Mujengi Mwachimangu M’banja Linu

1. Kumbi ndi vinthu nivi vo vingachitiska kuti mabanja nganyaki ngagaŵikani?

ŴANTHU akondwa ukongwa asani m’banja mwawu mwe chanju, chimangu kweniso asani akolerana. Akhumba ndipu namwi mujaliya. Vachitima kuti mabanja nganandi ngaja viyo cha ndipu ŵanthu avwanana cha pa vifukwa vakupambanapambana. Kumbi nchinthu wuli cho chigaŵaniska mabanja? Munkhani iyi tikambiskanengi vinthu vitatu. M’mabanja nganyaki, ŵanthu ŵe m’visopa vakupambana. M’mabanja nganyaki mwe ŵana amusaniyapu. Ndipu m’mabanja nganyaki ŵanthu agaŵikana chifukwa cha ukavu pamwenga kukhumba kukhupuka. Kweni vifukwa vo vichitiska kuti mabanja ngagaŵikani vija vakupambana. Nchifukwa wuli ve viyo?

2. Kumbi ŵanthu anyaki agwiriskiya nchitu ulongozgi wakutuliya nunkhu m’banja lawu, kweni ulongozgi wakovya ungasanirika nunkhu?

² Chinthu chakwamba, ndi mo muwone vinthu. Asani mutesesa kuvwisisa maŵanaŵanu nga anyinu, mungasuzgika cha kuchita vinthu mwakukolerana m’banja. Chachiŵi, nkhweniko musaniya ulongozgi. Ŵanthu anandi agwiriskiya nchitu ulongozgi wakutuliya kwa anyawu wo agwira nawu nchitu, wo aja nawu, m’mabuku pamwenga ulongozgi unyaki wo ŵanthu apereka. Kweni ŵanthu anyaki apenja ulongozgi wakukwaskana ndi suzgu lawu m’Mazu Ngaku Chiuta, ndipu agwiriskiya nchitu vo aŵerenga. Kumbi kusambira Mazu Ngaku Chiuta kungawovya wuli kuti banja lijengi mwachimangu?​—2 Timote 3:16, 17.

ASANI MURUMU WINU NGWACHISOPA CHINYAKI

3. (a) Kumbi Bayibolo le ndi ulongozgi nuwu pa nkhani yakutolana ndi munthu wa chisopa chinyaki? (b) Ndi fundu nizi zo zingawovya yo wakutolana ndi munthu wa chisopa chinyaki?

³ Bayibolo likamba mwanthazi kuti kutolana ndi munthu wa chisopa chinyaki nkhwamampha cha. (Marangu 7:3, 4; 1 Ŵakorinte 7:39) Kweni kumbi mungachita wuli asani mukusambira uneneska mwayirwa kali, kweni arumu ŵinu ŵe m’chisopa chinyaki? Ichi nchifukwa chakumaliskiya nthengwa cha. (1 Ŵakorinte 7:10) Bayibolo lichiska ŵanthu akutolana kuti ajaliyengi limoza kwa umoyu wawu wosi ndipu ayesesengi kukambiskana asani anangirana. (Ŵaefesu 5:28-31; Tito 2:4, 5) Kumbi mungachita wuli asani arumu ŵinu atikukanizgiyani limu kusopa Yehova? Angakukanizgani kuluta ku mawunganu pamwenga angakukambiyani kuti akhumba cha kuti muwolu wawu wakengi kunyumba za ŵanthu kuchikambiskana nawu vachisopa. Kumbi penapa mungachita wuli?

4. Kumbi munthukazi wachikhristu wangalongo wuli kuti waŵanaŵaniya murumu waki asani ngwachisopa chinyaki?

⁴ Jifumbeni kuti, ‘Nchifukwa wuli arumu ŵangu achita viyo?’ (Nthanthi 16:20, 23) Asani aleka kuziŵa umampha vo muchita, angakufipiyani nadi mtima. Akhumba so angakukanizgani chifukwa chakuti abali ŵawu awona kuti muleka kuchitaku midawuku yinyaki yakuzirwa ukongwa. Munthurumi munyaki wangukamba kuti: “Asani muwolu wangu watuwapu panyumba, ndawonanga nge wandithaŵa.” Iyu wawonanga nge kuti chisopa chitimulonda muwolu waki. Kweni chifukwa chakujikuzga, iyu wakhumbanga cha kuzomerezga kuti wachita phukwa. Mwaviyo, musimikizgiyengi arumu ŵinu kuti kwanja Yehova kukutondekeskeningi cha kuŵayanja nge po mwaŵayanjiyanga kali. Muyesesengi kusaniya nyengu yakucheze nawu.

