LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • nwt Tusimpi 1:1-31:31
  • Tusimpi

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Tusimpi
  • Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya
Bbaibbele lya Busanduluzi Bwanyika Mpya
Tusimpi

TUSIMPI

1 Ootu ntusimpi twa Solomoni,+ imwana wa Davida,+ mwami wa Israyeli:+

 2 Tusimpi ootu ntwakuti muntu azyibe busongo+ alulayo;

Amvwisye majwi aabusongo;

 3 Kuti ajane lulayo+ lupa kuba abupampu,

Bululami,+ kubeteka kabotu+ alimwi abulome;

 4 Akupa kuti bantu batakwe luzyibo babe bantu bacenjede;+

Kuti mulombwana abe aluzyibo akuti kayeeya kabotu.+

 5 Muntu musongo ulaswiilila akutambula malailile manji;+

Muntu uulaamaano ulalijanina busolozi bwamaano*+

 6 Kuti amvwisye kasimpi amajwi aazingulusya mutwe,*

Imajwi aabasongo atulabi twabo.+

 7 Kuyoowa* Jehova ngamatalikilo aaluzyibo.+

Balikke bafwubafwuba mbabanyansya busongo alulayo.+

 8 Mwanaangu, swiilila lulayo lwabauso,+

Alimwi utaubyi-ubyi mulawo wabanyoko.+

 9 Nkaambo eezyi ningala yeebeka kumutwe wako+

Acilisakatizyo cibotu munsingo yako.+

 10 Mwanaangu, ikuti basizibi basola kukuyunga, utazumini pe.+

 11 Ikuti baamba kuti: “Boola tuunke limwi.

Atubayubilile bantu kuti tutile bulowa bwabo.

Kakunyina kaambo tulabayubilila bantu banyina mulandu.

 12 Tulabamena bulanga mbubonya bucita Cuumbwe,*

Tulabamena buumbulu mbubonya mbuli baabo baunka mucilindi.

 13 Atuzibweze zintu zyabo zyoonse ziyandisi;

Tuzuzye maanda eesu azintu nzyotusaala.

 14 Yebo weelede kutusangana,*

Alimwi toonse tulazyaabana muzibeela zyeelene zintu nzyotubba.”*

 15 Mwanaangu, utabatobeli pe.

Kolesya maulu aako kweenda munzila yabo,+

 16 Nkaambo maulu aabo alundukila kukucita zibi;

Bafwambaanina kuyootila bulowa.+

 17 Masimpe tacigwasyi kuteya lunsabwe kakalangilila kayuni.

 18 Nkakaambo kaako bantu aaba balayuba kuti batile bulowa;

Balayuba kuti bajaye bantunyina.

 19 Oobu mbozibede nzila zyabaabo basola kujana mpindu munzila iitaluzi,

Ilabajazya aabo baijana.+

 20 Busongo bwini-bwini+ buloompolola mumugwagwa.+

Buluujisi kwiita mumabuwa aabuleya.+

 21 Bulaita kukkona* kwamigwagwa ooko kumvwika kuyobeka.

Kumanjililo aamilyango yamunzi bwaamba kuti:+

 22 “Ino nywebo nomutakwe luzyibo munooyandisya kubula luzyibo kwaciindi cilamfwu buti?

Nywebo nobasikufwubaazya munooyandisya kufwubaazya kwaciindi cilamfwu buti?

Anywebo nobafwubafwuba ino munoosulaika luzyibo kwaciindi cilamfwu buti?+

 23 Amumvwe nondimusinsa.*+

Mpoonya mebo ndilamupoomweda muuya wangu;

Ndilamuzyibya majwi aangu.+

 24 Nkaambo ndakaita, pele nywebo mwakazumanana kukaka,

Ndakatandabika janza lyangu, pele kunyina wakali kubikkila maano,+

 25 Mwakazumanana kunyansya lulayo lwangu loonse

Alimwi mwakakaka kusinswa andime,

 26 Aboobo andime ndiyoomuseka mwaakusikilwa mapenzi;

Ndiyoomufwubaazya mwaakusikilwa ceeco ncomuyoowa,+

 27 Eelyo eeco ncomuyoowa caakumusikila mbuli guwo,

Apenzi lyanu lyaakusika mbuli muwo wuungisya,

Mwaakusikilwa mapenzi alimwi amakatazyo.

 28 Aciindi eeco banakuujisi kundiita, pele tandikavwiili pe;

Bayoondiyandaula cabusungu, pele tabakandijani pe,+

 29 Akaambo kakuti bakali kusulaika luzyibo,+

Alimwi tiibakasala kuyoowa Jehova.+

 30 Bakalukaka lulayo lwangu;

Kusinsa kwangu koonse tiibakakulemeka pe.

 31 Aboobo bayoopegwa cisubulo akaambo kamicito yabo,*+

Alimwi bayookkuta makanze aabo beni.

 32 Nkaambo buzangi bwabantu batakwe luzyibo buyoobajaya,

Alimwi kuliiba kwabafwubafwuba kuyoobanyonyoona.

 33 Pele ooyo uundiswiilila uyookkala kaliibide+

Alimwi takanyongani akaambo kakuyoowa mapenzi.”+

2 Mwanaangu, ikuti naa waatambule majwi aangu

Akwiibamba kabotu milawo yangu,+

 2 Kuti ucenjeke kutwi kwako kubusongo+

Akubikka moyo wako kubupampu;+

 3 Alimwi ikuti woompolole kutegwa ube amaano+

Akoongolola kutegwa ube abupampu;+

 4 Ikuti uzumanane kubuyandaula mbuli nsiliva,+

Alimwi ikuti uzumanane kubulangaula mbuli mbono zisisidwe;+

 5 Nkokuti ulamvwisya ncocaamba kuyoowa Jehova,+

Alimwi ulajana luzyibo lwa Leza.+

 6 Nkaambo Jehova ulapa busongo;+

Kumulomo wakwe kuzwa luzyibo abupampu.

 7 Baluleme ubayobweda busongo bugwasya;

Walo nintobo kulibaabo beenda kabanyina kampenda.+

 8 Ulalanga nzila zyabululami,

Alimwi ulalinda nzila yabantu bakwe basyomeka.+

 9 Aboobo uyoomvwisya cintu ciluleme, ciluzi alimwi cibotu,

Nkokuti bukkale boonse bubotu.+

 10 Ikuti busongo bwanjila mumoyo wako+

Alimwi luzyibo lwakubotela,+

 11 Kuyeeya kabotu kuyookulinda,+

Abwalo bupampu buyookukwabilila,

 12 Kuti uvwunwe kunzila mbyaabi,

Kumuntu waamba zintu zitaluleme,+

 13 Kubantu basiya nzila ziluleme

Kutegwa beende munzila zyamudima,+

 14 Kubantu bakkomanina kucita cibi,

Aabo ibasekelela muzintu zitaluleme zyabubi,

 15 Aabo bajisi nzila zipilingene

Alimwi ibampelenge mubukkale bwabo boonse.

 16 Buyookuvwuna kumukaintu muzangi,*

Kumajwi aakoongelezya aamukaintu uutalilemeki,*+

 17 Uusiya mweenzinyina* wakubukubusi bwakwe iwakali kalungu kakwe kaamoyo+

Alimwi uuluba cizuminano ca Leza wakwe;

 18 Nkaambo ŋanda yakwe idilikila kulufwu,

Alimwi nzila* zyakwe zitola kulibaabo bakazundwa alufwu.+

 19 Kunyina naba omwe akati kabaabo beenda anguwe* uuyoojokela,

Nokuba kupilukila munzila zyabuumi.+

 20 Aboobo kotobela nzila yabantu babotu

Akukkalilila munzila yabalulami,+

 21 Nkaambo baluleme balikke mbabayookkala munyika,

Alimwi aabo banyina kampenda* mbabayoosyaala mulinjiyo.+

 22 Pele babi bayoonyonyoonwa munyika,+

Alimwi bampelenge bayoononkolwa mulinjiyo.+

3 Mwanaangu, utalubi nzyondikuyiisya,*

Alimwi moyo wako ubambe milawo yangu,

 2 Nkaambo ilakuyungizyila mazuba manji

Amyaka yabuumi alimwi aluumuno.+

 3 Luyando lutamani alimwi akusyomeka* zitakusiyi pe.+

Kozyaangilila munsingo yako;

Kozilemba acilembelo camumoyo wako;+

 4 Aboobo ulakkomaninwa alimwi akuba abupampu bwini-bwini

Mumeso aa Leza alimwi aabantu.+

 5 Kosyoma Jehova+ amoyo wako woonse,

Utasyomi* maano aako omwini pe.+

 6 Munzila zyako zyoonse kolanga kulinguwe,+

Eelyo walo ulalulamika nzila zyako.+

 7 Utabi musongo mumeso aako omwini.+

Koyoowa Jehova akutantamuka cibi.

 8 Ikucita boobo kulaponya mubili* wako

Akukatalusya mafwuwa aako.

 9 Kolemeka Jehova azintu zyako ziyandisi,+

Amicelo yakusaanguna* yazisyango zyako zyoonse;*+

 10 Eelyo ziyobwedo zyako ziyoozula pamu,+

Alimwi waini mupya uyoofwasuka muzikandilo zyako zyamisaansa.

 11 Mwanaangu, utakaki lulayo lwa Jehova,+

Alimwi utasulaiki kusinsa kwakwe,+

 12 Nkaambo Jehova ulabasinsa aabo mbayanda,+

Mbubonya usyi mbwacita kumwana ngwakkomanina.+

 13 Ulikkomene muntu ooyo uujana busongo+

Ayooyo uulijanina bupampu;

 14 Kuba ambubo nkubotu kwiinda kuba ampindu yansiliva,

Alimwi kuba ampindu yambubo nkubotu kwiinda kuba angolida.+

 15 Mbubotu kapati kwiinda mabwe mayandisi aamulwizi;

Kunyina cintu nociba comwe ncolombozya icikonzya kweelana ambubo.

 16 Mujanza lyambubo lyalulyo muli buumi bulamfwu;

Mujanza lyambubo lyalumwensyi muli buvwubi abulemu.

 17 Nzila zyambubo zilanoneezya,

Alimwi migwagwa yambubo yoonse njaluumuno.+

 18 Ncisamu cabuumi kulibaabo babujata,

Alimwi aabo bazumanana kubujatisya baambwa kuti balikkomene.+

 19 Mubusongo Jehova wakabikka ntalisyo yanyika.+

Wakakkazikizya majulu cabupampu.+

 20 Muluzyibo lwakwe maanzi malamfwu akaandaana

Alimwi julu lijisi makumbi manji lyakasunsumuna mume.+

 21 Mwanaangu, eezyi* zitazwi pe kumbele aameso aako.

Kobambilila busongo bugwasya alimwi akuyeeya kabotu;

 22 Ziyookupa buumi

Alimwi ziyoosakatizya nsingo yako;

 23 Aboobo unakweenda koliibide munzila yako,

Alimwi kuulu kwako takukalinontoli pe.*+

 24 Ciindi noona tonooyoowi pe;+

Unoolyoonena, alimwi ŋonzi zyako zinoononeezya.+

 25 Tokayoowi cintu cili coonse ciyoosya ciboola cakutayeeyelwa+

Noliba guwo liboolela bantu babi.+

 26 Nkaambo Jehova uyooba ngomuntu ngosyoma;+

Walo uyoolesya kuulu kwako kuti kutacegwi.+

 27 Utawayiwayi kubacitila zibotu aabo mboyelede kucitila boobo*+

Ikuti naa kocikonzya* kubagwasya.+

 28 Utaambili mweenzinyoko kuti, “Koya; ukaboole alimwi! Juunza ndiyookupa,”

Kakuli ulakonzya kumupa lino.

 29 Utayeeyi kumucitila cibi mweenzinyoko+

Eelyo nakkede anduwe cakuliiba.

 30 Utabwesyanyi amuntu aatakwe kaambo+

Ikuti naa kunyina cibi ncaakucitila.+

 31 Utanyonokeli muntu sinkondo+

Nokuba kusala kutobela nzila yakwe iili yoonse,

 32 Nkaambo muntu mumpelenge ncisesemyo kuli Jehova,+

Pele balulami mbabajisi cilongwe ciyumu anguwe.+

 33 Jehova ulaisinganya ŋanda yamuntu mubi,+

Pele ŋanda yamululami ulaileleka.+

 34 Nkaambo basikusampaula ulabafwubaazya,+

Pele babombe myoyo ulabafwida luzyalo.+

 35 Basongo bayoopegwa bulemu,

Pele bafwubafwuba balemeka cintu cileta masampu.+

4 Nobana bangu, amuswiilile lulayo lwabauso;+

Amubikkile maano kutegwa mube abusongo,

 2 Nkaambo ndilamupa malailile mabotu;

Mutaleki kuccilila nzyondimuyiisya.*+

 3 Ndakali mwana mwini-mwini kuli bataata+

Alimwi ndakali kalungu kaamoyo kuli bamaama.+

 4 Bataata bakali kundiyiisya akundaambila kuti: “Moyo wako aujatisye majwi aangu.+

Kobamba milawo yangu kuti uzumanane kupona.+

 5 Kolijanina busongo, kolijanina maano.

Utalubi pe,+ alimwi utaleyi kumajwi ngondaamba.

 6 Utabuleki pe, eelyo bulakukwabilila.

Kobuyandisya, eelyo bulakutabilila.

 7 Busongo ncintu ciyandika kapati,*+ aboobo kolijanina busongo,

Alimwi akati kazintu zyoonse nzyojana, kolijanina maano.+

 8 Kobulemeka kapati, eelyo buyookusumpula.+

Buyookulemeka akaambo kakuti ulibujisi amaanza obilo.+

 9 Buyoosakatizya mutwe wako angala;

Buyookusamika musini weebeka.”

 10 Mwanaangu, koswiilila akutambula majwi aangu,

Aboobo myaka yabuumi bwako inooli minji.+

 11 Ndilakuyiisya nzila yabusongo;+

Ndilakweenzya mutuzila twabululami.+

 12 Wanakweenda, ntaamu zyako tazikasinkilwi pe;

Alimwi wanoolunduka, tokawi pe.

 13 Kolujatisya lulayo; utalulekezyi pe.+

Kolubambilila, nkaambo mbobuumi bwako.+

 14 Utanjili munzila yababi pe,

Alimwi uteendi munzila yabantu babyaabi.+

 15 Koitantamuka, uteendi mulinjiyo pe;+

Koileya, akuyiindilila.+

 16 Nkaambo tabakonzyi koona ccita mane bacite cintu cibi.

Balaba acilabila ccita mane balebye muntu umwi.

 17 Balya cinkwa cabubi,

Alimwi banywa waini uuzwa mubugwebenga bwabo.

 18 Pele nzila yabaluleme ili mbuli mumuni wamafwumofwumo uumweka

Uuyaabumwekesya kusikila mane kwatuba buu.+

 19 Inzila yababi ili mbuli mudima;

Tabacizyi cibalebya.

 20 Mwanaangu, kobikkila maano kumajwi aangu;

Koswiililisya* majwi ngondaamba.

 21 Utaleki kwaabikkila maano;

Koabamba mumoyo wako,+

 22 Nkaambo mbuumi kulibaabo baajana+

Alimwi apa kuti mibili yabo yoonse kaili kabotu.

 23 Akati kazintu zyoonse nzyokwabilila, kokwabilila kapati moyo wako,+

Nkaambo mulinguwo momuli tusensa twabuumi.

 24 Kogwisya makani aabumpelenge kulinduwe,+

Alimwi majwi aabucenjezu koasowela kulamfwu anduwe.

 25 Meso aako ayelede kulanga buyo kumbele,

Inzya, kogamika buyo meso aako* kumbele lyako.+

 26 Kobotya* nzila imwiinda maulu aako,+

Aboobo nzila zyako zyoonse zinooli kabotu.

 27 Utaleyi kuunka kululyo naa kulumwensyi.+

Gwisya maulu aako kucintu cibi.

