Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti
FEBRUARY 3-9
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 12-14
“Phanganu lo Lititikwaska”
it-1 522 ¶4
Phanganu
Phanganu lo Yehova Wanguchita ndi Abrahamu. Phanganu lo Yehova wanguchita ndi Abramu (Abrahamu) litenere kuti lingwamba kugwira ntchitu wati wayambuka msinji wa Efrate pakuluta ku Kenani. Dangu laku Mozesi linguzipangika pati pajumpha vyaka 430. (Aga. 3:17) Yehova wangukambiskana ndi Abrahamu pa nyengu yo wajanga ku Mesopotamiya kudera la Uru mucharu cha Alkadiya. Iyu wangumukambiya kuti watuwi kwenuku kuti waluti kucharu cho Chiuta watingi wamulongongi. (Machi. 7:2, 3; Chiya. 11:31; 12:1-3) Lemba la Chituwa 12:40, 41 (LXX) likamba kuti kukumaliya kwa vyaka 430 vo Ayisirayeli anguja ku Ijipiti ndipuso mucharu cha Kenani, Ayisirayeli wosi wo ŵenga akapolu angutuwa mu Ijipiti “pa zuŵa ili.” Venivi vilongo kuti yiwu angutuwa mu Ijipiti pa Nisani 14, 1513 B.C.E., zuŵa la Pasika. (Chitu. 12:2, 6, 7) Mwaviyo, Abrahamu watenere kuti wanguyambuka msinji wa Efrate pa Nisani 14, 1943 B.C.E., pakuluta ku Kenani. Viwoneka kuti penapa ndipu phanganu laku Abrahamu lingwambiya kugwira ntchitu. Chiuta wanguwoneke so kwaku Abrahamu wati wafika ku Sekemu mucharu cha Kenani ndipu wangumukonkhoske mwakuvwika umampha layizgu lakuti, “Ndazamupereka charu ichi ku mphapu yaku.” Venivi vingulongo kuti penga kukoliyana pakati pa phanganu lenili ndi vo Yehova wangulayizga mumunda wa Edeni, kweniso vinguvumbuwa kuti “mphapu” yeniyi yazamuja nge munthu ndipu yazamuwiya mu mkoka wa ŵanthu. (Chiya. 12:4-7) Pavuli paki, Yehova wangukonkhoska so mwakuvwika umampha fundu zinyaki zakukwaskana ndi malayizgu ngenanga, nge mo pakonkhoske pa Chiyambo 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.
w89 7/1 3 ¶4
Ntchifukwa Wuli Tikhumbika Kuziŵa Uneneska Wakukwaskana ndi Abrahamu?
Ili ndi layizgu lakuziziswa ukongwa, ndipu Abrahamu wanguvwa so layizgu lenili maulendu nganyaki ngaŵi. (Chiyambo 18:18; 22:18) Kuti wafiski layizgu ili, Chiuta wazamuyuska akumiya mabanja nga ŵanthu wo akufwa. Ŵanthu wo azamuyuskika azamutumbikika ukongwa, chifukwa anandi mwaku yiwu azamuja pacharu chapasi chakuyanana ndi Paradayisu yo Adamu wangutaya pakwamba. Pavuli paki ŵanthu ŵenaŵa azamusambizika kuti aziŵi vo angachita kuti alonde umoyu wamuyaya.—Chiyambo 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.
