BHIBLIYOTEKA NYA SAYITI ya Torre de Vigia
BHIBLIYOTEKA NYA SAYITI
ya Torre de Vigia
Gitonga
  • BHIBHILIYA
  • MABHUKU
  • MITSHANGANO
  • w18 Novembro pp. 3-8
  • “Renga lisine, u nga li rengisi”

Gipandre u hathidego gi mwalo vhidhiyu.

Hi divaleye, hi tshanganide ni gigaradzo nyo khaguri tepo hi nga ba hi zama gu tula vhidhiyu.

  • “Renga lisine, u nga li rengisi”
  • Mukhedziseyi a tivisago Mufumo wa Jehovha (Nya gihevbulo) — 2018
  • Sihungwana nya mahungu
  • Nyo yelane
  • SO THULA GINANI GU “RENGA LISINE”?
  • ESI U DZI HIYAGO GASI GU RENGA LISINE
  • ‘Nyi na gimbiya lisineni’ lago
    Mukhedziseyi a tivisago Mufumo wa Jehovha (Nya gihevbulo) — 2018
  • “Vbanya khu gu landra lisine”
    Mukhedziseyi a tivisago Mufumo wa Jehovha (Nya gihevbulo) — 2022
Mukhedziseyi a tivisago Mufumo wa Jehovha (Nya gihevbulo) — 2018
w18 Novembro pp. 3-8
Patwa wu lerigo Bhibhiliya wu bwe wu dundrugeya khu lina la Jehovha, muphaso nya gudzegiswe, Mufumo nya wuMesiya ni edzi womi wu na khalago khidzo Paradhesini

“Renga lisine, u nga li rengisi”

“Renga lisine, u nga li rengisi; renga guti, sihevbulo ni mapimo.” — MAVINGU 23:23.

DZINDZIMO: 37, 26

U NGA TSHAMUSEYA?

  • Hi nga ‘renga kharini lisine’ ga Jehovha?

  • Silo muni nya livbandre hi yedego gu si diga gasi gu hi hevbula lisine nya Bhibhiliya?

  • Lisima muni hi yedego gu li ninga lisine?

1, 2. a) Khu gyevbini gilo nya lisima ngudzu guvbanyani gwago? b) Lisine muni hi li ningago lisima nigu khu ginani? (Wona foto vbatshani.)

GINANI u gi ningago ngudzu lisima guvbanyani gwago? Kha nga vathu va Jehovha, gilo nya lisima ngudzu hi gu nagyo wupari wathu ni Jehovha. Gima kha hi yeli gu wu tshikedza khu gimbe gilo. Hi ngu ninga gambe lisima lisine nya Bhibhiliya, kholu li ngu hi tuleya ndziya nyo khale dzipari dza Jehovha. — Vakolosi 1:9, 10.

2 Jehovha khuye muhevbudzi wathu nya khongolo, a hi hevbudzago lisine nya lisima la omu nya Lito laye, Bhibhiliya. A gu hi hevbudza lisima nya lina laye a bwe a hi embeya makhalelo yaye nyo samadzise. A ngu hi embeya gambe gu khuye a ngu hi haladza ngudzu nyo bwe a hi ninga ni womi wa Gyanana gyaye nyo golege. Jehovha a gu hi hevbudza maningano ni Mufumo wa Mesiya. A ngu hi ninga gutumba khu wumindru wa ava va todzidwego, ndzadzini, ni ava nya “dzimbe dzinvuta” Paradesini mafuni. (Johane 10:16) Jehovha a ngu hi hevbudza edzi hi yedego gu vbanya khidzo. Hi ngu wona lisine lolo nga thomba kholu la gu hi phasa gu hidzimeya vbafuvbi ga Muvangi wathu li bwe li hi ninga gighelo nya guvbanye.

3. Ina Jehovha a ngu hi livbisa dzitsapawu gasi gu hevbula lisine?

3 Jehovha, Nungungulu nya wuhindzi. A na ni wuhindzi nyo bwe a hi ninga ni Gyanana gyaye. Tepo Jehovha a wonago muthu nyo khaguri na gu vbwetedzeya lisine, a gu mu phasa gu li mana. Uye gima kha hi livbisi dzitsapawu gasi gu hevbula lisine. Litshigu limwedo, mwama moyo nyo pwani khu Simoni a di ninga dzitsapawu mupostoli Pedro gasi gu a mu ninga tshivba nyo ninge liphuvbo nya guage vambe. Pedro a di tshamuseya gu khuye isoso si vivbide a bwe khuye: “Indra ni dzitsapawu dzago gumbembani kholu u alakanyide gurenga khu dzitsapawu giningwa gya Nungungulu.” (Mithumo 8:18-20) Ina ka, so thula ginani gu “renga lisine”?

