LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w10 4/15 p. 29-32
  • ʻOku Fiemaʻu Koe ʻe Sihova Ke Ke “Malu”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku Fiemaʻu Koe ʻe Sihova Ke Ke “Malu”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Malu ʻi he Lao ʻa Mōsesé
  • Malu ʻi he Ngāue Langá
  • Ngafa ʻo e ʻOfá
  • Ko Hono ʻAi ke Malu Ho ʻĀtakai ʻi he Ngāueʻangá
    ʻĀ Hake!—2002
  • Langa Fale Fakatahaʻangá​—Ko ha Tafaʻaki Mahuʻinga ʻo e Ngāue Toputapú
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2006
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
w10 4/15 p. 29-32

ʻOku Fiemaʻu Koe ʻe Sihova Ke Ke “Malu”

ʻI HE hoko ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻutāmaki taha ʻi he hisitōliá, ko e ʻOtua Māfimafi-Aoniú te ne fakapapauʻi ke “fakahaofi” ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku nau maʻu ʻa ʻene hōifuá. (Sioeli 2:32) Ka ko hono moʻoní ʻoku finangalo maʻu pē ʻa Sihova ke maluʻi ʻa e kakaí mei he fakatamakí. Koeʻuhi “ko e matavai ʻo e moʻui ʻoku [ʻiate ia],” ʻokú ne vakai ki he faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻoku nau mahuʻinga, ʻo taau ke maluʻi.—Sāme 36:9.

Ko e kau sevāniti faitōnunga ʻa e ʻOtuá ʻi he kuohilí naʻa nau toe maʻu ʻene vakai ki he moʻuí. Fakatatau ki he Senesi 33:18 (NW), naʻe aʻu ʻi ha tuʻunga “malu” ʻa Sēkope mo hono fāmilí ʻi ha fononga fakatuʻutāmaki. Naʻe falala ʻa Sēkope kia Sihova ki ha maluʻi, ka naʻá ne toe fai ha ngaahi meʻa ʻaonga ke maluʻi e faʻahinga kotoa naʻe fononga fakataha mo iá. (Sen. 32:7, 8; 33:14, 15) ʻI hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ʻe lava ke ke malu ange ai pea mo e niʻihi kehé. Tau sio angé ki he founga hono ngāueʻaki ʻa e meʻa tonu ko ení ki he faʻahinga ʻoku nau ngāue ʻi he ngaahi Fale Fakatahaʻangá, mo e ngaahi ngāue meimei tatau pea tokoni ʻi he fakatamakí.

Malu ʻi he Lao ʻa Mōsesé

Ko e Lao ʻa Mōsesé naʻá ne ʻai ʻa e tuʻunga malú ko ha lao fakapuleʻanga ia ki he kakai ʻa e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, ko ha ʻIsileli naʻá ne langa ha fale naʻe pau ke ne fokotuʻu ki ai ha ʻā, ko ha holisi māʻulalo ʻi he funga ʻató. Koeʻuhi naʻe faʻa ʻalu hake ʻa e kakaí ki honau funga fale ʻato lafalafá, ko e ʻaá naʻá ne ʻai ke nau hao mei haʻanau tō. (1 Sam 9:26; Mt. 4:17) Kapau naʻe hoko ha fakatamaki koeʻuhi ko e ʻikai fai ki he lao ko eni fekauʻaki mo e tuʻunga malú, naʻe vakai hifo ʻa Sihova ʻoku halaia ʻa e tokotaha ʻoku ʻoʻoná.—Teu. 22:8.