it-2 213 ¶3
Dangu
Malinga ndi kafukufuku, akaswiri anyaki akamba kuti asani ŵanthu aguliskana malu mu nyengu yakali, wakugula wakhumbikanga kuti wami pamalu ngamampha kuti wawoni malu ngosi kusazgapu mphaka zosi za malu ngo. Asani wakugula wakamba kuti, “Ndangawona,” ndikuti walongo kuti wazomereza. Ndimu so venge ndi Abrahamu. Yehova wachilayizga Abrahamu kuti wamupaskengi charu cha Kenani, wangumukambiya kuti wawoni vigaŵa vosi vinayi va charu ichi. Abrahamu wangukambapu cha kuti, “Ndangawona.” Panyaki wanguchita viyo chifukwa chakuti Chiuta wangukamba kuti charu cho wazakuchipereka ku mphapu yaki asani pajumpha nyengu. (Chiya. 13:14, 15) Yehova wangukambiya Mozesi yo wangusankhika kumiya Ayisirayeli kuti “wawoni” charu chosi. Mwaviyo, asani vachitikanga nadi viyo kuti munthu wangawonanga dankha malu ngosi wechendaguli, ndikuti vo Yehova wanguchita pakumulongo charu ichi Mozesi, vang’anamuwanga kuti Yehova waperekanga charu ichi mumanja mwa Ayisirayeli kuti alondi mwakulongozgeka ndi Yoswa. (Mara. 3:27, 28; 34:4; ŵanaŵaniyani so vo Satana wanguchita po wayesanga Yesu, vo vikonkhoskeka pa Mate. 4:8.) Penga so nthowa yinyaki yo ŵanthu alondiyanga malu kuti ngaje ngawu. Yiwu ayenderiyanga dankha charu chosi cho akhumba kulonda. (Chiya. 13:17; 28:13) Mabuku nganyaki nga mbiri yakali nge ndi viŵerengeru va vimiti va malu ngo ngagulisikanga.—Yeruzgiyani ndi Chiya. 23:17, 18.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
Mumalisengi Mphindanu Mwachanju
12 Abrahamu ndi Loti angumalisa mphindanu. Wosi ŵaŵi ŵenga ndi viŵetu ndipu aliska ŵawu apindananga za malu ngakuryisaku viŵetu vawu. Chifukwa chakuti Abrahamu wakhumbanga kumalisa mphindanu, wangumupaska mpata Loti kuti wayambi ndiyu kusankha malu ngo wangayanja kuchija. (Chiya. 13:1, 2, 5-9) Abrahamu wanguchita umampha ukongwa. Iyu wakhumbanga chimangu m’malu mwakujikondwesa. Kumbi vo wanguchita vinguluta paŵaka? Awa. Wati walekana ndi Loti, Yehova wangulayizga Abrahamu kuti wamutumbikengi. (Chiya. 13:14-17) Chiuta wazomerezengi cha kuti ateŵeti ŵaki asuzgiki chifukwa chakulondo fundu zaki kweniso chifukwa chakumalisa mphindanu mwachanju.
it-2 683 ¶1
Wasembi
Melekizedeki wenga fumu ya ku Salemu ndipuso wenga wasembi (ko·henʹ) wakuziziswa. Bayibolu likambapu cha vakukwaskana ndi mazina nga apapi ŵaki, zuŵa lo wanguwiya pamwenga lo wangufwiya. Udindu waki nge wasembi wanguchita kuhara kutuliya kwa apapi ŵaki cha, ndipu pengavi wasembi munyaki iyu wechendaje wasembi ndipuso pengavi yo wangusere mumalu mwaki. Melekizedeki wenga fumu kweniso wasembi. Udindu waki nge wasembi wenga wapachanya ukongwa kuluska asembi a fuku laku Levi. Tikamba viyo chifukwa chakuti Levi waperekanga chatchumi kwaku Melekizedeki, chifukwa Levi wenga weche mphapu yaku Abrahamu pa nyengu yo Abrahamu waperekiyanga chatchumi kwaku Melekizedeki kweniso pa nyengu yo wangutumbikiya Abrahamu. (Chiya. 14:18-20; Ahe. 7:4-10) Mwaviyo, fundu zosi izi zilongo kuti Melekizedeki wamiyanga Yesu Khristu, yo ‘ngwasembi kwamuyaya nge mo vinguŵiya ndi Melekizedeki.’—Ahe. 7:17.
FEBRUARY 10-16
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 15-17
“Ntchifukwa Wuli Yehova Wangusintha Zina Laku Abramu ndi Sarai?”