5. Kumbi munthukazi yo watijithereska kwa murumu waki wachisopa chinyaki, watenere so kujithereska kwaku yani?

⁵ Kweni kuti muchiti vinthu mwazeru, mutenere kukumbuka fundu yinyaki yakukhumbika ukongwa. Mazu Ngaku Chiuta ngachiska anthukazi kuti: “Mujithereski ku ŵarumu ŵinu, pakuti ichi nchakwenere mu Mbuya.” (Ŵakolose 3:18) Ivi vilongo kuti Bayibolo likhumba cha kuti anthukazi ajengi ndi mtima wakujimiya. Kweniso mazu ngakuti, “nchakwenere mu Mbuya,” ngalongo kuti munthukazi yo watijithereska kwa murumu waki, wakhumbika so kujithereska kwa Ambuya. Mwaviyo, watenere kuchita vinthu mwazeru.

6. Kumbi ndi fundu nizi zo munthukazi wachikhristu watenere kukumbuka?

⁶ Mkhristu weyosi watenere kuwungana ndi kupharazga nyengu zosi, chifukwa ndivu vigaŵa vakukhumbika ukongwa va kusopa kwauneneska. (Ŵaroma 10:9, 10, 14; Ŵahebere 10:24, 25) Sonu mungachita wuli asani munthu munyaki wangakukambiyani kuti muleki kuvwiya dangu linyaki laku Chiuta? Akutumika aku Yesu Khristu angukamba kuti: “Titenere kuvwiya Chiuta kwakuluska munthu.” (Machitidu 5:29) Vo yiwu anguchita vingawovya ŵanthu anandi wo akumana ndi mayeseru ngenanga mazuŵa nganu. Kumbi imwi muyesesengi kuvwiya Yehova ndi mtima wosi chifukwa chakuti mutimuyanja? Kweniso, kumbi muyesesengi kuvwiya Yehova ndi mtima wosi kwambula kuguŵiska arumu ŵinu?​—Mateyu 4:10; 1 Yohane 5:3.

7. Kumbi munthukazi wachikhristu watenere kuchitanji asani murumu waki watimususka?

⁷ Yesu waziŵanga kuti kuchita ivi nyengu zosi, nkhupusu cha. Iyu wangutcheŵeska kuti Akhristu anyaki azamupatuskika ku banja lawu nge kuti lipanga ndilu laŵapatuwa, chifukwa chakuti ŵanthu azamususka chisopa chauneneska. (Mateyu 10:34-36) Ivi ndivu vinguchitikiya munthukazi munyaki wa ku Japan. Murumu waki wamususkanga kwa vyaka 11. Iyu wamuchitiyanga nkhaza ndipu kanandi wajalanga nyumba kuti waleki kusere. Kweni wangukunthiyapu vosi ivi. Akhristu anyaki mumpingu angumuwovya ukongwa. Warombanga mwakuwerezgawerezga ndipu wachiskikanga ukongwa ndi lemba la 1 Petro 2:20. Mzichi uyu waziŵanga kuti asani wangakunthiyapu murumu waki wangaziyamba kuteŵete Yehova. Ndipu ndivu vinguchitika nadi.

8, 9. Kumbi munthukazi wangachita wuli kuti murumu waki walekengi kudandawula?

⁸ Pe vinthu vinandi vo mungachita kuti murumu winu wasinthi. Mwakuyeruzgiyapu, asani murumu winu watikukanizgani kusopa Yehova, mungachitiyanga dala cha vinthu vo vingamuchitiska kuti wadandawulengi. Muphweriyengi panyumba ndipuso mujiphweriyengi kuti muwonekengi umampha. Mumuchitiyengi vinthu vo vilongo kuti mutimuyanja kweniso mumulumbengi. Mumuwovyengi m’malu mwakumuchombola. Muchitengi vinthu vakulongo kuti muthemba iyu nge mutu. Ndipu asani murumu winu wakunangiyani, mungamuweziyanga cha. (1 Petro 2:21, 23) Mungaluwanga cha kuti weyosi ngwakubuda ndipu asani mwapambana mazu, muyambengi ndimwi kupepesa.​—Ŵaefesu 4:26.