Ko e mafai ʻo e Laó naʻe toe ngāueʻaki ia ki he lavea fakatupunga ʻe he fanga manú. Kapau naʻe tuiʻi ʻe ha pulu ha tokotaha ʻo ne mate, ko e tokotaha ʻoku ʻaʻaná naʻe pau ke ne tāmateʻi ʻa e pulú koeʻuhi ke malu ʻa e kakai kehé. Koeʻuhi naʻe ʻikai lava ke ne kai ʻa e kakanó pe fakatau atu ia ko ha kiki ki he niʻihi kehé, ko hono tāmateʻi ʻa e manu ko iá ko ha mole lahi. Tau pehē hili hono fakalaveaʻi ʻe he pulú ha tokotahá, naʻe ʻikai tokangaʻi ʻe he tokotaha ʻoku ʻaʻaná ʻa e monumanú. Ko e hā leva ʻe hokó? Kapau ʻe tāmateʻi ki mui ʻe he pulu tatau ha tokotaha, ko e pulú mo e tokotaha ʻoku ʻaʻaná naʻe pau ke tāmateʻi. Naʻe ʻai ʻe he lao ko iá ke toe tokanga ange ha taha pē ki heʻene monumanú.—Eki. 21:28, 29.

Naʻe toe fakaʻaiʻai ʻe he Laó ʻa hono ngāue totonu ʻaki ʻa e meʻangāué. Naʻe ngāueʻaki ʻe he kau ʻIsileli tokolahi ʻa e tokí ki he tā fefié. Kapau naʻe homo fāinoa atu ha mataʻi toki ʻo mate ai ha taha naʻe ofi ai, naʻe pau ke hola ʻa e tokotaha tā fefié ki ha kolo hūfanga. Naʻe fiemaʻu ke ne nofo ai pē kae ʻoua ke mate ʻa e taulaʻeiki lahí, ʻa ia ʻoku lava ke ʻuhinga iá ko ha tokotaha fakapō fāinoa naʻe fakamavaheʻi ia ʻi ha ngaahi taʻu mei hono fāmilí mo hono ʻapí. Ko e fokotuʻutuʻu ko iá naʻe akoʻi ai ki he puleʻangá ko e moʻuí ʻoku toputapu ia kia Sihova. Ko ha tangata naʻá ne maʻu ʻa e vakai ʻa e ʻOtuá ki he moʻuí naʻá ne tauhi lelei ʻene meʻangāué pea ngāueʻaki ia ʻi ha founga malu.—Nom. 35:5; Teu. 19:4-6.

ʻI he ngaahi lao ko iá, naʻe fakamahinoʻi ai ʻe Sihova ʻa ʻene loto ke ngāueʻaki ʻe heʻene kakaí ʻa e founga malu ʻi loto mo tuʻa ʻi he ʻapí. Ko e faʻahinga naʻa nau fakatupunga ʻa e mate mo e lavea ki he niʻihi kehé, naʻa mo e ʻi haʻane hoko fāinoá, naʻe pau ke nau fai ha tali kiate ia. Ko e fakakaukau ʻa Sihova ki he meʻa fekauʻaki mo e malú kuo ʻikai ke liliu. (Mal. 3:6) ʻOkú ne kei loto pē ke fakaʻehiʻehi ʻa e kakaí mei hono fakalaveaʻi kinautolu mo e niʻihi kehé. ʻOku tautefito ʻa e moʻoni ʻa e meʻá ni ʻi he taimi ʻoku tau langa ai mo tauhi ʻa e ngaahi fale kuo fakatapui ki heʻene lotu moʻoní.

Malu ʻi he Ngāue Langá

ʻOku tau vakai ki he langa mo hono tauhi ʻa e Fale Fakatahaʻangá, Holo ʻAsemipilií, mo e ngaahi vaʻá ko ha monū lahi ia. ʻOku lava ke leaʻaki ʻa e meʻa tatau ki he ngāue ʻoku tau fakahoko ʻi he tokoni ki he fakatamakí. ʻI he taimi kotoa pē, ʻoku tau loto ai ke fakahoko pōtoʻi ʻetau ngāué koeʻuhi ko e ʻikai ke tau potó, ʻo aʻu ki hono fai ha fanga kiʻi ngāue faingofuá ʻe lava ke fakatuʻutāmaki ia kiate kitautolu mo e niʻihi kehé. (Koh. 10:9) Ko e moʻoni, ʻi hono fakatupulekina ʻa e tōʻonga ʻo e ngāue ʻi he tuʻunga malú, ʻe lava ke tau hao ai mei he laveá.

ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ko e langilangi ʻo e fatutangata ʻa honau ivi; pea ko e teunga ʻo haʻa matuʻa ko e ʻulu hina.” (Pal. 20:29) Ko e mālohi fakatalavoú ʻoku fiemaʻu ia ki hono fakahoko ʻa e ngaahi ngāue mamafá. Pea ko e kau ngāue ʻulu hinaá—ʻa e faʻahinga ʻoku taukei ʻi he ngāue langá—ʻoku nau ala tonu ʻo fakaʻosiʻosi ʻa e ngāué pea toe ngāueʻaki ʻa e meʻangāué. Pea ko e faʻahinga ʻoku nau motuʻa he taimi ní naʻa nau ngāueʻaki ki muʻa ʻa honau ivi fakatalavoú ke lavaʻi ha ngāue mamafa. Kapau ko ha tokotaha ngāue pole foʻou koe, siofi ʻa e founga ngāue ʻa e kau ngāue taukeí, pea muimui ʻi heʻenau fakahinohinó. Kapau ʻokú ke loto ke ako, ko e fanga tokoua taukei ʻi he langá te nau akoʻi kia koe ʻa e meʻa lahi. ʻOku kau ki heni ʻa e founga malu ke ngāueʻaki ai ʻa e meʻangāue fakatuʻutāmakí pea mo hono hiki ʻa e ngaahi meʻa mamafá. Ko ia te ke ngāue lelei ai, malu mo fiefia.

Ko e kau ngāue ʻi ha feituʻu langá kuo pau ke nau tokanga maʻu pē. ʻOku liliu vave ʻa e ngaahi tuʻungá. ʻI he feituʻu naʻe kelekele fefeka ki muʻá, ʻoku ʻi ai nai ha luo he taimí ni. Ko e niʻihi kehe ʻo e kau ngāué naʻa nau fehikiʻaki nai ha tuʻunga, pe lauʻi papa, pe ko ha kane vali. Kapau ʻokú ke taʻetokanga, ʻe lavangofua ke ke lavea. ʻOku faʻa fiemaʻu ʻi he ngaahi lao ki he malú ke ngāueʻaki ʻe he kau ngāue he feituʻu langá ha meʻa maluʻi fakafoʻituitui. Ko e sioʻata maluʻi, tatā fefeka, mo e sū feʻungamālié ʻe lava ke ne maluʻi koe mei he fakatuʻutāmaki lahi ʻi ha feituʻu langa. Ka ʻe maluʻi pē koé kapau ʻokú ke tauhi ia ʻi ha tuʻunga lelei pea tui ia.

Neongo ʻoku hā faingofua ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue lahi, ko hono ngāueʻaki ʻi he tuʻunga malu mo pōtoʻí ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e ako mo hono ʻahiʻahiʻi. Kapau ʻoku ʻikai ke ke taukei ʻi ha meʻangāue ʻokú ke fiemaʻu, tala ia ki he tokoua ʻokú ne tokangaʻí. Te ne fokotuʻutuʻu ke akoʻi lelei koe. Ko e anga-fakanānaá, pe ʻiloʻi ho ngātangá ko ha ʻulungaanga lelei ia. Ko hono moʻoní, ko ha fiemaʻu ia ke ke hao ai ʻi haʻo fakalaveaʻi koe mo e niʻihi kehé ʻi he feituʻu langá.—Pal. 11:2.

Ko e tupuʻanga lahi ʻo e lavea ʻi he ngāue langá ko e tō. Ki muʻa ke ke kaka ʻi ha tuʻunga pe tuʻuʻanga, fakapapauʻi ʻoku malu ʻa e meʻa ko iá pea ʻi he tuʻunga lelei. Kapau ʻoku fiemaʻu ke ke ngāueʻaki ha tuʻuʻanga pe ʻi ha ʻato, ʻe fiemaʻu nai ʻe he fakahinohinó ke haʻi kiate koe ha leta pe haʻi ki he tuʻuʻangá ha maea. ʻEke ki he ʻovasia ngāué kapau ʻoku ʻi ai haʻo fehuʻi fekauʻaki mo e ngāue ʻi he ngaahi feituʻu māʻolungá.a

