Mufufuzengi Ŵanthu wo Mukhumba Kuŵapharazgiya

1. Nchifukwa wuli mipingu yo yipharazga mu vigaŵa mo muja ŵanthu a vineneru vakupambanapambana yigaŵikiya vigaŵa mwakukoliyana ndi chineneru cha mpingu wawu?

¹ Pa pentekoste mu 33 C.E., akusambira aku Yesu ŵati alonde mzimu utuŵa “ŵangwamba kulongoro ndi malilimi ngamwenga” pamwenga kuti ngakupambanapambana ku ŵanthu wo angutuwa ku vyaru vakutali. (Machi. 2:⁠4) Chakutuwapu chaki chenga chakuti ŵanthu pafufupi 3,000 angubatizika. Chakukondweska nchakuti alendu anandi awoneka kuti aziŵanga kulongoro vineneru vo ŵanthu anandi alongoronga nge Chiheberi ndi Chigiriki. Kweni Yehova wangusankha kuti uthenga wa Ufumu upharazgiki mu vineneru vo ŵanthu wo aviziŵanga umampha. Tikayika cha kuti chifukwa chimoza cho Yehova wanguchitiya viyo nchakuti kanandi ŵanthu azomerezga luŵi uthenga wamampha asani atiwuvwa mu chineneru chawu. Mwaviyo, mazuŵa nganu mipingu yo yipharazga muvigaŵa mo muja ŵanthu wo alongoro vineneru vakupambanapambana yipaskika vigaŵa mwakukoliyana ndi chineneru cha mpingu wawu. (Buku la Gulu, pa peji 107 ndimi 2 ndi 3.) Magulu nga chineneru cha chilendu ngapaskika chigaŵa chakupharazgaku cha kweni ngapharazga kwekosi ko kungasanirika ŵanthu wo alongoro chineneru chawu mu chigaŵa cha mpingu wawu ndi yinyaki yapafupi.

2. (a) Kumbi tikhumbika kufufuzanji, nanga ndi nunkhu ko tikhumbika kufufuza? (b) Kumbi mipingu yingawovyana wuli kupharazga muchigaŵa cho muja ŵanthu a vineneru vakupambanapambana? (c) Kumbi mutenere kuchita wuli asani mwasaniya munthu wakunweka yo walongoro chineneru chinyaki?

² Asani kuchigaŵa ko muja kwe chineneru chimoza pe mukhoza kupharazga ŵaka kwambula kufufuza. Kweni asani mupharazga ko kwe ŵanthu a vineneru vakupambanapambana mungachita umampha kufufuza. Mipingu ya chineneru chinyaki nayu yingagaŵikiya kuti yipharazgengi mu chigaŵa chenicho. Chinanga kuti mipingu yingakukambiyani ŵanthu wo alongoro chineneru cha mpingu winu, kweni mpingu winu pamwenga gulu linu la uteŵeti ndilu le ndi udindu wakusaniya ŵanthu wo mungaŵapharazgiya. (Wonani bokosi lakuti, “Muwovyanengi.”) Mwaviyo, mukhumbika kufufuza dankha kuti muziŵi chineneru cho munthu yo walongoro. Kumbi mutenere kuchita wuli pakufufuza?

3. Kumbi nchinthu wuli cho chingawovya gulu pamwenga mpingu kuti usankhi malu ngakuchifufuzaku, nanga nchitu iyi yitenere kuchitika kwa nyengu yitali wuli?

³ Kunozga Ulendu Wakuchifufuza Ŵanthu: Nyengu yo munthu wangamaliya pa nchitu yakufufuza ŵanthu mu vigaŵa vo muja ŵanthu a vineneru vakupambanapambana yithemba pa vakuchitika va muchigaŵa cho. Mwakuyeruzgiyapu, mbanthu alinga wo alongoro chineneru cho muchigaŵa chinu? Mu mpingu winu mwe apharazgi alinga? Kumbi mpingu pamwenga gulu le ndi ma adiresi nga ŵanthu alinga a vineneru vinyaki? Vingachitika cha kuti mpingu ufufuzi mu vigaŵa vosi mwakuyanana, kweni ungafufuza ukongwa mu malu mo mwe ŵanthu anandi kweni muchigaŵa cha mpingu winu ndipuso mu vigaŵa vinyaki vapafupi. Kupanga manozgeru ngakwenere pa kufufuza, nkhwakukhumbika ukongwa ndi chilatu chakuti ŵanthu anandi apaskiki mwaŵi wa kudana pa zina laku Yehova.​—⁠Ŵaro. 10:​13, 14.

