Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti

AUGUST 7-13

CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | EZEKIELE 28-31

“Yehova Wangutumbika Ŵanthu wo Alekanga Kumusopa”

it-2 1136 ¶4

Turo

Kubwangandulika kwa Msumba. Pa nyengu yo Nebukadinezera wanguyukiya msumba wa Turo, mitu ya asilikali ŵaki yinguchita “maphala” chifukwa cha visoti vankhondu vo avwalanga ndipuso maphewa ngawu nangu “nganguchita viphata” chifukwa cha vinthu vo apinganga kuti akapangiyi vidya vankhondu. Chifukwa chakuti Nebukadinezera wangulonde “mphotu” yeyosi cha wati wathereska msumba wa Turo, Yehova wangulayizga kuti wamupasengi chuma cha Egipiti. (Ezek. 29:17-20) Josephus yo wakulemba mbiri ya Ayuda, wangukamba kuti asilikali anguchita nkhondu ndi msumba uwu kwa vyaka 13 (Against Apion, I, 156 [21]), ndipu venivi vinguchitisa kuti Ababiloni awini nkhondu. Mbiri yilongo umampha cha vo Nebukadinezera wanguchita kuti waŵathereski. Kweni vilongo kuti ŵanthu wo angubayika mucharu cha Turo ŵenga anandi ndipuso vinthu vinandi vingunangika ukongwa.—Ezek. 26:7-12.

it-1 698 ¶5

Egipiti, Aegipiti

Pakusanirika chinthu chinyaki cho pakulembeka mazu ngo ngakonkhosa vo vinguchitika muchaka cha 37 cha ulamuliru waku Nebukadinezera (588 B.C.E.) pa nyengu yo wakhumbanga kuyukiya Egipiti. Tiziŵa cha kuti mazu ngo akusaniya ngakamba za vinthu vo vinguchitika pa nkhondu chayiyu pamwenga vo asikali anguchita pavuli paki. Kweni nyengu yinyaki, Nebukadinezara wangulonde chuma cha Egipiti nge mphotu chifukwa chakuti Yehova wangumugwirisiya ntchitu kuti wathereski msumba wa Turo wo watinkhanga ŵanthu aku Chiuta.—Ezek. 29:18-20; 30:10-12.

g86 11/8 27 ¶4-5

Kumbi Titenere Kupereka Misonkhu Yosi?

Kuti timuki fumbu ili, tiyeni tiŵanaŵaniyi mo Mlengi walipiliya maboma nga ŵanthu ngo ngagwira ntchitu yo wakhumbanga. Vinthu vambula urunji vo ŵanthu aku Turo achitanga ndivu vinguchitisa Yehova kuti watumi ŵanthu anyaki kuti abwanganduwi msumba wawu. Kuti venivi vichitiki, Chiuta wangugwirisiya ntchitu gulu la nkhondu lanthazi la Ababiloni lo lalongozgekanga ndi fumu Nebukadinezara. Ababiloni angugwirisiya ntchitu vinthu vawu vinandi kuti awini nkhondu iyi. Ndichu chifukwa chaki Yehova wanguŵalipira pa ntchitu yo angugwira. Ukaboni waki usanirika pa Ezekiele 29:18, 19 po pakamba kuti: “Mwana wa munthu, Nebukadinezara, fumu ya Babiloni, yinguchitisa asilikali ŵaki kuti agwiri ntchitu yikulu yakuthereska Turo. . . Kweni iyu ndi asilikali ŵaki angulonde malipiru ngengosi cha pa ntchitu yo anguchita yakuthereska Turo. Mwaviyo, ivi ndivu Fumu ya Chilengedu Chosi, Yehova wakamba, ‘Ndiperekengi charu cha Egipiti kwaku Nebukadinezara, fumu ya Babiloni ndipu iyu watongi chuma chosi cha Egipiti ndipuso wazamulonda vinthu vinyaki vinandi. Vinthu venivi vijengi malipiru nga asilikali ŵaki.’”