ʻI he fakautuutu ʻa e tokolahi ʻo e faʻahinga ʻoku nau tauhi kia Sihova ʻi māmani lahí, ko e fiemaʻu ai pē ia ke langa ʻa e ngaahi Fale Fakatahaʻanga mo e ngaahi fale kehe ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ke pouaki ʻa e lotu moʻoní. Ko e faʻahinga ʻoku nau tokangaʻi ʻa e ngāue ʻi he feituʻu langa Fale Fakatahaʻangá mo e ngaahi ngāue meimei tatau ʻoku fakafatongiaʻi kinautolu ke nau maluʻi ʻa e fanga sipi ʻofeina ʻa Sihova ʻoku nau ngāue ʻi heʻenau tatakí. (Ai. 32:1, 2) Kapau ʻokú ke maʻu ʻa e monū ke fakahinohino ho fanga tokoua mo e fanga tuofāfiné ʻi ha ngāue langa, ʻoua ʻaupito naʻa ngalo ʻa e mahuʻinga ʻo e tuʻunga malú. Fakapapauʻi ʻoku maʻa ʻa e feituʻú pea ʻikai ke felekeu. Fakahaaʻi ʻi he anga-lelei kae pau ʻa e ngaahi poini ʻi he tuʻunga malú ki he faʻahinga ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e fakamanatu. ʻOua ʻe fakaʻatā ʻa e fānaú pe kau ngāue taʻetaukeí ke nau hū ki he feituʻu ʻoku fakatuʻutāmakí. Tomuʻa ʻiloʻi ʻa e fakatamaki ʻe fehangahangai mo ha kau ngāue, pea teuʻi kinautolu ke nau ngāue ʻi ha tuʻunga malu. Manatuʻi, ko ʻetau taumuʻá ke ʻosi ʻa e ngāué ʻoku ʻikai ha lavea.

Ngafa ʻo e ʻOfá

Ko hono langa ʻa e ngaahi Fale Fakatahaʻanga mo e ngaahi fale kehe ʻoku ngāueʻaki ʻi he lotu moʻoní ʻoku kau ki ai ʻa e ngāue ʻa ia ʻoku lava ke fakatuʻutāmaki. Ko ia ai, ko e faʻahinga ʻoku kau ʻi he ngaahi ngāue ko iá kuo pau ke nau tokanga. ʻI he ʻapasiaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ko e talangofua ki he fakahinohino kuo fai ki he ngāué, pea ngāueʻaki ʻa e fakafuofua leleí, te ke hao ai mei he fakatuʻutāmakí pea malu foki ai ho kaungāngāué mei ha fakatamaki.

Ko e hā ʻa e taumuʻa tefito ʻo ʻetau tokanga lahi ki he tuʻunga malú? Ko e ʻofá. ʻIo, ko e ʻofa kia Sihová te ne ueʻi kitautolu ke tau koloaʻaki ʻa e moʻuí, ʻo hangē ko iá. Pea ko e ʻofa ki he kakaí ʻokú ne taʻofi kitautolu mei he fai taʻetokanga ha meʻa pē ʻe lava ke hoko ai ha fakatamaki kiate kinautolu. (Mt. 22:37-39) Ko ia ai, tau fai ʻetau lelei tahá ke tauhi ke “malu” ʻa e faʻahinga ʻi heʻetau ngāue langá.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Sio ki he puha “Founga ke Ngāue Malu Ai ʻAki ʻa e Tuʻungá” ʻi he peesi 30.

[Puha/​Fakatātā ʻi he peesi 30]

Founga ke Ngāue Malu Ai ʻAki ʻa e Tuʻungá

ʻI ha taʻu ki muí ni ʻi ʻAmelika, naʻe lavea ai ʻa e kau ngāue ʻe toko 160,000 tupu ʻi heʻenau tō mei ha tuʻunga. ʻIkai ko ia pē, naʻe mate ʻa e toko 150 nai ʻi he tō ko iá. Ko fē pē ʻokú ke nofo mo ngāue aí, ko ha ngaahi tataki eni ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke ke hao ai ʻi he tō mei ha tuʻungá.

