Ŵara Achikhristu ‘Agwira Nasi Nchitu Kuti Tikondwengi’
‘Titeŵete pamoza namwi kuti muje ndi chimwemwi.’ —2 ŴAKOR. 1:24.
1. Nchinthu wuli cho chinguchitiska kuti Paulo wakondwi ndi Akhristu a ku Korinte?
M’CHAKA cha 55 C.E., wakutumika Paulo wenga mumsumba wa Troa, ndipu wanguleka cha kuŵanaŵaniya za abali achikhristu a ku Korinte. Kukwambiriya kwa chaka chenichi, Paulo wanguvwa kuti abali ayambananga ndipu ivi vingumuŵaŵa ukongwa. Chifukwa cha chanju, wanguŵalembe kalata kuti aleki vo achitanga. (1 Ŵakor. 1:11; 4:15) Iyu wangutuma so Tito yo wapharazganga nayu limoza, kuti wakawoni vo vachitikanga ndipu pavuli paki wakawe kuti wazimukambiyi vo wawona. Mwaviyo, Paulo walindizganga Tito ku Troa ndipu wakhumbisiskanga kuvwa mo Akhristu a ku Korinte anguchitiya ŵati alonde kalata yo. Paulo wanguguŵa chifukwa Tito wanguza cha kuzimukambiya. Nanga Paulo wanguchitanji? Iyu wanguluta ku Makedonia, ndipu pati pajumpha nyengu wangukumana ndi Tito, ivi vingumukondwesa ukongwa. Tito wangumukambiya kuti abali wo ŵenga ku Korinte anguvwiya vo Paulo wangulemba mu kalata ndipu akhumbisiskanga kukumana nayu. Paulo wati wavwa venivi, ‘wangukondwa ukongwa.’—2 Ŵakor. 2:12, 13; 7:5-9.
2. (a) Kumbi Paulo wanguŵalembiyanji Akhristu a ku Korinte pa nkhani ya chivwanu ndipuso chimwemwi? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?
2 Pati pajumpha nyengu yimanavi, Paulo wanguŵalembe so kalata yinyaki. Iyu wangukamba kuti, ‘titufuliyengi pa chivwanu chinu cha, kweni titataliyi [titeŵete] ifwi pamoza namwi kuti muje ndi chimwemwi; pakuti mu chivwanu chinu mutuma gwa!’ (2 Ŵakor. 1:24) Kumbi Paulo wang’anamuwanganji penapa? Kumbi mazu ngenanga, ngangaŵawovya wuli ŵara achikhristu mazuŵa nganu?
CHIVWANU NDIPUSO CHIMWEMWI CHIDU
3. (a) Kumbi Paulo wang’anamuwanganji po wangulemba kuti, “Mu chivwanu chinu mutuma gwa”? (b) Kumbi mazuŵa nganu, ŵara alondo wuli vo Paulo wachitanga?
3 Paulo wanguzumbuwa vinthu viŵi vakukhumbika ukongwa pa kusopa kwidu, chivwanu ndipuso chimwemwi. Kumbukani kuti pa nkhani ya chivwanu wangulemba kuti, “Titufuliyengi pa chivwanu chinu cha, . . . pakuti mu chivwanu chinu mutuma gwa!” Wachikamba mazu yanga, Paulo walumbanga Akhristu a ku Korinte kuti ŵenga ndi chivwanu chakukho chifukwa chaku iyu cha pamwenga ŵanthu anyaki cha, kweni chifukwa chaku yiwu ŵeneku. Paulo wanguwona kuti wengavi chifukwa chakujaliya ndi mtufu pa chivwanu cha abali ŵaki ndipu wengavi maŵanaŵanu ngeningo. Wenga ndi chigomezgu chakuti abali achikhristu ŵenga akugomezgeka ndipu akhumbisiskanga kuchita vinthu vakwenere. (2 Ŵakor. 2:3) Mazuŵa nganu, ŵara achita vo Paulo wachitanga, akayikiya cha chivwanu cha abali ŵawu ndipuso chilatu chawu pakuteŵete Chiuta. (2 Ŵat. 3:4) M’malu mwakupangiya mpingu marangu ngakusuzga, ŵara atenere kulondo fundu za m’Malemba ndipuso ulongozgi wakutuliya ku gulu laku Yehova. Mazuŵa nganu, ŵara achita mtufu cha pa chivwanu cha abali ŵawu.—1 Pet. 5:2, 3.