5 Mwanaangu, kobubikkila maano busongo bwangu.

Kobuswiililisya* bupampu bwangu,+

 2 Kutegwa koyeeya kabotu lyoonse

Akuti mulomo wako kawaamba caluzyibo lyoonse.+

 3 Nkaambo mulomo wamukaintu muzangi* ulalolomoka mbuli cimbulwe cabuci,+

Alimwi mulomo wakwe ulabombeka kwiinda mafwuta.+

 4 Pele kumamanino ulalula lu mbuli mululwe+

Alimwi ulabosya mbuli panga likwengedwe koonse-koonse.+

 5 Maulu aakwe aselemukila kulufwu.

Intaamu zyakwe zitozya buyo ku Cuumbwe.*

 6 Kunyina nakkala ansi kuyeeya nzila yabuumi.

Ulaingaila mubuumi bwakwe, pele tazyi nkobuya.

 7 Lino, bana bangu, amundiswiilile

Alimwi mutaleki kutobela majwi ngondaamba.

 8 Komutantamuka mukaintu ooyo;

Utasweni afwaafwi amulyango waŋanda yakwe,+

 9 Kutegwa utapi bambi bulemu bwako+

Nokuba kutebula myaka iizwide mapenzi;+

 10 Kutegwa beenzu batakumanini lubono lwako*+

Akuti zintu nzyookapengela zitaunki muŋanda yamuzwakule.

 11 Buyo-buyo uyootongela kumamanino aabuumi bwako

Ciindi nyama yako amubili wako zyaakumana+

 12 Eelyo uyoolila koamba kuti: “Maawe! Ndakasulaika lulayo!

Moyo wangu wakasampaula kusinswa!

 13 Tiindakaswiilila jwi lyabasikundilaya

Alimwi tiindakababikkila maano bamayi bangu.

 14 Lino ndilaafwaafwi kunyonyoonwa cakumaninina

Mukati kambungano yoonse.”*+

 15 Konywa maanzi aali mumukalo wako omwini

Amaanzi aakunka* kuzwa mumugoti wako omwini.+

 16 Sena tusensa twako tweelede kumwaigwa anze?

Sena tulonga twako twamaanzi tweelede kumwaigwa mumabuwa aabuleya?+

 17 Aabe aako buyo olikke,

Atabi aabeenzu mboli limwi.+

 18 Kasensa kako kamaanzi akalelekwe,

Alimwi kokkomana amukaintu wakubukubusi bwako,+

 19 Abe mbuli insya iiyandwa kapati, ampongo yamumalundu yeebeka.+

Inkolo zyakwe azikukkutye* ciindi coonse.

Luyando lwakwe alukutolele moyo ciindi coonse.+

 20 Aboobo, mwanaangu, ino nkaambo nzi mukaintu muzangi* ncayelede kukutolela moyo

Naa ncoyelede kukumbata mukaintu uutalilemeki?*+

 21 Nkaambo nzila zyamuntu zili kumbele aameso aa Jehova;

Ulazilingula nzila zyakwe zyoonse.+

 22 Muntu mubi ulacegwa amilandu yakwe mwini,

Alimwi uyoojatwa muntambo zyacibi cakwe mwini.+

 23 Uyoofwa akaambo kakubula lulayo

Akusweeka mubufwubafwuba bwakwe bunji citaambiki.

6 Mwanaangu, ikuti naa wapa cisyomezyo cakuzumina kubbadela cikwelete camweenzinyoko,+

Ikuti naa wasukana mumaanza* amweenzu,+

 2 Ikuti naa wacegwa acisyomezyo cako,

Ikuti wajatwa amajwi aazwa kumulomo wako,+

 3 Nkokuti mboobu mboyelede kucita mwanaangu, kutegwa waanguluke,

Nkaambo waba mujanza lyamweenzinyoko:

Koya ukalibombye akulikombelezya cakufwambaana kumweenzinyoko.+

 4 Utalekeli meso aako koona,

Noziba zikoye zyako kuumfwula.

 5 Kolivwuna mbuli nanja kuzwa mujanza lyamuvwimi,

Ambuli kayuni kuzwa mujanza lyasikuteya tuyuni.

 6 Yebo omutolo, koya kutunyenyene;+

Kobona mbotubeleka kutegwa usongwaale.

 7 Nokuba kuti tatujisi mweendelezi, mulangizi naba muleli,

 8 Tulabamba cakulya cantuto ciindi cacilimo,+

Tulayobolola zyakulya zyantuto ciindi cakutebula.

 9 Yebo omutolo, ino uloona kwaciindi cilamfwu buti?

Ino ulabuka lili muŋonzi zyako?

 10 Waamba kuti, kaasye ndoonoone aniini, nduumfwule-umfwule aniini,

Kandicilivwunga maanza aniini kutegwa ndilyookezye,+

 11 Ulabona, bucete bulakusikila mbuli mubbi,

Akubula kwako mbuli cigwebenga.+

 12 Muntu wabuyo alimwi mubi uleendeenda kaamba majwi aabumpelenge;+

 13 Ulatyanka liso,+ ucita zitondezyo akuulu kwakwe, akutondeka aminwe yakwe.

 14 Amoyo wakwe wabumpelenge,

Ciindi coonse ukanza kucita cibi+ alimwi akubusya mazwanga.+

 15 Aboobo mapenzi ayakumusikila cakutayeeyelwa;

Uyootyolwa muciindi cisyoonto buyo, eelyo takaponi pe.+

 16 Kuli zintu zili cisambomwe nzyasulide Jehova;

Inzya, izintu zili ciloba zimusesemya:

 17 Meso aalisumpula,+ mulaka waamba zyakubeja,+ maanza aatila bulowa bwabantu banyina mulandu,+

 18 Moyo uukanza zintu zibi,+ maulu aafwambaana kulundukila kububi,

 19 Kamboni wakubeja ooyo waamba zyakubeja zyalo-zyalo,+

Alimwi amuntu uuli woonse uubusya mazwanga akati kababunyina.+

 20 Mwanaangu, kobamba mulawo wabauso,

Alimwi utaleki kutobela malailile* aabanyoko.+

 21 Kozizambaila kumoyo wako ciindi coonse;

Kozyaangilila munsingo yako.

 22 Wanakweenda, zinookusololela;

Woona, zinookulinda;

Alimwi wabuka, zinakwaambaula anduwe.*

 23 Nkaambo mulazyo ndilambe,+

Alimwi mulawo ngomumuni,+

Mpoonya kusinswa akulaigwa nenzila yabuumi.+

 24 Zilakukwabilila kumukaintu mubi,+

Kumajwi aakoongelezya aazwa amulaka wamukaintu uutalilemeki.*+

 25 Utanyomeneni kubota kwakwe mumoyo wako+

Alimwi atakutoleli moyo ameso aakwe aaongelezya,

 26 Nkaambo akaambo kamukaintu muvwuule muntu ulamaninwa zintu akucaazya buyo cinkwa,+

Pele mukamuntu, ulavwima buumi buyandisi.

 27 Sena muntu ulakonzya kubikka mulilo acamba cakwe kakunyina kuumpa zisani zyakwe?+

 28 Sena muntu ulakonzya kweenda atala aamakala aamulilo kakunyina kupya kumaulu?

 29 Oobo mbocibede akumuntu woona amukaintu wamweenzinyina;

Kunyina uuguma mukaintu ooyo uutakasubulwi.+

 30 Bantu tabasampauli mubbi

Ciindi nabba kutegwa amane nzala iimujisi.

 31 Pele ikuti naa wajatwa, zintu eezyo nzyaabba ulazibbadelela ziindi zili ciloba;

Ulalunga alubono loonse lwamuŋanda yakwe.+

 32 Muntu woonse uucita bumambe amukaintu takwe maano pe;*

Ooyo uucita boobo ulalinyonyoona mwini.+

 33 Ulajana buyo zilonda amasampu,+

Alimwi masampu aakwe taakamani pe.+

 34 Nkaambo buzuba* bupa kuti mulumi anyeme kapati;

Alimwi takeengeleli pe ciindi aakujola cibi kucibi.+

 35 Kunyina nayoozumina kubbadelwa;*

Takazumini kukombelezyegwa pe, nocikomena buti eeco ncomupa.

7 Mwanaangu, kobamba majwi aangu,

Alimwi kojatisya milawo yangu.+

 2 Kobamba milawo yangu kuti uzumanane kupona;+

Kobambilila malailile* aangu mbuli imboni yaliso lyako.

 3 Kozyaanga kuminwe yako;

Kozilemba acilembelo camumoyo wako.+

 4 Ambila busongo kuti, “Yebo uli mucizyi wangu,”

Akwiita maano kuti, “mwanookwesu,”

 5 Kutegwa ukwabililwe kumukaintu muzangi,*+

Kumukaintu uutalilemeki* waambaula majwi aakoongelezya.+

 6 Nindakali awindo lyaŋanda yangu,

Ndakasondela awindo lyangu lyatupulo-pulo akulanga ansi,

 7 Eelyo nindakali kulangilila bantu bafwubafwuba,*

Ndakabona mulombwana umwi uutakwe maano* akati kabakubusi.+

 8 Wakainda munzila afwaafwi ampoziswaanganina nzila munsi-munsi ankwakkala mukaintu uutalilemeki,

Wakeenda kugama kuŋanda yamukaintu ooyu

 9 Kulubundubundu, imangolezya,+

Nokuyanda kusiya akuba masiku.

 10 Mpoonya ndakabona mukaintu iwakaswaangana anguwe,

Wakasamide mbuli muvwuule,*+ alimwi wakalaamoyo wabumpelenge.

 11 Mukaintu ooyu ulayobeka alimwi tamvwi pe.+

Takkali* aŋanda.

 12 Ciindi eeci uli anze, kaindi-kaindi wasika kale mumabuwa aabuleya,

Ulasobelela afwaafwi amasena oonse mpoziswaanganina nzila.+

 13 Wamujata mulombwana akumumyonta;

Cakutalisenda mukaintu ooyu waambila mulombwana kuti:

 14 “Ndajisi mulimo wakupa zipaizyo zyalumvwano.+

Sunu ndazuzikizya zikonke zyangu.

 15 Ncindazwida buya anze kuti ndiswaangane anduwe,

Kuti ndikuyandaule, eelyo cabota ndakujana!

 16 Bulo bwangu ndabuyala azyakulivwumbya zibotu,

Amilembo mibotu yaku Egepita.+

 17 Bulo bwangu ndabusansaila tununkilizyo twamuro, aloye alimwi asinamoni.+

 18 Koboola, tukkute luyando kusikila mane kuce;

Atulikkomanisye amisobano yaluyando,

 19 Nkaambo mulumaangu tako kuŋanda pe;

Uli mulweendo lwamusinzo mulamfwu.

 20 Watolelezya ankomo yamali,

Takajoki kusikila mane ukakkwane mwezi.”

 21 Mukaintu ooyu wamweena amajwi manji aatola moyo.+

Wamoongelezya amajwi aabucenjezu.

 22 Ndilyonya ngooyo wamutobela mbuli mupoho uuyakukujaigwa,

Mbuli mufwubafwuba uuyakukusubulwa muziliba,+

 23 Kusikila mane muvwi wayasa muni wakwe;

Mbuli kayuni kafwambaana kunjila mukakole, tazyi kuti eeci cilamujazya.+

 24 Lino, nobana bangu, amundiswiilile;

Amwaabikkile maano majwi ngondaamba.

 25 Utalekeli moyo wako kuti uleye akutobela nzila zyakwe.

Utaleyeli munzila zyakwe,+

 26 Nkaambo wajazya bantu banji,+

Alimwi aabo mbaajaya mbanji kapati.+

 27 Ŋanda yakwe itola ku Cuumbwe;*

Iselemukila kutwaanda twamukati twalufwu.

8 Sena busongo tabwiiti?

Sena bupampu taboompololi?+

 2 Bulaimikila atala aamasena aasumpukide+ kumbali aanzila,

Aamaswaanganino aamigwagwa.

 3 Kumbali aamilyango yamunzi,

Akumanjililo aamilyango yamunzi,

Buluujisi koompolola kuti:+

 4 “Ndiita ndinywe nobantu;

Ijwi lyangu liita bantu boonse.*

 5 Nywebo nomutajisi luzyibo, amucenjele;+

Nywebo nobafwubafwuba, amube amoyo uumvwisya zintu.

 6 Amuswiilile, nkaambo zintu nzyondaamba zilayandika kapati,

Mulomo wangu waamba zintu ziluleme;

 7 Nkaambo mulomo wangu waambaula zintu zyamasimpe caansaansi,

Alimwi mulomo wangu ulasesemwa bubi.

 8 Majwi oonse aazwa kumulomo wangu ngabululami.

Akati kangawo, kunyina noliba lyomwe lipilingene naa lipotene.

 9 Oonse buyo aliluleme kubapampu

Alimwi aliluzi kubantu bajana luzyibo.

 10 Kosala lulayo lwangu ikutali nsiliva,

Aluzyibo kutali ngolida mbotu kapati,+

 11 Nkaambo busongo mbubotu kapati kwiinda mabwe mayandisi aamulwizi;

Zintu zimbi zyoonse ziyandwa kapati tazikonzyi kweelana ambubo.

 12 Mebo ndebusongo, tukkede limwi akucenjela;

Ndajana luzyibo alimwi akuyeeya kabotu.+

 13 Ikuyoowa Jehova caamba kusulaika bubi.+

Kulitukumuna, kulisumpula,+ nzila mbyaabi alimwi amajwi aabumpelenge,+ zyoonse buyo ndilizisulide.

 14 Ndilijisi lulayo lubotu abusongo bugwasya;+

Ndilaamaano+ alimwi anguzu.+

 15 Akaambo kandime, bami baluujisi kweendelezya,

Alimwi balupati-pati bapanga milawo iiluleme.+

 16 Akaambo kandime, basilutwe baluujisi kulela,

Alimwi nkumekume zilabeteka cabululami.

 17 Aabo bandiyanda andime ndilabayanda,

Alimwi aabo bandiyandaula balandijana.+

 18 Buvwubi abulemu zilaandime,

Lubono* lutamani alimwi abululami.

 19 Micelo yangu mibotu kapati kwiinda ngolida, noiba ngolida iisalazyidwe,

Alimwi zintu zizwa kulindime nzibotu kwiinda nsiliva mbotu kapati.+

 20 Ndeendela munzila yabululami,

Akati-kati kamigwagwa yakubeteka cabululami;

 21 Aabo bandiyanda ndilabapa lukono lubotu kapati,

Alimwi ndilazuzya ziyobwedo zyabo.

 22 Jehova wakandilenga kandili matalikilo aamilimo yakwe,+

Ndime ngwaakasaanguna kulenga akati kamilimo yakwe yakaindi kapati.+

 23 Kuzwa kaindi eelyo ndakabikkwa,+

Kuzwa kumatalikilo, inzya kuzwa ciindi nyika kaitanabako.+

 24 Kakutaningaba maanzi malamfwu ndakazyalwa,+

Kakutaningaba tusensa tuzwa maanzi manji.

 25 Malundu kaatanabikkwa mumasena aangawo,

Kakutaningaba tulundu, ndakazyalwa,

 26 Kataningapanga nyika alimwi amyuunda yanjiyo

Amavwunga* aanyika aakusaanguna.

 27 Ciindi naakabamba julu+ ndakaliko;

Eelyo naakeenga mubalo atala aamaanzi manji,+

 28 Naakabikka* makumbi mujulu,

Naakapanga tusensa twamaanzi malamfwu,

 29 Naakalubikkila munyinza lwizi

Kutegwa maanzi aandulo atasotoki mulawo wakwe,+

Ciindi naakabikka* ntalisyo zyanyika,

 30 Ndakali kumbali lyakwe kandili mubelesi uucibwene.+

Ndime ngwaakali kuyanda kapati+ buzuba abuzuba;

Ndakali kukkomana kapati kumbele lyakwe ciindi coonse;+

 31 Ndakali kukkomanina nyika yakwe mbotu,

Alimwi ncindakali kuyanda kapati mbana babantu.*

 32 Aboobo lino, nobana bangu, amundiswiilile;

Ncobeni, balikkomene aabo batobela nzila zyangu.

 33 Kamumvwa kulaigwa+ kutegwa mube basongo,

Alimwi mutalunyansyi lulayo pe.

 34 Ulikkomene muntu ooyo uundiswiilila

Kwiinda mukufwuma kuboola* kumilyango yangu buzuba abuzuba,

Kwiinda mukulindila kuzikunguzyo* zyamilyango yangu;

 35 Nkaambo ooyo uundijana uyoojana buumi,+

Alimwi ulakkomaninwa a Jehova.

