
KUÓ KE fanongo ʻi he kupuʻi lea ko e “kau sevāniti fakavahaʻapuleʻangá” mo e “kau ngāue pole fakavahaʻapuleʻangá”? Ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻoku faʻuʻaki ʻa e ongo kulupú ni ʻoku nau foaki ʻa honau taimí mo e pōtoʻí ke tokoni ʻi he langa ʻo e ngaahi fale ʻa ia ʻoku pulusi mo tufaki atu ai ʻa e pōpoaki ʻa e Tohitapú fekauʻaki mo e Puleʻangá. Ko e kau ngāue pole ko iá ʻoku nau toe tokoni ʻi hono langa ʻo e ngaahi Holo ʻAsemipilī mo e ngaahi Fale Fakatahaʻanga, ʻa ia ʻoku ngāue ko e ngaahi senitā ʻo e fakahinohino faka-Tohitapú. ʻI he lolotonga ní, ʻoku tokoni ʻa e kau ngāue pole ko ení ʻi he ngaahi ngāue langa ʻi he fonua kehekehe ʻe 34, tautefito ʻi he ngaahi fonua ʻoku fakangatangata ʻenau koloá. Ko e hā ʻa e ngaahi pole makehe mo e fiefia ʻoku hokosia ʻe he kau faifekau peheé ʻi heʻenau ngāue ki he fetokouaʻaki faka-Kalisitiané ʻi ha tuʻunga fakavahaʻapuleʻangá? ʻOku fēfē ʻenau ongoʻi fekauʻaki mo e “ngāue toputapu” ʻoku nau fakahokó? (Fakahā 7:9, 15, NW) Ke ʻiloʻi ia, tau feʻiloaki angé mo e kau ngāue pole ʻe niʻihi ʻa ia naʻa nau ngāue ʻi Mekisikou.
Ko e kau ngāue pole mei mulí naʻa nau ʻuluaki tūʻuta ʻi Mekisikou ʻi Mē 1992. Taimi nounou talu mei ai, naʻa nau takimuʻa ʻi hono fakalahi ʻa e vaʻá, ʻa ia ʻokú ne tokangaʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi Mekisikoú. Ko e fakalahí naʻe kau ki ai ʻa e ngaahi fale langa foʻou ʻe 14, ʻo kau ai ʻa e ngaahi nofoʻanga ki he kau ngāue pole naʻe ngāue ʻi he ʻōfisi vaʻá, ko ha fale pulusi, mo ha fale ʻōfisi.
Ke tokoni ʻi he ngāue langa ko ení, ko e kau ngāue pole laka hake ʻi he toko 730 mei Kānata, Pilitānia Lahi, ko e ʻIunaite Seteté, mo e ngaahi fonua kehe naʻa nau ngāue uma ki he uma fakataha mo e kau ngāue pole ʻe laui teau mei he tapa kotoa ʻo Mekisikoú. Tānaki atu ki ai, ko e Kau Fakamoʻoni laka hake ʻi he toko 28,000 ʻa ia naʻa nau feohi mo e fakatahaʻanga nai ʻe 1,600 naʻe tuʻu ʻi he ʻēlia tefito ʻo e ʻōfisi vaʻá naʻa nau tokoni ʻi he ngaahi ngāue langá lolotonga ʻa e ngaahi fakaʻosinga ʻo e uiké. Naʻa nau ngāue kotoa fakataha mo ha laumālie loto-lelei pea foaki taʻetotongi ʻenau ngaahi pōtoʻí. Naʻa nau lau ko ha monū ia ke ngāue kia Sihova ʻi he foungá ni. ʻI he kotoa ʻo e ngāue langá, naʻe tuku maʻu pē ʻi honau ʻatamaí ʻa e ngaahi lea fakamānavaʻi ʻoku maʻu ʻi he Sāme 127:1: “Ka ʻikai langa ʻe Sihova ʻa e fale, ko e ongosia ʻa e kau langa ko e kulanoa pe.”
Ngaahi Pole ʻOku Nau Fehangahangai mo Iá
Ko e hā ʻa e ngaahi pole ʻoku fehangahangai mo e kau ngāue pole fakavahaʻapuleʻangá lolotonga ʻenau ngāue ʻi ha vāhenga-ngāue mulí? Ko e niʻihi eni ʻo ʻenau fakamatalá. Ko Curtis mo Sally, ko ha ongo meʻa mali mei he ʻIunaite Seteté, kuó na tokoni ʻi he ngaahi ngāue langa ʻi Lumēnia, Lūsia, Mekisikou, Palakuei, Semipia, Senikolo, Siamane, mo ʻInitia. ʻOku fakamatala ʻa Curtis: “Ko e ʻuluaki polé ko hono tuku homa ʻofefiné, ʻa ia naʻá ne ngāue ko ha tāimuʻa [faifekau taimi-kakato], mo ʻema fakatahaʻanga ʻi ʻapí ʻi Minnesota. Ko hoku uaifí mo au naʻá ma feohi mo e fakatahaʻanga ko iá ʻo feʻunga mo e taʻu ʻe 24, pea naʻá ma ongoʻi fiemālie ʻaupito ʻi ai.”