it-1 817
Kalema, Kusaniyana Vifukwa
Kweniso kanandi vo ŵanthu achita vija ndi masuzgu ngaki. Taŵanthu tosi tinangisa vinthu chifukwa cha ubudi wo tikuhara kutuliya kwaku Adamu. (Aro. 5:12; Sumu 51:5) Kweni Yehova wanangisa kanthu cha, “waziŵa umampha mo tikupangikiya, wakumbuka kuti te fuvu,” ndipuso ngwalisungu. (Sumu 103:13, 14) Chiuta wawonanga Nowa yo wenga wakugomezgeka kweniso wakuvwiya kuti “wenga wambula kalema pakati pa ŵanthu a mu mgonezi waki.” (Chiya. 6:9) Iyu wangukambiya Abrahamu kuti, “Yenda pamasu pangu ndipu uje wambula kalema.” (Chiya. 17:1) Chinanga kuti ŵanthu wosi yawa wenga ambula kufikapu ndipuso akufwa, kweni Yehova yo “wawona mumtima” waŵawonanga kuti alivi kalema. (1 Samu. 16:7; yeruzgiyani ndi 2 Ŵakaro. 20:3; 2 Miko. 16:9.) Iyu wangulamula Ayisirayeli kuti: “Muje ambula kalema pamasu paku Yehova Chiuta winu.” (Mara. 18:13; 2 Samu. 22:24) Iyu wangupereka Mwana waki wambula kalema (Ahe. 7:26) nge sembi yakuwombole ŵanthu. Pa chifukwa chenichi, iyu wangakamba ŵanthu wo ŵe ndi chivwanu kweniso akuvwiya kuti ‘mbarunji,’ pamwenga kuti mbambula kalema, pa nyengu yeniyo pe, walutirizga kuja Wakuyeruzga murunji kweniso wambula kalema.—Aro. 3:25, 26; wonani so pamitu yakuti INTEGRITY; PERFECTION.
it-1 31 ¶1
Abrahamu
Pangujumpha nyengu yitali kweniso ndipu aja ku Kenani vyaka pafupifupi 10, kweni Sara wenga wechendayambi kubala. Mwaviyo, iyu wangusachizga kuti wapereki Hagara yo wenga wantchitu waki munthukazi kuti Abrahamu wabaliyepu mwana. Abrahamu wangukoliyana navu. Mwaviyo, Yishumaele wanguwaku mu 1932 B.C.E., pa nyengu yo Abrahamu wenga ndi vyaka 86. (Chiya. 16:3, 15, 16) Pangujumpha so nyengu yitali. Mu 1919 B.C.E., pa nyengu yo Abrahamu wenga ndi vyaka 99, Yehova wangulamula kuti anthulumi wosi a munyumba yaku Abrahamu adumuliki nge chisimikizu chakuti wachita nayu phanganu lapade. Pa nyengu iyi ndipu Yehova wangumusinthiya zina Abramu kuti waje Abrahamu, chifukwa wangumukambiya kuti ‘wamupangengi kuja wisi wa mitundu yinandi.’ (Chiya. 17:5, 9-27; Aro. 4:11) Pati pajumpha kanyengu kamanavi, Abrahamu wangulondere angelu atatu wo awonekanga nge ŵanthu. Angelu yaŵa angulayizga kuti Sara wazamuja ndi nthumbu ndipu wazamubala mwana munthulumi. Yiwu angukamba kuti venivi vatingi vichitikengi mu chaka chakulondopu.—Chiya. 18:1-15.
w09 2/1 13
Kumbi Mazina Yanga Ngang’anamuwanji?
Chiuta wangusintha mazina nga ŵanthu anyaki ndi chilatu chakuti wafiski mauchimi nganyaki. Mwakuyeruzgiyapu, wangusintha zina lakuti Abramu lo ling’anamuwa kuti “Ada Akwezeka,” kuja Abrahamu, zina lo ling’anamuwa kuti “Ada Amitundu Yinandi.” Mwakukoliyana ndi vo zina laki ling’anamuwa, Abrahamu wanguja nadi wisi wa mitundu yinandi. (Chiyambo 17:5, 6) Ŵanaŵaniyani so zina laku Sarai, muwolu waku Abrahamu. Zina ili litenere kuti ling’anamuwa kuti “Mphindanu.” Iyu watenere kuti wangukondwa ukongwa Chiuta wati wamusintha zina kuja “Sara,” zina lo ling’anamuwa kuti “Nyinawu wa Mafumu.” Zina ili ndakwenere chifukwa iyu wenga nadi nyinawu wa mafumu.—Chiyambo 17:15, 16
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
it-1 460-461
Mbiri