◇ ʻOua ʻe ngāueʻaki ha tuʻunga fengataliaki pe maumau, pea ʻoua ʻe toe fakaleleiʻi ha tuʻunga pehē. Fakaʻauha ia.

◇ Ko e tuʻunga kotoa pē ʻoku ʻi ai ha mamafa feʻunga ʻoku lava ke ne matuʻuaki. Fakapapauʻi ko ho mamafá fakataha mo hoʻo meʻangāué mo e naunaú ʻoku ʻikai laka ia ʻi he meʻa ʻe matuʻuaki ʻe he tuʻunga ʻokú ke ngāueʻakí.

◇ Fokotuʻu hoʻo tuʻungá ʻi ha funga meʻa toka lelei mo fefeka. ʻOua ʻe fokotuʻu ia ʻi ha meʻa ʻoku ngaungaue, hangē ko ha tuʻuʻanga pe funga kane mo e puha.

◇ Hanga maʻu pē ki he tuʻungá ʻi he kaká pe hifó.

◇ ʻOua ʻe tuʻu pe tangutu ʻi he sitepu taupotu ki ʻolunga ʻo ha tuʻunga.

◇ ʻI hono ngāueʻaki ha tuʻunga ke kaka ai pe hifo mei ha ʻato pe funga meʻa ʻoku totonu ke fakalōloa ʻa e tuʻungá ke hope ʻaki ʻa e mita ʻe taha ʻi ʻolunga ʻi he ʻató pe funga meʻa ʻoku fakafalala ki aí. Taʻofi ʻa e vaʻe ʻo e tuʻungá mei haʻane heke ʻaki hono haʻi pe tuki ki ai ha lauʻi papa. Kapau ʻoku ʻikai lava ke ke ʻai ke tuʻu maʻu ʻa e tuʻungá ʻi he ongo founga ko iá, ʻai ke puke ia ʻe ha tokotaha lolotonga hoʻo kaká. Haʻi ke maʻu ʻa e funga tuʻungá ke taʻofi mei haʻane heke ki he tafaʻakí.

◇ ʻOua ʻe hili ha vaʻa papa ʻi he sitepu ʻo e tuʻungá.

◇ ʻI hoʻo hiki ho nimá mo e vaʻé lolotonga hoʻo ngāue ʻi ʻolungá, te ke ʻai nai ai ke ngaungaue ʻa e tuʻungá. ʻOua ʻe fai ha kakapa fakatuʻutāmaki pehē. ʻUnuakiʻi maʻu pē ʻa e tuʻungá ʻo fakatatau ki he fiemaʻú ke ofi ki hoʻo ngāué.

◇ Kapau kuo pau ke ke ngāueʻaki ha tuʻunga ʻi muʻa ʻi ha matapā ʻoku mapuni, fakapipiki ha fakaʻilonga ʻi he matapaá pea lokaʻi. Kapau ʻoku ʻikai lava ke lokaʻi, ʻai ha tokotaha leʻo ke ne fakatokanga ki he niʻihi kehe ʻoku fiemaʻu ke nau fou mai aí.

◇ Fakaʻatā ke kaka ʻa e toko taha pē ʻi ha tuʻunga tuku kehe kapau ʻoku faʻu ia ke kaka ai ha ongo meʻa ngāue ʻe toko ua.b

[Fakamatala ʻi lalo]

b Ko ha lisi ʻoku toe ʻi ai ʻa e ngaahi fakamanatu ki hono ngāueʻaki ʻa e tuʻungá ʻoku lava ke maʻu ia ʻi he ʻīsiu ʻo e Awake! ʻo ʻAokosi 8, 1999, peesi 22-24.

[Fakatātā ʻi he peesi 29]

Ko e Lao ʻa Mōsesé naʻe fiemaʻu ai ke ʻaaʻi ʻa e ngaahi funga ʻato lafalafá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share