⁹ Mungazomerezganga cha kuti murumu winu wadandawulengi kuti mutimubikiya mwakuswera chifukwa cha mawunganu. Ndipu mungasankha kuluta mu uteŵeti asani arumu ŵinu ŵe panyumba cha. Munthukazi wachikhristu watenere so cha kupharazgiya murumu waki asani mweneku waleka kukhumba. M’malu mwaki wavwiya ulongozgi wo wakutumika Petro wangukamba kuti: “Mwaŵanthukazi, muŵi ŵakujithereske ku ŵarumu ŵaku mwija, alinga kuti, chingana ŵatafuliya mazu ngo ŵanyaki, chifukwa cha kajalidu ka ŵawolu ŵawu, ŵanduliki kwambula mazu, ŵachithoŵa kajalidu kinu kakutowa ka mu chopu.” (1 Petro 3:1, 2) Ndipu anthukazi achikhristu atesesa kulongo mijalidu yamampha.​—Ŵagalatia 5:22, 23.

ASANI MUWOLU WINU NGWACHISOPA CHINYAKI

10. Kumbi munthurumi wachikhristu watenere kuchita wuli ndi muwolu waki yo we m’chisopa chinyaki?

¹⁰ Kumbi munthurumi wangachita wuli asani muwolu waki we m’chisopa chinyaki? Bayibolo lipereka ulongozgi wakuvwika umampha, wakuti: “Asani mubali yumoza we nayu muwolu waki wambula kuvwana, ndipu munthukazi wazomera kuja nayu, wangamupata cha.” (1 Ŵakorinte 7:12) Lilunguchizga so anthurumi akuto kuti: “Mwanjengi ŵawolu ŵinu.”​—Ŵakolose 3:19.

11. Kumbi munthurumi wangalongo wuli kuti wachita vinthu mwazeru nge mutu asani muwolu waki ngwachisopa chinyaki?

¹¹ Asani muwolu winu ngwachisopa chinyaki, mutenere kumupaska ulemu kweniso kumulongo kuti mutumbika maŵanaŵanu ngaki. Chifukwa chakuti ndi munthu mura, mukumbukengi kuti nayu we ndi wanangwa wakuchita vo wagomezga kuchisopa chaki, chinanga kuti mungakolerana navu cha. Asani mwamukambiya vo imwi mugomezga, mungaŵanaŵananga cha kuti nyengu yeniyo walekengi vo waja wachigomezga kwa nyengu yitali. Mutenere kumukonkhoske mwakufwasa fundu za m’Malemba, m’malu mwakuthaŵiliya kukamba kuti vo iyu ndi abali ŵaki agomezga m’chisopa chawu, vaboza. Asani mumaliya nyengu yinandi ku vakuchitika va kumpingu, iyu wangawona kuti mutimutoliyaku kanthu cha. Ndipu nyengu zinyaki wangakukanizgani kuti muteŵetiyengi Yehova chifukwa chakuti musaniya cha nyengu yakucheze nayu. Asani ve viyo, muchitengi vinthu mwakuzikira ŵaka. Iyu wangazisambira uneneska chifukwa chakuti mulongo kuti mutimuyanja kweniso mutimuŵanaŵaniya.​—Ŵakolose 3:12-14; 1 Petro 3:8, 9.

KUSAMBIZA ŴANA

12. Kumbi Malemba ngangawovya wuli pakusambiza ŵana chinanga kuti apapi ŵe m’visopa vakupambana?

¹² Asani apapi ŵe m’visopa vakupambana, kusambiza ŵana fundu za m’Bayibolo kuja kwakusuzga nyengu zinyaki. Kumbi angagwiriskiya wuli nchitu fundu za m’Malemba? Bayibolo likamba kuti udindu wakusambiza ŵana ngwa munthurumi, kweni munthukazi nayu we ndi chigaŵa chakukhumbika ukongwa. (Nthanthi 1:8; yeruzgiyani ndi Chiyambo 18:19; Marangu 11:18, 19.) Chinanga kuti munthurumi wangaŵa wachisopa chinyaki, udindu waki nge mutu umala cha.