Yehova wangukambiya Abramu (Abrahamu) kuti: “Ziŵa kuti mphapu yaku yamuja mucharu chaŵeni. Ndipu ŵanthu a mucharu cho, akuŵasambusa akapolu kweniso akuŵatambuzga kwa vyaka 400.” (Chiya. 15:13; wonani so Machi. 7:6, 7.) Venivi vingukambikiya limu Isaki yo wenga “mphapu” iyi wechendaweku. Hagara yo wenga wantchitu munthukazi wangubala Yishumaele mu 1932 B.C.E., ndipu Isaki wanguwaku mu 1918 B.C.E. (Chiya. 16:16; 21:5) Asani tingawere vuli vyaka 400 kutuliya pa nyengu yo Ayisirayeli angutuliya mu Ijipiti, nyengu yo anguleke ‘kutambuzgika’ (Chiya. 15:14), vititifikisa mu chaka cha 1913 B.C.E. Pa nyengu iyi, Isaki ndipu we ndi vyaka pafufupi 5. Viwoneka kuti pa nyengu iyi ndipu Isaki waleka konkha, kweniso ndipu wayambapu kali kuja nge “mulendu mucharu chaŵeni.” Iyu wangwamba kutambuzgika chifukwa Yishumaele “wamusekanga.” Pa nyengu iyi ndipu Yishumaele we ndi vyaka pafufupi 19. (Chiya. 21:8, 9) Mazuŵa nganu tingawona nge kuti palivi suzgu lelosi ndi vo Yishumaele wachitiyanga Isaki. Kweni kuchita viyo mu nyengu yakali yenga nkhani yikulu ukongwa. Tikamba viyo chifukwa cha mo Sara wavwiyanga pa nyengu yo Yishumaele wasekanga Isaki kweniso mo Chiuta wanguzomereze pemphu laku Sara kuti Hagara ndi mwana waki adikisiki. (Chiya. 21:10-13) Nkhani iyi yikukonkhoskeka umampha ukongwa mu Bayibolu. Venivi vilongo kuti Ayisirayeli angwamba kutambuzgika nadi mu nyengu yeniyi, nge mo uchimi ungukambiya limu kuti azamutambuzgika kwa vyaka 400 mpaka pa nyengu yo azamutuliya mu Ijipiti.—Aga. 4:29.
it-1 778 ¶4
Kutuwa mu Ijipiti
“Mu mgonezi wachinayi.” Kumbukani kuti Yehova wangukambiya Abrahamu kuti mu mgonezi wachinayi, mphapu yaki yazamuwere mucharu cha Kenani. (Chiya. 15:16) Mbiri yilongo kuti pa vyaka 430 kutuliya po phanganu lo Yehova wanguchita ndi Abrahamu lingwambiya kugwira ntchitu kufika po Ayisirayeli angutuliya mu Ijipiti, penga migonezi yakujumpha yinayi, chinanga kuti pa nyengu iyi ŵanthu ajanga ndi umoyu kwa vyaka vinandi ukongwa. Kweni Ayisirayeli anguja mu Ijipiti vyaka 215 pe. Mwaviyo, tingafiska kuŵerengese ‘migonezi yinayi’ kutuliya po Ayisirayeli anguserere mu Ijipiti. Mwakuyeruzgiyapu, tiyeni tiŵerengese fuku limoza la Ayisirayeli, fuku laku Levi: (1) Levi, (2) Kohati, (3) Amramu, ndipuso (4) Mozesi.—Chitu. 6:16, 18, 20.
FEBRUARY 17-23
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 18-19
“‘Wakuyeruzga wa Charu Chosi Chapasi’ Wangubwanganduwa Sodomu ndi Gomora”
“Wakuyeruzga wa Charu Chosi Chapasi” Nyengu Zosi Wachita Vinthu Mwaurunji
ABRAHAMU wangufumba kuti: “Kumbi wakuyeruzga wa charu chosi chapasi wachitengi vinthu vaurunji cha?” (Chiya. 18:25) Iyu wachifumba fumbu ili walongonga kuti wenga ndi chigomezgu kuti Yehova waperekengi cheruzgu mwaurunji ku ŵanthu a ku Sodomu ndi Gomora. Abrahamu waziŵanga kuti Yehova wangachita cha vinthu mwambula urunji, ‘mwakubaya munthu murunji pamoza ndi muheni.’ Abrahamu wanguŵanaŵanapu cha venivi. Pati pajumpha vyaka pafupifupi 400, Yehova wangukambiya Mozesi kuti wakambi zaku Iyu kuti: “Jarawi, ntchitu yaki njakufikapu, chifukwa nthowa zaki zosi zaurunji. Chiuta wakugomezgeka, yo nyengu zosi wachita vinthu mwaurunji. Iyu ndi murunji kweniso ngwakunyoloka.”—Mara. 31:19; 32:4.