SO THULA GINANI GU “RENGA LISINE”?

4. Ginani hi na gi hevbulago avba nya ndrima yeyi maningano ni lisine?

4 Leri Mavingu 23:23. Gasi gu hevbula lisine nya Bhibhiliya hi yede gu dzi garadza. Gu vbwetega gu hi diga silo nyo khaguri khu kotani yalo. Nigu hwane nyo ba hi ‘rengide lisine,’ mwendro gu hevbula lisine, gu vbwetega gu hi dzi woneya gasi gu gima hi si “li rengisi,” mwendro gu li diga. Ha gu “renga” kharini lisine nya Bhibhiliya? Kharini lisine lakone? Mihlamulo nya siwudziso sesi yi na hi phasa gu wona lisima nya lisine, ni gu engedzeya gudziemiseya gwathu nya gu gima hi si li digi. Hi na wona gu khethu khu ginani lisine la Jehovha li gu na ni lisima ngudzu guvbindra satshavbo.

5, 6. a) Hi nga renga kharini lisine nya mba na dzitsapawu? Tshamuseya. b) Lisine la gu hi phasa kharini?

5 Gilo nyo khaguri gyo ba giri mahala kha si thuli gu khiso kha hi na nga gira gilogyo gasi gu gi mana. Lito nya giHebheru li vbindrugedzedwego pwani ‘gu renga’ li thumisidwego ga Mavingu 23:23 li nga thula gambe “gu mana.” Yatshavbo malito yoyo mo yeyedza gu khayo muthu yede gu dzi garadza mwendro gu ningeya gilo nyo khaguri gasi gu a mana gilo a gi wonago na giri gya lisima gwaye. Gasi gu hi phasa gu pwisisa edzi hi kodzago gu renga khidzo lisine, nga dundrugeya khu gitolo nyo khaguri gi kabaniseyago magonva khu mahala. Ina hi na vireya gu khethu magonva yoyo ma dzi resa vbamezatunu gwathu? Ahihi! Gu nga gu vbwetega gu hi hongola gitolo hi ya dzega hi wuya nawo gaya. Khu kharato ambari olu magonva yoyo ma gu mahala, gu vbwetega gu hi dzi garadza khu ndziya nyo khaguri gasi gu hi ma mana. Khu ndziya nyo fane, kha hi livbi dzitsapawu gasi gu hevbula lisine, ganiolu gu vbwetega gudzigaradza hi bwe hi dzi hiya silo nyo khaguri.

6 Leri Isaya 55:1-3. Esi Jehovha a nga ganeya sa gu hi phasa gu pwisisa gu khethu so thula ginani gu renga lisine. Omu nya mavhesi yaya, Jehovha a gu fananisa lito laye nya lisine ni mati, leti, ni vhinyu. Kha nga olu mati nyo dzidziye ma phasago muthu a pwago lidora, lisine li nga hi phasa nethu. Nigu kha nga olu leti yi dandrisago gyanana na gi tiyide, lisine nya Bhibhiliya li ngu tiyisa wupari wathu ni Jehovha. Jehovha gambe a gu fananisa lito laye ni vhinyu. Khu ginani? Bhibhiliya yari khiyo vhinyu yi ngu gira vathu va tsaka. (Ndzimo 104:15) Khu kharato tepo Jehovha a hi rumago gu “renga vhinyu, NM” o hi yeyedza gu khuye ha gu landreya wuthangeyi waye guvbanyani gwathu, hi na tsaka. (Ndzimo 19:8) Jehovha a gu thumisa siyeyedzo soso gasi gu hi phasa gu pwisisa edzi hi na phasegago khidzo ha gu hevbula lisine hi bwe hi vbanya khilo. Olu hongoleni hi ganeya khu 5 nya silo esi “adzina hi yedego gu si diga gasi gu renga lisine”.

