Lutirizgani Kulindizga “Tawuni Yo Yiŵengepu Mpaka Muyaya”

1. Kumbi Yesu wangukamba kuti ndi vinthu wuli vo vazamuchitikiya tawuni ya Yerusalemu?

KWATI kwaja mazuŵa ngamanavi kuti wabayiki, Yesu Khristu wangukambiya akusambira ŵaki uchimi unyaki. Uchimi wenuwu ungufiskika kakwamba Yerusalemu ndi nyumba yakusopiyamu vati vabwangandulika. Iyu wangutcheŵesa ŵanthu wo ajanga mu Yerusalemu kuti zuŵa linyaki tawuni yeniyi ‘yazamuzingilizika ndi asilikali.’ (Luka 21:20) Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti asani aziwona asilikali ŵenaŵa azituwemu muchigaŵa cha Yudeya mwaliŵiliŵi. Vo Yesu wangukamba vingufiskika nadi, ndipu asilikali a Aroma anguzingiliza tawuni ya Yerusalemu.—Luka 21:​21, 22.

2. Kumbi wakutumika Paulo wanguŵakumbusanji Akhristu Achiheberi wo ajanga ku Yudeya ndi ku Yerusalemu?

² Kwati kwaja vyaka vimanavi kuti asilikali a Aroma azingilizi tawuni ya Yerusalemu, wakutumika Paulo wangulemba kalata yo sonu yiziŵika kuti buku la Aheberi. Mukalata yeniyi, Paulo wangupereka ulongozgi kwa Akhristu aku Yudeya ndi ku Yerusalemu kuti uŵawovyi kunozgeke vinthu vo vatingi vizichitikengi kunthazi. Kumbi ndi vinthu wuli vo vatingi vizichitikengi? Tawuni ya Yerusalemu yazibwangandulikanga. Kuti Akhristu ŵenaŵa ataskiki, akhumbikanga kusiya nyumba kweniso mabizinesi ngawu. Pakukamba vakukwaskana ndi tawuni ya Yerusalemu, Paulo wangukamba kuti: “Tilivi tawuni yo yiŵengepu mpaka muyaya.” Pavuli paki wangukamba so kuti: “Kweni tikhumbisiska tawuni yo yituza.”—Ahe. 13:14.

3. Kumbi “tawuni yakuŵa ndi mafawundeshoni chayingu” ntchinthu wuli, nanga ntchifukwa wuli titiyilindizga?

³ Akhristu wo angusankha kutuwamu mu Yerusalemu kweniso mu Yudeya anyozekanga. Kweni vo angusankha vinguŵawovya kuti ataskiki. Mazuŵa nganu, nasi tinyozeka chifukwa chakuti tithemba ŵanthu cha kuti ndiwu amalisengi masuzgu kweniso tilimbana ndi kusaniya ndalama zinandi cha mucharu ichi. Ntchifukwa wuli tisankha venivi? Tiziŵa kuti vinthu va mucharu ichi vakanyengu kamanavi ŵaka. Mumalu mwaki, tilindizga “tawuni yakuŵa ndi mafawundeshoni chayingu,” kung’anamuwa Ufumu waku Chiuta wo ndi “tawuni yo yituza.”a (Ahe. 11:10; Mate. 6:33) Munkhani iyi tikambiskanengi mo: (1) ulongozgi waku Paulo unguwovye Akhristu a mu nyengu ya akutumika kuti alutirizgi kulindizga “tawuni yo yituza,” (2) mo Paulo wanguŵawovye kunozgeke vinthu vo vatingi vichitikengi, kweniso (3) mo ulongozgi wenuwu utitiwovye mazuŵa nganu.

MUTHEMBENGI YEHOVA CHIFUKWA WAZAKUKUJOWONIPU CHA

4. Ntchifukwa wuli tawuni ya Yerusalemu yenga yakukhumbika ukongwa kwa Akhristu?

⁴ Tawuni ya Yerusalemu yenga yakukhumbika ukongwa kwa Akhristu. Mpingu wachikhristu wa mu nyengu ya akutumika ungwambiya kwenuku mu 33 C.E., ndipu wupu wakulongozga wenga mutawuni yeniyi. Kweniso Akhristu anandi ŵenga ndi nyumba ndipuso vinthu vinandi mutawuni yeniyi. Kweni Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti azamukhumbika kuzituwamu mu Yerusalemu kweniso mu Yudeya.—Mate. 24:16.

