LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 7/06 p. 14-16
  • Melino Leva ʻi he Māmaní!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Melino Leva ʻi he Māmaní!
  • ʻĀ Hake!—2006
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻIkai Solova ʻe he Fakamālohí ʻEtau Ngaahi Palopalemá
  • ʻUhinga ʻOku Taau Ai ke Tau Falala ki he ʻOtuá
  • Melino Leva ʻi he Māmaní!
  • “ʻOua Naʻa Mou Manavahe, pea ʻOua Naʻa Mou Tailiili”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2003
  • Sīpinga Tuʻuaki
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau—2011
ʻĀ Hake!—2006
g 7/06 p. 14-16

Melino Leva ʻi he Māmaní!

ʻOKU tui ʻa e niʻihi te nau toki maʻu pē ʻa e tauʻatāina fakapolitikalé mo e maʻa fakalotú fakafou ʻi he fakamālohí, ʻa ia ko e fakamālohi fakaefakaʻauhá pē te ne toʻo atu ʻa e kau taki ʻoku ʻikai fiemaʻú. ʻIkai ngata aí, ʻoku ngāueʻaki ʻe he ngaahi puleʻanga ʻe niʻihi ʻa e fakamanamana fakaetautoitoí ke tauhi maʻu ʻaki ʻa e tuʻunga maʻumaʻulutá pea ke puleʻiʻaki ʻa e kakaí ʻi honau malumalú. Ka ʻo kapau ko e moʻoni ko e tautoitoí ko ha meʻangāue ola lelei ia ki he tuʻunga-pulé mo e fakalelei fakasōsialé, ʻoku totonu ke ne ʻomai ʻa e melino, lakalakaimonū mo e maʻumaʻuluta. Pea ʻi he hili ha taimi siʻi mei ai, ʻoku totonu ke mole atu ʻa e fakamālohí mo e manavaheé. Kuo tau mātā ʻa e ngaahi ola ko iá?

Ko hono moʻoní ʻoku fakavaivaiʻi ʻe he tautoitoí ia ʻa e fakaʻapaʻapa ki he moʻuí pea taki atu ai ki he lingitoto mo e anga-fakamamahi. Koeʻuhi ko e mamahi ai ʻa e faʻahinga ʻoku maʻukoviá, ʻoku nau faʻa faisāuni ai, ʻa ia ʻoku taki atu ai ki he fakafeʻātungiaʻi lahi ange, pea tupu ai ʻa e faisāuni lahi ange.

ʻIkai Solova ʻe he Fakamālohí ʻEtau Ngaahi Palopalemá

Kuo talu e feinga ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻiate kinautolu pē ke solova ʻenau ngaahi palopalema fakapolitikalé, fakalotú mo e fakasōsialé ʻi he laui afeʻi taʻu. Ka naʻe kulanoa ʻenau ngaahi feingá kotoa. ʻOku hangē pē ko ia ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú: “ʻOku ou ʻilo, ʻe Sihova, ʻoku ʻikai ʻi he tangata hono hala: ʻoku ʻikai ʻi he tangata ʻoku haʻele ke fakaʻuli ʻene ʻalu.” (Selemaia 10:23) Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOku tupu ʻa e tuʻu pe tō ʻa e potó mei [hono] ngaahi olá.” (Mātiu 11:​19, The New Testament in Modern English, fai ʻe J. B. Phillips) ʻI hono ʻuhinga lahi angé, ʻoku fakahuʻunga mai ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ko ʻení ko e tautoitoí ko ha ʻamanaki fehālaaki ia. Ko e ngaahi fua ʻo e tautoitoí kuo ʻikai hoko ia ko ha tauʻatāina mo e fiefia, ka ʻi hono kehé, ko e mate, loto-mamahi mo e ʻauha. Kuo kātoi ʻe he fua kovi ko ʻení ʻa e senituli hono 20 pea ʻoku kamata ke ne lōmekina ʻa e senituli hono 21. ʻE pehē ai ʻe he tokolahi, ʻi he ʻikai ke hoko ʻa e tautoitoí ko ha fakaleleiʻangá, ʻoku hoko ia ko e taha ʻo e ngaahi palopalemá.