ESI U DZI HIYAGO GASI GU RENGA LISINE

7, 8. a) Khu ginani gu vbwetegago tepo gasi gu hevbula lisine? b) Gudzigaradza muni gu giridwego khu gihevbuli nyo khaguri, nigu gi wuyedwe kharini?

7 Tepo. Gu vbwetega tepo gasi gu muthu a engiseya mahungu nya Mufumu wa Nungungulu, gu leri Bhibhiliya ni mabhuku ma seketedwago omu nya Bhibhiliya, gu hevbula Bhibhiliya ni Dzifakazi dza Jehovha, gu dongiseya mitshangano yathu, ni gu manega gwayo. Gasi gu gira satshavbo sesi, gu vbwetega gu hi thumisa tepo eyi adzina hi nga ba hi yi thumiseya simbe silo, si gu mwalo lisima ngudzu. (Leri Vaefeso 5:15, 16.) Tepo muni yi vbwetegago gasi gu hevbula matshina nya lisine nya Bhibhiliya? Sa guya khu muthu ni muthu. Gu mwalo mivbingano nya esi hi yedego gu hevbula maningano ni guti ga Jehovha, dzindziya dzaye, ni silo a si girago. (Varoma 11:33) Mukhedziseyi nyo pheye gu duga khu giNgiza wu fananiside lisine ni “gifilori nya gidugwana” wu vbedza khuwo: “U nga eneledwi khu gifilori gimwegyo basi nya lisine. Nari khatshi gimwegyo basi gi ngu eneya, na guri mwalo simbe. Vbwetedzeya nya singi u si hengeledzeya.” Khu kharato gu vbwetega gu hi dzi wudzisa gu khethu, ‘Silo muni nyi si hevbudego maningano ni Jehovha?’ Ambari tepo hi na manago womi nya pindrugedwa, gu na ba guri ni silo nya singi gasi gu si hevbula maningano ni Jehovha. Khu kharato, gwadi gu muhuno hi thumisa tepo hi gu nayo gasi gu hevbula nya singi maningano ni Jehovha khavba hi si kodzago khavbo. Hongoleni hi wone giyeyedzo gya moyo a nga gira isoso.

Gwadi ngudzu gu hi thumisa tepo hi gu nayo gasi gu hevbula nya singi khu Jehovha khavba hi si kodzago khavbo

8 Gyagadzyana nyo khaguri gya Japão nyo pwani khu Mariko,a (wona tshamuselo wa vbavbatshi) gi di fuluga khu Estados Unidos gi ya khala ga Lidhoropa la Novha Yorki gasi gu hevbula xikola. Litshigu limwedo, na gi romo ndrangani gwagyo moyo nya ndriyathu nya nyamayi a gu piyonero a di gi bhuleya mahungu nya yadi. Mariko a diri ni tshetshe tepo yoyo, ganiolu a di pheya gu hevbula Bhibhiliya ni ndriyathu yoyu. A di tsakiswa ngudzu khesi a nga ba a si hevbula nyo bwe a lomba gu hevbula guvili khu semana. Ambari olu Mariko a nga ba a pharegide ngudzu khu thumo ni xikola, kha hweya gu pheya gu hongola mitshanganoni nya libandla. A di vbungula tepo a nga ba a vbedza khu sivbungadzo gasi gu a tshaledwa khu tepo nya yingi nyo hevbule lisine. Khu gudzigaradza gogo, Mariko a di manega ni wupari nya wukhongolo ni Jehovha, nigu na gu si vbindri ni mwaga, a di bhapatiswa. Hwane nya 6 migima, khu 2006 a di khala piyonero, nigu kala muhuno a ngari piyonero.

9, 10. a) Gu hevbula lisine ga gu hi phasa kharini gu vbindrugedza mawonelo yathu khu dzithomba? b) Ginani egi muphya nyo khaguri a gi digidego, nigu a gu dzipwa kharini khu gu ba a giride isoso?

