Vo Tingachita Asani Ŵanthu Anyaki Atichitiya Vinthu Vambula Urunji

1-2. Kumbi ŵanthu anandi achita wuli asani awona vinthu vambula urunji, nanga tingajifumba mafumbu wuli?

TIJA mucharu cho ŵanthu achitiya anyawu vinthu vambula urunji pa vifukwa vakupambanapambana. Atiŵachitiya venivi chifukwa cha ukavu, ko akutuliya, mo awoneke pamwenga mtundu wawu. Anyaki akumana ndi masuzgu ngo ngatuza chifukwa chakuleka kuphwere chilengedu chifukwa chakuti ŵaraŵara aboma mbambunu kweniso achita vinthu vachinyengu. Vinthu vambula urunji vo ŵanthu anyaki achita vichitiska kuti isi pamwenga ŵanthu anyaki tikumani ndi masuzgu.

² Ŵanthu anyaki mazuŵa nganu akwiya chifukwa cha vinthu vambula urunji vo vitiŵachitikiya pamwenga vo vichitikiya ŵanthu anyaki. Ve viyo chifukwa chakuti tosi tikhumba kuja mucharu cho tingaja mwakuvikilirika kweniso weyosi atimuchitiya vinthu mwaurunji. Ŵanthu anyaki achita vinthu vakupambanapambana kuti asinthi vinthu mucharu. Yiwu alemba makalata, achitaku viwoneseru kweniso atovya alongozgi andali wo alayizga kuti amalisengi vinthu vambula urunji. Kweni isi nge Akhristu, tikusambizika kuti te ‘acharu cha’ ndipu tilindizga Ufumu waku Chiuta kuti uzimalisi vinthu vosi vambula urunji. (Yoha. 17:16) Chinanga kuti ve viyo, vititiŵaŵa asani tiwona ŵanthu anyaki achitiya anyawu vinthu vambula urunji. Ndipu tingajifumba kuti: ‘Kumbi ndichitenjipu? Kumbi pe chechosi cho ndingachita pasonu panu kuti ndimalisi vinthu vambula urunji?’ Kuti timuki mafumbu ngenanga, tiyeni tiwoni mo Yehova ndi Yesu avwiya asani awona vinthu vambula urunji.

YEHOVA NDI YESU ATINKHA VINTHU VAMBULA URUNJI

3. Ntchifukwa wuli nasi vititiŵaŵa asani tiwona vinthu vambula urunji? (Yesaya 5:7)

³ Bayibolu likonkhoska mwakuvwika umampha chifukwa cho chichitiska kuti vitiŵaŵengi asani tiwona vinthu vambula urunji. Likonkhoska kuti Yehova wakutilenga mu chikozgu chaki ndipu iyu “watanja urunji kweniso cheruzgu chambula kwanjiya.” (Salimo 33:5; Gene. 1:26) Iyu wachita cha vinthu vambula urunji ndipu wakhumba cha kuti weyosi wachitengi venivi! (Doto. 32:​3, 4; Mika 6:8; Zeka. 7:9) Mwakuyeruzgiyapu, mu nyengu ya mchimi Yesaya, Yehova wanguvwa “kuliya” kwa Ayisirayeli anandi wo anyawu aŵachitiyanga vinthu vambula urunji. (Ŵerengani Yesaya 5:7.) Yehova wanguchitapu kanthu mwakuŵalanga ŵanthu wo alekanga kuvwiya Dangu laki ndipu achitiyanga anyawu vinthu vambula urunji.—Yesa. 5:​5, 13.

4. Kumbi Yesu watuvwa wuli asani wawona vinthu vambula urunji? (Wonaniso chithuzi.)

⁴ Nge Yehova, Yesu nayu watanja urunji ndipu watinkha vinthu vambula urunji. Zuŵa linyaki, pa nyengu yo wenga pacharu chapasi, Yesu wanguwona munthu wakuphapha janja. Yesu wangumuchitiya lisungu ndipu wangumuchizga, kweni alongozgi a visopa akumira mtima ŵati awona venivi angukwiya ukongwa. Yiwu angukwiya chifukwa maŵanaŵanu ngawu ngosi ngenga pa kusunga Sabata mumalu mwakuchitiya lisungu munthu yo wasuzgikanga. Kumbi Yesu wanguvwa wuli ndi vo alongozgi ŵenaŵa anguchita? Bayibolu likamba kuti: “Wanguchita chitima ukongwa chifukwa cha kunonopa kwa mitima yawu.”—Mariko 3:​1-6.

