Tali Maʻu Pē ʻa e Akonaki ʻa Sihová
“ʻOua te ke vaʻingaʻaki [pe siʻaki] ho ako ʻoku fai ʻe he ʻEiki.”—PALOVEPI 3:11.
1. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau tali ʻa e akonaki mei he ʻOtuá?
KO Tuʻi Solomone ʻo ʻIsileli ʻi he kuonga muʻá ʻokú ne ʻomai kia kitautolu taki taha ha ʻuhinga lelei ke tali ai ʻa e akonaki mei he ʻOtuá. “Tama, ʻoua te ke vaʻingaʻaki ho ako ʻoku fai ʻe he ʻEiki,” ko e lau ia ʻa Solomoné, “pea ʻoua te ke kina ʻi ho tautea ʻe ia: he ko ia ʻoku ʻofa ki ai ʻa e ʻEiki ʻa ia ʻoku ne kinisi; ʻio, hange ko e fai ʻe ha tamai ki hono foha pele.” (Palovepi 3:11, 12) ʻIo, ko hoʻo Tamai fakahēvaní ʻokú ne akonakiʻi koe koeʻuhí ʻokú ne ʻofa ʻiate koe.
2. ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻa e akonakí pea ʻe fēfē nai hano akonakiʻi ha tokotaha?
2 Ko e “ako” pe akonakí ʻoku ʻuhinga iá ki he tautea, fakatonutonu, fakahinohino mo e akoʻi. “Ka fai ha kinisi [pe akonaki], talaʻehai ʻoku tau ongoʻi leva ko e meʻa fakafiefia ia, kaekehe, ko e meʻa fakamamahi,” ko e tohi ia ʻa e ʻapositolo ko Paulá, “ka ʻe faifai pea tupu ai kiate kinautolu kuo ʻosi ʻa ako ai, ha fua ʻoku hoa mo e melino, ko e koto maʻoniʻoni.” (Hepelu 12:11) Ko hono tali mo ngāueʻaki ʻa e akonaki mei he ʻOtuá ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke ke tuli ai ki ha ʻalunga māʻoniʻoni pea ʻai ai koe ke ke ofi ange ki he ʻOtua māʻoniʻoní, ʻa Sihova. (Sāme 99:5) Ko e fakatonutonú ʻe fai mai nai ia fakafou he ngaahi kaungātuí, fakafou he ngaahi meʻa kuo ako ʻi he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, pea mei hoʻo ako ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá mo e ʻū tohi ʻa e setuata “agatonu.” (Luke 12:42-44, PM) He fakamālō ē ko koe ʻi he fakatokanga mai ʻo ha meʻa naʻe fiemaʻu ke fakatonutonu! Ka ko e hā ʻa e akonaki ʻe fiemaʻu nai kapau ʻoku fai ha angahala mamafa?
ʻUhinga ʻOku Tuʻusi Ai ʻa e Niʻihi
3. Ko e taimi fē ʻoku fakahoko ai ʻa e tuʻusí?
3 ʻOku ako ʻe he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻa e Tohi Tapú mo e ʻū tohi faka-Kalisitiané. Ko e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová ʻoku lāulea ki ai ʻi heʻenau ngaahi fakatahá, ngaahi ʻasemipilií mo e ngaahi fakataha-lahí. Ko ia ko e kau Kalisitiané ʻoku nau ʻi ha tuʻunga ke ʻiloʻi ai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova meia kinautolú. ʻOku toki fakahoko pē ʻa e tuʻusí kapau ʻoku fai taʻefakatomala ʻe ha mēmipa ʻo e fakatahaʻangá ha angahala mamafa.
4, 5. Ko e hā ʻa e fakatātā Fakatohitapu ʻo e tuʻusí ʻoku ʻomai hení, pea ko e hā naʻe ekinaki ai ki he fakatahaʻangá ke fakafoki mai ʻa e tangatá?