 36 Pele ooyo uutandibikkili maano ulalicisa alikke,

Alimwi aabo bandisulide bayanda lufwu.”+

9 Busongo bwini-bwini bwaliyakila ŋanda;

Bwalifwalila* misemu iili ciloba.

 2 Bwalijaila banyama;

Bwalivwelela waini;

Alimwi bwalibambila tebulu.

 3 Bwatuma babelesi bambubo basimbi

Kuti baunke atala aamasena aasumpukide aamunzi akwiita bantu kuti:+

 4 “Kufwumbwa uutakwe luzyibo, aaboole okuno.”

Bwaambila yooyo uutakwe maano* kuti:

 5 “Kamuboola muzoolye cinkwa cangu

Akunywa waini ngundavwela.

 6 Amuleke kubula luzyibo* kutegwa mupone;+

Amuzumanane kweenda munzila yamaano.”+

 7 Ooyo uululamika muntu sikusampaula uliletela buyo masampu,+

Alimwi ooyo uusinsa muntu mubi ulalicisa mwini.

 8 Utasinsi sikusampaula, kutegwa atakusulaiki.+

Pele kosinsa muntu musongo eelyo ulakuyanda.+

 9 Kolailila muntu musongo eelyo ulayungizya busongo.+

Koyiisya mululami eelyo ulayungizya lwiiyo lwakwe.

 10 Kuyoowa Jehova ngamatalikilo aabusongo,+

Alimwi kumuzyiba Ooyo Uusalalisya+ ngamaano.

 11 Nkaambo mebo ndiyoopa kuti mazuba aako avwule,+

Alimwi myaka yabuumi bwako iyooyungizyigwa.

 12 Ikuti wasongwaala, busongo bwako bugwasya nduwe omwini,

Pele ikuti naa uli sikusampaula, nciindi cako.

 13 Mukaintu mufwubafwuba ulaambaulisya.+

Takwe maano alimwi kunyina ncazyi pe.

 14 Ulakkala kumulyango waŋanda yakwe

Acuuno mumasena aasumpukide aamunzi,+

 15 Kuti aite basimweendanzila,

Aabo bayaabweenda munzila zyabo, kaamba kuti:

 16 “Kufwumbwa uutakwe luzyibo, aaboole okuno.”

Waambila baabo batakwe maano* kuti:+

 17 “Maanzi aakubba alalweela,

Alimwi cakulya ciligwa cakusisikizya cilanona.”+

 18 Pele muntu ooyu tazyi kuti aabo bakazundwa alufwu nkobali ooko,

Akuti beenzu bamukaintu ooyu bali kunsi kwini kwa Cuumbwe.*+

10 Tusimpi twa Solomoni.+

Mwana musongo ulabakkomanisya bausyi,+

Pele mwana mufwubafwuba ubapa kuusa banyina.

 2 Lubono lujanwa munzila mbyaabi talugwasyi pe,

Pele bululami mbobuvwuna kulufwu.+

 3 Jehova takalekeli baluleme kufwa nzala,+

Pele babi takabapi nzyobalombozya.

 4 Maanza aamutolo aletela bucete,+

Pele maanza aamunkutwe aleta buvwubi.+

 5 Mwana musongo ulayobolola zisyango ciindi cacilimo,

Pele mwana uujazya nsoni uloona cakufwa ciindi cakutebula.+

 6 Zileleko zili amutwe wamululami,+

Pele mulomo wababi usisa nkondo.

 7 Mpuwo mbotu yamululami iyoopa kuti alelekwe,+

Pele zina lyababi liyoobola.+

 8 Muntu uulaamoyo wabusongo ulazumina kulaigwa,*+

Pele ooyo waamba zyabufwubafwuba uyoolyataukwa.+

 9 Ooyo weenda kanyina kampenda unakweenda kaliibide,+

Pele ooyo uulaanzila zipilingene uyoojatwa.+

 10 Ooyo uutyanka liso lyakwe cabumpelenge uleta mause,+

Awalo ooyo waamba zyabufwubafwuba uyoolyataukwa.+

 11 Mulomo wamululami nkasensa kabuumi,+

Pele mulomo wamubi usisa nkondo.+

 12 Lusulo ndolubusya manyongwe,

Pele luyando lulavwumba zinyonyoono zyoonse.+

 13 Busongo bujanwa kumilomo yamuntu uulaamaano,+

Pele musako ngwakuumya musana wamuntu uutakwe maano.*+

 14 Basongo balayobola luzyibo,+

Pele mulomo wamufwubafwuba wiita lunyonyooko.+

 15 Lubono lwamuntu muvwubi ngomunzi wakwe uukwabilidwe.

Bucete bwabacete mbobubanyonyoona.+

 16 Milimo yamululami itola kubuumi;

Pele micelo yamubi itola kucibi.+

 17 Ooyo uumvwa kulaigwa ninzila iitola kubuumi,*

Pele ooyo uukaka kusinswa usowa bantu.

 18 Muntu uusisa lusulo lwakwe waamba zyakubeja,+

Alimwi ooyo uumwaya makani aabujayi* mufwubafwuba.

 19 Mukuvwula kwamajwi takubuli kulubizya,+

Pele ooyo uulijata kwaambaula amulomo wakwe ulicenjede.+

 20 Mulaka wamululami uli mbuli nsiliva mbotu kapati,+

Pele moyo wamubi taugwasyi kapati.

 21 Milomo yamululami ilasanina* bantu banji,+

Pele bafwubafwuba balafwa akaambo kakubula maano.+

 22 Cileleko icizwa kuli Jehova ncecivwubya,+

Alimwi tayungizyi macise* kulincico pe.

 23 Kupona buumi busesemya kuli mbuli cisobano kumuntu mufwubafwuba,

Pele muntu uulaamaano nguulaabusongo.+

 24 Cintu ncayoowa mubi nceciyoomusikila;

Pele balulami bayoopegwa zintu nzyobayanda.+

 25 Iguwo lyaakwiinda, ibabi bayooloba,+

Pele mululami nintalisyo iinooliko lyoonse mane kukabe kutamani.+

 26 Mbubonya waini uupapide mboulimvwisya mumeno abusi mbobulimvwisya mumeso,

Mbwabede muntu mutolo kuliyooyo uumutuma.*

 27 Kuyoowa Jehova kupa kupona ciindi cilamfwu,+

Pele myaka yababi iyookosokezyegwa.+

 28 Bulangizi bwabaluleme buleta lukkomano,+

Pele bulangizi bwababi buyooloba.+

 29 Inzila ya Jehova nciyubilo ciyumu kumuntu uutakwe kampenda,+

Pele ndunyonyooko kuli basimucita zibi.+

 30 Mululami kunyina nayoowisyigwa pe,+

Pele babi tabakakkali limbi munyika.+

 31 Mulomo wamululami uzyala mucelo wabusongo,

Pele mulaka iwaamba zyabumpelenge uyookosolwa.

 32 Milomo yamululami ilizyi zintu zikkomanisya,

Pele mulomo wabantu babi waamba zyabumpelenge.

11 Cikkelo cabumpelenge* ncisesemyo kuli Jehova,

Pele cipimyo ciluzi* cilamukkomanisya.+

 2 Ikuti kuliinganya kwaboola, aalo masampu alatobela,+

Pele aabo balibombya mbabajisi busongo.+

 3 Ikubula kampenda kwabalulami nkokubasololela,+

Pele bucenjezu bwabantu bampelenge buyoobanyonyoona beni.+

 4 Lubono talukagwasyi mubuzuba bwabukali,+

Pele bululami mbobuyoovwuna kulufwu.+

 5 Bululami bwamuntu uunyina kampenda mbobululamika nzila yakwe,

Pele mubi uyakuwa akaambo kabubi bwakwe mwini.+

 6 Bululami bwabantu baluleme mbobuyoobavwuna,+

Pele bantu bampelenge bayoojatwa azisusi zyabo beni.+

 7 Mubi nafwa, bulangizi bwakwe bulaloba;

Abwalo bulangizi bwakwe ibuyeeme anguzu zyakwe bulaloba.+

 8 Mululami ulavwunwa kumapenzi,

Mpoonya mubi ulanjila mumapenzi mubusena bwamululami.+

 9 Siluleyo* ulanyonyoona mweenzinyina amulomo wakwe,

Pele luzyibo lulabafwutula balulami.+

 10 Bubotu bwabalulami bupa kuti munzi usekelele,+

Pele bantu baloongolola cakukondwa ciindi babi nobaloba.

 11 Munzi ulasumpuka akaambo kacileleko cabalulami,+

Pele mulomo wababi ulajaya munzi.+

 12 Kufwumbwa muntu uutakwe maano* ulamunyansya* mweenzinyina,

Pele muntu musongo ncobeni uumuna buyo.+

 13 Sibunjaka uleendeenda kayaabuyubununa makani aamaseseke,+

Pele muntu uusyomeka* ulasisa makani aamaseseke.

 14 Eelyo nokubula busolozi bwamaano,* bantu balawa,

Pele kulaba kuzwidilila* ikuti kakuli basikulaya banji.+

 15 Masimpe, kufwumbwa muntu uuzumina kuba amukuli wacikwelete camweenzu tazikamweendeli kabotu zintu,+

Pele kufwumbwa uukaka kunjila mucizuminano kwiinda mukusukana mumaanza unooliibide.

 16 Mukaintu uulaamoyo mubotu* ulalijanina bulemu,+

Pele basankwa basilunya balabweza buvwubi canguzu.

 17 Muntu siluzyalo*+ ulaliletela mpindu,

Pele silunya uliletela mapenzi.*+

 18 Mubi uvwola zintu zyalweeno,+

Pele ooyo uusyanga bululami, upegwa bulumbu bwancobeni.+

 19 Muntu uutazungaani kwiiminina bululami uyoojana buumi,+

Pele ooyo uutandila bubi uli munzila iimutola kulufwu.

 20 Ibampelenge mumoyo ncisesemyo kuli Jehova,+

Pele aabo banyina kampenda mumilimo yabo balamukonda.+

 21 Nolilampa buti:* Muntu mubi kunyina nayoolekwa buyo kakunyina kusubulwa pe,+

Pele bana babalulami bayoofwutuka.

 22 Mbuli ninga yangolida iibikkidwe kumpemo yangulube,

Mbwabede mukaintu mubotu uukaka kulaigwa.

 23 Ncobalombozya baluleme cisololela kububotu,+

Pele bulangizi bwababi busololela kubukali.

 24 Kuli muntu uupa bamwi cakuvwuzya,* nokuba boobo lubono lwakwe lulavwuzyigwa;+

Pele kuli muntu uukaka kupa bamwi, nokuba boobo ulacetaala.+

 25 Mwaabi uyoozwidilila,*+

Alimwi kufwumbwa uukatalusya bamwi* alakwe uyookatalusyigwa.+

 26 Bantu bayoomusinganya ooyo uukasya maila aakwe,

Pele bayoomuleleka ooyo waasambala.

 27 Ooyo uusoleka canguzu kucita zibotu, uyanda kukkomaninwa,+

Pele ooyo uuyandaula bubi, ncobeni bubi mbobuyoomusikila.+

 28 Ooyo uusyoma buvwubi bwakwe uyakuwa,+

Pele balulami bayoozwidilila mbuli busyuuka matuvwu.+

 29 Muntu uuli woonse uuleta mapenzi* kuli bamuŋanda yakwe, uyookona buyo muwo,+

Alimwi mufwubafwuba uyooba mubelesi wamuntu musongo.

 30 Micelo yamululami ncisamu cabuumi,+

Alimwi ooyo uukwelelezya bantu musongo.+

 31 Mbokunga mululami ulalumbulwa munyika,

Nkokuti imubi alimwi asizibi bayakwiindila buya kupegwa bulumbu bubeelede!+

12 Muntu uuyanda lulayo uyanda luzyibo,+

Pele ooyo uusulaika kusinswa takwe maano pe.+

 2 Jehova ulamukkomanina muntu uuli kabotu,

Pele muntu uujisi makanze mabi ulamupa mulandu.+

 3 Kunyina muntu uukwabililwa kwiinda mukucita bubi,+

Pele balulami tabakazyulwi pe.

 4 Mukaintu uulomene musini kumulumaakwe,+

Pele mukaintu uucita zintu zijazya nsoni uli mbuli kubola mumafwuwa aamulumi.+

 5 Mizeezo yabalulami ililuleme,

Pele busolozi bwababi bulasowa.

 6 Majwi aababi alayubilila kuti atile bulowa,*+

Pele mulomo wabaluleme ulabavwuna.+

 7 Babi nobaatulwa balaloba,

Pele ŋanda yabalulami inakwiimvwi nji lyoonse.+

 8 Muntu ulalumbaizyigwa akaambo kamaano aazwa kumulomo wakwe,+

Pele ooyo uulaamoyo wabumpelenge takalemekwi pe.+

 9 Cili kabotu kubonwa kuti uli muntu-muntu buyo pele kojisi mubelesi

Kwiinda kulidunda pele kotajisi cakulya.*+

 10 Mululami ulabalanganya kabotu banyama mbavwuba,+

Pele lubomba lwababi ndunya.

 11 Ooyo uulima nyika yakwe uyookkuta cakulya,+

Pele ooyo uuyandaula zintu zinyina mpindu takwe maano.*

 12 Muntu mubi unyomenena ceeco ncobajata babinyina,

Pele miyanda yabaluleme ilazyala micelo.

 13 Muntu mubi ulacegwa amajwi aakwe mabi,+

Pele mululami ulazwa mumapenzi.

 14 Muntu ulakkuta bubotu bwamicelo iizwa kumulomo wakwe,+

Alimwi milimo yamaanza aakwe iyoomujanya bulumbu.

 15 Inzila yamufwubafwuba ililuzi mumeso aakwe mwini,+

Pele musongo ulatambula lulayo.+

 16 Mufwubafwuba ulatondezya bukali bwakwe mpoonya-mpoonya,*+

Pele musongo taabikkili maano* matusi.

 17 Kamboni uusyomeka waamba zyamasimpe,*

Pele kamboni uubeja, waamba zyakubeja.

 18 Majwi aambwa cakutayeeya alayasa mbuli panga,

Pele mulaka wabasongo ulaponya.+

 19 Mulomo waamba zyamasimpe unooliko lyoonse mane kukabe kutamani,+

Pele mulaka waamba zyakubeja unooliko buyo kwakaindi kasyoonto.+

 20 Lweeno luli mumyoyo yabaabo bakanza kucita bubi,

Pele aabo baleta* luumuno balikkomene.+

 21 Kunyina cintu cibi ciyoomucitikila mululami,+

Pele babi bayakwaabona mapenzi.+

 22 Milomo yaamba zyakubeja ncisesemyo kuli Jehova,+

Pele aabo bacita zintu cakusyomeka mbabamukonda.

 23 Muntu uucenjede ulasisa luzyibo lwakwe,

Pele moyo wabafwubafwuba ubbwa buyo zyabufwubafwuba.+

 24 Ijanza lyabankutwe liyakweendelezya,+

Pele maanza aabatolo ayoobelesyegwa cibbalo.+

 25 Zintu nzyalibilika muntu nzyezipa kuti moyo wakwe utyompwe,+

Pele jwi libotu ndelipa kuti ukkomane.+

 26 Mululami ulalingula macelelo aakwe,

Pele nzila yababi ilabasowa.

 27 Batolo tabatandaanyi banyama bakulya,+

Pele busungu ndolubono luyandisi lwamuntu.

 28 Nzila yabululami itola kubuumi;+

Alimwi mulinjiyo taakwe lufwu.

13 Mwana musongo ulamvwa kulaigwa nobamulaya bausyi,+

Pele sikasampusampu tamvwi kukalalilwa.*+

 2 Muntu ulalya bubotu bwamicelo iizwa kumulomo wakwe,+

Pele ncobayandisya bampelenge ninkondo.

 3 Ooyo uujata mulomo wakwe* ukwabilila buumi bwakwe,+

Pele ooyo waasamuna milomo yakwe ulanyonyoonwa.+

 4 Mutolo ulaanzyalombozya, pele kunyina ncajisi,+

Pele munkutwe uyookkuta.*+

 5 Mululami ulikusulide kubeja,+

Pele micito yababi ilajazya nsoni alimwi ileta masampu.