5. Ntchifukwa wuli tikhumbika cha kulutirizga kukwiya chifukwa cha vinthu vambula urunji?

⁵ Tawona kuti Yehova ndi Yesu akwiya ukongwa asani awona vinthu vambula urunji. Mwaviyo mphakuvwika kuti nasi tivwengi viyo. (Aefe. 4:26) Kweni tikumbukengi kuti kwali tingakwiya wuli tingamalisa cha vinthu vambula urunji. Ndipu asani tingalutirizga kukwiya, tingatama pamwenga tingayamba kusuzgika maŵanaŵanu. (Salimo 37:​1, 8; Yako. 1:20) Sonu tikhumbika kuchitanji asani isi pamwenga ŵanthu anyaki atichitiya vinthu vambula urunji? Tingasambira vo tingachita kwaku Yesu.

MO YESU WACHITIYANGA ASANI WAWONA VINTHU VAMBULA URUNJI

6. Kumbi ndi vinthu vambula urunji nivi vo vachitikanga kaŵikaŵi pa nyengu yo Yesu wenga pacharu chapasi? (Wonaniso chithuzi.)

⁶ Pa nyengu yo wenga pacharu chapasi, Yesu wawonanga vinthu vinandi vambula urunji vichichitika. Iyu waziŵanga kuti alongozgi avisopa angujalikiska marangu nganandi ngo ngachitiskanga kuti ŵanthu asuzgikengi. (Mate. 23:​2-4) Yesu wawonangaso ŵaraŵara aboma la Aroma achichitiya nkhaza ŵanthu. Mwaviyo, Ayuda anandi akhumbanga kuti Aroma aleki kuŵalamuliya. Mwakuyeruzgiyapu, anyaki angupanga timagulu nge kagulu ka Azelote kuti alimbani ndi boma la Aroma. Kweni Yesu wangwambisa kagulu kaki cha pamwenga kuja mukagulu kekosi kuti wasinthi vinthu. Ndipu wati waziŵa kuti ŵanthu akhumba kumuvwalika ufumu, Yesu wanguthaŵa.—Yoha. 6:15.

7-8. Ntchifukwa wuli Yesu wangumalisa cha vinthu vambula urunji pa nyengu yo wenga pacharu chapasi? (Yohane 18:36)

⁷ Pa nyengu yo wenga pacharu chapasi, Yesu waseleriyangamu cha mu vandali kuti wamalisi vinthu vambula urunji. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti iyu waziŵanga kuti ŵanthu alivi wanangwa pamwenga nthazi zakujilamuliya ŵija. (Salimo 146:3; Yere. 10:23) Ndipu ŵanthu angatuzgapu cha vo vitambisa vinthu vambula urunji. Tikamba viyo chifukwa chakuti Satana Dyaboli ndiyu walamuliya charu. Iyu ngwankhaza ndipu ŵanthu anandi mucharu ichi ayezga nkharu yaki. (Yoha. 8:44; Aefe. 2:2) Kusazgapu yapa, kuleka kufikapu kuchitiska kuti ŵanthu amampha nawu nyengu zinyaki achitiyengi anyawu vinthu vambula urunji.—Waku. 7:20.

⁸ Yesu waziŵanga kuti ndi Ufumu waku Chiuta pe wo wazamutuzgapu vo vitambisa vinthu vambula urunji. Chifukwa cha venivi, iyu wamaliyanga nyengu kweniso nthazi zaki pa “kupharazga ndi kumemeza uthenga wamampha wa Ufumu waku Chiuta.” (Luka 8:1) Iyu wangusimikiziya ŵanthu wo ŵenga ndi “nja kweniso nyota ya urunji” kuti vinthu vambula urunji ndipuso vachinyengu vazamumala. (Mate. 5:6; Luka 18:​7, 8) Kweni boma laku Chiuta pe lo ‘ndacharu ichi cha’ ndilu lazamumalisa venivi, maboma nga ŵanthu cha.—Ŵerengani Yohane 18:36.