4 Fakakaukau angé ki ha fakatātā Fakatohitapu ʻo e tuʻusí. Ko e fakatahaʻanga ʻi Kolinitoó naʻá ne fakaʻatā pē ʻa e “feʻauaki [naʻe] taha ʻana, naʻa mo e hiteni ʻe ʻikai te nau kataki ha meʻa pehe, ʻa ia ko e mali ʻe ha tangata mo ha fefine [naʻe] nonofo mo ʻene tamai.” Naʻe ekinaki ʻa Paula ki he kau Kolinitoó ke “tukuange ʻa e toko taha pehe kia Setane; koeʻuhi ke fakaʻauha hono anga kakano, heiʻilo [naʻa] haofaki hono anga laumalie.” (1 Kolinito 5:1-5) ʻI hono tuʻusi pea tukuange atu ai kia Sētané, naʻe toe hoko ai ʻa e tokotaha angahalá ko e konga ʻo e māmani ʻo e Tēvoló. (1 Sione 5:19) Ko hono kapusí naʻe toʻo ai ha tākiekina kovi fakakakano mei he fakatahaʻangá pea fakatolonga ai ʻa hono “laumalie” fakaʻotuá, pe mālohingá.—2 Timote 4:22; 1 Kolinito 5:11-13.
5 ʻIkai fuoloa mei ai, naʻe ekinaki ʻa Paula ki he kau Kalisitiane ʻi Kolinitoó ke nau fakafoki mai ʻa e tokotaha faihalá. Ko e hā hono ʻuhingá? Naʻe peheé koeʻuhi ke ʻoua ‘naʻa kākāʻi kinautolu ʻe Setane,’ ko e lau ia ʻa e ʻapositoló. ʻOku hā mahino naʻe fakatomala ʻa e tokotaha angahalá pea fakamaʻa ʻa ʻene moʻuí. (2 Kolinito 2:8-11) Kapau naʻe fakafisi ʻa e kau Kolinitoó ke fakafoki mai ʻa e tangata fakatomalá, ʻe kākaaʻi kinautolu ʻe Sētane ʻi heʻenau hoko ʻo loto-fefeka mo taʻefakamolemole ʻo hangē tofu pē ko e meʻa naʻe fiemaʻu ʻe he Tēvoló ke hoko kia kinautolú. ʻOku ngalingali, naʻa nau ‘fakamolemoleʻi mo fakafiemalieʻi’ leva ʻa e tangata fakatomalá.—2 Kolinito 2:5-7.
6. Ko e hā ʻoku lava ke fakahoko ʻe he tuʻusí?
6 Ko e hā ʻoku fakahoko ʻe he tuʻusí? ʻOkú ne tauhi ʻa e huafa māʻoniʻoni ʻo Sihová ke ʻatā mei hono fakamāʻí pea maluʻi ʻa e ongoongolelei ʻo hono kakaí. (1 Pita 1:14-16) Ko hono toʻo ʻo ha tokotaha faihala taʻefakatomala mei he fakatahaʻangá ʻoku pouaki ai ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá pea tauhi maʻu ai ʻa e tuʻunga maʻa fakalaumālie ʻo e fakatahaʻangá. ʻE toe tokoniʻi nai ai ʻa e tokotaha taʻefakatomalá ke ne ʻiloʻi ʻa e mamafa ʻo ʻene angahalá.
Ko e hā naʻe ʻoange ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ki he kau Kolinitoó ʻa e ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e tuʻusí?
Ko ha Meʻa Mahuʻinga ʻa e Fakatomalá
7. Ko e hā ʻa e nunuʻa naʻe hoko kia Tēvita ʻi he ʻikai te ne vete ʻa ʻene ngaahi talangataʻá?
7 Ko e tokolahi taha ʻoku faiangahala mamafá ʻoku nau fakatomala moʻoni pea ʻoku ʻikai tuʻusi ai kinautolu mei he fakatahaʻangá. Ko e moʻoni, ko e fakatomala moʻoní ʻoku ʻikai ke faingofua maʻu pē ia. Fakakaukau angé kia Tuʻi Tēvita ʻo ʻIsilelí, ʻa ia naʻá ne faʻu ʻa e Sāme 32. ʻOku fakahaaʻi ʻi he hiva ko iá naʻe ʻikai ke vete ʻe Tēvita ʻi ha taimi ʻa ʻene ngaahi angahala mamafá, ngalingali ʻi he meʻa fekauʻaki mo Patisepá. Ko e olá, ko e loto-mamahi ko ia ʻi heʻene ngaahi angahalá naʻe fakamaha ai ʻa hono iví, ʻo hangē pē ko e toʻo ʻe he ʻea vela ʻo e faʻahitaʻu māfaná ʻa e hauhaú mei ha fuʻu ʻakau. Naʻe faingataʻaʻia fakasino mo fakaʻatamai ʻa Tēvita, ka ʻi he taimi naʻá ne ‘vete ai ʻene gaahi talagataá, naʻe fakamolemoleʻi ia ʻe Jihova.’ (Sāme 32:3-5, PM) Naʻe hiva leva ʻa Tēvita: “Monuʻiaā ka ko e faihala. ʻOku ʻikai lau hia ki ai ʻe Sihova.” (Sāme 32:1, 2) He lelei moʻoni ē ke hokosia ʻa e meesi ʻa e ʻOtuá!
