Kumbi Bayibolu Lingakuwovyani Wuli Kuja Akoloŵa?
“Kuja akoloŵa nkhwakukhumbika ukongwa kuti ŵanthu ajengi mwachimangu.”—UNESCO Declaration of Principles on Tolerance, 1995.
Kuleka kuchita vinthu mwakoloŵa kungachitisa kuti ŵanthu alekengi kutumbikana kweniso kuti atinkhanengi. Ndipu kanandi asani ŵanthu aja ndi maŵanaŵanu ngenanga, atamba kugwiriskiya ntchitu mazu ngaheni pakulongoro, asankhana mtundu, kweniso atambisa viwawa.
Kweni ŵanthu ŵe ndi maŵanaŵanu ngakupambanapambana pa nkhani ya kuchita vinthu mwakoloŵa. Anyaki aŵanaŵana kuti ŵanthu wo mbakoloŵa azomereza waka chechosi cho anyawu angakamba pamwenga kuchita. Kweni anyaki akoliyana ndi vo Bayibolu likamba kuti ŵanthu wo mbakoloŵa atumbika wanangwa wa munthu weyosi pa nkhani ya vo watanja kweniso vo wagomezga, chinanga kuti vo munthu yo wasankha akoliyana navu cha.
Kumbi Bayibolu lingawovya nadi ŵanthu kuja akoloŵa mazuŵa nganu?
Vo Bayibolu likamba pa nkhani ya koloŵa
Bayibolu lichiska ŵanthu kuti achitengi vinthu mwakoloŵa. Likamba kuti: “Ŵanthu wosi aziŵi kuti mwe akoloŵa.” (Afilipi 4:5) Bayibolu lititichiska kuti tiŵanaŵaniyengi anyidu pakuchita vinthu, tiŵatumbikengi kweniso tiŵachitiyengi vinthu mwaurunji. Ŵanthu wo alondo ulongozgi wenuwu, panyaki angakoliyana cha ndi fundu zo munthu munyaki watende pamwenga kutoliyaku vo wagomezga, kweni atimuzomereza waka kuti wachitengi vo mweneku wasankha.
Kweni Bayibolu lititikambiya kuti Chiuta we ndi fundu za mijalidu yamampha zo wakhumba kuti ŵanthu ayendiyengi. Likamba kuti: “[Chiuta] wakambiya yiwi wamunthu cho ntchamampha.” (Mika 6:8) Venivi vilongo kuti mu Bayibolu mwe ulongozgi waku Chiuta wo ungawovya ŵanthu kuti akondwengi ndi umoyu.—Yesaya 48:17, 18.
Chiuta wakhumba cha kuti tiyeruzgengi anyidu. Bayibolu likamba kuti, “Wakupereka Marangu ndipuso Wakweruzga walipu yumoza pe . . . Yiwi ndiwi yani kuti uyeruzgi munyaku?” (Yakobe 4:12) Chiuta wakupereka wanangwa ku munthu weyosi wakusankha vo wakhumba kuchita pa umoyu waki.—Dotoronome 30:19.
Kumbi Bayibolu likambanji pa nkhani yakutumbika anyidu?
Bayibolu likamba kuti tikhumbika ‘kutumbika ŵanthu amitundu yosi.’ (1 Peturo 2:17, Bayibolu la New Jerusalem) Mwaviyo ŵanthu wo atende fundu za mu Bayibolu pa umoyu wawu atumbika ŵanthu wosi mwambula kutole kanthu vo ŵanthu wo agomezga pamwenga vo achita pa umoyu wawu. (Luka 6:31) Venivi ving’anamuwa cha kuti ŵanthu wo alondo fundu za mu Bayibolu akoliyana ndi chechosi cho munthu wagomezga, fundu zo watende, pamwenga kukoliyana ndi chechosi cho munthu wangasankha. Kweni mumalu mwakuchita vinthu mwambula ulemu, yiwu atesesa kuchita vinthu ndi ŵanthu nge mo Yesu wachitiyanga.
Mwakuyeruzgiyapu, zuŵa linyaki Yesu wangukumana ndi munthukazi munyaki yo wapambananga nayu chisopa. Kweniso munthukazi mwenuyu wajanga ndi munthulumi yo wenga mulumu waki cha. Yesu wakoliyananga nalu cha jalidu lenili. Chinanga kuti venga viyo, iyu wangukambiskana nayu mwaulemu munthukazi mwenuyu.—Yohane 4:9, 17-24.