9 Dzithomba. Dzimbe dzitepo gasi gu hevbula lisine gu vbwetega gu hi diga thumo nya dzitsapawu mwendro wu wonwago na wuri wa vbatshani mafuni momu. Khu giyeyedzo, Pedro ni Andreya va diri vagogi, ganiolu tepo Jesu a nga va rana gasi gu va khala vapizane vaye, va di diga dzinogosi dzawe nya wugogi. (Matewu 4:18-20) Isoso kha si thuli gu khiso wo kala u hevbula lisine gu vbwetega gu u diga thumo wago, ne. Gu vbwetega gu muthu a thuma gasi gu sayisa va drangani gwaye. (1 Thimoti 5:8) Ganiolu, tepo u hevbulago lisine, mawonelo yago khu dzithomba ma ngu vbindrugedza. Wo tugula egi gi gu na ni lisima ngudzu guvbanyani. Jesu a di khuye: “Mu nga hengeledzeli thomba mafuni momu.” Vbavbandze nya isoso, a di hi kutsa, khuye: “Hengeledzelani thomba Ndzadzini.” (Matewu 6:19, 20) Isoso khiso si giridwego khu nyamahegyana nyo khaguri nyo pwani khu Maria.

10 Maria a di gu gola gu veteya golf na ngari gyagadzyana. Tepo a nga ba a romo xikola sekundariya, a diya a simama gu tshukwadzisa makodzelo yaye nyo veteye gwadi. A di kodza gu veteya gwadi nyo bwe a ningwa ni Bolsa de estudos gasi guya hevbula univhersidhadhi. Makungo ya Maria gu diri gu khala muveteyi nya ndruma nya golf a mana dzitsapawu nya dzingi. Khu gu gimbiya nya tepo a di pheya gu hevbula Bhibhiliya. A di tsakiswa ngudzu khesi a nga ba a hevbula a bwe a pheya gu vbanya khiso. A di khuye, “Tepo nyi nga vbindrugedza mapimiselo yangu ni mavbanyelo yangu nyi dzi pwananisa ni milayo nya Bhibhiliya, nyi diya nyi engedzeya gu tsaka.” Maria a di tugula gu khuye si di hadzi mu garadzeya gu vega gupima avba nya wupari waye ni Jehovha gumogo ni misuwo yaye nyo veteye. (Matewu 6:24) Khu kharato a di hunga gu vbindrugedza misuwo yaye nyo khale muveteyi nya ndruma nya golf khu gilo nya gyadi ngudzu. Muhuno, Maria piyonero nigu wari khuye a na ni “womi nyo tsakise ngudzu wu gu ni gighelo.”

Jesu tumbiside gu khuye ambari ho ba hi digide silo nya singi khu kotani nya lisine, hi na bweledzedwa nya singi ngudzu

11. Tepo hi hevbulago lisine, ginani gi tshukago gi dugeleya khu gupwanana gwathu ni vathu nyo khaguri?

11 Gupwanana gwathu ni vambe. Tepo hi pheyago gu vbanya khesi hi si hevbulago omu nya Bhibhiliya, si nga gira gu gupwanana gwathu ni valongo ni dzipari gu vbindrugedza. Jesu a hi giride hi pwisisa gighelo nya isoso tepo a nga gombeya khu valandreyi vaye, khuye: “Va agise . . . khu ndzila nya lisine. Magana yago khayo ma gu lisine.” (Johane 17:17) Gu ‘agisa’ si nga tshamuseya gambe “gu dzi hambanisa.” Tepo hi pheyago gu vbanya khu lisine, ho dzi hambanisa ni litigo kholu ha gu vbanya khu milayo nya Bhibhiliya. Ambari ha gu zama gu simama gu manega ni wulongo wa gale ni dzipari dzathu ni valongo, vambe adzina kha va na nga hi gola nga edzi va nga ba va hi gola khidzo gale nigu si nga gira va bwe va wugeya esi hi si khodwago. Isoso kha si hi samadzisi. Jesu a di khuye: “Khu kharato, valala nya muthu va na dugela muvalongoni gwaye.” (Matewu 10:36) Ganiolu Jesu tumbiside gambe gu khuye ambari ha gu luza silo nya singi khu kotani nya lisine, hi na wuyedwa khu silo nya singi guvbindra sile! — Leri Marko 10:28-30.