MUYEZGENGI YESU ASANI MUWONA VINTHU VAMBULA URUNJI

9. Kumbi ntchinthu wuli cho chitikusimikiziyani kuti ndi Ufumu waku Chiuta pe wo wazamumalisa vinthu vambula urunji?

⁹ Mazuŵa nganu, tiwona vinthu vambula urunji vinandi kuluska vo Yesu wanguwona pa nyengu yo wenga pacharu chapasi. Ve viyo chifukwa ‘mu mazuŵa nganu ngakumaliya,’ Satana walutirizga kuchitiska vinthu vambula urunji kweniso wachitiska ŵanthu ambula kufikapu kuti achitiyengi anyawu vinthu venivi. (2 Timo. 3:​1-5, 13; Chivu. 12:12) Nge Yesu, nasi tiziŵa kuti ndi Ufumu waku Chiuta pe wo wazamumalisa vinthu vo vitambisa vinthu vambula urunji. Chifukwa chakuti titovya Ufumu wenuwu, tikana kusereriyamu mu vakuchitika va charu nge kuchitaku viwoneseru kweniso kuthemba maboma nga ŵanthu kuti ngamalisengi vinthu vambula urunji. Tiyeni tiwoni vo vinguchitikiya mzichi munyaki zina laki Stacy.a Wechendasambiri uneneska, kanandi Stacy wachitangaku viwoneseru kuti wamalisi vinthu vambula urunji. Kweni wangwamba kukayikiya asani vo wachitanga vingamalisa nadi masuzgu. Iyu wangukamba kuti: “Asani ndaluta kuchichita viwoneseru, nyengu zinyaki ndakayikanga asani vo ndichita vingamalisa nadi masuzgu. Kweni sonu ndikayika cha kuti Ufumu waku Chiuta ndiwu wazamumalisa masuzgu ngosi. Ndiziŵa kuti Yehova wazamuwovya weyosi yo wakandirizgika, penipo ini ndatingi ndifiskengi cha kuchita venivi.”—Salimo 72:​1, 4.

10. Ntchifukwa wuli vo ŵanthu achita kuti asinthi vinthu mucharu vikoliyana cha ndi vo Yesu wangukamba pa Mateyu 5:​43-48? (Wonaniso chithuzi.)

¹⁰ Ŵanthu anandi mazuŵa nganu apanga timagulu kuti asinthi vinthu mucharu. Kweni ŵanthu a mutimagulu teniti aja akukwiya ukongwa, avwiya marangu cha kweniso apweteka anyawu. Venivi vipambana kutali ndi vo Yesu wakutisambiza kuti tichitengi. (Aefe. 4:31) Mubali munyaki zina laki Jeffrey wangukamba kuti: “Ŵanthu asani achita viwoneseru, pakwamba angayamba umamphaumampha kweni mukanyengu kamanavi ŵaka akwiya ukongwa ndi kwamba kunanga vinthu, kuba kweniso kupweteka anyawu.” Kweni Yesu wakutisambiza kuti tiyanjengi weyosi chinanga ndi wo atitisuska kweniso kutitombozga. (Ŵerengani Mateyu 5:​43-48.) Nge Akhristu tichita vosi vo tingafiska kuti tileki kuchita vinthu vo vileka kukoliyana ndi vo Yesu wakutisambiza.