 6 Bululami bulamukwabilila muntu uutakwe mulandu munzila yakwe,+

Pele bubi mbobunyonyoona sizibi.

 7 Kuli muntu uulicengeezya kuti muvwubi, nokuba boobo taakwe ncajisi;+

Kuli aumwi uulicengeezya kuti mucete, nokuba boobo ulijisi lubono lunji kapati.

 8 Cinunuzyo cabuumi bwamuntu ndubono lwakwe,+

Pele bacete tabakongwi pe.*+

 9 Mumuni wabalulami ulamwekesya,*+

Pele lambe lyabantu babi liyoozimwa.+

 10 Kulisumpula kuletela buyo mazwanga,+

Pele bantu balomba kulaigwa* mbasongo.+

 11 Lubono lujanwa cakufwambaana* luyooceya,+

Pele lubono lwayooyo uuluyobolola asyoonto-syoonto* luyoovwula.

 12 Bulangizi busumpizyigwa bulacisizya moyo,+

Pele cintu cilombozyegwa ncisamu cabuumi ikuti naa cacitika.+

 13 Kufwumbwa muntu uunyansya malailile* uyoosubulwa,+

Pele ooyo uulemeka mulawo uyoolumbulwa.+

 14 Malailile* aamusongo nkasensa kabuumi+

Alesya muntu kucegwa mutukole twalufwu.

 15 Bupampu bwini-bwini bupa kuti muntu akkomaninwe,

Pele nzila yabampelenge njamapenzi.

 16 Muntu uucenjede ucita zintu caluzyibo,+

Pele mufwubafwuba utondezya bufwubafwuba bwakwe.+

 17 Mutumwa mubi ulanjila mumapenzi,+

Pele mutumwa uusyomeka ulaponya.+

 18 Kufwumbwa muntu uubya-ubya lulayo ulacetaala akusampuka,

Pele ooyo uuzumina kululamikwa* uyoolemekwa.+

 19 Muntu ulakondwa najana ceeco ncalombozya,+

Pele bafwubafwuba tabayandi kutantamuka cibi.+

 20 Ooyo weenda abasongo ulaba musongo,+

Pele ooyo uuyanzana abafwubafwuba ulajana mapenzi.+

 21 Mapenzi atobela basizibi,+

Pele balulami balalumbulwa abuvwubi.+

 22 Muntu mubotu ulasiila bazyukulu bakwe lukono,

Pele lubono lwasizibi luyobwedwa mululami.+

 23 Bulimo bwamucete buzyala zilyo zinji kapati,

Pele bulakonzya* kukukululwa akaambo kakuti taakwe bululami.

 24 Muntu uutabelesyi muluso wakwe* tamuyandi mwanaakwe,+

Pele ooyo uumuyanda ulasungwaala* kumulaya.+

 25 Mululami ulalya akumana nzala yakwe,+

Pele da lyamubi talijisi cakulya.+

14 Mukaintu musongo ncobeni ulayaka ŋanda yakwe,+

Pele mufwubafwuba ulaimwaya amaanza aakwe mwini.

 2 Ooyo weenda cakululama uyoowa Jehova,

Pele ooyo uulaanzila zyabumpelenge* ulamusampaula Leza.

 3 Musako wakulisumpula uli mukanwa lyamufwubafwuba,

Pele milomo yabasongo ilabakwabilila.

 4 Ikuti kakutakwe ŋombe, cilido canzizyo cilasalala,

Pele nguzu zyamusune nzyezivwuzya butebuzi.

 5 Kamboni uusyomeka tabeji pe,

Pele kamboni wakubeja waamba zyakubeja zyalo-zyalo.+

 6 Sikusampaula ulayandaula busongo, pele tabujani pe,

Pele kumuntu uulaamaano ncuuba-uba kuba aluzyibo.+

 7 Komutantamuka muntu mufwubafwuba,

Nkaambo yebo tokajani luzyibo kumilomo yakwe.+

 8 Busongo bwamuntu uucenjede bumupa kuzyiba nzila yakwe nkwiimutola,

Pele bafwubafwuba baleenwa* abufwubafwuba bwabo.+

 9 Bafwubafwuba bafwubaazya mulandu,*+

Pele balulami balayanda kumvwana akati kabo.*

 10 Moyo wamuntu ulikuzyi kuusa kwanguwo,

Alimwi kunyina muntu uumbi uukonzya kutola lubazu mulukkomano lwanguwo.

 11 Ŋanda yabantu babi iyoonyonyoonwa,+

Pele tente lyabalulami liyoozwidilila.

 12 Kuli nzila iilibonya kuti ililuleme mumeso aamuntu,+

Pele kumamanino itola buyo kulufwu.+

 13 Nokuba kuti muntu ulaseka, moyo inga kaucisa,

Alimwi kusekelela kulakonzya kumanina mumause.

 14 Muntu uutasyomeki mumoyo wakwe uyootebula micelo yanzila zyakwe,+

Pele muntu uuli kabotu uyootebula micelo yamilimo yakwe.+

 15 Muntu mufwubafwuba ulaasyoma makani oonse,

Pele ooyo uucenjede ulakkala ansi kuyeeya ntaamu zyakwe.+

 16 Musongo ulicenjede alimwi ulabutantamuka bubi,

Pele mufwubafwuba takwe makani* alimwi ulalisyoma.

 17 Ooyo uufwambaana kunyema ulacita cintu cabufwubafwuba,+

Pele muntu uuyeeya katanacita cintu* ulasulaikwa.

 18 Bantu batakwe luzyibo bayookona bufwubafwuba,

Pele bacenjede mbambabo basama luzyibo mbuli musini.+

 19 Bantu babyaabi bayookotamina bantu bali kabotu,

Bantu babi bayookotama kumilyango yamunzi wabalulami.

 20 Mucete ulasulaikwa nokuba kubeenzinyina,+

Pele balongwe bamuvwubi mbanji.+

 21 Ooyo uunyansya mweenzinyina ucita cibi,

Pele ooyo weetezyegwa muntu uupengede ulikkomene.+

 22 Sena aabo ibakanza kucita cibi tabakasweeki na?

Pele aabo ibakanzide kucita bubotu bayootambula luyando lutamani alimwi akusyomeka.+

 23 Mulimo uuli woonse uubelekwa canguzu ujanya mpindu,

Pele ikwiile kwaambaula buyo amulomo kuletela bucete.+

 24 Musini wabasongo ndubono lwabo;

Pele bufwubafwuba bwabantu batakwe maano mbufwubafwuba bwalo-bwalo.+

 25 Kamboni wancobeni ulafwutula buumi bwabantu,

Pele kamboni uubeja waamba zyakubeja zyalo-zyalo.

 26 Muntu uuyoowa Jehova ulijisi lusyomo luyumu nta,+

Alimwi bana bakwe bayoojana mayubilo.+

 27 Kuyoowa Jehova nkasensa kabuumi,

Kulalesya muntu kucegwa mutukole twalufwu.

 28 Kuvwula kwabantu mbobulemu bwamwami,+

Pele muleli uutajisi bantu bakulela ulinyonyookede.

 29 Ooyo uutafwambaani kunyema musongo kapati,+

Pele ooyo uutakkaziki moyo utondezya bufwubafwuba bwakwe.+

 30 Moyo uukkede upa buumi kumubili,*

Pele munyono upa kuti mafwuwa abole.+

 31 Ooyo wuunina muntu uupengede usampaula Mulengi wakwe,+

Pele ooyo uufwida lubomba mucete ulamulemeka Leza.+

 32 Mubi uyoowisyigwa ansi abubi bwakwe mwini,

Pele mululami unoojana mayubilo mukubula kampenda kwakwe.+

 33 Busongo bulikkede kabuumwine mumoyo wamuntu uulaamaano,+

Pele akati kabafwubafwuba bweelede kulizyibya.

 34 Bululami mbobusumpula cisi,+

Pele cibi masampu kubantu.

 35 Mwami ulamukkomanina mubelesi uucita zintu cabupampu,+

Pele bukali bwakwe busikila yooyo uucita zintu zijazya nsoni.+

15 Kuvwiila kabotu* kulalesya bukali,+

Pele majwi mabi* alanyemya.+

 2 Mulaka wabasongo ulalubelesya kabotu luzyibo,+

Pele mulomo wabantu batakwe maano ubbwa buyo zyabufwubafwuba.

 3 Meso aa Jehova ali kumasena oonse,

Alalangilila bantu babi alimwi ababotu.+

 4 Mulaka uukkalikene* ncisamu cabuumi,+

Pele majwi aabumpelenge alatyompya.*

 5 Mufwubafwuba ulanyansya lulayo lwabausyi,+

Pele muntu uucenjede ulazumina kululamikwa.*+

 6 Muŋanda yamululami muli lubono lunji,

Pele micelo* yamubi imuletela buyo mapenzi.+

 7 Milomo yabasongo ilamwaya luzyibo koonse-koonse,+

Pele moyo wabafwubafwuba tabusyi mboubede oobo pe.+

 8 Cipaizyo cababi ncisesemyo kuli Jehova,+

Pele mupailo wabalulami ulamubotela.+

 9 Inzila yamubi ncisesemyo kuli Jehova,+

Pele uyanda yooyo uusungwaala kutobela bululami.+

 10 Lulayo ndubi kumuntu uuzwa munzila mbotu,+

Pele kufwumbwa uusulaika kusinswa uyoofwa.+

 11 Cuumbwe* abusena bwalunyonyooko* zyoonse buyo zili antangalala kuli Jehova.+

Eelo kaka uliindilide caboola kukubona myoyo yabantu!+

 12 Sikusampaula tamuyandi muntu uumululamika.*+

Taunki pe kuyoobuzya kubantu basongo.+

 13 Moyo uukkomene upa muntu kumweta-mweta,

Pele akaambo kamoyo uucisa muntu ulausa.+

 14 Moyo wamuntu uumvwisya zintu nguuyandaula luzyibo,+

Pele mulomo wabantu batakwe maano ulya* bufwubafwuba.+

 15 Mazuba oonse aamuntu uupengede mabyaabi,+

Pele ooyo uulaamoyo uukkomene* ulaapobwe ciindi coonse.+

 16 Ncibotu kuba azintu zisyoonto buyo kumwi koyoowa Jehova+

Ikwiinda kuba alubono lunji kumwi kolibilika.*+

 17 Ncibotu kulya buyo cisyumani kakuli luyando+

Kwiinda kulya nyama yaŋombe iineneede* kumwi kakuli lusulo.+

 18 Muntu mukali ulabusya mazwanga,+

Pele ooyo uutafwambaani kunyema ulesya kubwesyanya.+

 19 Nzila yamutolo ili mbuli lubaya lwamamvwa,+

Pele nzila yabalulami ili mbuli mugwagwa uubambidwe kabotu.+

 20 Mwana musongo ulabakkomanisya bausyi,+

Pele muntu uutakwe maano ulabasampaula banyina.+

 21 Muntu uutakwe maano* ukkomanina bufwubafwuba,+

Pele mupampu weenda munzila iiluleme.+

 22 Makanze alanyongana ikuti kakunyina kubandika,*

Pele ikuti kakuli basikulaya banji kulaba kuzwidilila.+

 23 Muntu ulakkomana napa bwiinguzi buluzi,*+

Alimwi ijwi lyaambwa aciindi ceelede, eelo kaka ndibotu kapati!+

 24 Inzila yabuumi isololela kulusumpuko kumuntu ulaabusongo,+

Kutegwa imulesye kuyaansi ku Cuumbwe.*+

 25 Jehova uyakwiimwaya ŋanda yabantu balisumpula,+

Pele uyoobamba munyinza wacilawo camukamufwu.+

 26 Makanze aamuntu mubi alamusesemya Jehova,+

Pele majwi aakondelezya alasalala kulinguwe.+

 27 Ooyo uujana mpindu munzila iitaluzi uleta mapenzi* kuli bamuŋanda yakwe,+

Pele ooyo uusulaika makulo uyoozumanana kupona.+

 28 Mululami ulazinzibala kuyeeya katanavwiila,*+

Pele mulomo wababi ubbwa buyo zintu zibyaabi.

 29 Jehova uli kule ababi,

Pele ulauswiilila mupailo wabalulami.+

 30 Meso aamuntu uukkomene apa* moyo kukondwa;

Mulumbe mubotu upa kuti mafwuwa abe anguzu.*+

 31 Muntu uuswiilila lulayo ilupa buumi

Ukkede akati kabasongo.+

 32 Muntu woonse uukaka lulayo ukaka buumi bwakwe mwini,+

Pele ooyo uumvwa kulaigwa ulijanina maano.*+

 33 Kuyoowa Jehova kuyiisya muntu kuba musongo,+

Alimwi kulicesya kuletela bulemu.+

16 Muntu ulalibambila nzyayeeya mumoyo wakwe,*

Pele bwiinguzi mbwapa* buzwa kuli Jehova.+

 2 Inzila zyoonse zyamuntu zilibonya kuti zililuzi* kulinguwe,+

Pele Jehova ulalingula makanze aali mumoyo.*+

 3 Kobikka milimo yako yoonse mumaanza aa Jehova,*+

Eelyo makanze aako ayoozwidilila.

 4 Jehova wakabamba zintu zyoonse kuti azuzikizye makanze aakwe,

Nebaba babi ubabambilide buzuba bwamapenzi.+

 5 Muntu uulisumpula mumoyo ncisesemyo kuli Jehova.+

Nolilampa buti* muntu ooyu takalekwi buyo kakunyina kusubulwa.

 6 Kwiinda muluyando lutamani akusyomeka mulandu ulavwumbwa akumanizyigwa,+

Alimwi akaambo kakuyoowa Jehova, muntu ulacitantamuka cibi.+

 7 Ikuti Jehova wakkomanina nzila zyamuntu,

Upa kuti nobaba basinkondonyina bakkale muluumuno anguwe.+

 8 Cilainda kubota kuba azintu zisyoonto mubululami+

Ikwiinda kuba amali manji pele kakunyina bululami.+

 9 Mumoyo wakwe muntu ulakonzya kuyeeya nzila yakwe,

Pele Jehova nguuyendelezya ntaamu zyakwe.+

 10 Eeco ncaasala Leza ceelede kuba amilomo yamwami;+

Teelede kusalulula mulubeta.+

 11 Cipimyo acikkelo ciluzi zyoonse buyo nzizya Jehova;

Zipimyo zyoonse izili mukabbeeke milimo yakwe.+

 12 Micito mibi ncisesemyo kubami,+

Nkaambo bululami mbobukkazikizya cuuno cabwami.+

 13 Majwi aabululami alababotela bami.

Balamuyanda muntu uusyomeka muzintu nzyaamba.+

 14 Bukali bwamwami buli mbuli muntu uutumwa kuti akajaye,+

Pele muntu musongo ulabutontozya.*+

 15 Mumumuni wabusyu bwamwami muli buumi;

Kukkomaninwa anguwe kuli mbuli kkumbi lyamvwula yakumamanino.+

 16 Eelo kaka cilainda kubota kujana busongo kwiinda kujana ngolida!+

Kumvwisya zintu nkokweelede kusalwa kwiinda nsiliva.+

 17 Mugwagwa wabalulami ulacileya cintu cibi.

Kufwumbwa muntu uukwabilila nzila yakwe ubamba buumi bwakwe.+

 18 Kulisumpula kusololela kulunyonyooko,

Alimwi muuya wakulitukumuna nguupa kuwa.+

 19 Ncibotu kulicesya* akati kabantu babombe myoyo+

Kwiinda kwaabana zisaalo abantu balisumpula.

 20 Ooyo uumvwisya makani ulazwidilila,*

Alimwi ulikkomene ooyo uusyoma muli Jehova.

 21 Muntu musongo mumoyo unakwaambwa kuti ulaamaano,+

Alimwi ooyo waamba majwi mabotu* ulakwelelezya.+

 22 Bupampu nkasensa kabuumi kuli baabo babujisi;

Pele bafwubafwuba balasubulwa abufwubafwuba bwabo.

 23 Moyo wamusongo upa kuti aambe zyamaano amulomo wakwe+

Alimwi zintu nzyaamba zilakwelelezya.

