Ko ha Fakataha Fakahisitōlia
“ʻI HE taimi ʻe ʻosi ai ʻa e fakataha ko ení, te ke pehē, ‘Ko ha fakataha fakateokalati fakataʻu fakahisitōlia moʻoni eni!’” ʻI he ngaahi lea ko iá, naʻe fakatupulekina ai ʻe Stephen Lett ʻo e Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e ongoʻi fakatuʻamelie vēkeveke ʻi he fuʻu kau fanongó. Naʻa nau fakatahataha ki he fakataha fakataʻu hono 126 ʻa e Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, naʻe fakahoko ʻi ʻOkatopa 2, 2010, ʻi he Holo ʻAsemipilī ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi Jersey City, New Jersey, ʻAmelika. Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga mei he kātoanga fakahisitōlia ko ení?
Ko e malanga fakaava ʻa Tokoua Lett ko ha lāulea fakalotomāfana ia ki he saliote fakalangi ʻa Sihová hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he tohi ʻa ʻIsikelí ʻi he Tohi Tapú. Ko e fuʻu saliote lāngilangiʻia ko ení ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e kautaha ʻa e ʻOtuá, mo Sihova ʻokú ne puleʻi kakato ia. Ko hono konga fakahēvaní, ʻa ia ʻoku faʻuʻaki ʻa e ngaahi meʻa moʻui laumālie, ʻoku ngaʻunu ʻi he vave ʻo e ʻuhilá—ʻa e vave ʻo e ngaahi fakakaukau tonu ʻa Sihová, ko e lea ia ʻa Tokoua Lett. ʻOku pehē pē mo e konga fakamāmani ʻo e kautaha ʻa Sihova ko e ʻOtuá ʻoku ngaʻunu mo ia. Naʻe lave ʻa Tokoua Lett ki ha ngaahi fakalakalaka fakafiefia ʻe niʻihi ʻi he konga hā mai ʻo e kautaha ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi taʻu ki mui ní.
Hangē ko ení, kuo fakatahaʻi ʻo fakafāʻūtahaʻi ʻa e ngaahi vaʻa lahi, ʻa ia ʻe fakaʻatā ai ʻa e tokolahi naʻa nau ngāue ki muʻa ʻi he ngaahi ʻapi Pēteli ʻi he ngaahi fonua ko iá ke nau tokangataha ki he ngāue fakamalangá. Naʻe fakaʻaiʻai ʻe Tokoua Lett ʻa e kau fanongó ke hanganaki lotu ke hokohoko atu ʻa e Kulupu Pulé, ʻa e fakafofonga ʻo e kalasi tamaioʻeikí, ʻo ʻikai anga-tonu pē kae toe fakapotopoto, pe poto foki.—Mt. 24:45-47, PM.
Ngaahi Līpooti Fakalototoʻa mo e Ngaahi Fakaʻekeʻeke Fakalotomāfana
Ko Tab Honsberger, ʻa ia ʻoku ngāue ʻi he Kōmiti Vaʻa ʻi Haití, naʻá ne fai ha līpooti maongo moʻoni fekauʻaki mo e ola ʻo e mofuike ʻi Sanuali 12, 2010, ʻa ia naʻá ne toʻo ha moʻui fakafuofua ki he 300,000 ʻi he fonua ko iá. Naʻá ne fakahā kuo tala ʻe he kau faifekaú ki he kakaí kuo tautea ʻe he ʻOtuá ʻa e kau mate ko iá ko ʻenau taʻefaitōnungá lolotonga ia ʻokú ne maluʻi e kau faileleí. Kae kehe, ne ʻatā e laui afe ia ʻo e kau faihia ne fakahalaiaʻí ʻi he taimi naʻe holo ai ʻa e ʻā ʻo ha pilīsoné ʻi he mofuiké. ʻOku maʻu ai ʻe he kau Haiti loto-totonu tokolahi ʻa e fiemālie ʻi hono ako ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku faingataʻa pehē ai hotau taimí. Naʻe lave ʻa Tokoua Honsberger ki ha tokoua Haiti faitōnunga naʻe mole hono uaifí ʻi he fakatamakí ʻo ne pehē: “ʻOku ou kei fakatō loʻimata pē ʻo aʻu ki he ʻahó ni. ʻOku ʻikai te u ʻilo pe ko e hā hono fuoloa ʻeku hokohoko atu ke tengihiá, ka ʻoku ou fiefia he ongoʻi e ʻofa ʻa e kautaha ʻa Sihová. ʻOku ou maʻu ʻa e ʻamanaki, pea kuó u fakapapauʻi ke vahevahe atu ia.”