5. Kumbi Paulo wanguŵawovya wuli Akhristu kunozgeke vinthu vo vatingi vichitikengi?

⁵ Kuti anozgeke vo vatingi vichitikengi, Paulo wanguwovya Akhristu kuti awonengi tawuni ya Yerusalemu nge mo Yehova wayiwoniyanga. Paulo wanguŵakumbusa kuti Yehova wakuleka kugwiriskiya ntchitu asembi, sembi zo zaperekekanga ku Yerusalemu kweniso nyumba yakusopiyamu. (Ahe. 8:13) Kweniso ŵanthu anandi wo ajanga mutawuni iyi angumukana Mesiya. Chinyaki ntchakuti pa nyengu iyi, ŵanthu akhumbikanga so cha kuluta ku Yerusalemu kuti akasopi Yehova. Ndipu nyumba yakusopiyamu kweniso tawuni ya Yerusalemu vazibwangandulikanga.—Luka 13:​34, 35.

6. Ntchifukwa wuli ulongozgi waku Paulo wo usanirika pa Aheberi 13:​5, 6 wenga wa pa nyengu yaki?

⁶ Paulo wachiŵalembe kalata Aheberi, vinthu vayendanga umampha ukongwa mutawuni ya Yerusalemu. Munthu munyaki wa ku Roma yo walembanga mabuku pa nyengu yo, wangukamba kuti Yerusalemu “yenga tawuni yakutchuka ukongwa pa matawuni ngosi nga Kuvuma.” Ayuda atuwanga muvigaŵa vakupambanapambana ndipu alutanga ku Yerusalemu chaka chechosi kuchichita maphwandu. Venivi vawovyanga kuti tawuni iyi yikhupukengi ukongwa. Tikayika cha kuti Akhristu anyaki asaniyanga ndalama zinandi chifukwa chakuchita malonda pa nyengu yeniyi. Panyaki ndichu chifukwa chaki Paulo wanguŵakambiya kuti: “Umoyu winu uŵi wambula kwanja ndalama, kweni mukhorwengi ndi vo mwe navu pasonu panu.” Pavuli paki wanguŵakumbusa layizgu lanthazi ukongwa lo lisanirika mu Malemba, lo Yehova wangukamba lakuti: “Ndazakukulekani cha ndipuso ndazakukujowoni cha.” (Ŵerengani Aheberi 13:​5, 6; Doto. 31:6; Salimo 118:6) Akhristu wo ajanga mu Yerusalemu kweniso mu Yudeya akhumbikanga kukumbuka layizgu lenili. Chifukwa wuli? Chifukwa pati pajumpha waka nyengu yimanavi kutuliya po angulonde kalata iyi, yiwu akhumbikanga kuleka nyumba zawu, mabizinesi ngawu ndipuso katundu wawu. Pavuli paki, akhumbikanga kusamiya kumalu ngachilendu ndipu kuchita venivi kwenga kupusu cha.

7. Ntchifukwa wuli tikhumbika kwamba sonu kumuthemba ukongwa Yehova?

⁷ Vo tisambirapu: Isi tilindizga kuti charu chiheni ichi chituzgikengepu pa nyengu ya “chisuzgu chikulu.” (Mate. 24:21) Nge Akhristu a mu nyengu ya akutumika, nasi tikhumbika kuja masu kweniso akunozgeka. (Luka 21:​34-36) Pa nyengu ya chisuzgu chikulu, tingazikhumbika kusiya vinthu vidu vinyaki pamwenga vinthu vidu vosi kweniso tazamukhumbika kumuthemba ukongwa Yehova. Kweni chinanga mphasonu panu, tikhumbika kumuthemba Yehova. Jifumbeni kuti, ‘Kumbi vo ndichita kweniso vilatu vangu, vilongo kuti ndithemba chuma pamwenga ndithemba Chiuta yo wakulayizga kuti wandiphweriyengi?’ (1 Timo. 6:17) Mbuneneska kuti vo vinguchitikiya Akhristu a mu nyengu ya akutumika vazakutiwovya kuzija akugomezgeka pa “chisuzgu chikulu.” Kweni tikhumbika kukumbuka kuti vo tazamukumana navu pa nyengu yeniyi vazamuja vakusuzga ukongwa kuphara vo anyidu akukumanapu navu. Sonu kumbi tazamuziŵa wuli vakwenere kuchita asani chisuzgu chaziyamba?