8, 9. ʻOku anga-fēfē hono fakahāhā ʻa e fakatomalá, pea ʻoku mahuʻinga fēfē ia ʻi he fekauʻaki mo e fakafoki mai ʻo ha tokotaha tuʻusi?
8 ʻOku hā mahino leva, kuo pau ke fakatomala ha tokotaha angahala kapau ʻoku fiemaʻu ke ne maʻu ʻa e mēsí. Kae kehe, ʻoku ʻikai ko e fakatomalá ʻa e ongoʻi mā pe ko e manavahē ke fakahaá. “Ke fakatomala” ʻoku ʻuhinga iá “ke liliu ʻete fakakaukaú” ʻi he fekauʻaki mo e tōʻonga koví, koeʻuhí ko ʻete ongoʻi mamahi. Ko ha tokotaha fakatomala ʻokú ne maʻu ha “loto lavea mo mafesifesi” pea ʻokú ne loto ke “tautea” pe fakatonutonu ʻa e halá ʻo ka malava.—Sāme 51:17; 2 Kolinito 7:11.
9 Ko e fakatomalá ko ha meʻa mātuʻaki mahuʻinga ia ʻi he fekauʻaki mo hono fakafoki mai ʻo ha taha ki he fakatahaʻanga Kalisitiané. Ko ha tokotaha tuʻusi ʻoku ʻikai ʻotomētiki pē hono fakafoki mai ia ki he fakatahaʻangá ʻi he mahili atu mei ai ha vahaʻa taimi pau. Ki muʻa ke lava ʻo fakafoki mai iá, kuo pau ke ʻi ai ha liliu lahi ʻi he tuʻunga ʻo hono lotó. Kuo pau ke ne ʻiloʻi ʻa e mafatukituki ʻo ʻene angahalá pea mo e fakamā kuó ne ʻai kia Sihova pea mo e fakatahaʻangá. Ko e tokotaha angahalá kuo pau ke ne fakatomala, ʻo lotu tōtōivi ki he fakamolemolé, pea fai ki he ngaahi fiemaʻu māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻene kole ke toe fakafokí, ʻoku totonu ke malava ʻo fakamoʻoniʻi kuó ne fakatomala pea ʻokú ne fakahoko “ʻa e ngaahi ngāue ʻoku hoa mo e fakatomala.”—Ngāue 26:20.
Ko e Hā ke Vete Ai ʻa e Faihalá?
10, 11. Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau feinga pē ke fufū ʻa e angahalá?
10 ʻE fakaʻuhinga nai ʻa e niʻihi kuo faiangahalá: ‘Kapau te u talanoa ki ha taha ʻo fekauʻaki mo ʻeku faihalá, ʻe pau nai ai ke u tali ha ngaahi fehuʻi fakamā pea ʻe tuʻusi nai ai au. Ka ʻo kapau te u longo, ʻe lava ke kalofi ai ia pea heʻikai ʻaupito faifai ange pea ʻiloʻi ia ʻe ha taha ʻi he fakatahaʻangá.’ Ko e fakakaukau peheé ʻoku ʻikai fakakaukauʻi ai ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga tefito. Ko e hā e ngaahi meʻa ko iá?
11 Ko Sihová, ko ha “ʻOtua, ʻAloʻofa mo Anga lelei, Tuai ki he Houhau, pea Fonu ʻi he Kelesi mo e Moʻoni; ʻOku taʻofi mesi maʻa e ngaahi toko afe, ʻOku ne fakamolemole ʻa e kovi mo e talangataʻa mo e angahala.” Neongo ia, ʻokú ne fakatonutonu ʻi ha tuʻunga “feʻunga” ʻa hono kakaí. (Ekisoto 34:6, 7; Selemaia 30:11) Kapau kuó ke faiangahala mamafa, ʻe lava fēfē ke ke maʻu ʻa e meesi ʻa e ʻOtuá ʻo kapau naʻá ke feinga ke fufū ʻa hoʻo angahalá? ʻOku ʻafioʻi ia ʻe Sihova, pea ʻoku ʻikai te ne tukunoaʻi pē ʻa e faihalá.—Palovepi 15:3; Hapakuke 1:13.