 24 Majwi mabotu ncimbulwe cabuci,

Alanoneezya kumvwa alimwi alaponya mafwuwa.+

 25 Kuli nzila iilibonya kuti ililuleme mumeso aamuntu,

Pele kumamanino itola buyo kulufwu.+

 26 Ikuyanda kulya kupa mubelesi kubeleka canguzu

Nkaambo nzala* ilamutuma kubeleka.+

 27 Muntu wabuyo uyandaula zintu zibi;+

Majwi aakwe alaumpa mbuli mulilo.+

 28 Simanjaka* ulabusya mazwanga,+

Alimwi sikubejelezya ulabaandaanya balongwe beni-beni.+

 29 Muntu uuyandisya nkondo uloongelezya mweenzinyina

Alimwi ulamutola munzila mbyaabi.

 30 Ulatyanka meso aakwe nakanza kucita zintu zibyaabi.

Ulafwundumika milomo yakwe nacita zintu zibi.

 31 Imvwi musini wabweebesi*+

Ikuti zyajanika munzila yabululami.+

 32 Muntu uumuka kunyema+ uli kabotu kwiinda muntu singuzu,

Alimwi ooyo uujata moyo wakwe* uli kabotu kwiinda yooyo uuzunda munzi.+

 33 Cisolo cilawaalwa amabelo,+

Pele Jehova nguukosola makani oonse.+

17 Kulya kankwa kayumu muluumuno nkubotu+

Kwiinda ŋanda iizwide zyakulya* pele kakuli mazwanga.+

 2 Mubelesi musongo uyakweendelezya mwana uucita zintu zijazya nsoni;

Uyooba acaabilo calukono mbuli umwi wabanabokwabo.

 3 Mpoto yakunyengulwida njansiliva alyalo bbibi lyamulilo ndyangolida,+

Pele Jehova nguulingula myoyo.+

 4 Muntu mubi ulaabikkila maano majwi mabi,

Alimwi mubeji ulaswiilila mulaka wabunjaka.+

 5 Kufwumbwa ooyo uufwubaazya mucete usampaula Mulengi wakwe.+

Alimwi kufwumbwa ooyo uusekelela ciindi mweenzinyina nasikilwa mapenzi takalekwi buyo kakunyina kusubulwa.+

 6 Musini wabantu bacembeede mbazyukulu babo,

Alimwi bulemu bwabana mbaamausyi.*

 7 Mufwubafwuba teeleli pe kwaamba ziluleme.*+

Eelo kaka cilaindila kubija imuleli* kwaamba zyakubeja!+

 8 Cipego cili mbuli bbwe liyandisi kuli yooyo uucijisi;*+

Kufwumbwa nkwagama, ulazwidilila.+

 9 Kufwumbwa uulekelela* cibi uyandaula luyando,+

Pele ooyo uuzumanana kwaamba kaambo nkeena waandaanya balongwe beni-beni.+

 10 Kukalalilwa kulamunjila kapati mumoyo muntu uulaamaano+

Ikwiinda kuuma mufwubafwuba ziindi zili 100.+

 11 Muntu mubi uyandaula buyo buzangi,

Pele uyootuminwa silunya kuti amusubule.+

 12 Cilainda kubota kuyaanya munyama wabutambo uutegwa bbeya iwasweekelwa bana bakwe

Ikwiinda kuyaanya muntu uutakwe maano abufwubafwuba bwakwe.+

 13 Kufwumbwa muntu uujola bubi kububotu,

Bubi tabukazwi kuŋanda yakwe pe.+

 14 Kutalisya nkondo kuli mbuli kujalwida maanzi manji;*

Kubwesyanya kakutanatalika, kozwa buyo aawo.+

 15 Kufwumbwa muntu waamba mubi kuti tajisi mulandu ayooyo uupa muntu uululeme mulandu+

—Boonse buyo ncisesemyo kuli Jehova.

 16 Ino cigwasya buti kuti mufwubafwuba ulijisi ziyandika kuti ajane busongo

Kakuli takwe maano aakuti abujane?+

 17 Mulongwe mwini-mwini ulatondezya luyando ciindi coonse,+

Alimwi ngomunyoko wakazyalilwa kuti akugwasye muziindi zyamapenzi.+

 18 Muntu uutakwe maano* ulasukana mumaanza akuzumina

Kuba amukuli wakubbadela* cikwelete kumbele lyamweenzinyina.+

 19 Muntu uuyanda mazwanga uyanda cinyonyoono.+

Kufwumbwa muntu uulampya mulyango wakwe uliletela lunyonyooko.+

 20 Ooyo uulaamoyo wabumpelenge takazwidilili pe,*+

Awalo ooyo waambaula cabumpelenge uyoonjila mumapenzi.

 21 Mwaalumi uujisi mwana mufwubafwuba ulausa;

Alimwi usyi wamwana uutakwe maano takkomani pe.+

 22 Moyo uukkomene musamu mubotu uuponya,+

Pele kupengana mumizeezo kupa kuti muntu amaninwe nguzu.*+

 23 Muntu mubi ulatambula cisinkamulomo cakusisikizya*

Kutegwa anyonganye lubeta.+

 24 Busongo buli kumbele lyamuntu uumvwisya zintu,

Pele meso aamufwubafwuba alalanga-langa mane kumagolelo aanyika.+

 25 Mwana uutakwe maano uletela bausyi mause

Alimwi ucisizya moyo* wabanyina bakamuzyala.+

 26 Tacili kabotu pe kusubula* muntu uululeme,

Akwalo kukwibbaula bantu balemekwa kulakazyanya acintu ciluzi.

 27 Muntu uujisi luzyibo ulalijata kwaambaula,+

Alimwi muntu uulaamaano ulazumanana kukkazika moyo.*+

 28 Naba mufwubafwuba iwuumuna buyo uyoobonwa kuti musongo,

Awalo ooyo uujala mulomo wakwe, uyoobonwa kuti ulaamaano.

18 Kufwumbwa muntu uulizandula utobela buyo zintu nzyayanda walo alikke;

Ulabukaka* busongo boonse bugwasya.

 2 Muntu mufwubafwuba taakkomanini maano;

Inga uyanda buyo kuyubununa zili mumoyo wakwe.+

 3 Ikuti mubi waboola, aalo masampu alaboola,

Alimwi kusampuka kujazya bweemya.+

 4 Majwi aazwa kumulomo wamuntu ali mbuli maanzi malamfwu.+

Kasensa kabusongo kali mbuli kalonga kajisi maanzi aakunka canguzu.

 5 Tacili kabotu pe kutondezya lusalululo kwiinda mukuvwuninina mubi+

Nokuba kudyaaminina mululami mulubeta.+

 6 Majwi aamuntu mufwubafwuba aleta mazwanga,+

Alimwi mulomo wakwe wiita zimboko.+

 7 Mulomo wamuntu mufwubafwuba ulamunyonyoona,+

Alimwi milomo yakwe nkakole kaca buumi bwakwe.

 8 Majwi aasikubejekezya ali mbuli mikusu yacakulya cinona;*+

Ilamenwa kuya mwida mwini.+

 9 Kufwumbwa muntu mutolo mumilimo yakwe,

Mbanabunyina ayooyo uuleta lunyonyooko.+

 10 Zina lya Jehova ningazi njumu.+

Mululami ulatijila mulinjiyo eelyo ulakwabililwa.*+

 11 Lubono lwamuntu muvwubi munzi wakwe muyumu;

Mukuyeeya kwakwe luli mbuli bwaanda bumukwabilila.+

 12 Muntu katanawa moyo wakwe ulalisumpula,+

Alimwi kulicesya kuletela bulemu.+

 13 Ikuti muntu wavwiila katanaamvwisya kabotu makani,

Mbufwubafwuba alimwi nkulijazya nsoni.+

 14 Moyo wamuntu ulakonzya kumupa kuti aliyumye naciswa,+

Pele ino nguni uukonzya kuliyumya ikuti naa moyo watyompwa?+

 15 Moyo wamuntu uumvwisya zintu ulalijanina luzyibo,+

Alimwi matwi aabasongo ayandaula luzyibo.

 16 Cipego ncapa muntu cilamujalwida mulyango;+

Cilamupa kusika kumbele lyabantu balemekwa.

 17 Uusaanguna kwaamba kaambo kakwe ulibonya kuti uliluleme,+

Kusikila mane mweenzinyina waboola akumubuzyisisya.*+

 18 Kuuma cisolo kulaamana mazwanga+

Alimwi kulakosola makani akati* kabasinguzu bakwelana.

 19 Imunyina walubizyilwa ulaamoyo muyumu kwiinda munzi uukwabilidwe,+

Alimwi kuli mazwanga aali mbuli mpingizyo zyangazi.+

 20 Ida lyamuntu liyoozula micelo iizwa kumulomo wakwe;+

Uyookkuta zintu zizwa kumilomo yakwe.

 21 Lufwu abuumi zili munguzu zyamulaka;+

Aabo bayanda kuubelesya bayoolya micelo yanguwo.+

 22 Ooyo wajana mukaintu mubotu wajana cintu cibotu,+

Alimwi ulakkomaninwa* kuli Jehova.+

 23 Mucete ulakombelezya naambaula,

Pele muvwubi ulaingula cabukali.

 24 Kuli balongwe bageme kuzazaulana,+

Pele kuli mulongwe uukakatila kwiinda mwanookwanu.+

19 Ncibotu kuba mucete kumwi koenda kakunyina kampenda+

Kwiinda kuba mufwubafwuba akwaamba zyakubeja.+

 2 Muntu uutajisi luzyibo tali kabotu pe,+

Alimwi ooyo uucita zintu cakubinda* ucita cibi.

 3 Bufwubafwuba bwamuntu mbobupilinganya nzila yakwe,

Kumane moyo wakwe ukalalila Jehova.

 4 Buvwubi bupa kuba abalongwe banji,

Pele mucete naba mweenzinyina ulamutantamuka.+

 5 Kamboni wakubeja takalekwi buyo kakunyina kusubulwa,+

Alimwi ooyo waamba zyakubeja zyalo-zyalo takatiji pe.+

 6 Mbanji bantu balikombelezya kunkumekume,*

Alimwi bantu boonse mbalongwe bamuntu uupa zipego.

 7 Mucete balimusulide banabokwabo boonse;+

Eelo kaka balongwe bakwe baliindide kumutantamuka!+

Ulabatobela kuti abalombe cintu cimwi, pele taakwe naba omwe uuvwiila.

 8 Kufwumbwa ooyo uujana maano* ulaliyanda mwini.+

Alimwi kufwumbwa ooyo uuyandisya bupampu ulazwidilila.*+

 9 Kamboni wakubeja takalekwi buyo kakunyina kusubulwa,

Alimwi ooyo waamba zyakubeja zyalo-zyalo uyooloba.+

 10 Buumi bwakulya bukkede tabumweeleli pe muntu mufwubafwuba;

Eelo kaka taceeleli kumubelesi ikweendelezya basilutwe!+

 11 Bupampu bwamuntu bulamulesya kufwambaana kunyema,+

Alimwi cilamubotela kujatila* milandu.*+

 12 Bukali bwamwami buli mbuli kuvwuluma kwasyuumbwa,*+

Pele kukkomaninwa anguwe kuli mbuli mume uuli abwizu.

 13 Mwana mufwubafwuba uleta mapenzi kuli bausyi,+

Alimwi mukaintu uuyandisya kubwesyanya* uli mbuli ciluli citaleki kuzwizya.+

 14 Iŋanda alubono zilakonwa kuzwa kumausyi,

Pele mukaintu uucenjede uzwa kuli Jehova.+

 15 Butolo bupa muntu koona cakufwa,

Alimwi muntu mutolo unoofwa nzala.+

 16 Ooyo uutobela mulawo ubamba buumi bwakwe;+

Ooyo muyamba munzila zyakwe uyoofwa.+

 17 Ooyo uufwida luzyalo muntu uupengede ukweletesya Jehova,+

Eelyo walo uyoomupa bulumbu akaambo kazintu eezyo nzyacita.+

 18 Kolaya mwanaako nokucili bulangizi,+

Alimwi utabi nduwe uumupa kuti afwe.+

 19 Muntu mukali uyoolunga;

Ikuti naa kosola kumuvwuna, unoocita oobo cakwiinduluka-induluka.+

 20 Koswiilila lulayo akuzumina kulaigwa,+

Kutegwa ukabe musongo kumbele aamazuba.+

 21 Minji mizeezo iili mumoyo wamuntu,

Pele makanze aa Jehova ngaayoozwidilila.+

 22 Cintu ciyandwa mumuntu nduyando lwakwe lutamani;+

Alimwi cilainda kubota kuba mucete kwiinda kuba muntu uubeja.

 23 Kuyoowa Jehova kusololela kubuumi;+

Muntu uumuyoowa uloona kaliibide, kunyina cibi ciyoomucitikila.+

 24 Mutolo unjizya janza lyakwe mumutiba wacakulya,

Pele talipenzyi akulileta kumulomo wakwe.+

 25 Komuuma sikasampusampu+ kutegwa ooyo uutakwe luzyibo acenjele,+

Alimwi komusinsa muntu uulaamaano kutegwa ayungizye luzyibo.+

 26 Mwana uupenzya bausyi alimwi akutanda banyina

Ulajazya nsoni alimwi ulasampuzya.+

 27 Mwanaangu, ikuti uleke kuswiilila lulayo,

Nkokuti ulaleya kumajwi aaluzyibo.

 28 Kamboni wabuyo unyansya bululami,+

Alimwi mulomo wabantu babi ulya zintu zibi.+

 29 Zisubulo zilindila basikasampusampu,+

Azimboko zibambilidwe kukwibbaula misana yabafwubafwuba.+

20 Waini ulasampuzya,+ bukoko bulanyonganya;+

Kufwumbwa muntu uuleya akaambo kanzizyo tali musongo.+

 2 Bukali bwamwami bulayoosya mbuli kuvwuluma kwasyuumbwa;*+

Kufwumbwa muntu uubusya bukali bwakwe ubikka buumi bwakwe muntenda.+

 3 Cimupa kuba abulemu muntu ikuti katayandi zyakukazyanya,+

Pele muntu woonse mufwubafwuba momumo mwalinjizya.+

 4 Mutolo talimi pe ciindi camupeyo,

Aboobo unoolombelela ciindi cakutebula, ciindi natajisi cili coonse.*+

 5 Mizeezo* iili mumoyo wamuntu ili mbuli maanzi aali mumugoti mulamfwu,

Pele mupampu nguukonzya kwiiteka.

 6 Bantu banji balaambilizya luyando lutamani ndobajisi,

Pele ino nguni uukonzya kujana muntu uusyomeka?

 7 Mululami uleenda mubululami bwakwe.+

Bana bakwe ibaboola musyule lyakwe balikkomene.+

 8 Ciindi mwami nakkala acuuno cabwami kuti abeteke,+

Ulaseba bubi boonse ameso aakwe.+

 9 Nguni uunga waamba kuti: “Ndausalazya moyo wangu;+

Ndilasalala kucibi cangu”?+

 10 Zipimyo zyabumpelenge alimwi azyeelesyo zyakubeja,*

Zyoonse buyo ncisesemyo kuli Jehova.+

 11 Naba mwana musyoonto ulazyibwa kumicito yakwe,

Kuti naa ulasalala alimwi uliluleme mukulilemeka kwakwe.+

 12 Ikutwi kumvwa alimwi aliso libona

—Zyoonse buyo Jehova nguwakazilenga.+

 13 Utayandisisyi koona, buyo-buyo ulacetaala.+

Jalula meso aako, eelyo ulakkuta cakulya.+

 14 Sikuula waamba kuti: “Ncibi, ncibi!”

Kumane ngooyo waunka akutalika kulidunda.+

 15 Kuli ngolida, alimwi amabwe mayandisi manji aamulwizi,

Pele milomo yaluzyibo miyandisi kapati.+

 16 Kobweza cisani cakwe, ikuti naa muntu ooyo wapa cisyomezyo cakubbadela cikwelete camweenzu;+

Kobweza cizumina mulandu kulinguwe ikuti wacita boobo akaambo kamukaintu muzwakule uutalilemeki.+

 17 Cakulya cijanwa munzila yabumpelenge cilamunonena muntu,

Pele kumamanino mukanwa lyakwe muyoozula buyo lubwe-lubwe.+

 18 Kwiinda mukubandika* makanze alazwidilila,+

Alimwi kwiinda mubusolozi bwamaano* kolwana nkondo yako.+

 19 Sikubejekezya uleendeenda kayaabuyubununa makani aamaseseke;+

Utanoomvwani amuntu uuyandisya kuvwiya.*

 20 Kufwumbwa muntu uutukila bausyi abanyina,

Lambe lyakwe liyoozimwa mudima waakusika.+

 21 Lukono ilusaanguna kujanwa cabusyaacivwulemwangu

Kumamanino talukabi cileleko pe.+

 22 Utaambi kuti: “Ndilajolela cibi!”+

Syoma Jehova+ eelyo walo ulakufwutula.+

 23 Zipimyo zyabumpelenge* nzisesemyo kuli Jehova,

Alimwi zikkelo zyalweeno tazili kabotu pe.