ʻOku pehē ʻe Sally: “Ko e nofo ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga ʻikai anga-mahení ko ha pole ia, mahalo ʻe toe lahi ange ia ki ha fefine ʻi he tangatá, ka naʻá ku ako ʻoku malava ke fai ha feʻunuʻaki. Naʻá ku toe ako ke kātakiʻi ʻa e fanga kiʻi ʻinisēkité, ʻoku nau tokolahi ʻaupito!” ʻOkú ne tānaki mai: “ʻI he fonua ʻe taha, ko e toko hongofulu ʻo kimautolu kau ngāue polé naʻa mau vahevahe ha ʻapātimeni ʻoku ʻikai ha peito, pea ko e fale kaukau pē ʻe ua. ʻI aí naʻá ku ako ke kātaki lahi ange.”
Ko hono ako ha lea foʻou ko ha toe pole ia ʻe taha ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e feinga mo e anga-fakatōkilalo. Ko Sharon, ʻa ia naʻá ne ngāue mo hono husepānití ʻi he ngaahi ngāue langa ʻi he fonua kehekehe, ʻokú ne pehē: “Ko e ʻikai ke ʻiloʻi ʻa e lea ʻa e fonua ʻokú ke ngāue aí ko ha pole ia. ʻI he kamatá, ʻoku faingataʻa ke ʻunuʻunu ofi ki ho fanga tuongaʻane mo e fanga tokoua fakalaumālié ʻi he ʻikai te ke lava ʻo fakahaaʻi tauʻatāina ʻa hoʻo ngaahi ongoʻí. ʻOku fakalotomamahi ia. Ka ko e fanga tokoua ʻoku mau feʻiloaki ʻi homa ngaahi vāhenga-ngāue mulí ʻoku nau kātaki ʻaupito kia kimaua pea mahuʻingaʻia loloto ʻi heʻema leleí. ʻIkai fuoloa, kuo mau lava pē ke fetuʻutaki.”
Ko e Kau ʻi he Ngāue Fakafaifekaú ʻOku Fiemaʻu ki Ai ʻa e Loto-Toʻa
Lolotonga ko e kau ngāue pole feilaulauʻi-kita peheé ʻoku nau tokoni lahi ki he fakalakalaka ʻa e ngāue langá, ʻoku nau ʻiloʻi ko kinautolú, ko e meʻa ʻuluaki mo muʻomuʻá, ko e kau malanga ʻo e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Ko ia ai, ʻoku nau poupouʻi kakato ʻa e ngāue fakamalanga ʻoku fakahoko ʻe he ngaahi fakatahaʻanga ʻoku nau feohi mo iá. Ko Åke mo Ing-Mari, ko ha ongo meʻa mali naʻá na tokoni ʻi he ngaahi ngāue langa ʻi Kuatelupe, Malauī, Mekisikou mo Naisīliá, ʻokú na fakahaaʻi ko hono ngāueʻaki ha lea ʻe taha ʻi he kau ʻi he malaʻe fakafaifekau ʻi ha fonua mulí ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e loto-toʻa.
ʻOku fakamatala ʻa Ing-Mari: “ʻI he kamatá naʻe fakangatangata pē ʻa ʻema kaú, koeʻuhi naʻá ma ō fakataha maʻu pē mo e Kau Fakamoʻoni fakalotofonuá, pea ʻi heʻema maá, naʻá ma faʻa tuku pē ke nau fai ʻa e talanoá. Kae kehe, ʻi he pongipongi ʻe taha naʻá ma fili ai ke ō pē ʻia kimaua ʻi he malaʻe ngāué. Naʻá ma ʻalu atu ʻi he tetetete fakataha mo e tā vave homa mafú. Naʻá ma fetaulaki mo ha finemui ʻa ia naʻá ne fanongo ki heʻeku tuʻuaki naʻe ʻosi teuteú. Naʻá ku lau ha konga Tohitapu pea tuku ai ha tohi. Naʻe pehē mai leva ʻe he fefiné: ‘Tali mai angé ení. ʻOku ʻi ai hoku kāinga ʻoku ako Tohitapu mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻE lava fēfē ke u toe ako mo au?’ Naʻá ku moʻutāfuʻua. Naʻá ku nonga hifo leva ʻo fakaʻaliʻali kiate ia ha ako Tohitapu.”
ʻOku tānaki mai ʻe Ing-Mari: “Fakaʻuta atu ki heʻeku fiefia mo ʻeku fakamālō kia Sihova ʻi heʻene tāpuakiʻi ʻema tamuʻomuʻá pea mo ʻema holi ke vahevahe atu ʻa e moʻoní.” Naʻe fai ʻe he fefiné ni ʻa e fakalakalaka lelei pea naʻe papitaiso ia ʻo hoko ko ha Fakamoʻoni ʻi ha fakataha-lahi fakavahe ʻi he Kolo Mekisikoú. ʻOku fakamatalaʻi nounou ʻe Åke mo Ing-Mari ʻena ngāue fakafaifekaú ʻi he foungá ni: “ʻOkú ma fakamahuʻingaʻi lahi homa ngaahi vāhenga-ngāue ʻi he ngaahi ngāue langa kehekehe, ka ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe mahulu hake ʻi he fiefia mo e fiemālie ʻi hono tokoniʻi ha taha ke ne maʻu ʻa e moʻoní.”