Ko Mark Sanderson, ko ha mēmipa ia he taimí ni ʻo e Fāmili Pēteli ʻi Brooklyn, naʻá ne fai ha līpooti fekauʻaki mo e ʻOtu Motu Filipainí. Ko ha mēmipa ia ki muʻa ʻo e Kōmiti Vaʻa ʻi aí, naʻá ne mātuʻaki fiefia heʻene fakamatala fekauʻaki mo e tumutumu hokohoko ʻe 32 ʻi he fonuá ʻi he tokolahi ʻo e kau malanga ʻo e Puleʻangá pea mo e anga ʻo e tokolahi fakaʻulia ange ʻa e kau ako Tohi Tapú he kau malangá. Naʻá ne fakamatala ki ha tokoua naʻe ui ko Miguel ʻa ia naʻe tāmateʻi hono mokopuna. Naʻe ngāue mālohi ʻa Miguel ke maʻu ʻa e tokotaha-tāmaté ʻo fakaʻilo pea tuku pōpula. Ki mui ai, lolotonga ʻa e faifakamoʻoni ʻi he pilīsoné, naʻe fetaulaki ai ʻa Miguel mo e tokotaha-tāmaté. Neongo ʻene manavasiʻí, naʻe fakalea anga-mokomoko mo anga-lelei atu ʻa Miguel ki ai. Naʻe faifai mai pē ʻo ne ako mo e tangatá, ʻa ia naʻá ne tali lelei pea hoko ʻo ʻofa kia Sihova. Kuó ne papitaiso he taimí ni. Ko Miguel ʻa hono kaumeʻa ofí pea ʻokú ne feinga ke fakaʻatā vave hono tokoua foʻoú mei he pilīsoné.a
Naʻe hoko atu ʻa e polokalamá ke fakahāhā ha fakaʻekeʻeke fakatefito he puipuituʻa fakafoʻituituí ʻa ia naʻe fai ʻe Mark Noumair, ko ha faiako ʻi he Potungāue Ako Fakateokalatí. Naʻá ne fakaʻekeʻeke ha ngaahi hoa mali ʻe tolu—ko Alex mo Sarah Reinmueller, David mo Krista Schafer, mo Robert mo Ketra Ciranko. Naʻe fakamatala ʻa Alex Reinmueller, ko ha tokoni ki he Kōmiti Pulusí, ki he anga ʻene ʻai ʻa e moʻoní ko ʻene meʻa lolotonga ʻa e tāimuʻa ʻi Kānata he taimi naʻá ne kei taʻu 15 aí, ʻa ia naʻá ne faʻa ngāue tokotaha pē. ʻI hono ʻeke ange ko hai naʻe maongo lahi taha kiate ia he Pētelí, naʻe lave ʻa tokoua Reinmueller ki he kau tangata faitōnunga ʻe toko tolu, ʻo ne fakamahino ange ʻa e anga ʻenau tokoniʻi taki taha ia ke tupu fakalaumālié. Ko hono uaifí, ʻa Sarah, naʻá ne fakamatala ki heʻene kaumeʻa mo ha tuofefine, ʻa ia naʻá ne kītaki ʻi he hongofuluʻi taʻu ʻi he ʻū pilīsone ʻi Siainá ko ʻene tuí. Naʻe pehē ʻe Sarah kuó ne ako ke falala kia Sihova fakafou ʻi he lotu fakafoʻituitui.
Ko David Schafer, ko ha tokoni ki he Kōmiti Faiakó, naʻá ne fakavīkivikiʻi ʻene faʻeé ko ʻene tui mālohí pea fakamatala fekauʻaki mo e fanga tokoua naʻa nau ngāue ko e kau tā-ʻakau pea tokoniʻi ia ke ne tāimuʻa tokoni ʻi he tuʻunga ko ha talavou. Ko hono uaifí, ʻa Krista, naʻá ne lea loto-māfana fekauʻaki mo hono tākiekina ia ʻe he kau mēmipa matuʻotuʻa ange ʻo e fāmili Pētelí ʻa ia kuo fakamoʻoniʻi ʻenau “lototō ʻi he meʻa ʻoku siʻi” hangē ko ia naʻe faleʻi ʻe Sīsuú.—Luke 16:10.