13, 14. Kumbi munthukazi wangachita wuli asani murumu waki watimukanizga kuluta ndi ŵana kumaunganu pamwenga kusambira nawu Bayibolo?

¹³ Anthurumi anyaki wo Mbakaboni cha, akanizga cha muwolu wawu kusambiza ŵana nkhani zakukwaskana ndi Bayibolo, kweni anyaki atiŵakanizga. Kumbi mungachita wuli asani murumu winu watikukanizgani kuluta kumawunganu ndi ŵana pamwenga kuŵasambiza Bayibolo panyumba? Asani ve viyo, mukhumbika kuŵanaŵaniya udindu wo mwe nawu kwaku Yehova Chiuta, kwa murumu winu yo ndi mutu kweniso kwa ŵana ŵinu akwanjiwa. Kumbi mungachita wuli kuti mukondweski weyosi?

¹⁴ Mutenere kurombe nkhani iyi. (Ŵafilipi 4:6, 7; 1 Yohane 5:14) Kweni imwi ndimwi mwe ndi udindu wakusankha vo mungachita. Asani mungachita vinthu mwazeru ndi kukambiya murumu winu kuti mutimudelera cha, iyu wangasinthaku maŵanaŵanu ngaki. Chinanga kuti murumu winu wangakukanizgani kuluta ndi ŵana kumawunganu pamwenga kuŵasambiza Bayibolo, mungaŵasambiza mbwenu munthowa zinyaki. Asani ŵana ŵinu angawona mo imwi muchitiya vinthu kweniso mo mukambiskiyana nawu, angasambira kwanja Yehova, kugomezga Mazu ngaki, kutumbika apapi wo asazgapu awiskewu, kuvwiya lisungu ŵanthu anyaki kweniso kwanja kugwira nchitu. Mukuluta kwa nyengu, awiskewu angawona mijalidu yamampha yo ŵana asambira ndipu angakulumbani ukongwa chifukwa cha phamphu linu.​—Nthanthi 23:24.

15. Kumbi munthurumi we ndi udindu wuli pa nkhani yakusambiza ŵana?

¹⁵ Asani muwolu winu ndi kaboni cha, mutenere kuphwere udindu winu wakulera ŵana “mu kulanga ndi kuchichizga kwa Mbuya.” (Ŵaefesu 6:4) Kweni mutenere kuchita vinthu mwaulemu, mwachanju kweniso mulongongi kuti muŵanaŵaniya muwolu winu.

ASANI APAPI ŴINU MBACHISOPA CHINYAKI

16, 17. Kumbi ndi fundu za m’Bayibolo nizi zo ŵana atenere kukumbuka asani apapi ŵawu Mbakaboni cha?

¹⁶ Mazuŵa nganu, chinanga mbana amana asankha chisopa chakupambana ndi cha apapi ŵawu. Kumbi ndivu namwi mukuchita? Asani ndi viyo m’Bayibolo mwe ulongozgi wo ungakuwovyani.

¹⁷ Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Mwaŵana, vwiyani apapi ŵinu mu Mbuya: chifukwa chenichi nchakurunjika. ‘Tumbika awusu ndi anyoku.’” (Ŵaefesu 6:1, 2) Ivi ving’anamuwa kuti ŵana atenere kutumbika apapi ŵawu. Kweni chinanga kuti kutumbika apapi nkhwakukhumbika, ŵana angaluwanga cha kuti akhumbika kutumbika ukongwa Chiuta. Asani mwana wakuwa ndipu wayamba kusankha yija vakuchita, waja ndi udindu pa vinthu vosi vo wangachita. Ivi ndivu watenere kuchita ndi marangu nga m’charu kweniso ngakutuliya kwaku Chiuta. Ndichu chifukwa chaki Bayibolo likamba kuti: “Munthu ndi munthu waku isi wajikambiyengi kwaku Chiuta mazu nga pamtima waku yija.”​—Ŵaroma 14:12.