“ʻOku ou ʻamanaki pē ʻi he ʻaho kotoa ʻe ʻikai mate ai ha taha ʻo hoku fāmilí pe ko hoku ngaahi kaungāmeʻá . . . Mahalo pē ʻoku fiemaʻu kiate kitautolu ia ha mana.” Ko e tohi ia ʻa ha kiʻi taʻahine ʻa ia naʻe fakaʻauha hono feituʻú ʻe he fakamālohi fakaetautoitoí. ʻOku fakahaaʻi ʻe heʻene ngaahi leá ha fakamulituku kuo aʻu ki ai ʻa e tokolahi: Ko e fakaleleiʻanga ki he ngaahi palopalema ʻo e tangatá ʻoku mahulu atu ia mei heʻene malavá. Ko e Tokotaha-Fakatupu pē ʻo e tangatá ʻe malava ke ne solova ʻa e ngaahi faingataʻa lolotonga ʻo e māmaní, ʻo kau ai ʻa e tautoitoí. Ka ko e hā ʻoku totonu ai ke tau falala ki he ʻOtuá?

ʻUhinga ʻOku Taau Ai ke Tau Falala ki he ʻOtuá

Ko e ʻuhinga ʻe taha, ʻi hono tuʻunga ko e Tokotaha-Fakatupú, naʻe ʻomai ai ʻe Sihova ʻa e moʻuí kiate kitautolu pea ʻokú ne loto ke tau fiefia ai fakataha mo e melino pea mo e fiemālie. Naʻe ueʻi ʻa e palōfita ʻa e ʻOtuá ko ʻAiseá ke ne tohi: “Ko eni, ʻe Sihova, ko ʻemau tamai koe; ko kimautolu ko e ʻumea, pea ko koe ko ʻemau tufunga; pea ko e ngaue ʻa ho nima ʻa kimautolu kotoa pe.” (Aisea 64:8) Ko Sihová ko e Tamai ia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, pea ko e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻoku nau mātuʻaki mahuʻinga kiate ia. ʻOku ʻikai ko hano foʻui ia ʻoʻona ʻa e fakamaau taʻetotonu mo e tāufehiʻa ʻoku taki atu ki he tautoitoí. Naʻe tala ʻe he tuʻi poto ko Solomoné ʻi he taimi ʻe taha: “Naʻe ngaohi ʻa e tangata ʻe Elohimi ko e tonusika; ka kuo feingaʻi ʻe he faʻahinga ko ia ha faliunga lahi.” (Koheleti 7:29) Ko e tupuʻanga tefito ʻo e tautoitoí, ʻoku ʻikai ko e masiva poto ʻi he tafaʻaki ʻa e ʻOtuá, ka ko e fulikivanu ʻa e tangatá pea mo e tākiekina fakatēmenioó.—Efeso 6:​11, 12.

Ko e toe ʻuhinga ʻe taha ʻoku malava ke tau falala ai kia Sihová koeʻuhi naʻá ne fakatupu ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻokú ne mahinoʻi lelei ange ʻe ia ʻi ha toe taha ʻa e tupuʻanga ʻo e ngaahi palopalema ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá pea mo e founga ke solova ai iá. ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Tohi Tapú ʻa e moʻoni ko iá ʻi he Palovepi 3:​19 (PM): “Kuo fokotuu e Jihova ae tuuga o mamani i he boto; bea i he ilo kuo ne teuteu ai ae gaahi lagi.” ʻAki ʻa e falala kakato ki he ʻOtuá, naʻe tohi ai ʻe ha tangata mei he kuonga muʻá: “ʻE haʻu mei fe hoku tokoni? Ko hoku tokoni ʻoku meia Sihova, ʻa ia ne ne ngaohi ʻa e langi mo mamani.”—Sāme 121:2.

ʻOku ʻi ai ha ʻuhinga hono tolu ʻoku totonu ke tau falala ai ki he ʻOtuá: ʻOkú ne maʻu ʻa e mālohi ke fakangata ʻa e lingitoto fakamālohí. ʻI he taimi ʻo Noá naʻe “opeope ʻi he fonua ʻa e fakamalohi.” (Senesi 6:11) Naʻe vave mo fakaʻāuliliki ʻa e fakamaau ʻa e ʻOtuá: “Naʻe ʻikai te ne maemaeʻekina ʻa e maama motuʻa . . . ʻi heʻene ʻomi ʻa e Lōmaki ki he maama ʻo e kau fakaʻotuamate.”—2 Pita 2:5.