4. (a) Kumbi Paulo wang’anamuwanganji po wangulemba kuti, ‘Titeŵete pamoza namwi kuti muje ndi chimwemwi’? (b) Kumbi mazuŵa nganu ŵara alondo wuli vo Paulo wachitanga?
4 Paulo wangukamba so kuti: ‘Titeŵete pamoza namwi kuti muje ndi chimwemwi.’ Mazu yanga ngang’anamuwa kuti wakambanga zaku iyu ndipuso abali wo wateŵetiyanga nawu limoza. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Mukalata yaki, Paulo wangukumbuska Akhristu a ku Korinte za abali ŵaŵi wo wateŵetiyanga nawu limoza po wangulemba kuti: “Yesu . . . wakumemezeke mwinu ndi ifwi, nadi ndi Silvano, Timote ndi ini.” (2 Ŵakor. 1:19) Kusazgiyapu pa venivi, nyengu zosi asani Paulo walemba makalata ngaki wagwiriskiyanga nchitu mazu ngakuti “ŵanchitu ŵanyangu.” Iyu wakambanga za Akhristu anyaki wo wateŵetiyanga nawu limoza nge Apolo, Akula, Priskila, Timote, Tito ndi anyaki. (Ŵar. 16:3, 21; 1 Ŵakor. 3:6-9; 2 Ŵakor. 8:23) Mwaviyo, pakukamba kuti: ‘Titeŵete pamoza namwi kuti muje ndi chimwemwi,’ Paulo wasimikiziyanga abali a ku Korinte kuti iyu ndipuso Akhristu wo wapharazgiyanga nawu limoza, akhumbanga kuchita chechosi cho atingi afiskengi kuti ŵanthu wosi mumpingu ajengi mwakukondwa. Mazuŵa nganu, ŵara achikhristu akhumbisiska kuti achitengi so viyo. Yiwu ayesesa kuwovya abali ŵawu kuti ‘ateŵetiyengi Yehova mwakukondwa.’—Sumu 100:2; Ŵaf. 1:25.
5. Kumbi tikambiskanengi kwamuka kwa fumbu nili, nanga tikhumbika kuŵanaŵaniyanji?
5 Pambula kuswera yapa, abali ndi azichi a m’vigaŵa vakupambanapambana pacharu chosi, angufumbika kuti, “Kumbi ndi mazu nanga pamwenga vakuchita va ŵara, vo vitikuchitiskani kuti mujengi mwakukondwa?” Po tiŵanaŵaniya fundu zo Akhristu anyidu angumuka, wonani fundu zawu ndipu yeruzgiyani ndi vo mwatingi mumukengi. Kusazgiyapu pa venivi, tiyeni tosi tiŵanaŵaniyi vo tingachita kuti tiwovyi ŵanthu mumpingu kuti ajengi mwakukondwa.a
“TAUZGANI PERSIDA, NKHWANJIWA YO”
6, 7. (a) Kumbi abali alondo wuli vo Yesu, Paulo ndi ateŵeti anyaki aku Chiuta achitanga? (b) Nchifukwa wuli abali akondwa ukongwa asani tizumbuwa mazina ngawu?
6 Abali ndi azichi ŵidu anandi akamba kuti akondwa ukongwa asani ŵara afwatuka nawu. Yiwu alondo vo Davidi, Elihu ndipuso Yesu anguchita. (Ŵerengani 2 Samuele 9:6; Jobu 33:1; Luka 19:5.) Ateŵeti aku Yehova ŵenaŵa, angulongo kuti ayanjanga munthu weyosi pakuyija, mwakuzumbuwa mazina nga ateŵeti anyawu. Paulo nayu waziŵanga kuti kuzumbuwa mazina nga Akhristu anyaki ndipuso kungagwiriskiya nchitu kwenga kwakukhumbika. Iyu wangumaliza kalata yaki mwakupereka moni kwa abali ndi azichi akujumpha 25 ndipu wanguzumbuwa mazina ngawu nge mo wanguchitiya ndi Persida, muzichi wachikhristu yo Paulo wangukamba kuti: “Tauzgani Persida, nkhwanjiwa yo.”—Ŵar. 16:3-15.
7 Ŵara anyaki, aluwa mazina nga abali ndi azichi. Kweni asani atesesa kungakumbuka, vija nge akambiya abali ndi azichi ŵawu kuti ndimwi ‘akukhumbika ukongwa kwaku ini.’ (Chit. 33:17) Abali angakondwa ukongwa asani ŵara azumbuwa mazina ngawu pa nyengu yo apereka ndemanga pa sambiru la Chigongwi cha Alinda pamwenga pa maunganu nganyaki.—Yeruzgiyani ndi Yohane 10:3.