Ko Roberto Ciranko, ko ha tokoni ki he Kōmiti Faitohí, naʻá ne manatu fekauʻaki mo ʻene fanga kui ʻe toko faá, ʻa ia ko e kau hiki mai mei Hungali pea ko e kau Kalisitiane pani. ʻI heʻene kei tamasiʻí, naʻe maongo kiate ia ʻa e taimi naʻá ne kau atu ai ki he ngaahi fakataha-lahi lalahí ʻi he 1950 tupú peá ne ako ai ko e kautaha ʻa Sihová naʻe lahi mamaʻo ange ia ʻi heʻene fakatahaʻangá tonu. Ko hono uaifí, ʻa Ketra, naʻá ne fakamatala ki he anga ʻene ako fekauʻaki mo e mateakí ʻi heʻene ngāue ko ha tāimuʻa ʻi ha fakatahaʻanga naʻe uesia ʻe he tafoki ʻo angatuʻu ki he moʻoní mo e ngaahi palopalema kehe. Naʻá ne ʻūkuma pea faifai mai pē ʻo vaheʻi ia ke ngāue ko ha tāimuʻa makehe ʻi ha fakatahaʻanga naʻe maongo ki hono lotó ʻene fāʻūtahá.
Naʻe hoko atu ʻa Manfred Tonak ʻo fai ha līpooti fekauʻaki mo ʻItiopea. Ko e fonuá ni ko e talu ʻene ʻi ai mei he taimi ʻo e Tohi Tapú, pea ʻoku tāpuekina ia he taimí ni ʻaki e kau malanga ʻe 9,000 tupu ʻo e ongoongo leleí. Ko e tokolahi taha ʻo kinautolú ʻoku nau nofo ʻi pe ofi ki he kolomuʻá, ʻa Addis Ababa. Ko ia ʻoku fiemaʻu lahi ange ai ʻa e tokangá ki he ngaahi feituʻu mamaʻó. Ke fai ha meʻa ki he fiemaʻu ko ení, naʻe fakaafeʻi ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻItiopea ʻoku nofo he ngaahi fonua kehé ke nau ʻaʻahi ange koeʻuhi ke malanga ʻi he ngaahi tafaʻaki mamaʻo ʻe niʻihi ʻo e fonuá. Naʻe haʻu ʻa e tokolahi, fakalototoʻaʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni fakalotofonuá, pea maʻu ha kau fanongo fie fanongo.
Ko e meʻa mahuʻinga ʻo e polokalamá ko ha malanga fakakongokonga fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi Lūsiá pea mo ʻenau ngaahi faitau fakalaó. Ko Aulis Bergdahl ʻo e Kōmiti Vaʻa ʻi Lūsiá naʻá ne ʻomai ha hisitōlia hono fakatangaʻi ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻi Lūsiá, tautefito ki Mosikou. Naʻe fakamatala ʻa Philip Brumley mei he Potungāue Fakalao ʻi he vaʻa ʻi ʻAmeliká fekauʻaki mo e ngaahi fakalakalaka fakafiefia ʻi he ʻū māhina ki mui ní ʻi he taimi naʻe fanongo ai ʻa e Fakamaauʻanga ʻa ʻIulope ki he Ngaahi Totonu ʻa e Tangatá (ECHR) ki he ngaahi tukuakiʻi ʻe hiva kuo fai ki he Kau Fakamoʻoní. Naʻe ʻiloʻi loto-taha ʻe he Fakamaauʻangá naʻe ʻikai ha taha ʻo e ngaahi fakaʻilo ʻe hivá ʻe taau, he ʻi ha ngaahi keisi lahi naʻe aʻu ʻo fai ha fakaʻuhinga fakaikiiki ke fakahalaʻi ʻa e ngaahi fakaʻuhinga naʻe ʻomaí. Lolotonga ʻoku kei fakatatali ki he ngaahi olá, naʻe lea ʻa Tokoua Brumley mo e fakatuʻamelie ki he maongo ʻe fai nai ʻe he tuʻutuʻuni ʻa e Fakamaauʻangá ki he ngaahi keisi ʻi he ngaahi fonua kehé.