18, 19. Kumbi ŵana angawovya wuli apapi ŵawu wo Mbakaboni cha kuti avwisisengi vo agomezga?

¹⁸ Asani mukhumbika kusintha vinthu vinyaki pa umoyu winu chifukwa cha vo musambira, muyesesengi kuvwisisa maŵanaŵanu nga apapi ŵinu. Yiwu angakondwa ukongwa asani awona kuti vo musambira m’Bayibolo vitikuchitiskani kuti muŵatumbikengi, muŵavwiyengi kweniso muchitengi vo atikutumani. Kweniso, asani mwayamba kukana vigomezgu ndi midawuku yinyaki ya apapi ŵinu chifukwa cha vo mwasambira, yiwu angawona kuti mwayamba kukana chihara cho angukusungiyani. Angakufipiyani so mtima asani vo muchita viwoneka kuti vambula kuziŵika umampha m’chigaŵa chinu pamwenga asani vingakutondekeskani kuchita vinthu vo vingakuwovyani kuti muzikhupuki. Kweniso asani apapi ŵinu mbakunyada, angawona nge mutijiwona kuti mwe azeru kuluska yiwu.

¹⁹ Mwaviyo, mungasweranga cha kupempha apapi ŵinu kuti awonani ndi ŵara a mpingu winu pamwenga Akhristu anyaki wo muwungana nawu. Mungaŵapempha so kuti aluti ku Nyumba ya Ufumu kuti akavwi vo musambira ndi kujiwone ŵija kuti Akaboni aku Yehova mbanthu amtundu wuli. Ivi vingawovya kuti apapi ŵinu asinthi. Chinanga kuti apapi asuska ukongwa, ananga mabuku ngo ngakonkhoska Bayibolo ndipuso akanizga ŵana kuluta ku mawunganu, kweni pe nthowa zinandi zo ŵana angaŵerenge Mazu Ngaku Chiuta, angacheze ndi Akhristu anyawu ndipuso kupharazgiya ŵanthu wo angakumana nawu. Mungaromba so kwaku Yehova. Ŵana anyaki alindizga dankha kuti akuwi ndi kufika pa msinkhu wakujimiya, kuti akateŵete umampha Chiuta ŵe kwakuŵija. Kweni mungaluwanga cha kuti mutenere kutumbika awiskemwi ndi anyinamwi kwali atikuchitiyani viheni pamwenga cha. Muyesesengi kuchita vinthu vo vingawovya kuti mujengi mwachimangu ndi apapi ŵinu. (Ŵaroma 12:17, 18) Kweni chinthu chakuzirwa ukongwa, nkhuja pa chimangu ndi Chiuta.

MASUZGU NGO MUNGAKUMANA NANGU ASANI NDIMWI MPAPI WAMUSANIYAPU

20. Kumbi ŵana wo ŵe m’banja lamusaniyapu angaja ndi maŵanaŵanu nanga?

²⁰ M’mabanja nganandi nkhani yo yisuzga ukongwa njachisopa cha kweni nja ŵana pamwenga apapi amusaniyapu. Mazuŵa nganu, m’mabanja nganandi mwe ŵana akupambana awiskewu pamwenga anyinawu. M’mabanja ngaviyo yanga, ŵana achitirana sanji, kutinkhana pamwenga kuchita vinthu mwamaphara. Ndipu ivi vichitiska kuti alekengi kukhorwa ndi chechosi cho mpapi wawu wamusaniyapu wangachita. Kumbi nchinthu wuli cho chingawovya ŵanthu wo ŵe m’banja lamusaniyapu?

21. Nchifukwa wuli apapi amusaniyapu atenere kugwiriskiya nchitu fundu za m’Bayibolo, chinanga kuti banja lawu le ndi masuzgu ngakupambana ndi mabanja nganyaki?