‘WATAKATAKIYA UKONGWA MU AMBUYA’
8. Kumbi ndi nthowa niyi yakukhumbika ukongwa yo Paulo wangulongole kuti walondonga vo Yehova ndi Yesu achita?
8 Paulo wangulongo kuti waŵanaŵaniyanga anyaki mwa kuŵalumba kutuliya pasi pa mtima, ndipu kuchita venivi ndi nthowa yinyaki yakuchiskiya Akhristu anyidu kuti akondwengi. Venivi ndivu so Paulo wangulemba mukalata yaki, yo wangukambamu kuti wakhumbisiskanga kuteŵete abali ŵaki kuti akondwengi. Ndipu wangulemba kuti: “Kukondwa kwangu nkhukuru paku imwi.” (2 Ŵakor. 7:4, NW) Mazu ngakulumba ngenanga ngatenere kuti ngangukondwesa mitima ya abali a ku Korinte. Paulo wangukamba so mazu ngenanga ku mipingu yinyaki. (Ŵar. 1:8; Ŵaf. 1:3-5; 1 Ŵat. 1:8) Paulo wati wazumbuwa Persida mukalata yo wangulembe mpingu wa ku Roma, wangukamba so kuti: ‘Mweniyo watakatakiya ukongwa mu Ambuya.’ (Ŵar. 16:12) Mazu yanga ngatenere kuti ngangumukondwesa ukongwa muzichi wakugomezgeka mwenuyu! Paulo walumbanga Akhristu anyaki chifukwa walondonga vo Yehova ndi Yesu achita.—Ŵerengani Marko 1:9-11; Yohane 1:47; Chiv. 2:2, 13, 19.
9. Nchifukwa wuli abali ndi azichi akondwa mumpingu asani ŵara atiŵalumba?
9 Mazuŵa nganu ŵara nawu awona so kuti kuwonga abali nkhwakukhumbika ukongwa. (Nthanthi 3:27; 15:23) Asani ŵara awonga m’bali pamwenga muzichi, ndikuti atimukambiya kuti: ‘Tiwona vo muchita, titikuyanjani ukongwa.’ Kukamba uneneska, abali ndi azichi akhumbira kuvwa mazu ngakuchiska nga ŵara. Mzichi munyaki wa vyaka vakujumpha 50 wangukamba kuti: “Ko ndigwira nchitu, kanandi atindilumba cha. Ŵanthu atanjana cha kweniso kwe umoyu wa maphara. Mwaviyo, ndichiskika ndipuso ndikondwa ukongwa asani ŵara atindiwonga chifukwa cha vo ndachita mu mpingu. Vitindichitiska kuti ndijivwengi kuti Ada akuchanya atindiyanja.” Mubali munyaki yo walera yija ŵana ŵaŵi nayuso wangujivwa viyo. Mura munyaki mu mpingu wangumuwonga kutuliya pasi pa mtima. Kumbi venivi vingumukwaska wuli? Iyu wangukamba kuti: “Mazu ngo mura yo wangukamba, ngangundichiska ukongwa!” Kukamba uneneska, abali ndi azichi achiskika ukongwa ndipuso akondwa asani ŵara atiŵalumba kutuliya pasi pamtima. Ivi, vingaŵawovya ukongwa kuti alutirizgi kwenda munthowa yakuluta ku umoyu “kwambura kuvuka.”—Yes. 40:31.
‘LISKANI MPINGU WAKU CHIUTA’
10, 11. (a) Kumbi ŵara angalondo wuli vo Nehemiya wanguchita? (b) Kumbi ŵara angachita wuli kuti achiski abali ndi azichi pa maulendu ngauliska?