12, 13. Ko e hā ʻe lava ke hoko ʻi he feinga ke fufū ʻa e faihalá?
12 Kapau kuó ke fai ha angahala mamafa, ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe hono veté ke ke toe maʻu ai ha konisēnisi lelei. (1 Timote 1:18-20) Ka ko e taʻemalava ke veté ʻe lava ke iku ia ki ha konisēnisi kuo fakameleʻi ʻa ia ʻe lava ke taki atu ai koe ki he faiangahala lahi ange. Manatuʻi ko hoʻo angahalá ʻoku ʻikai ko e fai pē ia ki ha toe tangata ʻe taha pe ko e fakatahaʻangá. Ko e fai ia ki he ʻOtuá. Naʻe hiva ʻa e tokotaha-tohi-sāmé: “Ko Sihova ʻoku ʻi langi ʻi hono ʻafioʻanga; ʻoku vakaiʻi ʻe hono foʻi fofonga, ʻoku sivi ʻe hono lauʻifofonga ʻa e hakoʻi tangata. ʻOku sivi ʻe Sihova ʻa e maʻoniʻoni: [pea pehē ki he] angakovi.”—Sāme 11:4, 5.
13 Heʻikai tāpuakiʻi ʻe Sihova ha taha pē ʻokú ne fufū ʻa e angahala mamafá peá ne feinga ke nofo ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiane maʻá. (Semisi 4:6) Ko ia kapau kuó ke tō ki he angahalá pea loto ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, ʻoua ʻe toumoua ke fai ha vete ʻo faitotonu. He ka ʻikai, te ke maʻu ha konisēnisi halaia, tautefito ʻi he taimi ʻokú ke lau ai pe fanongo ki he akonaki fekauʻaki mo e ngaahi meʻa mafatukituki meimei tatau mo hoʻo angahalá. Fēfē ʻo kapau ʻe toʻo ʻe Sihova ʻa hono laumālié meiate koe, ʻo hangē ko ia naʻá ne fai ʻi he tuʻunga ʻo Tuʻi Saulá? (1 Samiuela 16:14) ʻI hono toʻo ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá, ʻe lava ke ke tō ai ki he angahala ʻoku toe mamafa ange.
Falala ki ho Fanga Tokoua Faitōnungá
14. Ko e hā ʻoku totonu ai ke muimui ha tokotaha faihala ki he akonaki ʻi he Semisi 5:14, 15?
14 Ko ia leva, ko e hā ʻoku totonu ke fai ʻe ha tokotaha faihala ʻoku fakatomala? “Ke ne ui ange ʻa e kau matuʻa ʻo e siasi; pea te nau lotua ia, ʻo tākai ʻaki ʻa e lolo ʻi he huafa ʻo e ʻEiki. Pea ko e lotu ʻa tui te ne fakamoʻui ʻa e mahaki, pea ʻe fokotuʻu ia ʻe he ʻEiki” pe Sihova. (Semisi 5:14, 15) Ko e fakaofiofi ki he kau mātuʻá ko e founga ia ʻe taha ki ha tokotaha ke “fua [mai ai] ʻo tāu mo ha fakatomala.” (Mātiu 3:8) Ko e kau tangata faitōnunga mo anga-ʻofa ko ení te nau ‘lotua ia, ʻo tākai ʻaki ʻa e lolo ʻi he huafa ʻo Sihová.’ ʻI he hangē ko e lolo fakafiemālié, ko ʻenau akonaki Fakatohitapú ʻe fakamoʻoniʻi ʻa ʻene fakafiemālie ki ha taha pē ʻa ia ʻoku fakatomala moʻoni.—Selemaia 8:21e (Sel 8:22, PM).
15, 16. ʻOku anga-fēfē ʻa e muimui ʻa e kau mātuʻa Kalisitiané ki he faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá, hangē ko ia ʻoku hiki ʻi he Isikeli 34:15, 16?