11. Ntchifukwa wuli nyengu zinyaki vituŵa vakusuzga kuyezga Yesu?

¹¹ Chinanga kuti tiziŵa kuti ndi Ufumu waku Chiuta pe wo wazamumalisiya limu vinthu vambula urunji, kweni vingatisuzga kuyezga Yesu asani ŵanthu anyaki atichitiya vinthu vambula urunji. Tiyeni tiwoni vo vinguchitikiya Janiya yo ŵanthu anyaki angumuchitiya vinthu vambula urunji chifukwa cha mtundu waki. Iyu wangukamba kuti: “Ndingukwiya ukongwa. Vingundiŵaŵa ukongwa mumtima ndipu ndakhumbanga kuti ŵanthu wo apaskiki chilangu. Pavuli paki ndinguŵanaŵana kuti ndisere mukagulu ko kalimbananga ndi kumalisa jalidu la sankhu kweniso kukandirizgana. Ndinguwona kuti kuchita venivi kuwovyengi kuti mtima wangu uphwi.” Kweni pati pajumpha nyengu, Janiya wanguziŵa kuti wakhumbika kusintha. Iyu wangukamba kuti: “Mumalu mwakuti ndithembengi Yehova, ndingwamba kugomezga vo ŵanthu anyaki akambanga kweniso ndingwamba kuŵathemba. Ndingutuwa mutimagulu tosi teniti kweniso ndinguleka kuchitaku vinthu vakukwaskana ndi timagulu to.” Chinanga kuti vingatiŵaŵa asani ŵanthu atichitiya vinthu vambula urunji kweni tiwukongi mtima ndipu nyengu zosi tingasereriyangamu cha mu vakuchitika va ndali pamwenga va mucharu ichi.—Yoha. 15:19.

12. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuphwere ndi vo tiŵerenga, kuwonere kweniso kuvwisiya?

¹² Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tilekengi kukwiya ukongwa chifukwa cha vinthu vambula urunji? Ŵanthu anandi awona kuti kuphwere ndi vo aŵerenga, awonere kweniso avwisiya nkhwakovya ukongwa. Ve viyo chifukwa chakuti kanandi nkhani zo ŵanthu alemba pamalu ngakucheze nga pa intaneti, zilembeka mwakugozga ukongwa kuti ŵanthu achitengi chitima kweniso adinginyikiyengi boma. Kweniso kanandi atolankhani alemba nkhani mwakwanjiya chigaŵa chinyaki. Chinanga kuti nkhani zo tingaŵerenga, kuwonere pamwenga kuvwisiya zingaŵa zauneneska, kweni kumbi kulutirizga kuvwisiya nkhani zo kungatiwovya? Asani timaliya nyengu yidu kuwonere pamwenga kuvwisiya nkhani zenizi, tingaguŵa ŵaka pamwenga kwamba kusuzgika maŵanaŵanu. (Nthanthi 24:10) Ndipuso chakofya ukongwa ntchakuti tingaluwa kuti ndi Ufumu waku Chiuta wija wo wazamumalisa vinthu vambula urunji.

13. Kumbi kuŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi kungakuwovyani wuli asani muwona vinthu vambula urunji?

¹³ Kuŵerenga Bayibolu kweniso kuŵanaŵaniyapu pa vo muŵerenga kungakuwovyani kuti muwonengi mwakwenere vinthu vambula urunji. Mzichi munyaki zina laki Alia wangutimbanyizgika ukongwa ndi vinthu vambula urunji vo vachitikiyanga ŵanthu a muchigaŵa cho wajanga. Iyu vamuŵaŵanga chifukwa wawonanga kuti ŵanthu wo achitanga vinthu vambula urunji alangikanga cha. Iyu wangukamba kuti: “Kweni panyengu iyi ndakhumbikanga kujifumba kuti, ‘Kumbi ndigomezga nadi kuti Yehova ndiyu wazamumalisa masuzgu ngosi yanga?’ Ndinguŵerenga Yobu 34:​22-29. Mavesi yanga ngangundikumbusa kuti palivi yo wangabisama Yehova. Ndipu ndi Yehova yija yo wangayeruzga ŵanthu kweniso kumalisa vinthu vambula urunji.” Kweni kumbi tikhumbika kuchitanji sonu po tilutirizga mbwenu kulindizga Ufumu waku Chiuta kuti uzimalisi vinthu vambula urunji?

VO TINGACHITA SONU PO TILINDIZGA UFUMU WAKU CHIUTA

14. Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti tileki kuchitaku vinthu vambula urunji? (Akolose 3:​10, 11)

¹⁴ Isi tingamalisa cha vinthu vambula urunji kweni tingayesesa kuŵachitiya vinthu vamampha anyidu. Nge mo tasambiriya kali, asani titanja anyidu tilongo kuti tiyezga Yesu. Chanju chingatiwovya kuti tichitengi vinthu mwaulemu ndi ŵanthu wosi kusazgapu wo achitiya anyawu vinthu vambula urunji. (Mate. 7:12; Aro. 12:17) Yehova wakondwa ukongwa asani titiŵachitiya vinthu mwachanju ndipuso mwaurunji anyidu.—Ŵerengani Akolose 3:​10, 11.