10 Kumbi ndi nthowa niyi yakukhumbika ukongwa yo ŵara alongore kuti atanja abali achikhristu ndipuso atovya kuti ŵanthu mumpingu ajengi mwakukondwa? Yiwu ndiwu atamba kuchitapu kanthu kuti awovyi ŵanthu wo akhumbika kuchiskika. (Ŵerengani Machitidu 20:28.) Asani ŵara achita viyo, ndikuti alondo vo ateŵeti akugomezgeka aku Chiuta a munyengu yakali achitanga. Mwakuyeruzgiyapu, wonani vo mteŵeti wakugomezgeka Nehemiya wanguchita wati wawona kuti abali ŵaki anyaki achiyuda alopwa pakuteŵete Yehova. Bayibolo likamba kuti, iyu wangusoka mwaliŵi ndi kuŵachiska. (Neh. 4:14) Mazuŵa nganu, ŵara achita so viyo. Yiwu ‘asoka’ mwaliŵi kuti awovyi abali ŵawu achikhristu kuja ndi chivwanu chakukho. Kuti achiski weyosi pakuyija, aluta munyumba za abali ndi azichi asani nkhwamachitika. Pa nyengu ya maulendu ngauliska ngenanga, yiwu akhumbika kuchiŵapaska “chawezi chamzimu,” pamwenga kuti kuŵachiska. (Ŵar. 1:11) Nchinthu wuli chingawovya ŵara kuti achitengi viyo?
11 Ŵara ŵechendaluti ku maulendu ngauliska, akhumbika dankha kuŵanaŵana za munthu yo akhumba kulutaku. Kumbi ndi masuzgu wuli ngo wakumana nangu? Kumbi ndi fundu nizi zo zingachimuwovya? Kumbi ndi lemba nili pamwenga nkhani ya m’Bayibolo yo yingakoliyana ndi masuzgu ngaki? Kuŵanaŵaniya fundu zenizi kungawovya ŵara kuti akakambiskani vinthu vakovya ndi m’bali pamwenga muzichi yo apukwa. Pa ulendu wauliska, ŵara avwisiya ukongwa asani abali ndi azichi ŵawu akonkhoska vo akumana navu. (Yak. 1:19) Mzichi munyaki wakukamba kuti: “Uchiskika ukongwa asani ŵara avwisiya ndi mtima wosi vo ukamba.”—Luka 8:18.
12. Kumbi mbayani wo akhumbika kuchiskika mumpingu, nanga nchifukwa wuli?
12 Kumbi mbayani wo ayanduwa ndi maulendu ngauliska? Paulo wanguchiska ŵara achikhristu kuti, ‘phweriyani . . . mskambu wosi.’ Mbuneneska, wosi mumpingu akhumbika kuchiskika kusazgapu apharazgi kweniso apayiniya wo ateŵete chaka ndi chaka mwakugomezgeka. Nchifukwa wuli akhumbika kuchiskika ndi aliska achikhristu? Chinanga kuti ŵe paubwezi wakukho ndi Chiuta, nyengu zinyaki Akhristu ŵenaŵa, akumana ndi masuzgu ngakulu m’charu chiheni ichi. Kuti tikonkhoski chifukwa cho ateŵeti aku Chiuta ŵenaŵa akhumbikiya kuchiskika ndi abali achikhristu, tiyeni tiwoni dankha vo vinguchitikiya Fumu Davidi.
“ABISHAI . . . WANGUMOVYA”
13. (a) Kumbi Ishibibenobo wakhumbanga kubaya Davidi wati wawonanji? (b) Nchinthu wuli cho chinguwovya Abishai kuti wataski Davidi?
13 Pati pajumpha ŵaka nyengu yimanavi Davidi wati wasankhika kuti waje fumu, wangulimbana ndi Goliati, wa fuku la Refaimu, gulu la vinkhara. Davidi wangulongo chiganga ndipu wangubaya chinkhara cho. (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Mik. 20:5, 8) Pati pajumpha vyaka vinandi, Davidi wangulimbana ndi chinkhara chinyaki so panyengu yo wachitanga nkhondu ndi Afilisti. Chinkhara cho chadanikanga kuti, Ishibibenobo ndipu chenga cha fuku la Refaimu. (2 Sam. 21:16) Panyengu iyi, chinkhara ichi chinguja kamanavi kubaya Davidi. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti Davidi wengavi chiganga cha, kweni nthazi zaki ndizu zingumala. Bayibolo likamba kuti: “Nthazi zaku Davidi zamaranga” pamwenga kuti wanguvuka. Ishibibenobo wati wawona kuti Davidi wavuka, “wanguŵanaŵana kuti wabayi Davidi.” Kweni chinkhara cho chechendaponyi chidya chaki paku Davidi, “Abishai mwana waku Zeruya wangumovya, wangukoso Mufilisti ndi kumubaya.” (2 Sam. 21:15-17) Davidi wangupona mu mulomu mwa nkharamu! Davidi watenere kuti wanguwonga ukongwa kuti Abishai wajanga masu nyengu zosi ndipu wangumuwovya mwaliŵi po umoyu waki wenga pa ngozi. Kumbi tisambiranji pa nkhani iyi?