 24 Jehova nguusololela ntaamu zyamuntu;+

Ino muntu inga waizyiba buti nzila yakwe mwini?*

 25 Nkulinjizya mukakole ikuti muntu wafwambaanina kupozomoka kuti, “Cilisetekene!”+

Pele amana kukonka nayaalange-lange zijatikizyidwe.+

 26 Mwami musongo ulapupulula bantu babi+

Alimwi ulabaziya amavwili.+

 27 Muya wamuntu ndilambe lya Jehova,

Lilalingula muzizo zyakwe zyamukati.

 28 Luyando lutamani alimwi akusyomeka nzyezikwabilila mwami;+

Kwiinda muluyando lutamani ulakkazikizya cuuno cakwe cabwami.+

 29 Bulemu bwabalombwana ninguzu zyabo,+

Bweebesi bwabamadaala nimvwi zyabo.+

 30 Mibundu* alimwi azilonda zyakuumwa nzyezigwisya bubi,+

Alimwi zimboko nzyezipa kuti muntu asalale mumoyo.

21 Moyo wamwami uli mbuli tulonga twamaanzi mujanza lya Jehova.+

Ulaunyona kufwumbwa nkwayanda kuti utozye.+

 2 Inzila zyoonse zyamuntu zilibonya kuti zililuzi kulinguwe,+

Pele Jehova ulalingula myoyo.*+

 3 Ikucita cintu ciluzi alimwi ciluleme

Kulamukkomanisya kapati Jehova kwiinda cipaizyo.+

 4 Meso aalisumpula amoyo uulimvwa,

Ilambe lisololela bantu babi, ncibi.+

 5 Makanze aabankutwe masimpe apa kuzwidilila,*+

Pele bantu boonse baingana kucita zintu ncobeni balacetaala.+

 6 Ikujana lubono kwiinda mukubelesya mulaka waamba zyakubeja

Kuli mbuli sikunku uuzimaana buyo, ikakole kajaya.*+

 7 Bugwebenga bwabantu babi buyoobakukulula balo beni,+

Nkaambo bakaka kucita cabululami.

 8 Inzila yamuntu uulaamulandu ilipilingene,

Pele milimo yamuntu uusalala ililuleme.+

 9 Ncibotu kukkala kukkona lyaciluli caŋanda

Kwiinda kukkala muŋanda yomwe amukaintu uuyandisya kubwesyanya.*+

 10 Muntu mubi ulombozya zintu zibyaabi;+

Mweenzinyina tamufwidi luzyalo pe.+

 11 Ciindi sikusampaula nasubulwa, muntu uutakwe luzyibo ulasongwaala,

Awalo muntu musongo napegwa maano, ulaba aluzyibo.*+

 12 Leza Uululeme ulalanga-langa ŋanda yabantu babi,

Ulawisya bantu babi kutegwa banyonyoonwe.+

 13 Kufwumbwa muntu uusinka kutwi kwakwe kuti atamvwi kulila kwamuntu uupengede

Awalo uyakwiita pele takavwiilwi pe.+

 14 Cipego cakusisikizya cilesya kunyema,+

Acalo cisinkamulomo cakusisikizya* cilesya bukali bupati.

 15 Cilamukkomanisya mululami kucita bululami,+

Pele cilayoosya kuli baabo bacita zibyaabi.

 16 Muntu uuleya munzila yabupampu

Uyoolyookezya munkamu yabaabo bakazundwa alufwu.+

 17 Muntu uuyandisya kusobana* uyoocetaala;+

Ooyo uuyandisya waini amafwuta takavwubi pe.

 18 Muntu mubi ncinunuzyo camululami,

Alimwi silweeno nguuyoobwezyegwa muciindi cabalulami.+

 19 Ncibotu kukkala munkanda

Kwiinda kukkala amukaintu uuyandisya kubwesyanya* alimwi uunyema-nyema buyo.+

 20 Lubono luyandisi alimwi amafwuta zilajanika muŋanda yamusongo,+

Pele mufwubafwuba ulazimana kuzinyonyoona.*+

 21 Kufwumbwa uusungweede kutobela bululami aluyando lutamani

Uyoojana buumi, bululami alimwi abulemu.+

 22 Musongo ulakonzya kusotoka bwaanda bwamunzi* wabantu basinguzu

Akunyonyoona cintu ciyumu ncobasyoma.+

 23 Ooyo uubamba mulomo wakwe akujata mulaka wakwe

Ulitantamuna kumapenzi.+

 24 Sikwiingana uulisumpula alimwi sinkazi, mbwaitwa

Muntu uuliinganya akucita zintu cabuyamba.+

 25 Zintu nzyalombozya mutolo ziyoomujaya,

Nkaambo ukaka kubelesya maanza aakwe.+

 26 Buzuba boonse uluujisi kulombozya zintu zinji,

Pele walo mululami ulapa, tali muunyu pe.+

 27 Cipaizyo cababi cilasesemya.+

Eelo kaka cilainda kuba boobo ikuti muntu wacipaizya kajisi makanze mabi!*

 28 Kamboni uubeja uyooloba,+

Pele muntu uuswiilila uyoozwidilila mubumboni mbwapa.*

 29 Muntu mubi ulalanga cakunyansya,+

Pele uululeme ngonguwe uuzwidilila mubukkale bwakwe.*+

 30 Kunyina busongo naa bupampu noluba lulayo mukukazya Jehova.+

 31 Ibbiza libambilidwe buzuba bwankondo,+

Pele lufwutuko luzwa kuli Jehova.+

22 Izina libotu* lyeelede kusalwa kwiinda lubono lunji;+

Kulemekwa* nkubotu kapati kwiinda nsiliva angolida.

 2 Muvwubi amucete baleelene* mukuti:

Jehova nguwakabalenga boonse.+

 3 Muntu uucenjede abona mapenzi ulayuba,

Pele aabo batakwe maano balaunka nkukonya ooko, aboobo balapenga.*

 4 Kulicesya akuyoowa Jehova

Kuletela buvwubi, bulemu alimwi abuumi.+

 5 Mamvwa alimwi atukole zili munzila yamuntu mumpelenge,

Pele kufwumbwa ooyo uulemeka buumi bwakwe ukkalila kulamfwu anzizyo.+

 6 Koyiisya mwana inzila njayelede kweendela;+

Noliba leelyo aakukomena takazwi mulinjiyo pe.+

 7 Muvwubi nguuyendelezya bacete,

Alimwi sikukweleta muzike wayooyo uukweletesya.+

 8 Kufwumbwa uusyanga zitaluleme uyootebula mapenzi,+

Alimwi nkoli yabukali bwakwe iyoonyonyoonwa.+

 9 Muntu mwaabi* uyoolelekwa,

Nkaambo waabana cakulya cakwe abacete.+

 10 Komutanda muntu uusampaula,

Eelyo mazwanga alamana;

Akwalo kukazyanya* alimwi amatusi zilamana.

 11 Muntu uuyandisya moyo uusalala alimwi iwaamba majwi mabotu,

Imwami uyooba mulongwaakwe.+

 12 Meso aa Jehova akwabilila luzyibo,

Pele ulanyonyoona majwi aamuntu mumpelenge.+

 13 Mutolo waamba kuti: “Kuli syuumbwa anze!

Ndilajaigwa mumabuwa aabuleya!”+

 14 Milomo yabamakaintu bazangi* ncilindi cilamfwu.+

Ooyo uusinganizyidwe a Jehova uyoowida mumo.

 15 Bufwubafwuba bulaangidwe mumoyo wamwana,+

Pele muluso walulayo nguuyoobusowela kulamfwu anguwe.+

 16 Ooyo wuunina mucete kutegwa avwuzye lubono lwakwe+

Alimwi ayooyo uupa muvwubi zipego

Boonse bobilo bayoocetaala.

 17 Koteya kutwi kwako umvwe majwi aabasongo,+

Kutegwa ugamike moyo wako kuluzyibo lwangu,+

 18 Nkaambo ncibotu ikuti waayobole mukati kako,+

Kutegwa oonse azumanane kuba amilomo yako.+

 19 Kutegwa kosyoma buyo Jehova,

Yebo sunu ndilakupa luzyibo.

 20 Sena tiindakulembela kale,

Majwi aakukupa maano aluzyibo,

 21 Kutegwa ndikuyiisye majwi aamasimpe alimwi aasyomeka,

Akuti ukonzye kujoka kojisi makani aamasimpe kuli yooyo wakutuma?

 22 Utabbidi mucete akaambo kakuti mucete,+

Alimwi utapwayauli muntu uupengede kumulyango wamunzi,+

 23 Nkaambo Jehova uyoobabetekela bweelede kaambo kabo+

Alimwi aabo bababbida uyoobanyanga buumi.

 24 Utanoomvwani amuntu mukali

Alimwi utanikweendi amuntu uunyema-nyema buyo,

 25 Kutegwa utaiyi nzila zyakwe

Akulinjizya mukakole.+

 26 Utabi umwi wabaabo basukana mumaanza mucizuminano,

Ibasyomezya kubbadela zikwelete zyabantu bambi.+

 27 Ikuti konyina cakubbadela,

Bayookunyanga bulo bwako mpolala!

 28 Utaswenyi munyinza wakaindi

Ooyo ngobakabikka bamauso.+

 29 Sena wamubona muntu uucibwene kubeleka mulimo wakwe?

Uyakwiima kumbele lyabami;+

Takaimi kumbele lyabantu-bantu buyo pe.

23 Ciindi nokkala kuti ulye antoomwe amwami,

Kolomya kuyeeya zili kumbele lyako;

 2 Kolilesya*

Ikuti naa uli muntu uulya kapati.

 3 Utazimeneni mate zyakulya zyakwe zinono,

Nkaambo nzyakulya zyalweeno.

 4 Utalijayi buya kuyandaula lubono.+

Koleka, utondezye busongo.*

 5 Walanzya meso aako kulindulo, taluko pe,+

Nkaambo ncobeni lulamena mababa mbuli aasikwaze akuuluka kuya mujulu.+

 6 Utalyi cakulya camuntu muunyu;*

Utazimeneni mate zyakulya zyakwe zinono,

 7 Nkaambo walo uli buyo mbuli muntu uubikkilila.

Ukwaambila kuti: “Kolya, konywa,” pele takkomene pe.*

 8 Mikusu njoolya ulailuka

Eelyo ulaanyonyoona buyo majwi aako aakulumbaizya.

 9 Utaambauli kamvwide muntu mufwubafwuba,+

Nkaambo ulasampaula busongo bwamajwi aako.+

 10 Utaswenyi munyinza wakaindi+

Nokuba kunjila mumuunda wabamucaala.

 11 Nkaambo Muvwuni* wabo ngusinguzu;

Uyoobabetekela kaambo nkobajisi kulinduwe.+

 12 Kobikka moyo wako kululayo

Alimwi kocenjeka kutwi kwako kumajwi aaluzyibo.

 13 Utaleki pe kumulaya mwana.+

Nokuba kuti wamuuma amuluso, takoofwa pe.

 14 Weelede kumuuma amuluso,

Kutegwa umufwutule kuti ataunki ku Cuumbwe.*

 15 Mwanaangu, ikuti naa moyo wako wasongwaala,

Nkokuti moyo wangu ulakondwa.+

 16 Mukati mwangu mwini* mulakkomana

Ciindi milomo yako noyaamba ziluleme.

 17 Moyo wako utanyonokeli basizibi,+

Pele buzuba boonse koyoowa Jehova,+

 18 Eelyo mazuba aako aakumbele anooli mabotu+

Alimwi bulangizi bwako tabukamani pe.

 19 Mwanaangu, koswiilila ube musongo,

Alimwi kosololela moyo wako munzila iiluzi.

 20 Utabi akati kabantu banywa kapati waini,+

Akati kabantu balya nyama cabulyato,+

 21 Nkaambo mukolwi amulyato bayoocetaala,+

Alimwi butolo bupa kusama mazazawu.

 22 Koswiilila bauso bakakuzyala,

Alimwi utasampauli banyoko akaambo buyo kakuti bacembaala.+

 23 Koula* kasimpe, utakasambali pe,+

Alimwi koula busongo, lulayo alimwi amaano.+

 24 Usyi wamuntu uululeme unookondwa ncobeni;

Kufwumbwa uuzyala mwana musongo unoomukkomanina.

 25 Bauso abanyoko banookkomana,

Inzya banyoko bakakuzyala banookondwa.

 26 Mwanaangu, kondipa moyo wako,

Alimwi meso aako kaakkomanina nzila zyangu.+

 27 Nkaambo muvwuule ncilindi cilamfwu,

Alimwi mukaintu uutalilemeki* mugoti uumanikide.+

 28 Ulayubilila mbubonya mbuli mubbi;+

Alimwi ulavwuzya baalumi batasyomeki.

 29 Ino nguni uujisi penzi? Ino nguni uukopene mumizeezo?

Ino nguni uujisi mazwanga? Ino nguni uujisi matongoosi?

Ino nguni uujisi zilonda kakunyina kaambo? Ino nguni uujisi meso aalemede?*

 30 Mbaabo bakkala ciindi cilamfwu kabanywa waini;+

Aabo bayandaula* waini uuvweledwe.

 31 Utalangi waini nousalala

Eelyo noumweka-mweka munkapu, noutelemuka kabotu,

 32 Nkaambo kumamanino ulaluma mbuli nzoka,

Alimwi ulagusya buyoka mbuli cipile.

 33 Meso aako alabona zintu nzyotanabwene,

Awalo moyo wako ulaamba zintu zibyaabi.+

 34 Alimwi yebo ulaba mbuli muntu uulede akati kalwizi,

Inzya mbuli muntu uulede atala aacisamu casaili lyabwato.

 35 Ulaamba kuti: “Banduuma, pele tiindacimvwa kucisa.

Bandidinkaula, pele tiindazyiba.

Ino ndilabuka lili?+

Ndiyanda waini aumbi.”*

24 Utanyonokeli bantu babi,

Alimwi utalombozyi kuba munkamu yabo,+

 2 Nkaambo myoyo yabo iyeeya buyo kucita milimo yabugwebenga,

Ayalo milomo yabo yaamba buyo zyakuleta mapenzi.

 3 Ŋanda* ilayakwa abusongo,+

Alimwi ilayumizyigwa abupampu.

 4 Kwiinda muluzyibo twaanda twanjiyo twamukati tulazuzyigwa

Zintu zyamisyobo yoonse ziyandisi alimwi zikkomanisya.+

 5 Muntu musongo ulaanguzu kapati,+

Alimwi muntu uujisi luzyibo uyungizya nguzu zyakwe.

 6 Kwiinda mubusolozi bwamaano* yebo uyoolwana nkondo yako,+

Alimwi nokuli basikulaya banji kuli kuzunda.*+

 7 Mufwubafwuba takonzyi kubujana busongo bwini-bwini pe;+

Tajisi cakwaamba kumulyango wamunzi.

 8 Kufwumbwa muntu uukanza kucita zibi

Unakwiitwa kuti syaazibwene mukucita zintu zyabumpelenge.+

 9 Makanze aabufwubafwuba* mabi,

Alimwi sikusampaula ncisesemyo kubantu.+

 10 Ikuti watyompwa mubuzuba bwamapenzi,*

Nkokuti nguzu zyako zilaceya.

 11 Kobavwuna aabo batolwa kulufwu,

Alimwi kobafwutula aabo badadalikila kuyoojaigwa.+

 12 Ikuti naa waambe kuti, “Pele tiitwacizyi eeci,”

Sena ooyo uulingula myoyo* takoobona?+

Masimpe, ooyo uukulanga ulazyiba

Akujolela muntu umwi aumwi kweelana amicito yakwe.+

 13 Mwanaangu kolya buci, nkaambo mbubotu;

Buci buzwa mucimbulwe cabuci bulalweela mukanwa.

