Kumbi Masambiru Kweniso Ndalama, Vingakuwovyani Kuti Muzije ndi Umoyu Wamampha?

Anandi aŵanaŵana kuti ŵanthu wo akusambira ukongwa kweniso wo ŵe ndi chuma, azamuja ndi umoyu wamampha. Yiwu agomezga kuti makampani, mabanja kweniso ŵanthu a muchigaŵa ayanduwa asani munthu wachita masambiru ngaku yunivesite. Yiwu angawona so kuti masambiru ngapachanya, ngatovya kuti munthu wazisaniyi ntchitu ya ndalama zinandi kweniso kuti wo asaniya ndalama zinandi akondwa.

VO ANANDI ASANKHA

Wonani vo wangukamba Zhang Chen, wa ku China. Iyu wanguti: “Ndagomezganga kuti ndakhumbikanga kuja ndi digiri kuti ukavu umali kweniso kuti ntchitu ya ndalama zinandi, yazakundiwovya kuti ndizije ndi umoyu wakukhorwesa kweniso walikondwa.”

Kuti azije ndi umoyu wamampha, anandi atachisambira ku mayunivesite ngakutchuka, ndipu nyengu zinyaki atachisambira muvyaru vinyaki. Venivi venga vakuwanda ukongwa mpaka po mulili wa COVID-19 unguchitiskiya kuti ŵanthu alekengi kuluta ku vyaru vinyaki. Mu 2012, wupu unyaki ungukamba kuti: “Hafu ya ŵana aku Asia atachisambira sukulu ku vyaru vakubwalu.”—The Organisation for Economic Co-operation and Development.

Apapi agwira ntchitu mwakufwiyapu kuti ŵana ŵawu akasambirengi ku mayunivesite nga ku vyaru vinyaki. Qixiang wa ku Taiwan wangukamba kuti: “Apapi ŵangu ŵenga ndi ndalama zinandi cha kweni taŵana tosi tanayi angutitumiza ku koleji ya ku United States.” Nge mo viliri ndi mabanja nganandi, kuti aŵalipiliyengi akhumbikanga kuto ngongoli yikulu ukongwa.

KUMBI VENIVI VITIŴAWOVYA?

Chinanga kuti masambiru ngangawovya kuti ŵanthu aje ndi umoyu wamampha mu nthowa zinyaki, kweni ndi nyengu zosi cha po ngatovya ŵana a sukulu kusaniya vo akhaza. Mwakuyeruzgiyapu, pavuli pa kufwiyapu kwa vyaka vinandi kweniso kubwereka ndalama zinandi kuti alipiri fizi, anandi atizisaniya cha ntchitu zo akhumbanga. Mu nyuzipepala yinyaki ya ku Singapore, Rachel Mui wangukamba kuti: “Ŵanthu anandi wo amaliza masambiru nga ku yunivesite, atizisaniya cha ntchitu.” (Business Times) Jianjie yo wakusambira ukongwa ndipu waja ku Taiwan wanguti: “Anandi agwira ntchitu zambula kukoliyana ndi masambiru ngawu.”

Ŵanthu wo angasaniya ntchitu yakukoliyana ndi masambiru ngawu, angawona mbwenu kuti vinthu pa umoyu vitiŵayende nge mo akhumbiyanga cha. Niran wa ku Thailand wati wamaliza masambiru ngaki ku yunivesite ya ku United Kingdom, wangusaniya ntchitu yakukoliyana ndi masambiru ngaki. Iyu wangukamba kuti: “Digiri yingundiwovya kusaniya ntchitu ya ndalama zinandi nge mo ndakhumbiyanga. Kweni ndakhumbikanga kugwira ntchitu mwaphamphu kweniso kwa maora nganandi kuti ndilondiyengi ndalama zenizi. Pati pajumpha nyengu, ŵanthu anandi angutuzgika ntchitu pakampani, kusazgapu ini. Ndinguziŵa kuti palivi ntchitu yo yingachitiska kuti munthu waje ndi umoyu wamampha.”

Chinanga mbanthu akukhupuka pamwenga wo awona kuti aja ndi umoyu wamampha, akumana mbwenu ndi masuzgu nga mubanja, atama ndipuso afipa mtima pa nkhani za chuma. Katsutoshi wa ku Japan wanguti: “Ndenga ndi vinthu vinandi kweni ndakondwanga mbwenu cha chifukwa ŵanthu anyaki andichitiyanga sanji kweniso vinthu viheni.” Munthukazi munyaki yo waja ku Vietnam zina laki Lam, wanguti: “Ndiwona ŵanthu anandi wo atesesa kuti azigwirengi ntchitu ya ndalama zinandi chifukwa awona kuti yazakuŵavikiliya, kweni uneneska ngwakuti, ndivu vichitika cha. Chifukwa kanandi afipa ukongwa mtima, atama ndipuso asuzgika maŵanaŵanu.”

Mwakuyanana ndi Franklin, anandi asaniya kuti pe vinthu vinandi vakukhumbika ukongwa pa umoyu kuluska kupenja masambiru ngapachanya pamwenga chuma. Mumalu mwakuŵika mtima wawu pa vinthu vakuliŵavu, anyaki apenja kusaniya vo vingaŵawovya kuti azije ndi umoyu wamampha kunthazi, mwa kuyesesa kuja munthu wamampha kweniso kuchitiya vinthu vamampha ŵanthu anyaki. Kumbi venivi vingachitiska munthu kuti wazije ndi umoyu wamampha kunthazi? Nkhani yakulondopu yimuka fumbu lenili.