Hoko atu ʻi he ongoongo fakafiefia ko ení, naʻe fanongonongo ʻe Tokoua Lett kuo fakakaukau ʻa e ECHR ke tali ʻa e keisi lele lōloa ko ia ʻo e tukuhau fekauʻaki mo e puleʻanga ʻo Falaniseé mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻOku tali ʻe he Fakamaauʻanga tokaʻi lahi ko ení ʻa e ngaahi keisi siʻisiʻi ʻaupito kuo ʻoange kiate iá. ʻI he aʻu mai ki he taimi ní, kuo lāulea ʻa e ECHR ki ha ngaahi keisi fakakātoa ʻe 39 fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, pea kuó ne fakatonuhiaʻi kitautolu ʻi he keisi ʻe 37. Naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Tokoua Lett ʻa e kotoa ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ke tuku ai pē ʻi he lotu ʻa e meʻa lolotongá ʻi he ʻao ʻo Sihova ko e ʻOtuá.
Ko e līpooti fakaʻosí naʻe haʻu ia meia Richard Morlan, ko ha faiako ʻi he malaʻe ngāue ʻo e Ako Maʻá e Kau Mātuʻa ʻi he Fakatahaʻangá. Naʻá ne lea vēkeveke fekauʻaki mo e akó pea mo e tali loto-hounga mei he kau mātuʻa kuo nau kau ki aí.
Ngaahi Malanga Kehe Fai ʻe he Ngaahi Mēmipa ʻo e Kulupu Pulé
Naʻe fai ʻe Guy Pierce ʻo e Kulupu Pulé ha malanga fakaloto-māfana ʻa ia naʻe fakatefito ʻi he konga tohi fakataʻu ki he 2011, ‘Hūfanga ki he huafa ʻo Sihová.’ (Sef. 3:12, NW) Naʻá ne fakahaaʻi lolotonga ko ha taimi fakafiefia eni ʻi he ngaahi founga kehekehe maʻá e kakai ʻa Sihová, ko ha toe taimi mafatukituki mo fakatupu-fakakaukau ia. Ko e ʻaho lahi ʻo Sihová ʻoku ofi; neongo ia, ʻoku hokohoko atu ʻa e kakaí ke kumi hūfanga ki he lotu loí, ngaahi kautaha fakapolitikalé, koloa fakamatelié, hola mei he meʻa moʻoní, mo e alā meʻa pehē. Ke maʻu ha hūfanga moʻoni, ʻoku fiemaʻu ke tau ui ki he huafa ʻo Sihová, ʻa ia ʻoku kau ki ai ʻa e ʻiloʻi, tokaʻi loloto, pea falala ki he Tokotaha ʻoku fakafofongaʻi ʻe he hingoa ko iá, ʻo ʻofa kiate ia ʻaki ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku tau maʻú.
Naʻe hoko atu ʻa David Splane ʻo e Kulupu Pulé ʻo fai ha lāulea loloto mo fakatupunga-fakakaukau ʻi he kaveinga “Kuó Ke Hū ki he Mālōlōʻanga ʻo e ʻOtuá?” Naʻá ne fakahaaʻi ko e mālōlōʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ko e taʻengāue, koeʻuhi kuo “kei gaue ni” pē ʻa Sihova mo hono ʻAló ʻi he kotoa ʻo e ʻaho mālōlō fakaefakatātā ko iá kae malava ke ʻomi ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá maʻá e ngaahi meʻa kuo fakatupu fekauʻaki mo e māmaní ki ha fakamulituku lavameʻa. (Sione 5:17, PM) ʻE fēfē leva nai, haʻatau hū ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻOtuá? Ko e mavahe mei he angahalá pea mei he ngaahi ngāue ʻo e fakatonuhiaʻi-kitá ko e konga pē ia ʻo e talí. ʻOku fiemaʻu ke tau ngāueʻi ʻa e tui mo moʻui fakataha mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻatamaí, ʻo fai ha tokoni pē te tau lavá ki he taumuʻa ko iá. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe hoko nai ia ko ha pole makehe, ka ʻoku fiemaʻu ke tau tali ʻa e akonakí pea fāitaha mo e fakahinohino mei he kautaha ʻa Sihová. Naʻe kōlenga ʻa Tokoua Splane ki he kau fanongó ke fai e meʻa kotoa ʻe ala lavá ke hū ai ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻOtuá.