Nge Yesu, Akhristu mbakunozgeka kukonkhoske ŵanthu vo agomezga kweniso chifukwa chaki, ndipu achita venivi ndi “ulemu ukulu.” (1 Peturo 3:15) Bayibolu litcheŵeska Akhristu kuti angachichizganga ŵanthu cha kuti ayendiyengi fundu zawu. Likamba kuti wakusambira waku Khristu “wakhumbika cha kuchita ndewu, kweni wakhumbika kuja wakuzika ku ŵanthu wosi,” kusazgiyapu ŵanthu wo wapambana nawu vo wagomezga.—2 Timote 2:24.
Kumbi Bayibolu likambanji pa nkhani yakutinkhana?
Bayibolu lititikambiya kuti ‘tiyesesengi kuja mwachimangu ndi ŵanthu wosi.’ (Aheberi 12:14) Munthu mweniyo watesesa kuja mwachimangu watinkha ŵanthu cha. Chinanga kuti wachita chechosi cha chakupambana ndi vo wagomezga, iyu watesesa kuja mwachimangu ndi ŵanthu anyaki. (Mateyu 5:9) Ndipu Bayibolu lichiska so Akhristu kuti ayanjengi arwani ŵawu mwakuchita vinthu mwachanju ndi ŵanthu wo aŵanangiya.—Mateyu 5:44.
Mbuneneska kuti Bayibolu likamba kuti Chiuta ‘watinkha,’ pamwenga “waseruka,” ndi vo ŵanthu achita vo vilongo kuŵavi ulemu pamwenga vo vipweteka anyawu. (Nthanthi 6:16-19) Kweni yapa Bayibolu ligwiriskiya ntchitu mazu ngakuti ‘kutinkha’ kulongo kutinkhana ukongwa ndi chinthu chiheni. Ndipu Bayibolu lilongo kuti Chiuta wakhumbisiska kugowoke kweniso kuwovya ŵanthu wo akhumba kusintha nthowa zawu ndi kwamba kwende fundu zaki.—Yesaya 55:7.
Malemba nganyaki ngo ngakamba va koloŵa kweniso kutumbika anyidu
Tito 3:2: ‘Mujengi akoloŵa, mulongongi kuti mwe akuzika ku ŵanthu wosi.’
Munthu wakolowa wazomereza maŵanaŵanu nga ŵanthu anyaki mwakuzika ndipu venivi vitovya kuti ŵanthu atumbikanengi.
Mateyu 7:12: “Vinthu vosi vo mukhumba kuti ŵanthu akuchitiyeni, namwi muŵachitiyi venivo.”
Tosi tikondwa asani ŵanthu achita nasi vinthu mwaulemu kweniso asani atumbika maŵanaŵanu ngidu ndipuso mo tiwone vinthu. Kuti muziŵi vinandi vakukwaskana ndi vo mungachita kuti mulondongi dangu lakuziŵika umampha lenili lo Yesu wangusambiza, ŵerengani nkhani ya mutu wakuti “Kumbi Dangu Lakuti Muchitengi vo Mukhumba Kuti Anyinu Akuchitiyeningi Ling’anamuwanji?”
Yoswa 24:15: “Msanawale musankhi yo mukhumba kumuteŵete.”
Asani titumbika wanangwa wa anyidu wakusankha vo ŵeneku akhumba, vitovya kuti tijengi mwachimangu.
Machitidu 10:34: “Chiuta walivi sankhu.”
Chiuta wawona kuti ŵanthu wosi ayanana waka kwambula kutole kanthu kuti mbanthulumi pamwenga mbanthukazi, kweniso charu cho atuliya, mtundu, mdawuku pamwenga vinthu vinyaki. Mwaviyo, ŵanthu wo akhumba kuyezga Chiuta atumbika ŵanthu wosi.
Habakuku 1:12, 13: ‘[Chiuta] wangalekere cha vinthu viheni.’
Chiuta we ndi mphaka pa nkhani yakulongo koloŵa. Iyu wazomerezgengi cha kuti ŵanthu aheni alutirizgi kuchita vinthu viheni mpaka muyaya. Kuti musambiri vinandi, woneriyani vidiyo ya mutu wakuti Ntchifukwa Wuli Chiuta Wazomerezga Kuti Tisuzgikengi?
Aroma 12:19: “Siliyani malu ukali waku Chiuta, pakuti kukulembeka kuti: “Yehova watiti, ‘Kuweze nduzga nkhwangu, ndazamuweze ndini.”a
Yehova Chiuta wazomereza cha kuti tiweziyengi pa vinthu viheni vo anyidu atichitiya. Iyu wazamuwonesesa kuti urunji wachitika pa nyengu yaki. Kuti muziŵi vinandi, ŵerengani nkhani ya mutu wakuti “Kumbi Vingachitika Kuti Pacharu Chapasi Pachitikengi Vinthu va Urunji?”
a Yehova ndilu zina chayilu laku Chiuta. (Salimo 83:18) Ŵerengani nkhani yakuti “Kumbi Yehova Ndiyani?”