Ko ha Laumālie Feilaulauʻi-Kita
Ko e moʻoni, ko e kau ngāue pole ʻoku nau liʻaki ʻa e fāmilí mo e ngaahi kaumeʻá ʻoku nau fai ʻa e ngaahi feilaulau ke ngāue maʻa honau fanga tokoua ʻi he ngaahi fonua mulí, ka ʻoku nau toe hokosia ʻa e fiefia taʻehanotatau. Ko e hā ia?
Ko Howard, ʻa ia naʻá ne ngāue mo hono uaifí ko Pamela ʻi Kiana, Kolomupia, ʻEkuatoa, ʻEli Salavatoa, ʻEngikola, Mekisikou, mo Pueto Likó ʻokú ne fakamatala: “Ko ha monū ia ke feʻiloaki mo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he ngaahi fonua kehekehé pea ke tomuʻa aʻusia ʻa e haʻi ʻo e ʻofá ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻi hotau fetokouaʻaki fakavahaʻapuleʻangá. ʻOku tau faʻa lau pē ʻo fekauʻaki mo ia, ka ʻi he taimi ʻokú ke nofo ai mo ngāue fakataha mo e niʻihi kehe mei he ngaahi anga fakafonua mo e ʻātakai kehekehé, ʻokú ke fakamahuʻingaʻi ai ʻetau fetokouaʻaki mahuʻingá ʻo toe lahi ange.”
Ko Gary, ʻa ia kuó ne tokoni ʻi he ngaahi ngāue langa ʻi Kolomupia, Kositā Lika, Mekisikou, Semipia, mo ʻEkuatoá, ʻokú ne toe ongoʻi ko e polokalamá ni kuo ʻaonga lahi ia kiate ia. ʻOkú ne fakamatala: “Ko e ako kuó u maʻu ʻi he faai mai ʻa e ngaahi taʻú ʻi he feohi mo e fanga tokoua matuʻotuʻa ʻoku nau ngāue ʻi he ngaahi vaʻa ʻo e ngaahi fonua ʻa ia kuo vaheʻi au ki aí kuó ne tokoniʻi au ke u mateuteu lelei ange ai ki he ngaahi pole ʻi hoku ngaahi vāhenga-ngāué. Kuo hoko ia ʻo fakatuimālohi koeʻuhi ʻoku tokonaki mai ai ha faingamālie ke hokosia ai ʻa e fāʻūtaha ʻa ia ʻoku ʻulungaangaʻaki ʻe he kautaha ʻa Sihova ʻi māmani lahí—ko ha fāʻūtaha ʻa ia ʻoku fakalaka ʻi he ngaahi faikehekehe ʻi he leá, matakalí, pe ko e anga fakafonuá.”
Lolotonga iá, ko e ngāue langa ʻi Mekisikoú kuo kakato, pea ko e ngaahi langa ʻo e vaʻa naʻe fakalahí naʻe fakatapui ia ʻi he taʻú ni. ʻI hono ueʻi ʻe heʻenau ʻofa ki he ʻOtuá, ko e kau sevāniti fakavahaʻapuleʻangá mo e kau ngāue pole fakavahaʻapuleʻangá kuo nau tokoni lahi ki hono fakalahi ʻo e lotu moʻoní ʻi Mekisikou mo e feituʻu kehé. Ko honau laumālie loto-lelei mo feilaulauʻi-kita ke ngāue maʻa honau fanga tokoua Kalisitiané ʻi ha tuʻunga fakavahaʻapuleʻangá ʻoku fakahoungaʻi lahi ia ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova takatakai ʻi he māmaní.
[Fakatātā ʻi he peesi 25]
ʻEkuatoa
[Fakatātā ʻi he peesi 25]
Kolomupia
[Fakatātā ʻi he peesi 25]
ʻEngikola
[Fakatātā ʻi he peesi 26]
Kamata ʻa e ngāue ʻi he ngaahi langa foʻou ʻi he vaʻa ʻi Mekisikoú
[Fakatātā ʻi he peesi 26]
Ko e ngoue ʻi he vaʻá
[Fakatātā ʻi he peesi 26]
ʻI laló: Ko e ngaahi mēmipa ʻo e Potungāue Langá ʻi muʻa he konga ʻo e ngaahi langa foʻoú
[Fakatātā ʻi he peesi 27]
Fiefia ʻa e kau ngāue pole langá ʻi hono poupouʻi ʻa e ngāue fakamalangá fakataha mo e ngaahi fakatahaʻanga fakalotofonuá