4. (a) Kumbi nchitu ya kufufuza yitenere kuchitika wuli? (b) Kumbi nthowa zinyaki zakusaniliya ŵanthu a chineneru chinu ndi nizi?

⁴ Kuti muleki kutaya nyengu ndi kupenja muvigaŵa vambula kukhumbika, ŵara, ukongwa wakuwonere uteŵeti wapangengi manozgeru nga mo nchitu yo yitenere kugwirikiya. (1 Ŵako. 9:26) Mu magulu nga chineneru cha chilendu mubali wakuzomerezgeka, mura pamwenga muteŵeti wakovya wakusankhika ndi wupu wa ŵara ndiyu wangalongozga. Mipingu ndipuso magulu nganandi ngapanga dongosolu kuti aleki kusuzgika pa nchitu ya kufufuza chifukwa nyengu zinyaki awona ŵaka mazina mu mabuku nga manambala nga foni pamwenga pa intaneti kuti awoni mazina ngo ngatanja kugwiriskikiya nchitu mu chineneru cho. Pavuli paki afufuza ŵanthu mwa kuŵambiya foni pamwenga kuŵayende kuti aziŵi ma adiresi nga ŵanthu a chineneru cho wo ŵe muchigaŵa chawu. Asani mphakwenere wupu wa ŵara unozga vakuti nyengu zinyaki mpingu wosi ulutengi kuchifufuza.​—⁠Wonani bokosi lakuti “Mo Mungasaniliya Ŵanthu a Chineneru Chinu.”

5. (a) Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vo apharazgi wo agwira nchitu yakufufuza atenere kuchita? (b) Kumbi tikhumbika kuŵakambiyanji ŵanthu pakufufuza?

⁵ Asani tigwira nchitu yakufufuza titenere kuja ndi chilatu. Chifukwa chakuti nchitu yakufufuza nchigaŵa cha nchitu yakupharazga, tikhumbika kuvwara nge mo tivwariya tichiya kuchipharazga. Ŵanthu anandi awona kuti kuyesere ndi kulongoro chineneru chawu achifufuza nkhwakovya kuti alutirizgi kuja ndi linweka kweniso kuti aŵereŵetengi umampha chineneru chawu. Tikhoza kusazgiyapu nyengu yo tagwira nchitu ya kufufuza pa lipoti la uteŵeti wakumunda, kweni tingasazgiyangaku cha nyengu yo talembanga mapu nga vigaŵa. Asani tasaniya munthu yo walongoro chineneru chidu, titenere kumupharazgiya ndipu pavuli paki tiziŵiski wakuwonere uteŵeti pamwenga munthu munyaki yo wasankhika ndi wakuwonere uteŵeti kuti walembi vakukwaskana ndi munthu yo. Titenere kuchita viyo kaya munthu yo waje wakunweka pamwenga cha. Chinanga kuti nchitu ya kufufuza njakukhumbika, tikhumbika kuwonesesa kuti tipharazga so pakugwira nchitu yeniyi.​—⁠Wonani bokosi lakuti “Vo Mungakamba Pakufufuza.”

6. Kumbi kufufuza mbuwu kwe ndi masuzgu wuli?

⁶ Kufufuza Ŵanthu wo Mbambuwu: Kufufuza mbuwu nkhwakusuzga ukongwa ndipu kukhumbika phamphu ndi chitatata. Mbuwu tingamuziŵa chifukwa cha zina laki pamwenga kawonekeru ndi kavwaridu kaki cha. Nyengu zinyaki abali ŵaki akhoza kumubisa ndipu angagongowa kuŵakambiya vakukwaskana ndi munthu yo. Masachizgu ngakukwaskana ndi kufufuza mbuwu ngo nge panthazi yapa ngangawovya so pakufufuza ŵanthu a vineneru vinyaki.

7. (a) Kumbi tingachita wuli pakufufuza kuti tisaniyi mbuwu? (b) Tingachita wuli kuti mweneku wa nyumba waleki kutizizwa ukongwa?