Kuzizipizga—Kukunthiyapu ndi Chigomezgu
Pa nkhani yakuzizipizga, Yehova ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa. (2 Petu. 3:15) Mu Bayibolu mwe vakuchitika vinandi vo Yehova wangulongoliyapu kuti ngwakuzizipizga. (Nehe. 9:30; Yesa. 30:18) Pa nyengu yo Yehova wakhumbanga kunanga Sodomu, kumbi wanguchita wuli po Abrahamu wamufumbanga mafumbu? Chakwamba, Yehova wangumudumuliza cha Abrahamu pa nyengu yo walongoronga. Mumalu mwaki, wanguvwisiya mwakuzizipizga mafumbu ngosi ngo Abrahamu wangufumba kweniso vo wafipanga navu mtima. Chachiŵi, Yehova wangulongo kuti wavwisiyanga maŵanaŵanu ngaku Abrahamu chifukwa wawerezgangapu so vo Abrahamu wakambanga. Iyu wangumusimikiziya kuti wanangengi cha charu cha Sodomu chinanga mungasanirika ŵanthu 10 pe arunji. (Chiya. 18:22-33) Yehova ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani ya kuleka kukwiya liŵi kweniso kuzizipizga asani munthu walongoro!
w10 11/15 26 ¶12
Yehova ndi Fumu Yidu Yikulu!
12 Tisimikiza kuti pambula kuswera yapa Yehova walongongi kuti iyu ndi Fumu yanthazi ukongwa. Wazomerezengi cha kuti vinthu viheni vilutirizgi kuchitika mpaka muyaya ndipu tiziŵa umampha kuti tija mu mazuŵa ngakumaliya. Yehova wanguŵalekere cha ŵanthu wo achitanga vinthu viheni pa nyengu ya Chigumula. Wangubwanganduwa Sodomu ndi Gomora kweniso wanguthereska Farawo ndi asilikali ŵaki. Sisera ndi asilikali ŵaki kweniso Senakeribu ndi asilikali ŵaki a Asiriya angumaku cha kwaku Chiuta Wapachanya Ukongwa. (Chiya. 7:1, 23; 19:24, 25; Chitu. 14:30, 31; Ŵeru. 4:15, 16; 2 Ŵakaro. 19:35, 36) Mwaviyo, tingaja ndi chigomezgu kuti Yehova Chiuta waŵalekeriyengi cha ŵanthu wo anyoza zina laki kweniso wo atombozga Akaboni ŵaki. Kweniso, mu mazuŵa nganu titijiwone tija visimikizu va kuŵapu kwaku Yesu kweniso va kumala kwa mugonezi wunu.—Mate. 24:3.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
w88 5/15 23 ¶4-5
Walipu yo Wakuwonapu Chiuta?
Sonu ndipu tingavwisa chifukwa cho Abrahamu wangukambiskiyana ndi mungelu yo wanguvwala liŵavu la umunthu nge kuti wakambiskana ndi Yehova Chiuta. Mungelu uyu wanguwoneke kwaku Abrahamu ndipu wangumukambiya vinthu chayivu vo Chiuta wangumutuma. Ndichu chifukwa chaki Bayibolu likamba kuti “Yehova wangumuwoneke” Abrahamu.—Chiyambo 18:1.
Kumbukani kuti mungelu wangakamba mwachindunji uthenga wo watumika ndi Chiuta nge mo tingatumiziya uthenga ku munthu munyaki kuziya pa foni pamwenga pa wayilesi. Kuziŵa fundu yeniyi kungatiwovya kuti tivwisi mo Abrahamu, Mozesi, Manowa, ndipuso ŵanthu anyaki akambiskiyananga ndi angelu wo awonekanga ndi liŵavu la umunthu nge kuti akambiskana ndi Chiuta. Chinanga kuti yiwu afiskanga kuwona angelu ŵenaŵa ndipuso unkhankhu waku Yehova wo angelu yaŵa alongonga, kweni afiskanga cha kuwona Chiuta. Mwaviyo, venivi visuskana cha ndi vo wakutumika Yohane wangukamba kuti: “Palivi munthu yo wakuwonapu Chiuta chijaliyi.” (Yohane 1:18) Yiwu awonanga waka angelu, Chiuta cha.