Wo aŵerenga Bayibolu aziŵa umampha kuti Nebukadinezara wenga fumu yakujikuzga, yakujithemba kweniso wasopanga angoza. Babiloni ndipuso asilikali ŵaki atchukanga ukongwa chifukwa cha nkhaza zo achitiyanga akapolu ŵawu. Yehova wakondwanga cha ndi venivi, kweni wanguŵalipira mbwenu chifukwa cha ntchitu yo angugwira.

it-2 604 ¶4-5

Kufikapu

Munthu wakwamba kubuda ndipuso fumu ya Turo. Ŵanthu anguleka kuja akufikapu chifukwa cha ubudi wo unguza mucharu chifukwa cha munthu munyaki yo pakwamba wenga kuchanya nge mo Yesu wangukambiya pa Yohane 8:44 ndipuso nkhani yo ye muchaputala 3 cha buku la Chiyambo. Chinanga kuti nkhani yo ye pa Ezekiele 28:12-19, yikamba za “fumu ya ku Turo,” kweni yimiya mwana wauzimu waku Chiuta yo wangwamba kubuda. Chifukwa chakujikuzga, “fumu yinyaki ya ku Turo,” yajikambanga kuti ndi ‘chiuta’ kweniso “kerubi.” Kweniso munda wa Edeni pamwenga kuti munda waku Chiuta wo ukambika pa lemba ili, uyeruzgikiya ndi vo Bayibolu likamba vakukwasana ndi Satana Dyaboli yo wangujitukumuwa chifukwa cha kunyada ndipu wangujisambusa nge njoka mumunda wa Edeni. Satana mwenuyu wadanika so kuti “chiuta wa mugonezi wunu.”—1 Tim. 3:6; Chiy. 3:1-5, 14, 15; Chiv. 12:9; 2 Ŵakor. 4:4.

Fumu yinyaki ya ku Turo yajiwonanga kuti “njakutowa ukongwa,” “njazeru ukongwa” ndipuso “yingunangisapu kanthu cha” pa umoyu waki kutuliya po yikulengeke mpaka po yingunangiya. (Ezek. 27:3; 28:12, 15) Mazu nga pa lemba ili ngakamba za fumu yimoza cha kweni ngakamba mafumu ngosi ngo ngangulamuliyapu charu cha Turo. (Wonani so uchimi wakukwasana ndi “fumu yinyaki ya ku Babiloni” pa Yes. 14:4-20.) Venivi vimiya kukoliyana ko kwengapu pakati pa ufumu waku Solomoni mwana waku Davidi ndi mafumu nga ku Turo, pa nyengu yo ŵanthu a ku Turo anguwovya pa ntchitu yakuzenga nyumba yakusopiyamu yaku Yehova pa Phiri la Moriya. Pakwamba pengavi chiheni chechosi cho mafumu nga ku Turo ngachitiyanga Ayisraele wo ŵenga ŵanthu aku Yehova. (1 Ŵakar. 5:1-18; 9:10, 11, 14; 2 Mik. 2:3-16) Kweni pavuli paki, mafumu nganyaki ngosi nga ku Turo ngangwamba kuchitiya nkhaza ŵanthu aku Chiuta ndipu Yehova wangutuma mchimi Yoele, Amosi ndipuso Ezekiele kuti akaŵachenyi. (Yoele 3:4-8; Amosi 1:9, 10) Vo “mafumu nga ku Turo” kweniso vo Murwani mura waku Chiuta wanguchita, vilongo kuti tingachita vinthu mwakugomezgeka pakwamba kweni nyengu zinyaki tingayamba kunangisa asani taleka kuphwere.