 14 Mbubonya buyo, kozyiba kuti busongo bulakugwasya.*+

Ikuti naa wabujana, nkokuti mazuba aako aakumbele anooli mabotu

Alimwi bulangizi bwako tabukamani pe.+

 15 Utayubilili afwaafwi aŋanda yamululami kojisi makanze mabi;

Utanyonyooni busena bwakwe bwakulyookezyela.

 16 Nkaambo mululami ulakonzya kuwa ziindi zili ciloba, nokuba boobo ulanyamuka alimwi,+

Pele ibabi balalebwa amapenzi.+

 17 Ikuti sinkondonyoko wawa, utasekeleli pe,

Alimwi ikuti naa walebwa, moyo wako utakkomani pe;+

 18 Buyo-buyo Jehova ulabona akubijilwa,

Eelyo ulaleka kutondezya bukali bwakwe kulinguwe.*+

 19 Utanyemi* akaambo kabasimucita zibi;

Utanyonokeli bantu babi,

 20 Nkaambo muntu mubi woonse takabi abuumi kumbele;+

Lambe lyabantu babi liyoozimwa.+

 21 Mwanaangu, koyoowa Jehova amwami.+

Utayanzani abazangi,*+

 22 Nkaambo mapenzi ayoobasikila cakutayeeyela.+

Ino nguni uuzyi lunyonyooko aaba bobilo* ndobayooletela bazangi aaba?+

 23 Majwi aaya aalo ngabasongo:

Tacili kabotu pe kusalulula mulubeta.+

 24 Kufwumbwa muntu waambila muntu mubi kuti, “Yebo uliluleme,”+

Bantu bayoomusinganya, azyalo zisi ziyoomusampaula.

 25 Pele zintu ziyoobeendela kabotu aabo bamusinsa;+

Bayoopegwa zileleko zyazintu zibotu.+

 26 Bantu bayoomyonta milomo yamuntu uuvwiila camasimpe.*+

 27 Kolibambila mulimo wako aanze, alimwi kozibambila limwi zintu zyoonse mumuunda;

Mpoonya koyaka ŋanda* yako.

 28 Utabi kamboni uubejekezya mweenzinyoko kaambo katako.+

Utabelesyi milomo yako kucenga bantu.+

 29 Utaambi kuti: “Ndilamucitila mbubonya mbwaandicitila;

Ndilamujolela kweelana ancaakacita.”+

 30 Ndakainda kumuunda wamutolo,+

Kumuunda wamisaansa wamuntu uutakwe maano.*

 31 Ndakabona kuti muunda woonse wakajisi buyo nsaku;

Muunda woonse wakazwide buyo mamvwa,

Alimwi bwaanda bwanguwo bwamabwe bwakaliwide.+

 32 Cintu eeci ndakacibona alimwi cakandinjila mumoyo;

Ndakacibona alimwi ndakaiya ciiyo eeci cakuti:*

 33 Kuti koamba kuti, kaasye ndoonoone aniini, nduumfwule-umfwule aniini,

Kandicilivwunga maanza aniini kutegwa ndilyookezye,

 34 Bucete bulakunjilila mbuli cigwebenga,

Akwalo kubula zintu kulakusikila mbuli muntu uujisi zilwanyo.+

25 Ntootu atumwi tusimpi twa Solomoni+ ntobakalembulula* bantu ba Hezekiya+ mwami wa Juda:

 2 Bulemu bwa Leza nkusisa makani aamaseseke,+

Alimwi bulemu bwabami nkuvwuntauzya makani cakulomya.

 3 Mbubonya majulu mbwaali malamfwu kuya mujulu alimwi anyika mboili ndamfwu kuyaansi,

Ayalo myoyo yabami taizyibiki pe.

 4 Kogusya tombe lyalubulo lili kunsiliva,

Eelyo ilasalala cakumaninina.+

 5 Komugusya mubi kumbele lyamwami,

Eelyo cuuno cakwe cabwami cilakkazikizyigwa abululami.+

 6 Utalipi bulemu omwini kumbele lyamwami,+

Alimwi utalibikki-bikki akati kabantu balemekwa,+

 7 Nkaambo cilainda kubota ikuti wakwaambila kuti, “Boola uzookkalile waano,”

Muciindi cakuti akusampule kumbele lyankumekume.+

 8 Utabindi kutola makani kunkuta,

Nkaambo ino uyoocita buti kuti mweenzinyoko akakusampaule?+

 9 Kobandika kaambo kako amweenzinyoko,+

Pele utayubununi makani aamaseseke ngowakaambilwa,*+

 10 Kutegwa ooyo uuswiilila atakuusyi nsoni

Akuti utamwayi makani mabi* aayo aatakonzyi kujokololwa.

 11 Mbuli maapele aangolida mumbale zyansiliva

Mbolibede jwi lyaambwa aciindi ceelede.+

 12 Mbuli sikkiyo lyangolida acilisakatizyo cangolida mbotu kapati

Mbwabede muntu musongo uusinsa muntu uujisi kutwi kuswiilila.+

 13 Mbuli kutontola kwacaanda mubuzuba bwakutebula

Mbwabede mutumwa uusyomeka kuli baabo bamutuma,

Nkaambo ukatalusya simalelaakwe.+

 14 Mbuli makumbi alimwi amuwo uutaleti mvwula

Mbwabede muntu uulidundila cipego citako.*+

 15 Kwiinda mukukkazika moyo mweendelezi wabasikalumamba ulakonzya koongelezyegwa,

Alimwi mulaka mubombe ulakonzya kutyola cifwuwa.+

 16 Ikuti wajana buci, kolya buyo bweelede,

Nkaambo kuti waciindizya kubulya, inga wabuluka.+

 17 Maulu aako ataunki tubili-tubili kuŋanda yamweenzinyoko,

Kutegwa atakucimwi akukusula.

 18 Mbuli nkoli, panga alimwi amuvwi uubosya

Mbwabede kamboni wakubeja uubejekezya mweenzinyina.+

 19 Mbuli lino lityokede naa kuulu kulemene ikusunkuta

Mbokubede kusyoma muntu uutasyomeki* mubuzuba bwamapenzi.

 20 Mbubonya mbuli muntu uusamununa cisani mubuzuba bwampeyo

Ambuli waini uupapide uutilwa aasoda*

Mbwabede muntu wiimbila moyo uuside.+

 21 Ikuti sinkondonyoko* kafwide nzala, komupa cakulya kuti alye;

Ikuti kafwide nyota, komupa maanzi aakunywa,+

 22 Nkaambo kwiinda mukucita boobo ulalundika makala aamulilo amutwe wakwe,*+

Aboobo Jehova uyookupa bulumbu.

 23 Muwo uuzwa kunyika uleta mvwula mpati,

Awalo mulaka uuvwiya uleta busyu bukali.+

 24 Ncibotu kukkala kukkona lyaciluli caŋanda

Kwiinda kukkala muŋanda yomwe amukaintu uuyandisya kubwesyanya.*+

 25 Mbubonya maanzi aatontola mbwaalimvwisya kumuntu uukatede

Mboubede mulumbe mubotu uuzwa kucisi cakulamfwu.+

 26 Mbuli kasensa kamaanzi kavwundaulwa ambuli mugoti wanyonyoonwa

Mbwabede mululami uulibombya* kumuntu mubi.

 27 Tacili kabotu pe kulya buci bunji kapati,+

Alimwi tacimupi bulemu muntu kuliyandawida bulemu walo mwini.+

 28 Mbuli munzi wapwaigwa, uutajisi bwaanda,

Mbwabede muntu uutakonzyi kulijata kuti wanyema.*+

26 Mbubonya caanda mbociteeleli ciindi cacilimo amvwula ciindi cakutebula,

Abwalo bulemu tabumweeleli pe muntu mufwubafwuba.+

 2 Mbubonya kayuni mbokatatiji buyo kakunyina kaambo akamembya mbokatauluki buyo,

Akwalo kusinganya takubooli buyo kakunyina kaambo.*

 3 Mukkwilo ubambilidwe bbiza, itomu libambilidwe mbongolo,+

Awalo musako ubambilidwe kuuma kumusana wabantu bafwubafwuba.+

 4 Utavwiili mufwubafwuba kweelana abufwubafwuba bwakwe,

Kutegwa uteelani anguwe.*

 5 Komuvwiila mufwubafwuba kweelana abufwubafwuba bwakwe,

Kutegwa ataliboni kucenjela.+

 6 Mbubonya mbuli muntu uulemanika maulu aakwe alimwi uulicisa mwini*

Mbwabede muntu uubikka makani mumaanza aamufwubafwuba.

 7 Mbubonya mbwaabede maulu aatebede* aamuntu uulemene,

Mbokabede akalo kasimpi kazwa kumilomo yabantu bafwubafwuba.+

 8 Mbubonya mbuli kwaangilila bbwe kunkwisyo,

Mbocibede kumupa bulemu muntu mufwubafwuba.+

 9 Mbubonya mbuli kasamu kamamvwa mujanza lyamukolwi,

Mbokabede kasimpi kazwa kumilomo yabantu bafwubafwuba.

 10 Mbubonya mbuli sibuta uuyasa kufwumbwa cintu,*

Mbwabede muntu uunjizya mufwubafwuba naa basimweendanzila mulimo.

 11 Mbubonya mbuli mubwa uupilukila kumalusi aakwe,

Mufwubafwuba ulainduluka kucita bufwubafwuba bwakwe.+

 12 Sena wabona muntu ulibona kucenjela?+

Muntu mufwubafwuba ulalangilwa kucinca kwiinda nguwe.

 13 Mutolo waamba kuti: “Kuli syuumbwa munzila,

Kuli syuumbwa wabutambo mubbuwa lyabuleya!”+

 14 Cijazyo ciluujisi kuzungaana aawo mpocijisi,

Awalo mutolo uluujisi kusandauka aabulo bwakwe.+

 15 Mutolo unjizya janza lyakwe mumutiba wacakulya,

Pele ulikatede kapati cakuti talileti kumulomo wakwe.+

 16 Mutolo ulibona kucenjela

Kwiinda bantu bali ciloba bavwiila camaano.

 17 Mbuli muntu uujata matwi aamubwa

Mbwabede muntu uulyeendela pele uunyema akaambo kamazwanga aatamujatikizyi.*+

 18 Mbubonya mbuli muntu uusondokede uufwusa zilwanyo ziyaka mulilo, mivwi alimwi alufwu*

 19 Mbwabede muntu uucenga mweenzinyina akwaamba kuti, “Ndali kusobana buyo!”+

 20 Kuti kakunyina nkuni mulilo ulazima,

Alimwi ikuti kakunyina sikubejekezya mazwanga alamana.+

 21 Mbuli malasya kumakala aamulilo ankuni kumulilo,

Mbwabede muntu sinkazi uubusya mazwanga.+

 22 Majwi aasikubejekezya ali mbuli mikusu yacakulya cinona;*

Ilamenwa kuya mwida mwini.+

 23 Mbuli nsiliva iimweka-mweka iiziluludwe alukaye,

Mbwaabede majwi aaluyando aazwa mumoyo mubi.*+

 24 Muntu uusulide beenzinyina talitondezyi oobo amilomo yakwe,

Pele mumoyo wakwe usiside lweeno.

 25 Nokuba kuti waambaula calubomba, utamusyomi pe,

Nkaambo mumoyo wakwe muli zintu zisesemya zili ciloba.*

 26 Nokuba kuti lusulo lwakwe lulisisidwe alweeno,

Bubi bwakwe buyooyubununwa mumbungano.

 27 Ooyo uusya cilindi uyoowida mulincico,

Alimwi kufwumbwa uukunkulisya bbwe, ndilyonya bbwe eelyo liyoomujokelela.+

 28 Mulaka uubeja usulaika bantu mboupenzya,

Awalo mulomo uulumbaizya cakuupaupa ameso uleta lunyonyooko.+

27 Utalikankaizizyi zyajuunza,

Nkaambo tozyi buzuba bumwi abumwi ncobuyooleta.*+

 2 Leka muntu uumbi* akulumbaizye nguwe ikutali mulomo wako;

Inzya bantu bambi,* ikutali milomo yako.+

 3 Ibbwe ndilemu, awalo musenga ulalema,

Pele kunyemezyegwa amuntu mufwubafwuba kulalema kapati kwiinda zyoonse eezyi.+

 4 Kuli lunya luboola akaambo kabukali, alimwi akunyema kuli mbuli zambangulwe,

Pele ino nguni uukonzya kuliyumya ikuti kakuli munyono?+

 5 Kusinswa cakaanzambwene nkubotu kwiinda luyando lusisidwe.+

 6 Zilonda zyakuumwa amweenzinyoko zilasyomeka,+

Pele imyonto zyasinkondonyoko nzinji kapati.*

 7 Muntu uukkutide ulabukaka* buci buzwa mucimbulwe,

Pele kumuntu uufwide nzala, neciba cintu cilula cilalweela.

 8 Mbubonya mbuli kayuni kasweeka* kuciteente cankako

Mbwabede muntu uusweeka kuŋanda yakwe.

 9 Mafwuta alimwi atununkilizyo zipa kuti moyo ukondwe;

Mbocibede acalo cilongwe cibotu ciboola akaambo kakupegwa lulayo luzwa ansi aamoyo.+

 10 Utalekelezyi mweenzinyoko naa mweenzinyina wabauso,

Alimwi utanjili muŋanda yamwanookwanu mubuzuba bwamapenzi aako;

Muntu ngomukkala limwi afwaafwi mubotu kwiinda mwanookwanu uuli kulamfwu.+

 11 Kosongwaala mwanaangu, ukkomanisye moyo wangu,+

Kutegwa ndikonzye kumuvwiila ooyo uundisampaula.+

 12 Muntu uucenjede abona mapenzi ulayuba,+

Pele aabo batakwe maano balaunka nkukonya ooko, aboobo balapenga.*

 13 Kobweza cisani cakwe, ikuti naa muntu ooyo wapa cisyomezyo cakubbadela cikwelete camweenzu;

Kobweza cizumina mulandu kulinguwe ikuti wacita boobo akaambo kamukaintu muzwakule uutalilemeki.+

 14 Ooyo uupozomoka kuleleka mweenzinyina mafwumofwumo,

Ulaambwa kuti ulasinganya.

 15 Mukaintu uuyandisya kubwesyanya* uli mbuli ciluli citaleki kuzwizya buzuba noiwa mvwula yamuyoba.+

 16 Kufwumbwa muntu uukonzya kumulesya mukaintu ooyo, nkokuti ulakonzya kuwiimika muwo

Alimwi ulakonzya kujata mafwuta ajanza lyakwe lyalulyo.

 17 Mbubonya butale mbobukwenga butalenyina,

Awalo muntu ulasensemuna mweenzinyina.*+

 18 Ooyo uulanganya mukuyu uyoolya micelo yanguwo,+

Awalo ooyo uulanganya simalelaakwe uyoolemekwa.+

 19 Mbubonya maanzi mbwaatondezya busyu bwayooyo walanga mulingawo,

Awalo moyo wamuntu umwi utondezya mboubede moyo wamuntunyina.

 20 Cuumbwe alimwi abusena bwalunyonyooko* tazikkuti pe,+

Aalo meso aamuntu taakkuti.

 21 Mbubonya mpoto yakunyengulwida mboili yansiliva, abbibi lyamulilo mbolili lyangolida,+

Awalo muntu ulasunkwa eelyo nalumbaizyigwa.*

 22 Nokuba kuti mufwubafwuba wamutwa amunsi muncili

Mbubonya mbuli maila aazukila,

Bufwubafwuba bwakwe tabukoozwa mulinguwe pe.

 23 Weelede kuzyiba bwini mbobulibonya butanga bwako.

Kozilanganya kabotu mbelele* zyako,+

 24 Nkaambo lubono talukkalilili mane kukabe kutamani,+

Nouba musini kumazyalani oonse.

 25 Mweemvwe waloba, bwizu bupya bwalibonya,

Azyalo zimena aansi zyamumalundu zyayobololwa.

 26 Tugutu tulakupa zyakusama,

Abalo bajembwe balaleta muulo wamuunda.

 27 Alimwi kunooli mukupa wampongo munji uukusanina yebo,

Uusanina bamuŋanda yako, alimwi wakuti kabaponena mpawo babelesi bako basimbi.