Ko e malanga fakaʻosí, naʻe fakahoko ia ʻe Anthony Morris ʻo e Kulupu Pulé, ʻa ia naʻe fakakaveinga “Ko e Hā ʻOku Tau Tatali ki Aí?” ʻI he fakavavevave mo e māfana fakaetamai, naʻe fakamanatu ai ʻe Tokoua Morris ki he kau fanongó ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga fakaekikite ʻoku kei hanga mai mei muʻa, ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tatali vēkeveke ki ai ʻa e kau faitōnunga kotoa pē. ʻOku kau ki heni ʻa e kalanga “Melino mo e malu!” mo e fakaʻauha ʻo e lotu loí. (1 Tes. 5:2, 3, NW; Fkh. 17:15-17) Naʻe fakatokanga ʻa Tokoua Morris fekauʻaki mo e pehē ko ia, “ʻOku pau pē ko ʻĀmaketone eni,” ʻi he tali ki he ngaahi meʻa ʻi he ongoongó ʻa ia ʻoku ʻikai te ne fakahoko ʻa e ngaahi kikite peheé. Naʻá ne fakaongoongoleleiʻi mai ʻa e fakakaukau fiefia, kātaki, mo faʻa tatali ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Maika 7:7. Kae kehe, ʻi he taimi tatau, naʻá ne fakaʻaiʻai e tokotaha kotoa ke nau “fakamāʻopoʻopo fakataha” mo e Kulupu Pulé, ʻo hangē ko e hū atu ʻa e kau sōtiá ʻi he uhouhonga ʻo ha tau. ‘Mou tuʻu kalikali,’ ko ʻene leá ia, “ʻa haʻa tatali ki he ʻEiki.”—Sāme 31:24.
ʻI he fakamulitukú, naʻe ʻi ai ʻa e ʻū fanongonongo fakafiefia mo fakahisitōlia. Ko Geoffrey Jackson ʻo e Kulupu Pulé naʻá ne fanongonongo ʻa e ngaahi palani ki hono ʻahiʻahiʻi ʻo ha pulusinga ako faingofua ʻo e Taua Leʻo maʻá e faʻahinga ʻoku fakangatangata ʻenau ngaahi malava lautohi faka-Pilitāniá. Ne fanongonongo leva ʻe Stephen Lett ʻe fokotuʻutuʻu ʻe he Kulupu Pulé ke tokonaki ha ngaahi ʻaʻahi fakatauhisipi maʻá e kau ʻovasia fakavahé mo honau ngaahi uaifí ʻi ʻAmelika. Naʻá ne hoko atu ke fakahā ko e Akoʻanga Ako Fakafaifekaú ʻe ui ia mei he taimí ni ʻo faai atu ko e Akoʻanga Tohi Tapu Maʻá e Fanga Tokoua Taʻemalí. ʻE vavé ni ke fakakakato ia ʻaki ʻa e Akoʻanga Tohi Tapu Maʻá e Ngaahi Hoa Mali Kalisitiané. Ko e akoʻanga ko ení ʻe ʻoange ai ki he ngaahi hoa malí ha toe ako lahi ange koeʻuhi ke lava ʻo nau ʻaonga lahi ange ki he kautaha ʻa Sihová. Naʻe toe fanongonongo ʻe Tokoua Lett ko e Akoʻanga Maʻá e Kau ʻOvasia Fefonongaʻakí mo Honau Ngaahi Uaifí pea mo e Akoʻanga Maʻá e Kau Mēmipa ʻo e Kōmiti Vaʻá mo Honau Ngaahi Uaifí ʻe fakalahi ia ki he kalasi ʻe ua ʻi he taʻu taki taha ʻi Patterson, mo e ngaahi tokonaki maʻá e faʻahinga kuo nau kau ki muʻá ke toe kau tuʻo ua.
Naʻe hoko ha fakamulituku maongo ʻi he taimi naʻe fakahoko ai ʻe John E. Barr taʻu 97, ko ha mēmipa taimi fuoloa ʻo e Kulupu Pulé, ha lotu fakatōkilalo mo loto-moʻoni.b Naʻe ongoʻi ʻe he tokotaha kotoa kuo hoko moʻoni eni ko ha ʻaho fakahisitōlia.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Sio ki he 2011 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, peesi 62-63.
b Ko Tokoua Barr naʻe ngata hono ʻalunga ʻi he māmaní ʻi Tīsema 4, 2010.
[Fakamatala ʻi he peesi 19]
Ko e ngaahi fakaʻekeʻeke fakatefito ʻi he puipuituʻa fakafoʻituituí naʻe fiefia ai ʻa e kau maʻu fakatahá kotoa
[Fakamatala ʻi he peesi 20]
Kuo tāpuekina ʻe Sihova ʻa e ngāue fakamalanga ʻi ʻItiopeá