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Tohi Tapú ha lēsoni ʻoku totonu ke tau ako mei he Lōmaki ʻo e ʻaho ʻo Noá: “Oku ilo e he Eiki ke fakamoui ae kakai aga faka-Otua mei he gaahi ahiahi, bea ke tuku ae taeagatonu ki he aho oe fakamāu ke tautea.” (2 Pita 2:​9, PM) ʻOku malava ʻe he ʻOtuá ke ne fakafaikehekeheʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau fiemaʻu loto-moʻoni ha moʻui lelei angé mo e faʻahinga ko ia ʻoku nau ʻai ʻa e moʻuí ke fakamamahi ki he niʻihi kehé. Kuó ne fokotuʻu ʻa e faʻahinga ʻoku nau ʻai ʻa e moʻuí ke fakamamahi ki he niʻihi kehé ki he “fakaʻauha ʻo e kakai fakaʻotuamate.” Ka ʻokú ne teuteu ha māmani foʻou maʻá e faʻahinga ʻoku holi ki he melinó ʻa ē ʻe nofo ai ʻa e māʻoniʻoní.—2 Pita 3:​7, 13.

Melino Leva ʻi he Māmaní!

ʻOku faʻa ngāueʻaki ʻe he kau hiki Tohi Tapú ʻa e foʻi lea “mamani” ʻo ʻuhinga ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e fakatātaá, ʻoku tala mai ʻe he Senesi 11:1 (PM), ko “mamani kotoa,” ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá naʻe moʻui ʻi he taimi ko iá, naʻa nau lea ʻi he lea pē ʻe taha. Naʻe ʻi he fakakaukau ʻa e ʻapositolo ko Pitá ʻa e ʻuhinga ko iá ʻi he taimi naʻá ne tohi ai ʻo kau ki he “fonua foʻou.” ʻE fakafoʻou ʻe he ʻOtuá ʻa e sōsaieti ʻo e tangatá ʻi ha founga ʻa ia ʻe fetongi tuʻuloa ai ʻe he māʻoniʻoní mo e fakamaau totonú ʻa e fakamālohí mo e tāufehiʻá ʻi he fonuá. ʻI ha kikite naʻe lēkooti ʻi he Maika 4:​3, ʻoku tala mai ai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu: “Te ne fakamaau ʻa e vahaʻa ʻo e ngaahi kakai lahi, pea te ne sivi ʻa e meʻa ʻa e ngaahi puleʻanga kaukaua ʻo fai atu ki he mamaʻo; pea te nau tuki huotoho ʻaki ʻenau ngaahi heleta, mo e ngaahi hele ʻauhani ʻaki honau tao: ʻe ʻikai ofa ha heleta ʻe ha puleʻanga ki ha puleʻanga, pea ʻe ʻikai kei fai ha akotau.”

ʻE anga-fēfē ʻa e moʻui ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻe fakahoko ai ʻa e kikite ko iá? ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Maika 4:4: “Te nau nofo taki taha ʻi hono lolo vaine, pea ʻi hono lolo fiki; ʻo ʻikai mafakahohaʻa kinautolu ʻe ha taha.” ʻI he Palataisi fakaemāmani ko iá, ʻe ʻikai nofo ai ha taha ʻo manavahē ki ha toe ʻoho fakaetautoitoi ʻe taha. ʻE lava ke ke falala ki he talaʻofa ko iá? ʻIo, “he kuo folofola ki ai ʻa e fofonga ʻo Sihova Sapaoti.”—Maika 4:4.

Ko ia, ʻi he tupulekina ʻa e ngaahi fakamanamana fakaetautoitoí pea mo e tetetete ʻa e ngaahi puleʻangá koeʻuhi ko e fakamālohí, ko e fakaleleiʻanga ki he kau ʻofa ki he melinó ko e falala kia Sihova. ʻOku ʻikai ha palopalema ia te ne taʻemalava ke solova. Te ne toʻo atu ʻa e mamahí, faingataʻaʻiá, pea naʻa mo e maté ʻe toʻo atu mo ia. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Te ne folofua ʻa mate ʻo taʻengata; pea ko Atonai Sihova te ne holoholo ʻa e loʻimata mei he mata fuape.” (Aisea 25:8) Ko e ngaahi fonua mātuʻaki mahuʻinga ʻo e kakai tokolahi, ʻoku fonu he taimí ni ʻi he mamahí mo e manavahē tupu mei he tautoitoí, ʻe vavé ni ke fonu hakitekita ia ʻi he fua ko e melinó. Ko e melino ko iá, naʻe talaʻofa ʻe he ʻOtua “oku ikai aubito loi,” ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu vivili ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá.—Taitusi 1:​2, PM; Hepelu 6:​17, 18.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 15]

KO HA FETONGI OLA LELEI KI HE MAHAFÚ MO E POMÚ

Ko e ngaahi fakamatala ʻeni ʻa e faʻahinga tāutaha ʻa ia naʻa nau faʻa tui ko e fakamālohí ʻa e founga ke fakahoko ai ʻa e liliu fakapolitikalé.