Muwovyengi wo Asuzgika Maŵanaŵanu Kuti Akunthiyengepu
3 Loti wanguŵanaŵana umampha cha chifukwa wangusankha kuchija pakati pa ŵanthu a ku Sodomu wo achitanga mijalidu yiheni. (Ŵerengani 2 Peturo 2:7, 8.) Chigaŵa cha Sodomu chenga chakukhupuka, kweni Loti wanguwona cho chingukweza pusi muchanya wati wasamiya kwenuku. (Chiya. 13:8-13; 14:12) Panyaki muwolu waki wanguleka kuvwiya Yehova chifukwa wayiyanjanga ukongwa tawuni ya Sodomu pamwenga ŵanthu a mutawuni iyi. Iyu wangufwa Chiuta wati wawisa motu ndi mya yamotu mutawuni yeniyi. Ŵanaŵaniyani so ŵana anthukazi ŵaŵi aku Loti. Yiwu atingi atoranengi ndi anthulumi wo angubayika mutawuni ya Sodomu. Loti wangusiya nyumba yaki ndi chuma chaki ndipu chakuŵaŵa ukongwa chenga chakuti muwolu waki wangufwa. (Chiya. 19:12-14, 17, 26) Pa nyengu yakusuzga yeniyi, kumbi Yehova wanguvuka nayu Loti chifukwa cha vidazi vo wanguchita? Awa.
FEBRUARY 24–MARCH 1
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHIYAMBO 20-21
“Nyengu Zosi Yehova Wafiska vo Walayizga”
Chiuta Wangumudana Kuti “Nyinawu wa Mafumu”
Kumbi Sara wengavi chivwanu chifukwa chakuti wanguseka? Awa. Bayibolu likamba kuti: “Chifukwa cha chivwanu, Sara wangulonde nthazi yakume nthumbu, chinanga kuti nyengu yaki ndipu yajumphapu, pakuti wanguwona kuti Mweniyo wangulayizga ngwakugomezgeka.” (Aheberi 11:11) Sara wamuziŵanga Yehova. Waziŵanga kuti Chiuta wafiska layizgu lelosi lo wakamba. Tosi tikhumbika kuja ndi chivwanu chikulu nge chaku Sara. Tingachita umampha kusambira Bayibolu kuti timuziŵi umampha Chiuta. Asani tichitengi viyo, tiwonengi kuti Sara wangunangisa cha kuja ndi chivwanu chaviyo. Yehova ngwakugomezgeka nadi. Iyu wafiska layizgu losi lo wakamba ndipu nyengu zinyaki wachita viyo munthowa zo zingachitiska kuti tiseki chifukwa cha kuzizwa.
“VWIYA MAZU NGAKI”
Pa nyengu yo Sara wenga ndi vyaka 90 wangukondwa ukongwa chifukwa vo wapenjanga kwa umoyu waki wosi vinguchitika. Iyu wangubaliya Abrahamu mwana munthulumi. Pa nyengu iyi, Abrahamu wenga ndi vyaka 100. Abrahamu wangumudana zina lakuti Yisaki, pamwenga kuti “Kuseka,” nge mo Chiuta wangukambiya. Sara wenga wakufoka, kweni watenere kuti wamwemwetiyanga po wakambanga mazu yanga: “Chiuta wandisekesa ini; weyosi yo wavwengi wasekengi nani.” (Chiyambo 21:6) Tikayika cha kuti Sara wangukondwa kwa umoyu waki wosi ndi mphasu yo Yehova wangumupaska mwakuziziswa. Kweni mphasu iyi yinguchitisa kuti waje ndi udindu ukulu.
Yisaki wati wafika vyaka vinkhondi, apapi ŵaki anguchita phwandu pa zuŵa lo angumulumuriya. Kweni chinthu chinyaki chenga umampha cha. Bayibolu likamba kuti Sara “wawonanga” chinthu chinyaki cho chamusuzganga. Yishumaele mwana waku Hagara yo wenga ndi vyaka 19, wanyozanga Yisaki. Vo Yishumaele wachitanga kwenga kuseŵe ŵaka cha. Chiuta wangukambiya wakutumika Paulo kulemba kuti vo Yishumaele wachitanga kwenga kutombozga. Sara wanguwona kuti vo Yishumaele wachitanga vatingi viŵikengi umoyu wa mwana waki pangozi. Chinanga kuti Yisaki wenga mwana waki, kweni Sara wanguziŵa kuti mwana uyu wenga ndi udindu ukulu wakuwovya kuti chilatu chaku Yehova chifiskiki. Mwaviyo wanguchita chiganga ndipu wangukambiskana ndi Abrahamu. Iyu wangumupempha kuti wamudikisi Hagara ndi Yishumaele.—Chiyambo 21:8-10; Agalatia 4:22, 23, 29.