MUVWIYENGI WO ALONGOZGA

8. Kumbi Yesu wanguŵapaska ulongozgi wuli akusambira ŵaki?

⁸ Pati pajumpha ŵaka vyaka vimanavi kutuliya po Paulo wanguŵalembe kalata, Akhristu Achiheberi anguwona asilikali Achiroma achizunguliya tawuni ya Yerusalemu. Ivi vati vachitika, Akhristu anguziŵa kuti nyengu yakuti athaŵi mu Yerusalemu ndi mu Yudeya yakwana, chifukwa tawuni ya Yerusalemu yinguja kamanavi kuti yibwanganduliki. (Mate. 24:3; Luka 21:​20, 24) Kweni kumbi akhumbikanga kuthaŵiya pani? Yesu wanguŵakambiya ŵaka kuti: “Wo ŵe mu Yudeya aziyambi kuthaŵiya kumapiri.” (Luka 21:21) Kweni muchigaŵa ichi mwenga mapiri nganandi. Sonu kumbi atingi angaziŵengi wuli mapiri ngo akhumbikanga kuthaŵiyaku?

9. Ntchifukwa wuli Akhristu atenere kuti ajifumbanga kuti athaŵiyi kumapiri nanga? (Wonaniso mapu.)

⁹ Tiyeni tiwoni mapiri nganyaki ngo Akhristu atingi athaŵiyengeku. Penga mapiri nga ku Samariya, mapiri nga ku Galileya, Phiri la Herimoni ndi mapiri nga ku Lebanoni kweniso mapiri nga kusirya linyaki la Yorodani. (Wonani mapu.) Matawuni nganyaki ngo ngenga muvigaŵa vamapiri venivi ngawonekanga nge kuti ngenga ngakuvikilirika ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, tawuni ya Gamla yenga pachanya pa phiri litali ndipu venga vakusuzga kuti arwani afikeku. Ayuda anyaki awonanga kuti tawuni yeniyi yenga yamampha ukongwa kuthaŵiyaku. Kweni kwenuku ndiku kungukonda nkhondu ya pakati pa Ayuda ndi Aroma ndipu ŵanthu anandi mutawuni yeniyi angubayika.b

10-11. (a) Kumbi Yehova watenere kuti wangupereka ulongozgi kuziya mwaku yani? (Aheberi 13:​7, 17) (b) Kumbi Akhristu anguyanduwa wuli chifukwa chakuvwiya wo alongozganga? (Wonaniso chithuzi.)

¹⁰ Viwoneka kuti Yehova wangugwiriskiya ntchitu abali wo alongozganga mumpingu kuti wapereki ulongozgi kwa Akhristu ŵenaŵa. Wakulemba mbiri yakali munyaki zina laki Eusebius wangulemba kuti: “Chiuta wanguvumbuliya ŵanthu a mumpigu wa ku Yerusalemu vakwenere kuchita kuziya mwa anthulumi audindu. Chiuta wanguŵalamula kuti . . . asami mutawuni yeniyi nkhondu yechendayambi ndi kuluta mutawuni yo yadanikanga kuti Pela yo yenga ku Pereya.” Tawuni ya Pela ngenga malu ngamampha ngakuti Akhristu athaŵiyeku. Ve viyo chifukwa tawuni iyi yenga kutali viŵi cha ndi Yerusalemu, vo vinguwovya kuti Akhristu aleki kusuzgika kuchifikaku. Kweniso tawuni iyi yenga ya Ayuda cha, ndipu chifukwa cha venivi yingukwaskika viŵi cha ndi mphindanu yo yengapu pakati pa Ayuda ndi Aroma.—Wonani mapu.