⁷ Ŵanthu a mu mipingu ya chineneru cha manja ndi timagulu afiska chilatu chawu chifukwa cha kufumba ŵanthu mu manyumba. Nyengu zinyaki mweneku wa nyumba wangakukambiyani kuti muzengezgani waki, munthu yo wagwira nayu nchitu pamwenga yo wasambira nayu sukulu ndi mbuwu. Nyengu zinyaki wakuwona chikwangwani pa msewu chakulongo kuti kwe ŵana ambuwu. Panyaki wangakukambiyani kuti mubali waki ndi mbuwu. Ziŵani kuti ŵanthu akhoza kuzizwa namwi kuti mupenjanji. Kweni mukhoza kuyesesa kuti ŵanthu aleki kuchita namwi mantha mwa kulongoro nawu mwa ubwezi, kuŵakambiya chilatu chinu mwakudumuwa, ndipuso kuŵatumbika. Anyaki kuti viŵayende umampha aŵika Bayibolo pamwenga ma DVD nganyaki pakweru achifumba kuti aziŵi asani mweneku nyumba waziŵaku munthu munyaki yo ndi mbuwu. Pavuli paki akamba kuti akhumba kukambiskana nayu chilindizga cha m’Bayibolo munthu yo apenja. Asani mweneku wa nyumba wagongowa kukukonkhoskiyani, mukhoza kumusiliya adiresi yinu, pamwenga kadi la kudaniya ŵanthu ku maunganu nga mpingu asani wangayanja kuti wazipaski mubali waki pamwenga munyaki yo ndi mbuwu.

8. Kumbi mpingu wapafupi ungawovya wuli mpingu wa chineneru cha manja?

⁸ Zuŵa limoza pamwenga ngaŵi pachaka mpingu wa chineneru cha manja ungapempha mpingu wapafupi wa chineneru chinyaki kuti uŵawovyi kufufuza mu malu mo mwe ŵanthu anandi mu chigaŵa chawu. Pa unganu wakunozgeke uteŵeti wa kumunda wa mpingu wa chineneru cha manja patenere kuperekeka ulongozgi wa mo nchitu iyi yitenere kugwirikiya kweniso chakuwoniyapu. Pa gulu lelosi lo lagaŵikiya kuti liserere ku chigaŵa chinyaki, patenere kusanilika mupharazgi wa mpingu wa chineneru cha manja ndipuso gulu lo lipaskiki mapu ngakulongo chigaŵa cho litenere kuchifufuzaku.

9. Kumbi tingafufuza wuli mu malu mo mukumana ŵanthu ambuwu?

⁹ Mungakhoza so kufufuza mu malu mo ŵanthu ambuwu atanja kukumana ndi kucheza pamwenga so kulonde chovyu muchigaŵa chawu. Apharazgi atenere kuvwara mwakukoliyana ndi kumalu ngo. Mungachita umampha kukambiskana ndi munthu yumoza pamwenga ŵaŵi wo alipu ndipuso kuchita vinthu mwazeru m’malu mwa kukambiskana ndi gulu losi. Asani vayenda umampha mungapaskana ma adiresi.

10. Kumbi tingafufuza wuli mu malu nga bizinesi?

¹⁰ Nthowa yinyaki nkhulemba mapu ngakulongo malu nga bizinesi ndi kulutaku pa nyengu yamampha. Mapu yinyaki yije yakulongo malu ngo magalimotu ngamwese mafuta. Yinyaki yije yakulongo malu ngakuchapisaku vakuvwala, marestilanti, mahotelu pamwenga mabizinesi nganyaki. Asani mapu yeyosi ye ndi malu nga bizinesi yakuyanana, apharazgi angasuzgika cha kufika kumalu ngo. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu zinyaki alendu wo atuza ku mahotelu atuŵa mbuwu, tingamukonkhoske mwakudumuwa munthu yo wagwira nchitu yakulondere alendu chilatu chidu ndi kumupaska ma DVD limoza ndi kadi lakudaniya ŵanthu ku maunganu nga mpingu kuti wazipaski alendu wo mbambuwu. Mu malu nganyaki nga bizinesi tingafumba kuti tiziŵi asani pe wanchitu yo wagwiriskiya nchitu chineneru cha manja. Asani muchigaŵa chinu mwe sukulu ya mbuwu mungapereka ma DVD ngidu kuti ngaje nga layibulale ya sukulu.

11. Nchifukwa wuli nchitu ya kufufuza njakukhumbika ukongwa pa uteŵeti widu?

¹¹ Nchitu Yakukhumbika Ukongwa: Kusaniya ŵeneku a nyumba wo alongoro chineneru chinu ndi nchitu yakuphweka cha. Ndipuso, kusunga chiŵerengeru chakujalikiskika cha magulu nganyaki nkhwakusuzga chifukwa chakuti ŵanthu atendatenda, chiŵerengeru nachu chisinthasintha. Kweni mu vigaŵa vinandi nchitu ya kufufuza njakukhumbika ukongwa pa uteŵeti widu. Yehova yo wakutipaska nchitu yakupharazga ngwakwanjiya cha. (Machi. 10:34) Iyu “wakhumba ŵanthu wosi kutaskika ndi kufikapu pa mziŵiru wa uneneska.” (1 Timo. 2:​3, 4) Mwaviyo, tiyeni tosi tichiti mwakukoliyana ndi Yehova pa kupenja ŵanthu avineneru vakupambanapambana a “mtima uneneska ndi wamampha.” (Luka 8:⁠15)