◼ “ʻI heʻeku lau ʻa e ngaahi tohi hisitōliá, naʻá ku ʻiloʻi ai ko e ngaahi tuʻí mo e kau maʻu mafai māʻolungá kuo nau puleʻi maʻu pē ʻa e kakai masivá. Naʻá ku ongoʻi ʻa e faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga māʻulalo angé. ʻI heʻeku fakakaukau ki he founga ʻe lava ke fakangata ai ʻa e kovi ko ʻení, naʻá ku fakaʻosiʻaki kuo pau ke mau faitau ʻaki ʻa e meʻafaná.”​—Leimoni.a

◼ “Naʻá ku kau ʻi he faitau fakamālohi fakakautaú. Ko ʻeku taumuʻá ke u poleʻi ʻa e kau maʻu mafai motuʻá pea fokotuʻu ha sōsaieti te ne toʻo atu ʻa e ʻikai tufotufa tataú ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻo e māmaní.”​—Lūkani.

◼ “Talu mei heʻeku kei siʻí, mo hono fakahohaʻasi au ʻe he ngaahi fakamaau taʻetotonú. Naʻe kau ki ai ʻa e masivá, faihiá, māʻulalo ʻa e tuʻunga fakaakó mo e ʻikai ha tokangaʻi fakafaitoʻo feʻungá. Naʻá ku tui ʻe toki malava pē ke maʻu ha tuʻunga fakaako, tokangaʻi fakafaitoʻo, mo ha fale, pea mo ha ngāue, fakafou ʻi hono ngāueʻaki ʻo e meʻataú. Naʻá ku tui foki ko ha taha pē ʻoku ʻikai loto-lelei ke hoko ʻo anga-lelei mo tokaʻi hono kaungāʻapí ʻoku totonu ke tauteaʻi ia.”​—Pita.

◼ “Ko au mo hoku husepānití naʻá ma hoko ko ha mēmipa ʻo ha kautaha fakapulipuli naʻe pouaki ai ʻa e angatuʻu fakamālohí. Naʻa mau ʻamanaki ke fokotuʻu ha puleʻanga te ne ʻomai ha tuʻunga lelei mo maau ki he anga ʻo e nofó pea mo e vahevahe tatau ki he tokotaha kotoa. Naʻa mau fakakaukau ai ko e ngaahi ngāue fakatupu-maveuveú pē ʻa e founga ke maʻu ai ʻa e fakamaau totonú ʻi homau fonuá.”​—Lōtesi.

Naʻe feinga ʻa e kakaí ni ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga faingataʻaʻia ʻo e tangatá fakafou ʻi he fakamālohí. Kae tupu mei hono ako ʻa e Tohi Tapú mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻa nau hoko ai ʻo ʻiloʻi ʻoku ʻomai ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ia ha founga lelei ange. ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú ʻi he Semisi 1:20: “Ko e ʻita ʻa e tangata ʻoku ʻikai te ne ngaue ki he maʻoniʻoni fakaʻotua.” ʻOku pehē ʻe he Today’s English Version: “Ko e ʻita ʻa e tangatá ʻoku ʻikai te ne aʻusia ʻe ia ʻa e taumuʻa māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá.”

Ko e tuʻunga-pule pē ʻa e ʻOtuá ʻe malava ke ne liliu ʻa e sōsaieti ʻo e tangatá. Ko e ngaahi kikite ʻi he Tohi Tapú, hangē ko ia ʻi he Mātiu vahe 24 mo e 2 Timote 3:​1-5, ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻoku teu ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ke ne fakahoko ʻa e meʻa tofu pē ko iá. ʻOku mau fakalototoʻaʻi atu koe ke ke ako ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻaki hono ako ʻa e Tohi Tapú mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoá.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share