²¹ Ziŵani kuti fundu za m’Bayibolo zo zitovya mabanja nganyaki, zitovya so banja lamusaniyapu, chinanga kuti masuzgu ngaki ngakupambana. Kuleka kugwiriskiya nchitu fundu izi kungawoneka nge nkhwakovya kwa nyengu yimanavi ŵaka, kweni pavuli paki kungachitiska kuti mukumani ndi masuzgu ngakulu. (Sumu 127:1; Nthanthi 29:15) Muyesesengi kuchita vinthu mwazeru kweniso mwakuwamu. Zeru zikuwovyeningi kuti mugwiriskiyengi nchitu fundu zaku Chiuta zo zingazikuwovyani kwa nyengu yitali ndipu kuwamu kukuwovyeningi kuti muziŵengi chifukwa cho ŵanthu a m’banja linu akambiya ndi kuchitiya vinthu vinyaki. Mukhumbika so kuja ndi mtima walisungu.—Nthanthi 16:21; 24:3; 1 Petro 3:8.

22. Nchifukwa wuli ŵana angasuzgika kuvwiya apapi ŵawu amusaniyapu?

²² Asani ndimwi mpapi wamusaniyapu, akhumba mukumbuka kuti ŵana ŵinu amusaniyapu akuyanjaningi ukongwa mwechendatolani ndi mpapi wawu. Kweni yiwu angwamba kusintha mwati mwatolana ndi mpapi wawu. Chifukwa chakuti akumbuka mpapi yo wakuŵabala, yiwu angasuzgika kukuvwiyani chifukwa chakuwona nge kuti mukhumba kuti akuyanjeningi ukongwa kuluska mpapi wawu chayiyu. Nyengu zinyaki angakukambiyani mwambula kubisa kuti mwe awiskewu pamwenga anyinawu cha. Mazu yanga ngakuŵaŵa ukongwa. Kweni ndipu wuli, mukhumbika cha “kukalipa liŵi.” (Wakutawula 7:9) Kuwamu kweniso kuvwisisa mo avwiya, kungakuwovyani ukongwa kuti muchitengi nawu vinthu mwazeru.

23. Kumbi apapi angachenya wuli ŵana amusaniyapu?

²³ Mijalidu iyi njakukhumbika ukongwa pakulunguchizga ŵana. Kweni mutenere cha kusinthasintha marangu ngo mupaska ŵana. (Nthanthi 6:20; 13:1) Ŵana atenere kulunguchizgika m’nthowa zakupambanapambana, chifukwa mwana weyosi wapambana ndi munyaki. Apapi amusaniyapu anyaki awona kuti udindu ukulu wakulanga ŵana ujengi wa mpapi yo wakuŵabala. Kweni apapi wosi ŵaŵi atenere kuchita vinthu mwakukolerana pa nkhani yakuchenya ŵana ndipu akhumbika cha kusintha chilangu kweniso kwanjiya mwana wakubala ŵenechu. (Nthanthi 24:23) Chinanga kuti ŵana akhumbika kuvwiya apapi ŵawu, kweni apapi nawu atenere kukumbuka kuti weyosi ngwakubuda. Mwaviyo, angaŵakwiyiyanga ukongwa cha, kweni aŵalunguchizgengi mwachanju.​—Ŵaefesu 6:4.

24. Kumbi nchinthu wuli cho chingawovya kuti m’banja lamusaniyapu muleki kuchitika ureŵi?

²⁴ Kukambiskana kungawovya kuti m’banja muŵevi masuzgu. Ivi vingachitiska kuti ŵanthu a m’banja lamusaniyapu aŵanaŵaniyengi vinthu vakukhumbika ukongwa pa umoyu. (Yeruzgiyani ndi Ŵafilipi 1:9-11.) Kweniso vingawovya kuti weyosi waziŵi vo wangachita kuti banja lawu lichitengi vinthu mwakukolerana. Kukambiskana mwakufwatuka kungawovya so kuti weyosi waje ndi mijalidu yamampha. Asungwana akhumbika kuziŵa kuvwala mwakwenere ndipuso kuchita vinthu mwaulemu ndi awiskewu kweniso azichi ŵawu amusaniyapu, ndipu anyamata akhumbika kusambizika kuti achitengi vinthu mwaulemu ndi anyinawu kweniso achizi ŵawu amusaniyapu.​—1 Ŵatesalonika 4:3-8.