[Bokosi papeji 5]

Muwovyanengi

Asani mpingu pamwenga gulu likhumba chovyu kuti lisaniyi ŵanthu wo alongoro chineneru chawu, wakuwonere uteŵeti watenere kukumana ndi ŵara a mipingu yapafupi. Vingaja umampha kukumana ndi mipingu yapafupi yo ye ndi ŵanthu wo alongoro chineneru cha chilendu. Mipingu yo yaziŵiskika yitenere kukambiya apharazgi a mipingu yawu kuti asani akumana ndi ŵanthu wo alongoro chineneru chinyaki alembi adiresi yawu ndi kupaska wakuwonere uteŵeti kuti wakayipereki ku mpingu wo we ndi gulu la chineneru chachilendu wo ukhumba chovyu. Akuwonere uteŵeti a mipingu yo yikwaskika atenere kupanga dongosolu lakwenere kuti agwiriyi limoza nchitu pakupharazga muvigaŵa mo mwe ŵanthu a vineneru vakupambanapambana, ndi kulongozga akunweka ku mpingu pamwenga gulu la chineneru chawu.

Asani apharazgi asaniya munthu wakunweka yo walongoro chineneru chinyaki (pamwenga mbuwu) atenere kulemba mwaluŵi fomu ya Kaonaneni Ndi Ŵachidwi Uyu (S-43) ndi kupaska mlembi. Ivi viwovyengi kuti munthu yo wasambiri vakukwaskana ndi Yehova mwaluŵi.​—⁠Wonani km 5/11 peji 3.

[Bokosi papeji 6]

Mo Mungasaniliya Ŵanthu a Chineneru Chinu

• Mungafumba ŵanthu anyaki nge wo musambira nawu Bayibolo, achibali, wo mugwira nawu nchitu ndi anyaki.

• Mungagwiriskiya nchitu buku la manambala nga foni kuti muwonemu mazina ngo ngatanja kugwiriskiya nchitu mu chineneru cha ŵanthu wo mupenja. Ma adiresi nganyaki mungangasaniya pa intaneti pamwenga ku makampani nga mafoni.

• Mungafumba so kumalu nga nchitu ngo aleka kukanizga kulutaku nge ku malayibulale, maofesi nga boma ndi kumasukulu.

• Muŵerengengi mu manyuzipepala vipharazgu vakukwaskana ndi vakuchitika vo ŵanthu a chineneru chachilendu anozga.

• Mulutengi mu masitolu ngo agulisamu vinthu vo ŵanthu achineneru chachilendu atanja.

• Asani mwapempha ndipu akuzomerezgani, mungaŵika mabuku ku malu ko muziŵa kuti kutanja kusanirika ŵanthu a chineneru chinu nge ku malu nga bizinesi, kusukulu, kwakukwele magalimotu, sitima pamwenga ndegi.

• Asani dangu lakwinu lizomerezga, mungagula buku la ma adiresi nga bizinesi pamwenga pulogilamu ya pa kompyuta yo yilongo malu nga pa intaneti ngo munthu weyosi wangaserepu.

[Bokosi papeji 7]

Vo Mungakamba Pakufufuza

Kukambiskana nawu mwa ubwezi, ndi mtima wosi kweniso mwakufwatuka kungawovya kuti aleki kukuzizwani. Kanandi kulongo dankha buku la chineneru cha ŵanthu wo mupenja kutovya.

Asani mwaŵatawuza mungakamba kuti: “Kumbi muziŵaku munthu weyosi yo walongoro chi․․․․․? Tikhumba kukambiskana nayu fundu za m’Bayibolo zakukwaskana ndi chilindizga.

Asani mupenja mbuwu mungakamba kuti: “Odi! Kumbi ndingakulongoni kanthu kanyaki? [Julani ka vidiyo kakwenda naku ndipu muŵikiyeni vesi limoza la mu Bayibolo la New World Translation la pa DVD.] Ichi nchigaŵa cha Bayibolo la Chineneru cha Manja cha ku America. Te ndi so mavidiyo nganyaki ngo ngatovya kuti ŵanthu ambuwu asambiri vakukwaskana ndi Chiuta ngo tipereka kwaŵezi. Kumbi muziŵaku munthu weyosi yo ndi mbuwu pamwenga yo wasuzgika kuvwa ndipuso yo walongoro ndi manja?” Asani mweneku wa nyumba wakumbuka munthu weyosi cha, kanandi vija so umampha asani wangakukambiyani malu ngo wakuwonaku mbuwu, nge kunchitu, kusukulu pamwenga ko waja.