15 Ko ha faʻifaʻitakiʻanga anga-ʻofa moʻoni ē naʻe fokotuʻu ʻe hotau Tauhí, ʻa Sihova, ʻi heʻene fakatauʻatāinaʻi ʻa e kau Siú mei he nofo pōpula ʻi Pāpilone ʻi he 537 K.M. mo e taimi naʻá ne fakatauʻatāinaʻi ai ʻa ʻIsileli fakalaumālie mei “Babilone koe Lahi” ʻi he 1919 T.S.! (Fakahā 17:3-5, PM; Kaletia 6:16) Naʻá ne fakahoko ai ʻene talaʻofa: “Ko ia te u fafanga ʻeku takanga ʻe au, pea ko au te u fakatakoto kinautolu . . . Ko ia kuo mole te u kumia, pea ko ia ne seseʻe te u fakafoki mai, pea ko ia kuo lavea te u haʻihaʻi, pea ko ia kuo vaivai te u ʻai ke malohi.”—Isikeli 34:15, 16.
16 Naʻe fafangaʻi ʻe Sihova ʻa ʻene fanga sipi fakaefakatātaá, ʻo ʻai ke nau tākoto ʻi he malu, pea kumi ki he faʻahinga naʻe molé. ʻI he founga meimei tatau, ko e kau tauhi-sipi Kalisitiané ʻoku nau fakapapauʻi ʻoku fafangaʻi lelei mo malu fakalaumālie ʻa e tākanga ʻa e ʻOtuá. ʻOku kumi ʻa e kau mātuʻá ki he fanga sipi ʻoku hē mei he fakatahaʻangá. Hangē pē ko hono hanga ʻe he ʻOtuá ʻo ‘haʻihaʻi ʻa e laveá,’ ʻoku “haʻihaʻi” ʻe he kau ʻovasiá ʻa e fanga sipi ʻoku fakalaveaʻi ʻe he ngaahi lea ʻa ha taha pe ʻi he ngaahi ngāue pē ʻanautolú. Pea hangē ko hono ‘ʻai ke malohi ʻa e tokotaha kuo vaivaí’ ʻe he ʻOtuá, ʻoku pehē pē hono tokoniʻi ʻe he kau mātuʻá ʻa e faʻahinga kuo nau puke fakalaumālie koeʻuhi pē nai ko e faihala fakafoʻituituí.
Founga Hono ʻOmai ʻe he Kau Tauhi-Sipí ʻa e Tokoní
17. Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau toumoua ke kumi ki he tokoni fakalaumālie ʻa e kau mātuʻá?
17 ʻOku fai fiefia ʻa e kau mātuʻá ki he akonaki ko ení: “Mou ʻofa . . . mo [fai ʻi he] tailiili.” (Siutasi 23) ʻI he tō ki he ʻulungāanga taʻetaau fakaefehokotaki fakasinó, kuo faiangahala mamafa ai ʻa e kau Kalisitiane ʻe niʻihi. Ka ʻo kapau ʻoku nau fakatomala moʻoni, ʻe lava ke nau ʻamanekina ʻa e tōʻongafai mohu meesi mo e ʻofa ʻa e kau mātuʻa ʻoku nau vēkeveke ke tokoniʻi fakalaumālie kinautolú. ʻI heʻene fakakau ai ʻa ia tonú, naʻe pehē ʻe Paula ʻo fekauʻaki mo e kau tangata ko iá: “ʻOku ʻikai ko ʻeku pehe ʻoku ʻamautolu ke pule ki hoʻomou tui: kae kehe ko e kau tokoni pe kimautolu ki he langaʻi ʻo hoʻomou fiefia.” (2 Kolinito 2:2 [2Ko 1:24, PM]) Ko ia ai, ʻoua ʻaupito ʻe toumoua ke kumi ki heʻenau tokoni fakalaumālié.
18. ʻOku anga-fēfē ʻa e feangainga ʻa e kau mātuʻá mo e kaungātui faihalá?