¹¹ Akhristu wo anguthaŵiya ku mapiri angugwiriskiya ntchitu ulongozgi waku Paulo wakuti ‘avwiyengi ŵanthu wo alongozga’ mumpingu. (Ŵerengani Aheberi 13:​7, 17.) Chifukwa cha kuvwiya, yiwu angupona. Vo vinguchitika pa nyengu iyi vititisimikiziya kuti Chiuta watiŵajowo cha ŵanthu wo alindizga Ufumu waki wo ndi “tawuni yakuŵa ndi mafawundeshoni chayingu.”—Ahe. 11:10.

12-13. Kumbi Yehova watiŵalongozga wuli ŵanthu ŵaki pa nyengu ya masuzgu?

¹² Vo tisambirapu: Yehova wagwiriskiya ntchitu abali wo alongozga kuti wapereki ulongozgi ku ŵanthu ŵaki. Mu Bayibolu mwe nkhani zinandi zo zilongo mo Yehova wangugwiriskiyapu ntchitu anthulumi akugomezgeka kuti walongozgi ŵanthu ŵaki pa nyengu yakusuzga. (Doto. 31:23; Salimo 77:20) Ndipu mazuŵa nganu tiwona maukaboni ngambula kususkika ngakuti Yehova walutirizga kugwiriskiya ntchitu abali wo alongozga.

¹³ Mwakuyeruzgiyapu, pa nyengu ya muliri wa COVID-19, abali “wo alongozga” atipaskanga ulongozgi wo takhumbikiyanga. Yiwu angupaska ŵara ulongozgi wa mo mipingu yingachitiya maunganu kuti yilutirizgi kusopa Yehova. Muliri uwu wati wayamba ŵaka, tinguchita unganu wachigaŵa mu vineneru vakujumpha 500 kuziya pa Intaneti, TV kweniso wayilesi ndipu venivi venga vechendachitikepu. Abali ndi azichi angulutirizga kulonde chakurya chauzimu. Chifukwa cha venivi tingulutirizga kuja akukoliyana. Kwali tikumanengi ndi masuzgu wuli kunthazi, tikayika cha kuti Yehova walutirizgengi kuwovya wo alongozga kuziŵa vakwenere kuchita. Kuti tinozgeke chisuzgu chikulu cho chituza ndipuso kuti tizichiti vinthu mwazeru pa nyengu yo, tikhumbika kuthemba ukongwa Yehova sonu kweniso kuvwiya ulongozgi waki. Kweni kumbi ndi mijalidu so yinyaki niyi yo yingazitiwovya pa nyengu yo?

MUYANJENGI ABALI NDIPUSO MULONDIYENGI ALENDU

14. Mwakukoliyana ndi Aheberi 13:​1-3, kumbi ndi jalidu nili lo Akhristu akhumbikanga kuŵa nalu Yerusalemu wechendabwanganduliki?

¹⁴ Asani chisuzgu chikulu chaziyamba, tazamukhumbika kuyanjana ukongwa ndi abali ndi azichi ŵidu kuluska kali. Pa nyengu yeniyi, tazamukhumbika kulondo chakuwoniyapu cha Akhristu wo ajanga ku Yerusalemu ndi ku Yudeya. Nyengu zosi yiwu ayanjananga. (Ahe. 10:​32-34) Kweni kwati kwaja vyaka vimanavi kuti Yerusalemu ndi nyumba yakusopiyamu vibwanganduliki, Akhristu ŵenaŵa akhumbikanga ‘kuyanjana ukongwa’ kuluska kali.c (Ŵerengani Aheberi 13:​1-3.) Nasi pa nyengu ya chisuzgu chikulu tazamukhumbika kwanjana ukongwa ndi abali ndi azichi ŵidu.