15. Kumbi uneneska wa mu Bayibolu wo tipharazgiya ŵanthu utiŵawovya wuli?

¹⁵ Kupharazgiya ŵanthu uneneska wa mu Bayibolu ndiyu nthowa yakukhumbika ukongwa yo tingaŵawovye kuti aleki kuchitaku vinthu vambula urunji. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa asani munthu yo wachitanga vinthu mwaukali ndipuso mwachiwawa ‘wamuziŵa Yehova,’ wangasintha ndi kwamba kuchita vinthu mwalisungu ndipuso mwachanju. (Yesa. 11:​6, 7, 9) Mwakuyeruzgiyapu, Jemal wechendasambiri uneneska wenga mukagulu ko kakhumbanga kusintha boma lo awonanga kuti litiŵakandirizga. Iyu wangukamba kuti: “Ungamuchichizga cha munthu kuti wasinthi. Kweni asani munthu wasambira uneneska wa mu Bayibolu wasintha ŵaka yija. Venivi ndivu vingundichitikiya.” Vo Jemal wangusambira ndivu vingumuwovya kuti wasinthi ndi kwamba kuchita vinthu mwachimangu. Mwaviyo, asani tisambiza ŵanthu uneneska wa mu Bayibolu, titiŵawovya kuti aleki kuchitiya anyawu vinthu vambula urunji.

16. Ntchifukwa wuli mutesesa kukambiyaku anyinu vo Ufumu waku Chiuta wazamuchita?

¹⁶ Nge Yesu, nasi tikambiya ŵanthu kuti ndi Ufumu waku Chiuta pe wo wazamumalisiya limu vinthu vambula urunji. Uthenga wenuwu utiŵachiska ŵanthu wo akumana ndi vinthu vambula urunji. (Yere. 29:11) Stacy yo tamuzumbuwapu kali wangukamba kuti: “Pakuti ndiziŵa kuti Chiuta wazamumalisa masuzgu, nditiwuko mtima asani ŵanthu andichitiya vinthu vambula urunji pamwenga asani ndawona ŵanthu anyaki atiŵachitiya vinthu vambula urunji. Yehova wagwiriskiya ntchitu uthenga wa mu Bayibolu kuti watipembuzgi.” Kweni kuti mufiski kupharazga uthenga wakupembuzga wenuwu, mukhumbika kunozgeke umampha. Asani mwaziziŵa umampha fundu za mu Bayibolu zakukwaskana ndi mo Yehova wazamumalisiya masuzgu, mungazikayikiya cha chinanga nkhamanavi. Kweniso muŵengi akunozgeka kupharazgiya anyinu fundu zenizi kwali nkhusukulu pamwenga ku ntchitu.b

17. Kumbi Yehova watitiwovya wuli asani ŵanthu anyaki atichitiya vinthu vambula urunji?

¹⁷ Chifukwa chakuti Satana ndiyu “walamuliya charu ichi,” tilutirizgengi mbwenu kukumana ndi vinthu vambula urunji. Kweni tiziŵa kuti vinthu visinthengi chifukwa chakuti Yehova wakutilayizga kuti watiwovyengi kweniso wazamutuzgapu Satana ndipuso vinthu vosi viheni. (Yoha. 12:31) Kuziya mu Bayibolu, Yehova watitikambiya chifukwa cho pacharu pachitikiya vinthu vambula urunji kweniso watitikambiya mo iyu wavwiya asani tisuzgika. (Salimo 34:​17-19) Mwakugwiriskiya ntchitu Mwana waki, Yehova wakutisambiza vo tingachita asani ŵanthu anyaki atichitiya vinthu vambula urunji kweniso mo Ufumu waki wazamumalisiya vinthu vambula urunji pambula kuswera yapa. (2 Petu. 3:13) Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi kupharazga mwaphamphu uthenga wamampha wa Ufumu uku tilindizga kuti pacharu chosi pazije “cheruzgu chakunyoloka kweniso urunji.”—Yesa. 9:7.