25. Kumbi ndi mijalidu niyi yo yingawovya kuti ŵanthu a m’banja lamusaniyapu ajengi mwachimangu?

²⁵ Kuzizipizga kungakuwovyani kuti vinthu vikuyendiyeni umampha nge mpapi wamusaniyapu. Kuti muyambi kuchita vinthu mwakukolerana, vito nyengu yitali. Vija vakusuzga ukongwa kuti muwovyi ŵana amusaniyapu kuti ayambi kukuyanjani ndi kukutumbikani. Kweni mungafiska. Mtima wazeru, wakuwamu kweniso kukhumbisiska kukondweska Yehova, kungakuwovyani kuti mujengi mwachimangu m’banja lamusaniyapu. (Nthanthi 16:20) Mijalidu iyi yingakuwovyani so asani mwakumana ndi masuzgu nganyaki.

KUMBI NKHANI ZACHUMA ZITIMBANYIZGA BANJA LINU?

26. Kumbi kwanja vinthu vakuliŵavu kungatimbanyizga wuli banja?

²⁶ Kwanja vinthu vakuliŵavu kungachitiska kuti ŵanthu alekengi kukolerana m’banja. Vachitima kuti mabanja nganyaki ngapindana pa nkhani za ndalama ndipuso kukhumba kukhupuka. Asani munthurumi ndi munthukazi agwira nchitu zakulembeka, angayamba kupindana asani weyosi wawona kuti ndalama zo walonde zaku yija. Chinanga kuti aleki kupindana pa nkhani za ndalama, kweni angasoŵa nyengu yakucheze nge banja. Mazuŵa nganu, anthurumi anandi atanja kuchigwira nchitu kutali ndi mabanja ngawu pamwenga kuvyaru vinyaki ndipu ajaku myezi pamwenga vyaka kuti asaniyi ndalama zinandi. Ivi vingayambisa masuzgu ngakulu ukongwa.

27. Kumbi ndi fundu nizi zo zingawovya banja lo le ndi masuzgu nga ndalama?

²⁷ Tingakambiya limu cha marangu nga mo mabanja ngangachitiya asani ngakumana ndi masuzgu nga ndalama, chifukwa chakuti banja lelosi lija ndi masuzgu ngaki. Kweni ulongozgi wa m’Bayibolo utovya ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, lemba la Nthanthi 13:10 lilongo kuti nyengu zinyaki masuzgu ngangamala asani ŵanthu azomera kulunguchizgika. Ivi ving’anamuwa kuti tikhumbika kupenja ulongozgi ndi kuwona mo munyidu wawone nkhani yo, m’malu mwakuthemba ŵaka maŵanaŵanu ngidu. Kweniso, kukambiskana mo mutenere kugwiriskiya nchitu ndalama, kungawovya kuti banja lichitengi vinthu mwakukolerana. Nyengu zinyaki pakhumbika kuti munthurumi ndi muwolu waki agwirengi ganyu kuti afiski kugula vinthu vinyaki asani ŵe ndi ŵana pamwenga aphwere ŵanthu anyaki. Asani ve viyo, munthurumi wakhumbika kwesesa kusaniya nyengu yakucheze ndi muwolu waki. Munthurumi ndi ŵana akhumbika kovyana ndi munthukazi pakugwira nchitu zo watingi wagwirengi yija.​—Ŵafilipi 2:1-4.

28. Kumbi ndi fundu nizi zo zingawovya ŵanthu kuchita vinthu mwakukolerana m’banja?

²⁸ Mungaluwanga cha kuti ndalama zichitiska kuti ŵanthu aje ndi likondwa cha ndipuso zipaska umoyu cha, chinanga kuti zakukhumbika ukongwa mazuŵa nganu. (Wakutawula 7:12) Kuŵika ukongwa mtima pa vinthu vakuliŵavu, kungatimbanyizga ubwezi winu ndi Yehova kweniso kungananga mijalidu yinu yamampha. (1 Timote 6:9-12) Mwaviyo, titenere kupenja dankha Ufumu waku Chiuta ndi urunji waki, pakuziŵa kuti Chiuta watitumbikengi kuti tisaniyi vinthu vakukhumbika pa umoyu. (Mateyu 6:25-33; Ŵahebere 13:5) Asani chinthu chakukhumbika ukongwa pa umoyu winu nkhuteŵete Chiuta ndi kwesesa kuja nayu pachimangu, muwonengi kuti banja linu lichita vinthu vinandi mwakukolerana, chinanga kuti pangaŵa vinthu vinyaki vakutimbanyizga.