18 Kapau kuó ke faiangahala mamafa, ko e hā ʻoku lava ai ke ke falala pau ki he kau mātuʻá? Koeʻuhí ko e kau tauhi-sipi tefito kinautolu ʻa e tākanga ʻa e ʻOtuá. (1 Pita 5:1-4) ʻOku ʻikai ha tauhi-sipi ʻofa te ne haha ha kiʻi lami takingofua ʻoku tangi mamahi ʻi haʻane lavea. Ko ia ai, ʻi he taimi ʻoku feangainga ai ʻa e kau mātuʻá mo e ngaahi kaungātui faihalá, ʻoku ʻikai ko ʻenau tokangá ki he faihiá mo e tautea ke fai ki aí, ka ki he angahalá mo ha toe fakaake fakalaumālie ʻo ka malava. (Semisi 5:13-20) Kuo pau ke fakamaau ʻa e kau mātuʻá ʻi he māʻoniʻoni pea “mamae ki he fanga sipi.” (Ngāue 20:29, 30; Aisea 32:1, 2) ʻI he hangē ko e kau Kalisitiane kehe kotoa pē, ko e kau mātuʻá ʻoku fiemaʻu ke nau ‘fai fakalao, manako ki he mēsí, pea ke taka angavaivai ʻi he feangai mo e ʻOtuá.’ (Maika 6:8) Ko e ngaahi ʻulungāanga peheé ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ia ʻi he taimi ʻo hono fai ʻa e ngaahi fili ʻoku kau ki ai ʻa e moʻui mo e ngāue toputapu ʻa e ‘faga sibi oe goue ʻa [Sihová].’—Sāme 100:3, PM.
ʻI he hangē ko e kau tauhi-sipi ʻo e kuonga muʻá, ko e kau mātuʻa Kalisitiané ʻoku nau “haʻihaʻi” ʻa e fanga sipi ʻa e ʻOtuá ʻoku laveá
19. Ko e hā ʻa e tōʻonga ʻoku feinga ʻa e kau mātuʻa Kalisitiané ke fakatonutonuʻaki ha tahá?
19 Ko e kau tauhi-sipi Kalisitiané ʻoku fakanofo kinautolu ʻe he laumālie māʻoniʻoní pea ʻoku nau feinga ke tataki kinautolu ʻe he laumālié. Kapau “e moua ha tagata i ha kovi” ki muʻa ke ne ʻilo ki ai—ʻo hangē ne matavaleá—ko e kau tangata taau fakalaumālié ʻoku nau feinga ke “fakamoui ia i he loto agavaivai.” (Kaletia 6:1, PM; Ngāue 20:28) ʻI he anga-vaivai kae pipiki ki he ngaahi tuʻunga fakaʻotuá, ʻoku feinga ʻa e kau mātuʻá ke fakatonutonu ʻene fakakaukaú, ʻo hangē tofu pē ko hano fakatau fakalelei ʻe ha toketā fakaʻatuʻi ha nima ʻoku fasi, ke taʻofi haʻane fakatupunga ha langa ʻoku ʻikai fiemaʻu pea tokanga ʻi he taimi tatau ki he palopalemá. (Kolose 3:12) Koeʻuhi ko hano fakahaaʻi pē ʻo e mēsí ʻe makatuʻunga ia ʻi he lotu pea mo e Tohi Tapú, ko e fili ʻa e kau mātuʻá ʻe tapua atu mei ai ʻa e anga ʻo e vakai ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi meʻá.—Mātiu 18:18.
20. Ko fē taimi ʻe fiemaʻu nai ai ke fanongonongo ki he fakatahaʻangá kuo valokiʻi ha tokotaha?
20 Kapau ʻoku ʻilolahia ha angahala pe ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻe ʻiloʻi, ngalingali ʻe feʻungamālie ke fai ha fanongonongo ki he fakatahaʻangá koeʻuhi ke maluʻi ʻa hono ongoongó. ʻE toe fai ha fanongonongo kapau ʻoku fiemaʻu ke fakahā ki he fakatahaʻangá. Lolotonga ʻa e taimi ʻoku fakaakeake fakalaumālie ai ha tokotaha ʻa ia naʻe valokiʻi fakaefakamāú, ʻoku lava ke fakatatau nai ia ki ha tokotaha ʻoku fakaakeake mei ha lavea, ʻa ia ʻoku fakangatangata fakataimi ai ʻa ʻene ngāué. ʻOku ngalingali ʻe lelei ʻi ha vahaʻa taimi, ki he tokotaha fakatomalá ke ne fanongo kae ʻikai ke ne fai ha tali ʻi he ngaahi fakatahá. ʻE fokotuʻutuʻu nai ʻe he kau mātuʻá ha taha ke ne ako Tohi Tapu mo ia ke tokoniʻi ia ʻi he tafaʻaki ʻokú ne vaivai aí koeʻuhí ke toe ‘moʻuilelei ʻene tuí.’ (Taitusi 2:2) Ko e meʻá ni kotoa ʻoku fai ia ʻi he ʻofa pea ʻoku ʻikai fakataumuʻá ke tauteaʻi ʻa e tokotaha faihalá.