14. (a) Kumbi tingachita wuli kuti timalani ndi masuzgu nga nge vinkhara? (b) Kumbi ŵara angawovya wuli ŵanthu kuti aje so ndi nthazi ndipuso likondwa? Kambani chakuyeruzgiyapu.
14 Pacharu chosi chapasi, ŵanthu aku Yehova apharazga chinanga kuti akumana ndi masuzgu ngo Satana ndi ŵanthu ŵaki achitiska. Anyaki aku isi tikumana ndi masuzgu ngakulungakulu nga nge vinkhara, kweni tilimbana nangu ndipu tipunda chifukwa chakuti tigomezga ukongwa Yehova. Kweni nyengu zinyaki, kulimbana ndi masuzgu nga m’charu ichi kwanyengu yitali kutitivukisa ndipuso kutitigongowesa. Pa nyengu yo tavuka, kungaja kwambula kusuzga kuwere vuli chifukwa cha masuzgu ngo nyengu zinyaki tatingi timalanengi nangu umampha. Asani ŵara angapereka chovyu pa nyengu iyi, chingawovya kuti tiyambi so kukondwa ndipuso kuti tije ndi nthazi nge mo anandi awovyekiyapu. Mpayiniya munyaki wa vyaka vakujumpha 60 wangukamba kuti: “Mu vyaka vakuvuli, ndatamanga ndipu asani ndaluta mu uteŵeti ndavukanga ukongwa. Mura munyaki wati wawona kuti ndengavi nthazi, wanguza kuzikambiskana nani fundu zakuchiska ukongwa za m’Bayibolo. Ndingugwiriskiya nchitu masachizgu ngo m’bali yo wangukamba ndipu ngangundiwovya.” Iyu wangukamba so kuti: “M’bali mwenuyu ngwamampha chifukwa wanguziŵa kuti ndengavi nthazi ndipu wangundiwovya!” Nchinthu chakuchiska ukongwa kuziŵa kuti te ndi ŵara wo aja masu nyengu zosi, wo achita vinthu nge Abishai ndipu mbakunozgeka ‘kutiwoyva.’
“MUCHIZIŴI CHANJU . . . CHO NDE NACHU MWAKU IMWI”
15, 16. (a) Nchifukwa wuli abali achikhristu amuyanjanga ukongwa Paulo? (b) Nchifukwa wuli titanja ŵara mumpingu?
15 Kuja muliska kusazgapu vinandi. Nyengu zinyaki ŵara agona tulu cha kurombe mskambu waku Chiuta pamwenga kuwovya Akhristu anyawu. (2 Ŵakor. 11:27, 28) Chinanga kuti agona tulu cha, kweni ayesesa kufiska udindu wawu mwakukondwa nge mo wachitiyanga Paulo. Iyu wangulembe Akhristu a ku Korinte kuti: ‘Ndikondwa limu, ndimarengi vo ndenavu ndipu ndimarizgikengi pa chifukwa cha mizimu [umoyu] winu.’ (2 Ŵakor. 12:15) Chifukwa chakuti wayanjanga abali ŵaki achikhristu, Paulo wangujipereka kugwiriskiya nchitu nyengu yaki kuti waŵachiski. (Ŵerengani 2 Ŵakorinte 2:4; Ŵaf. 2:17; 1 Ŵat. 2:8) Ndichu chifukwa chaki abali amuyanjanga ukongwa Paulo.—Mac. 20:31-38.
16 Nasi nge ateŵeti aku Chiuta a mazuŵa nganu, titanja ŵara ŵidu achikhristu achanju ndipu tiwonga Yehova mu marombu ngidu pakutipaska ŵara ŵenaŵa. Tikondwa ukongwa asani yiwu aja akufwatuka kwaku weyosi waku isi. Tichiskika ndi maulendu ngawu ngauliska. Ndipuso tiwonga ukongwa kuti nyengu zosi aja akunozgeka kuti atiwovyi panyengu yo takumana ndi masuzgu nga m’charu ichi. Kukamba uneneska, ŵara achikhristu ŵenaŵa ‘ateŵete pamoza nasi kuti tije ndi chimwemwi.’
a Abali ndi azichi ŵenaŵa, angufumbika so kuti, “Kumbi ndi jalidu nili lo litikukondwesani ukongwa lo ŵara ŵenalu?” Abali ndi azichi anandi angumuka kuti, “mbakufikirika.” Tikambiskanengi jalidu lakukhumbika ukongwa lenili, mu magazini yo yituza.