12. Ginani egi mwama moyo nya muJudha a dzi hiyidego gasi gu hevbula lisine?

12 Guvbanyani gwaye gwatshavbo, mwama moyo nya muJudha nyo pwani khu Aaron a di gu khodwa gu khuye si lolede gu ganeya lina la Nungungulu. Ganiolu, uye khu lisine a di gu vbweta guti lisine khu Nungungulu. Litshigu limwedo, Fakazi nyo khaguri yi di mu yeyedza gu khiyo a gu engedzeya dzivhogali avba nya dziletra dzile nya dzina nya giHebheru nya lina la Nungungulu, la gu ranwa pwani “Jehovha.” Aaron a di tsaka khu gu hevbula isoso nyo bwe a hongola nyumbani nya nombelo gasi guya embeya vahevbudzi nya nayo nya giJudha! Uye a di gu pimisa gu khuye va na tsaka khu gu hevbula lisine khu lina la Nungungulu, ganiolu khandriso si nga dugeleya. Wulangani nya isoso, avo va di mu thureya va bwe va mu tutumisa. Valongo va Aaron navo va di mu wugeya. Ganiolu uye kha dzumeya gu khuye isoso si mu digisa gu engedzeya guti Jehovha. Aaron khade moyo nya Dzifakazi dza Jehovha a bwe a thumeya Jehovha khu gu tumbega guvbanyani gwaye gwatshavbo. Si nga gira gu anethu tepo hi hevbulago lisine, gupwanana gwathu ni vambe gu vbindrugedza.

13, 14. Silo muni hi yedego gu vbindrugedza avba nya mapimiselo ni mavbanyelo yathu tepo hi hevbulago lisine? Ninga giyeyedzo.

13 Mapimo ni mavbanyelo nyo vivbe. Tepo hi hevbulago lisine hi bwe hi pheya gu vbanya khu milayo nya Bhibhiliya, gu vbwetega gu hi dzi emiseya gu vbindrugedza mapimiselo ni mavbanyelo yathu. Mupostoli Pedro lovide esi: “Khalani sanana nya guyingise, mu nga dzumeli guvbanya gwanu gu fumwa khu gunavela nya mavbanyelo yanu ya gale; na mu si gu pimini gilo.” A bwe khuye: “Vbelelani guaga ga satshavbo esi mu girago.” (1 Pedro 1:14, 15) Dhoropani ga Korinto wa gale, vathu nya vangi va di vivbedwe khu myonyo. Ava va nga ba va vbanya iyoyo va di yede gu vbindrugedza silo nya sikhongolo gasi gu manega na va agide mahoni ga Jehovha. (1 Vakorinto 6:9-11) Muhuno nugo, nya vangi va ngu gira sasimweso tepo va hevbulago lisine. Pedro si yeyedzide gwadi isoso tepo a nga khuye: “Gale enu mu luzide gikhati nya gingi khu gu girani esi va nya mayigo va si golago gu gira. Gikhati gyogyo, enu mu di gu vbanya wubhayini, ni gudogolela nya givili, ni wubewudzi, ni limidzo, ni guleva, ni gunyenyeza gwatshavbo nya gukhozele vanungungulu nya malipha.” — 1 Pedro 4:3.

14 Devynn ni Jasmine va diri vamaleveni khu myaga nya yingi. Ambari olu Devynn a nga ba ari kontabhilista nya khongolo, a di gu khaleya gu tutumiswa mithumoni khu kotani nya wadwa. Jasmine a di gu tidwa khu gihafani ni maghilivindra. Litshigu limwedo, na gu levide, a di manana ni vamisiyonariyo vavili nya Dzifakazi ruwani. Avo va di dzi ningedza gu hevbula naye Bhibhiliya. Ganiolu tepo va nga hongola gaya gwavo, Jasmine ni Devynn va di gu levide. Avo kha va nga ba va pimiside gu khavo vamisiyonariyo vale va na hongola gaya gwawe kamo. Tepo vamisiyonariyo vale va nga hongola gambe nya wuvili, silo si di gu vbindrugedzide. Jasmine ni Devynn va di gu dzi dongisede gu pheya gu hevbula lisine nya Bhibhiliya, nigu nya mba hweya va di pheya gu vbanya khesi va nga ba va si hevbula. Na gu si gu vbindri ni migima miraru, va di diga gu seya, khu gu gimbiya nya tepo va lovedzisa mutshado. Vathu nya vangi va gipandreni gwawe va wonide edzi Jasmine ni Devynn va nga vbindrugedza khidzo, va bwe va pheya navo gu hevbula Bhibhiliya.