AUGUST 14-20

CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | EZEKIELE 32-34

“Udindu Ukulu wa Mulonda”

it-2 1172 ¶2

Mulonda

Mazu ngo Ngamiya Chinthu Chinyaki. Yehova wangusankha achimi wo ateŵetiyanga nge alonda mu Yisraele (Yer. 6:17), ndipu nyengu zinyaki wayeruzgiyanga alonda asani wakhumba kukamba vinthu vinyaki. (Yes. 21:6, 8; 52:8; 62:6; Hos. 9:8) Nge alonda, achimi ŵenaŵa ŵenga ndi udindu wakutcheŵesa ŵanthu asani vinthu viheni vepafupi kuchitika ndipu ambikanga mulandu asani atondeka kutcheŵesa ŵanthu. Kweniso, asani ŵanthu atondeka kuvwiya vo alonda aŵatcheŵesa, mulandu wa ndopa wajanga pamutu pawu. (Ezek. 3:17-21; 33:1-9) Mchimi wambula kugomezgeka wayanananga waka ndi mlonda wachibulumutiya pamwenga galu wambula kubwentha.—Yes. 56:10.

w88 1/1 28 ¶13

Lutirizani Kupharazga Ufumu

Kanani Mulandu wa Ndopa

¹³ Udindu wo Akaboni aku Yehova ŵenawu wakutcheŵesa ŵanthu za cheruzgu chaku Chiuta cho chituza ungayanana waka ndi wo Ezekiele wenga nawu. Iyu wenga nge mulonda mu Yisraele. Iyu wenga ndi ntchitu yakutcheŵesa Ayisraele kuti Chiuta waŵalangengi asani aleka kusintha vakuchita vawu viheni. Asani mulonda watondeka kuŵatcheŵesa, ŵanthu aheni ŵenaŵa atingi alangikengi nadi ndi Yehova, kweni mulandu wa ndopa zawu watingi ujengi mbwenu pamutu pa mulonda wambula kugomezgeka mwenuyu. Yehova walongo mo watiyiwone nkhani yeniyi. Iyu watiti: “Ndikondwa cha ndi nyifwa ya munthu muheni, kweni ndikhumba kuti munthu muheni wasinthi nthowa yaki kuti waje ndi umoyu. Weniku! Weniku kunthowa zinu ziheni. Kumbi mufwiyengenji, imwi a munyumba ya Yisraele?”—Ezekiele 33:1-11.

AUGUST 21-27

CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | EZEKIELE 35-38

Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu

w88 9/15 24 ¶11

“Aziŵengi Kuti Ini Ndini Yehova”

¹¹ Wo angujaliya ku ukapolu ku Babiloni ŵati awere ku Yuda, charu cho chenga mahami kwa nyengu yitali chinguzija chanyata nge “munda wa Edeni.” (Ŵerengani Ezekiele 36:33-36.) Mwakuyanana waka, kwambiya mu 1919 Yehova wakwamba kuja ndi Akhristu akusankhika wo anguja nge malu ngo nganguja mahami kwa nyengu yitali ndipu pavuli paki anguja malu nganyata ngo ngamiya paradayisu wauzimu, yo wasazgapu “amzinda ukulu.” Mwaviyo, chifukwa chakuti paradayisu wauzimu wapangika ndi ŵanthu akupaturika, Mkhristu weyosi wakujipereka wakhumbika kugwiraku ntchitu yakutowesa paradayisu mwenuyu.—Ezekiele 36:37, 38.

AUGUST 28–​SEPTEMBER 3

CHUMA CHAKUTULIYA M’MAZU NGAKU CHIUTA | EZEKIELE 39-41

Kufufuza Fundu Zakuzirwa za M’Bayibolu

w89 8/15 14 ¶20

Kujula Nthowa Yakuwere ku Paradayisu

²⁰ Kumbi ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya vidya va nkhondu vo mitundu yazamusiya pavuli pa Aramagedoni? Palongo kuti pazamukuŵa ntchitu yikulu kweniso pazamuto nyengu yitali kuti vidya vosi vakofya venivi vizimaliyi limu kutuzgikapu. (Ezekiele 39:8-10) Ŵanthu wo azamutaskika pa nkhondu ya Aramagedoni azamuja ndi mwaŵi wakusintha vidya vinyaki va nkhondu vo vazamujapu kuti vije vakutowese charu.—Yesaya 2:2-4.