Kumbi Abrahamu wanguchita wuli? Bayibolu likamba kuti: “Kweni vo [Sara] wangukamba vakukwaskana ndi mwana waki vingumukwiyisa ukongwa Abrahamu.” Iyu wamuyanjanga ukongwa Yishumaele ndipu wangutondeka kujiko pa nkhani iyi. Kweni Yehova wawonanga vosi vo vachitikanga ndipu wanguseleriyapu. Bayibolu likamba kuti: “Kweni Chiuta wangukambiya Abrahamu kuti: ‘Leka kukwiya chifukwa cha vo Sara wakamba vakukwaskana ndi munyamata yo pamoza ndi kapolu waku munthukazi. Vwiya mazu ngaki, pakuti yo yazamudanika mphapu yaku yazamutuwa mwaku Yisaki.’” Yehova wangusimikiziya Abrahamu kuti Hagara ndi Yishumaele waŵaphweriyengi. Abrahamu wanguvwiya.—Chiyambo 21:11-14.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
wp17.3 12, mazu ngamumphata
“Ndiwi Munthukazi Wakutowa Ukongwa”
Sara wenga mzichi waku Abrahamu. Yiwu apambananga anyinawu kweni awuskewu ŵenga amoza, a Tera. (Chiyambo 20:12) Chinanga kuti nthengwa zaviyo zakwenere cha mazuŵa nganu, kweni titenere kukumbuka mo vinthu venge pa nyengu iyi. Yapa ndipu pajumpha nyengu yitali cha kutuliya po Adamu ndi Eva angutayiya umoyu wakufikapu. Chifukwa chakuti umoyu wawu wenga wamampha, chinanga ŵanthu atolani pa ubali, ŵana abalikanga ambula masuzgu. Kweni pati pajumpha vyaka 400, ŵanthu angwamba kuja umoyu ufupi nge mo viliri sonu. Pa nyengu iyi, Chiuta wangupereka dangu lakuti ŵanthu atenere cha kutorana pa ubali.—Ŵalevi 18:6.
w89 7/1 20 ¶9
Abrahamu Ntchakuwoniyapu Chamampha ku Ŵanthu Wosi wo Akhumba Kuja pa Ubwezi ndi Chiuta
9 Chifukwa cha chivwanu, Abramu wanguchita so chinthu chinyaki. Nkhani iyi yikamba kuti: “Iyu wanguzenge Yehova jotcheru pamalu ngeningo.” (Chiyambo 12:7) Venivi viwoneke limu kuti wangupereka sembi ya nyama, chifukwa mazu nga Chiheberi ngo ngafwatulika kuti “jotcheru” ngang’anamuwa “malu ngakuperekiyapu sembi.” Pati pajumpha nyengu, Abramu wanguchita so venivi muvigaŵa vinyaki va charu cho. Kweniso ‘wangudaniya pa zina laku Yehova.’ (Chiyambo 12:8; 13:18; 21:33) Mazu nga Chiheberi ngakuti “kudaniya pa zina” ngangang’anamuwa so kuti “kumemeza (kupharazga) zina.” Ŵanthu a mubanja laku Abramu kweniso ŵanthu a ku Kenani atenere kuti amuvwanga wachipharazga mwachiganga zina laku Chiuta lakuti Yehova. (Chiyambo 14:22-24) Mwakuyanana waka, wosi wo akhumba kuja paubwezi ndi Chiuta mazuŵa nganu atenere kudaniya pa zina laki mwachivwanu. Venivi visazgapu kupharazga pakweru, vo ving’anamuwa kuti “nyengu zosi tiperekengi sembi yakulumba kwaku Chiuta, yo ntchipasu cha milomu yidu yo yizomereza zina laki pakweru.”—Aheberi 13:15; Aroma 10:10.