21. ʻE anga-fēfē nai ʻa e ngāue ki he ngaahi keisi faihala ʻe niʻihi?
21 ʻE lava ke tokonaki ʻe he kau mātuʻá ʻa e tokoni fakalaumālie ʻi he ngaahi founga kehekehe. Hangē ko ení, tau pehē ko ha tokoua ʻa ia ko ʻene palopalemá ʻa e inú ʻi he kuohilí naʻá ne inu ʻo fuʻu lahi ʻo tuʻo taha pe tuʻo ua ʻi heʻene toko taha ʻi ʻapí. Pe ko ha taha nai ʻa ia naʻá ne tuku fuoloa ʻa e ifi tapaká, naʻá ne ifi fakapulipuli ʻo tuʻo taha pe tuʻo ua ʻi ha mōmeniti ʻo haʻane vaivai. Neongo kuó ne lotu pea tui kuo fakamolemoleʻi ia ʻe he ʻOtuá, ʻoku totonu ke ne kumi ki he tokoni ʻa ha mātuʻa koeʻuhi ke ʻoua ʻe hoko ʻo ne angaʻaki ʻa e angahala ko iá. ʻE ngāue nai ha mātuʻa ʻe taha pe toko ua ki he tuʻunga ko iá. Kae kehe, ʻe fakahā ia ʻe he (ongo) mātuʻá ki he ʻovasia tauhí, he ʻoku kau nai ki ai ha ngaahi meʻa kehe.
Hanganaki Tali ʻa e Akonaki Fakaʻotuá
22, 23. Ko e hā ʻoku totonu ai ke ke hokohoko atu hono tali ʻa e akonaki fakaʻotuá?
22 Ke maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá, ko e Kalisitiane taki taha kuo pau ke ne tokanga ki he akonaki ʻa Sihová. (1 Timote 5:20) Ko ia tokanga ki ha fakatonutonu pē naʻe maʻu ʻi he taimi ʻokú ke ako ai ʻa e Tohi Tapú mo e ʻū tohi faka-Kalisitiané pe ko e taimi ʻokú ke fanongo ai ki he akonaki ʻoku ʻomai ʻi he ngaahi fakatahá, ngaahi ʻasemipilií mo e ngaahi fakataha-lahi ʻa e kakai ʻa Sihová. Hanganaki tokanga fekauʻaki mo hono fai ʻa e finangalo ʻo Sihová. ʻE tokoniʻi leva ai koe ʻe he akonaki fakaʻotuá ke ke tauhi maʻu ha maluʻanga fakalaumālie—ko ha maluʻanga fefeka hangē ha ʻaá mei he angahalá.
23 Ko hono tali ʻa e akonaki fakaʻotuá te ke malava ai ʻo nofo maʻu ʻi he ʻofa ʻa e ʻOtuá. Ko e moʻoni, kuo kapusi ʻa e niʻihi mei he fakatahaʻanga Kalisitiané, ka ʻoku ʻikai fiemaʻu ke hoko eni kiate koe kapau ʻokú ke ‘lama ho lotó’ pea ‘aeva hage koe botó.’ (Palovepi 4:23; Efeso 5:15, PM) Kae kehe, kapau ʻoku lolotonga tuʻusi koe, ko e hā ʻoku ʻikai te ke fou ai ʻi ha ngaahi sitepu ke toe fakafoki koé? ʻOku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e faʻahinga kotoa kuo nau fai ha fakatapui kiate iá ke nau lotu faitōnunga kiate ia fakataha mo e ‘loto fiefia.’ (Teutalonome 28:47, PM) ʻE lava ke ke fai pehē ʻo taʻengata kapau te ke tali maʻu pē ʻa e akonaki ʻa Sihová.—Sāme 100:2.