15. Ginani gi tshukago gi garadza ngudzu gu vbindrugedza khu kotani nya lisine, ni gu khu ginani?

15 Sihena ni sigiro si gu mba tsakisa Nungungulu. Gimwegyo nya silo si garadzago ngudzu gu vbindrugedza, gu diga gu patega omu nya sihena ni sigiro si gu mba tsakisa Jehovha. Ambari hwane nyo ba na va hevbude edzi Jehovha a dzipwago khidzo khu silo soso, vambe si ngo va garadzeya ngudzu gu si diga. Vo garadzega khedzi isoso si na khuhago khidzo vandrangani gwawe, sithumi-khwawe mwendro dzipari. Avo va ngu dziti gu khavo gutala nya dzitepo vathu va bangelede sihena nyo khaguri, nya nga gu liya dzinguluvi. (Dhewuteronome 14:1) Khu kharato, ginani gi na hi phasago gu vbindrugedza esi si vbwetegago? Hi nga hevbula khu siyeyedzo nya sadi nya vathu va gale va vbindrugedzidego silo nyo khaguri tepo va hevbudego lisine, nya nga maKristo nyo pheye ya Efeso.

16. Gudzigaradza muni gu giridwego khu vathu nyo khaguri va Efeso?

16 Dhoropani ga Efeso wa gale, wunyanga wu di gu olovelegide ngudzu. Ginani va giridego vathu vovo va nga ba va thumisa wunyanga wowo tepo va khadego maKristo? Bhibhiliya yi ngu tshamuseya kharati: “Vathu nya vangi va nga bani va gu thumisa wunyanga nya wutumbe, va di resa dzisolo dzawe va ta dzi vbisa na va gu wonwa khu vathu vatshavbo. Ga satshavbo esi si nga vbiswago, si di gu ningana tengo nya [50 000, NM] dzitsapawu nya parata. Khu magirelo yoyo Mahungu ya Nungungulu ma di andra ma gu tiya khu tshivba.” (Mithumo 19:19, 20) Makristo yoyo nyo tumbege ma di dzi emisede gu vbisa mabhuku yale nyo dhure, nigu Jehovha a va kategiside khu gu ba va giride isoso.

Ginani u dzi hiyidego gasi gu hevbula lisine?

17. a) Khu sevbini silo nyo khaguri esi adzina hi si digidego khu kotani nya lisine? b) Siwudziso muni si na hlamudwago omu nya ndrima yi landreyago?

17 Ginani u dzi hiyidego gasi gu hevbula lisine? Hatshavbo hi ngu thumisa tepo yathu. Vambe vbakari gwathu va ngu dzi hiya gu ghanya. Nigu gupwanana hi nga ba hiri nago ni vambe vathu adzina gu na vbindrugedza. Nya vangi vbakari gwathu va vbindrugedzide mapimiselo ni mavbanyelo yawe va bwe va diga sihena ni sigiro si ngu mba tsakisa Jehovha. Ganiolu hi ngu khodwa gu khethu lisine nya Bhibhiliya li na ni lisima ngudzu guvbindra ni gyevbini hi gi digidego. Lisine nya Bhibhiliya la gu hi gira hi manega ni wupari wa vbafuvbi ni Jehovha, gi gu gilo nya lisima ngudzu guvbanyani gwathu. Ha gu dundrugeya khu makategwa yatshavbo hi ma manago khu kotani nya lisine, so bwe si lula ni gu dundrugeya gu khethu muthu nyo khaguri a nga tshuka a pimisa gu li “rengisa.” Si nga girega kharini isoso? Nigu hi nga potsa kharini gu gira gihoso gyogyo nya gikhongolo? Hi na hlamula siwudziso sesi omu nya ndrima yi landreyago.

a Mambe malina avba nya ndrima yeyi ma vbindrugedzidwe.

TSHAMUSELO NYA MALITO NYO KHAGURI

  • Gu renga lisine: So thula gu hevbula lisine la Jehovha li gomogo omu nya Bhibhiliya hi bwe hi vbanya khilo. Isoso si na lomba gu hi dzi hiya silo nyo khaguri

  • Gu dzi hiya silo nyo khaguri: So thula gu diga silo nyo khaguri, nya nga tepo yathu, thumo nyo khaguri mwendro sihena, gasi gu mana gilo nya lisima ga satshavbo

    Mabhuku khu Gitonga (2002-2025)
    Duga
    Beya
    • Gitonga
    • Rumeya
    • Esi u si tsakeyago
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nayo nya mathumiselo
    • Nayo nya sihalo
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Beya
    Rumeya