15. Ntchifukwa wuli Akhristu Achiheberi akhumbikanga kulongo kuti atanjana kweniso kulongorana lisungu ŵati athaŵa ku Yerusalemu?

¹⁵ Asilikali a Aroma ŵati azingiliza tawuni ya Yerusalemu ndi kuwerere mwamabuchibuchi, Akhristu anguthaŵa ndi katundu mumanavi. (Mate. 24:​17, 18) Yiwu akhumbikanga kuthemba Akhristu anyawu achiluta kumapiri kweniso ŵati afika ku Pela ndi kwamba umoyu ufya. Tikayika cha kuti anandi mwa Akhristu ŵenaŵa akhumbikanga “chovyu chaliŵi.” Mwaviyo, yiwu akhumbikanga kuwovyana kuti alongo kuti atanjana ndi mtima wosi.—Tito 3:14.

16. Kumbi tingalongo wuli kuti titanja Akhristu anyidu wo akhumbika chovyu? (Wonaniso chithuzi.)

¹⁶ Vo tisambirapu: Chanju chititichitiska kuti tiwovyengi Akhristu anyidu asani akhumbika chovyu. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu aku Chiuta anandi atovya ndi mtima wosi abali ndi azichi wo akuthaŵiya kuvyaru vinyaki chifukwa cha nkhondu pamwenga masoka nga chilengedu. Yiwu atiŵapaska vinthu vakuliŵavu vo akhumbikiya kweniso atiŵachiska kuti alutirizgi kuteŵete Yehova. Mzichi munyaki waku Ukraine yo wanguthaŵa kwawu chifukwa cha nkhondu wangukamba kuti: “Tajiwone tija mo Yehova watilongozgiyanga kweniso kutiwovya kuziya mwa abali ndi azichi. Yiwu angutilondere umampha kweniso kutiwovya pa nyengu yo tenga ku Ukraine, ku Hungary kweniso pasonu panu po te kunu ku Germany.” Asani te ndi mtima wakulonde alendu kweniso kovya Akhristu anyidu wo akhumbika chovyu, tigwira ntchitu limoza ndi Yehova.—Nthanthi 19:17; 2 Akori. 1:​3, 4.

17. Ntchifukwa wuli kwanjana ukongwa ndi Akhristu anyidu kweniso kuja ndi mtima wakulonde alendu nkhwakukhumbika ukongwa pasonu panu?

¹⁷ Tikayika cha kuti pa nyengu ya chisuzgu chikulu, tazamukhumbika kuwovyana ukongwa ndi abali ŵidu kuluska mo tichitiya sonu. (Haba. 3:​16-18) Pasonu panu, Yehova watitisambiza kuti tiyanjengi abali kweniso kuti tije ndi mtima wakulonde alendu ndipu mijalidu yeniyi yazakutiwovya ukongwa munthazi.

KUMBI NDI VINTHU WULI VO VAZAMUCHITIKA MUNTHAZI?

18. Kumbi tingaŵayezga wuli Akhristu Achiheberi a mu nyengu ya akutumika?

¹⁸ Akhristu wo anguvwiya ndi kuthawiya ku mapiri, angutaskika pa nyengu yo Yerusalemu ndi nyumba yakusopiyamu vingubwangandulika. Yiwu anguyijowo tawuni yawu, kweni Yehova wanguŵajowopu cha. Kumbi isi tisambiranjipu? Tiziŵa vosi cha vo vazamuchitika munthazi. Kweni Yesu wangutichiska kuti tikhumbika kuja akunozgeka kuvwiya. (Luka 12:40) Te so ndi ulongozgi wo Paulo wangulemba mukalata yaki yakuluta kwa Aheberi. Ndipu ulongozgi wenuwu nasi ungatiwovya nge mo unguwovye Akhristu a mu nyengu ya akutumika. Kusazgapu yapa, Yehova wakutilayizga kuti wazakutilekapu cha pamwenga kutijowo. (Ahe. 13:​5, 6) Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi kulindizga Ufumu waku Chiuta wo ndi “tawuni yo yiŵengepu mpaka muyaya” ndipuso vitumbiku vo uzisengi.—Mate. 25:34.