28 Ibabi balatija nokuba kuti taakwe uubatandaanya,

Pele balulami mbaasicamba mbuli syuumbwa.*+

 2 Ikuti kakuli kusotoka mulawo* mucisi, basilutwe bancico balazumanana kulidilana mazina,+

Pele kwiinda mukugwasyigwa amuntu musongo alimwi uulaaluzyibo, silutwe ulakkala kwaciindi cilamfwu.+

 3 Imucete wuunina bantu bapengede+

Uli mbuli mvwula iikukulula cakulya coonse.

 4 Aabo baleka kutobela mulawo balumbaizya muntu mubi,

Pele aabo batobela mulawo banyemena baabo baleka kuutobela.+

 5 Bantu babi tabakonzyi kubumvwisya bululami,

Pele aabo bayandaula Jehova balakonzya kumvwisya zintu zyoonse.+

 6 Muntu mucete iweenda kanyina kampenda mubotu

Kwiinda muvwubi uulaanzila zyabumpelenge.+

 7 Mwana uulaamaano utobela mulawo,

Pele ooyo uumvwana abalyato usampuzya bausyi.+

 8 Ooyo uuvwuzya lubono lwakwe kwiinda mucinyonamucila alimwi akaloba,+

Uluyobolweda buyo yooyo uufwida luzyalo bacete.+

 9 Ooyo uukaka kumvwa mulawo,

Nouba mupailo wakwe ulasesemya.+

 10 Ooyo uupa kuti balulami basweeke akunjila munzila mbyaabi uyoowida mucilindi cakwe mwini,+

Pele aabo banyina kampenda bayookona zintu zibotu.+

 11 Muvwubi musongo mumeso aakwe mwini,+

Pele mucete uujisi bupampu ulakonzya kumuzyiba maano aakwe.+

 12 Balulami nobazunda, ciletela bulemu bupati;

Pele bantu babi nobatalika kulela, bantu balatija akuyuba.+

 13 Ooyo uusisa zinyonyoono zyakwe takoozwidilila pe,+

Pele kufwumbwa uulyaambilila akuzileka ulafwidwa luse.+

 14 Ulikkomene muntu uupakamene ciindi coonse,*

Pele ooyo uuyumya moyo wakwe ulawida mumapenzi.+

 15 Mbuli syuumbwa uuvwuluma amunyama wabutambo uutegwa bbeya uuvwuumukila

Mbwabede muleli mubi weendelezya bantu bapengede.+

 16 Musololi uutajisi bupampu tazibelesyi kabotu nguzu zyakwe,+

Pele ooyo uusula mpindu iijanwa cabumpelenge uyoolampya buumi bwakwe.+

 17 Muntu walemenwa mulandu wabulowa bwamuntu unootija mane akanjile mucuumbwe.*+

Kutabi muntu naba omwe uumugwasya.

 18 Ooyo weenda kanyina kampenda uyoofwutuka,+

Pele ooyo uulaanzila zyabumpelenge uyakuwa cakutayeeyelwa.+

 19 Ooyo uulima nyika yakwe unoojisi cakulya cinji kapati,

Pele ooyo uusungweede kutobela zintu zinyina mpindu uyoocetaala kapati.+

 20 Muntu uusyomeka uyoojana zileleko zinji,+

Pele ooyo uufwamvwaanya kujana buvwubi takoozumanana kubula mulandu.+

 21 Tacili kabotu pe kutondezya lusalululo;+

Pele muntu ulakonzya kubisya kutegwa ajane kakulya kaniini buyo.

 22 Syaacivwulemwangu ulayandisya kuvwuba,

Pele tazyi kuti bucete bulamusikila.

 23 Ooyo uusinsa mweenzinyina+ kumamanino ulakkomaninwa kapati+

Kwiinda yooyo uulumbaizya cakuupaupa ameso amulaka wakwe.

 24 Kufwumbwa muntu uubbida bausyi abanyina akwaamba kuti, “Tacilubide pe,”+

Mweenzinyina amuntu uuleta lunyonyooko.+

 25 Syaacivwulemwangu* ulabusya mazwanga,

Pele ooyo uusyoma Jehova ulazwidilila.*+

 26 Kufwumbwa uusyoma moyo wakwe mwini mufwubafwuba,+

Pele ooyo weenda cabusongo uyoofwutuka.+

 27 Kufwumbwa uupa bacete takapengi cintu nociba comwe,+

Pele ooyo uujala meso aakwe kulimbabo uyootukilwa kapati.

 28 Bantu babi nobatalika kulela, muntu ulayuba,

Pele nobanyonyoonwa, balulami balavwula.+

29 Muntu uuyumya nsingo yakwe* nokuba kuti wasinswa ziindi zinji+

Uyootyolwa cakutayeeyela cakuti takaponi alimwi.+

 2 Balulami nobavwula, bantu balasekelela,

Pele muntu mubi nalela, bantu balatongela.+

 3 Muntu uuyandisya busongo ukkomanisya bausyi,+

Pele ooyo weenda aabavwuule unyonyoona lubono lwakwe.+

 4 Kwiinda mubululami mwami upa kuti cisi ciyume,+

Pele muntu uuyanda makulo ulacinyonyoona.

 5 Muntu uulumbaizya mweenzinyina cakuupaupa ameso

Umuteya lunsabwe lwakuca maulu aakwe.+

 6 Muntu mubi ulacegwa acinyonyoono cakwe mwini,+

Pele mululami uloongolola cakukondwa alimwi ulakkomana.+

 7 Mululami ulibikkide maano kukubona kuti twaambo twabacete twabetekwa bweelede,+

Pele muntu mubi taciti oobo pe.+

 8 Bantu balidunda balabusya manyongwe mumunzi,+

Pele basongo balalesya bukali.+

 9 Muntu musongo nakazyanya amufwubafwuba,

Mufwubafwuba ulapozomoka kwaambaula alimwi ulafwubaazya, pele eeci tacileti luumuno pe.+

 10 Bantu bafwide nyota yakutila bulowa balamusulaika muntu uunyina mulandu,*+

Alimwi bayanda kujaya mululami.*

 11 Mufwubafwuba ulatondezya bukali* boonse buli mumoyo wakwe,+

Pele musongo ulakkazika moyo alimwi ulalijata.+

 12 Muleli nabikkila maano kumakani aakubeja,

Babelesi bakwe boonse baba bantu babi.+

 13 Mucete alimwi amuntu uudyaaminina bamwi baleelene* mukuti:

Jehova nguumunikila meso aabo boonse.*

 14 Ciindi mwami nababeteka cabululami bacete,+

Cuuno cakwe cabwami cinoositikide lyoonse.+

 15 Muluso* alimwi akukalalila nzyezipa busongo,+

Pele mwana uulekwa buyo ulajazya banyina nsoni.

 16 Bantu babi nobavwula, zinyonyoono zilavwula,

Pele baluleme bayoobona mbobayakuwa bantu aaba.+

 17 Komulaya mwanaako eelyo ulakupa kupumuna;

Alimwi ulakupa kubotelwa kapati.+

 18 Eelyo nokutakwe cilengaano,* bantu balaintila,+

Pele balikkomene aabo batobela mulawo.+

 19 Mubelesi takoozumina kululamikwa amajwi buyo,

Nkaambo nokuba kuti wamvwa, taciti ncaambilwa pe.+

 20 Sena wamubona muntu wiingana kwaambaula?+

Mufwubafwuba ulijisi bulangizi kwiinda nguwe.+

 21 Ikuti mubelesi kalendekezyegwa kuzwa kubwana,

Kumbele aamazuba uyooba muntu uutalumbi.

 22 Muntu mukali ubusya mazwanga;+

Muntu uuli woonse uunyema-nyema buyo ucita zinyonyoono zinji.+

 23 Kulisumpula kwamuntu kuyoomupa kucesyegwa,+

Pele kufwumbwa muntu uujisi muuya wakulicesya uyoolemekwa.+

 24 Ooyo uumvwana amubbi ulilisulide mwini.

Nkaambo ulakonzya kumvwa kwaambilizya kwakuti ape bumboni,* pele walo taambi makani ngazyi.+

 25 Kuyoowa bantu nkulinjizya mukakole,*+

Pele ooyo uusyoma Jehova unookwabilidwe.+

 26 Mbanji bantu bayanda kubandika* amuleli,

Pele nkuuli Jehova muntu nkwajana bululami.+

 27 Muntu uucita zintu zitaluleme ncisesemyo kubalulami,+

Pele muntu uululeme munzila yakwe ncisesemyo kumuntu mubi.+

30 Ngaaya makani mapati aali mumajwi aa Aguri mwana wa Jake, ngaakaambila Itiyeli, inzya ngaakaambila Itiyeli a Ukali.

 2 Mebo ndime ndiinda bantu boonse kutazyiba zintu,+

Alimwi tandijisi maano ngayelede kuba angawo muntu woonse.

 3 Tandiyiide busongo,

Alimwi tandijisi luzyibo lwa Yooyo Uusalalisya.

 4 Ino nguni wakatanta kujulu mpoonya akuseluka?+

Ino nguni wakajata muwo mumaanza aakwe?

Ino nguni wakavwungaila maanzi mucisani cakwe?+

Ino nguni wakabamba* magolelo aanyika oonse?+

Ino nguni zina lyakwe alimwi ino mwanaakwe nguni zina, ikuti naa ulizyi?

 5 Majwi aa Leza oonse alasalala.+

Walo nintobo kuli baabo bayuba mulinguwe.+

 6 Utayungizyi cintu kumajwi aakwe,+

Kutegwa atakusinsi,

Eelyo balakwaamba kubeja.

 7 Ndikulomba zintu zyobilo.

Utandiimi zintu eezyo kanditanafwa.

 8 Bubeji alimwi alweeno kozitantamwida kulamfwu andime.+

Utandipi bucete naa buvwubi.

Andilye buyo cakulya cindikkwene,+

 9 Kutegwa nditakkuti mpoonya akukukaka kandaamba kuti, “Ino Jehova nguni?”+

Akuti nditacetaali akubba mpoonya akusampaula zina lya Leza wangu.

 10 Utabejekezyi mubelesi kuli simalelaakwe,

Buyo-buyo ulakutukila eelyo ulapegwa mulandu.+

 11 Kuli zyalani litukila bausyi

Alimwi litalemeki banyina.+

 12 Kuli zyalani lisalala mumeso aandilyo lini+

Pele ilyatasalazyigwa kubusofwaazi* bwandilyo.

 13 Kuli zyalani lijisi meso aalisumpula kapati

Alimwi lijisi meso aalanga cakunyansya kapati!+

 14 Kuli zyalani lijisi meno aali mbuli mapanga

Alimwi lijisi myeebo iili mbuli zipeni zyakujazya;

Balalya bantu bapengede munyika

Alimwi abacete akati kabantu.+

 15 Bamusyundu bajisi bana basimbi bobilo balilila kuti, “Tupe! Tupe!”

Kuli zintu zyotatwe zitakkuti,

Zyone zitaambi kuti, “Mbubo, twakkuta!”

 16 Cuumbwe*+ alimwi ada lyamukaintu uutazyali,

Inyika iitajisi maanzi,

Alimwi amulilo ooyo uutaambi kuti, “Mbubo, kwamana!”

 17 Liso lyamuntu uufwubaazya bausyi alimwi uutayandi kumvwida banyina+

Bacikwangala bamukkuti* bayoolinonkola,

Alimwi bana basikwaze bayoolilya.+

 18 Kuli zintu zyotatwe nzyonditakonzyi kuzyiba,*

Azintu zyone nzyonditamvwisyi:

 19 Bweende bwasikwaze mujulu,

Bweende bwanzoka amwala,

Bweende bwabwato mulwizi,

Alimwi abweende bwamusankwa amusimbi.

 20 Njeeyi nzila yamukaintu simamambe:

Ulalya, akulipukuta kumulomo;

Mpoonya waamba kuti, “Kunyina cibi ncindacita pe.”+

 21 Kuli zintu zyotatwe zizungaanya nyika

Alimwi zyone nzyoitakonzyi kuliyumya:

 22 Eelyo muzike nalela kali mwami,+

Amuntu mufwubafwuba najisi cakulya cinji,

 23 Mukaintu uusulaikwa* nakwatwa,

Amubelesi musimbi nabweza busena bwanamalelo wakwe.*+

 24 Kuli zintu zyone izili akati kazintu ziinda kuceya munyika,

Pele izijisi busongo bwakulengwa ambubo:*+

 25 Tunyenyene ntuuka tutajisi nguzu zinji,*

Nokuba boobo tulabamba cakulya cantuto cilimo.+

 26 Bacibila+ mbanyama batajisi nguzu zinji,*

Nokuba boobo bayaka ŋanda yabo akati kamandomba.+

 27 Cikwikwi+ tacijisi mwami pe,

Nokuba boobo coonse cilaunka kumbele muzibunga-bunga.+

 28 Ntombela*+ ulanamatila amaulu aakwe,

Alimwi ulanjila muŋanda yamwami.

 29 Kuli zintu zyotatwe zijisi ntaamu zikondelezya,

Zintu zyone zikondelezya nozyeenda:

 30 Syuumbwa, imunyama uujisi nguzu zinji kapati kwiinda banyama boonse,

Alimwi uutatiji kumbele lyauli woonse;+

 31 Mubwa wakuvwimya silubilo; mujembwe;

Alimwi amwami uuli antoomwe ampi yakwe yabasikalumamba.

 32 Ikuti naa cabufwubafwuba walisumpula+

Alimwi ikuti naa wakanzide kucita boobo,

Kolijata kumulomo.+

 33 Nkaambo mbubonya kusuka mukupa mbokupa kuti kupangike mafwuta*

Akutyanka mpemo mbokuzwisya bulowa,

Akwalo kubusya bukali nkokuletela kubwesyanya.+

31 Ngaaya majwi aa Mwami Lemueli, imakani mapati ngobakamwaambila banyina kuti bamuyiisye:+

 2 Ino ndikwaambile nzi, mwanaangu,

Ndikwaambile nzi mwanaangu yebo ookazwa mwida lyangu,

Inzya buya, ino ndikwaambile nzi yebo omwana wazikonke zyangu?+

 3 Utamanini nguzu zyako kuli bamakaintu,+

Nokuba kutobela nzila zinyonyoona bami.+

 4 Taceeleli kubami pe, akaka Lemueli,

Ncobeni taceeleli kubami pe kunywa waini

Nokuba kubaleli ikwaamba kuti, “Ino buli kuli bukoko bwangu?”+

 5 Kutegwa batanywi akuluba mulawo uubikkidwe

Alimwi akusinkilila bantu bapengede kuti batacitilwi nzyobeelede.

 6 Amubape bukoko aabo balaafwaafwi kufwa+

Alimwi amubape waini aabo bapengede mumoyo.*+

 7 Abanywe kuti balube bucete bwabo;

Bataayeeyi limbi mapenzi aabo.

 8 Kobaambilila aabo batakonzyi kwaambaula;

Kobaiminina kuti bacitilwe nzyobeelede aabo boonse balaafwaafwi kufwa.+

 9 Koambaula, ubeteke cabululami;

Bantu bapengede alimwi abacete kobaiminina kuti bacitilwe nzyobeelede.*+

א [Aleph]

10 Ino nguni uukonzya kujana mukaintu uulomene?*+

Uladula kapati kwiinda mabwe mayandisi aamulwizi.

ב [Beth]

11 Mulumaakwe ulamusyoma amoyo woonse,

Alimwi kunyina cintu cibotu ncabulide mulinguwe.

ג [Gimel]

12 Mazuba oonse aabuumi bwakwe mukaintu ooyu

Ucitila mulumaakwe zintu zibotu kutali zibi.

ד [Daleth]

13 Ulalijanina boya bwambelele amilembo miteteete;

Ulakkomana kubeleka amaanza aakwe.+

ה [He]

14 Uli mbuli mato aasimakwebo,+

Ulaleta zyakulya zyakwe kuzwa kulamfwu.

ו [Waw]

15 Ulabuka kakucisiya,

Akupa bamuŋanda yakwe cakulya

Alimwi akwaabila babelesi bakwe basimbi zyaabilo.+

ז [Zayin]

16 Ulayeeya zyakujana muunda mpoonya ulawuula;

Ulasyanga muunda wamisaansa kubelesya nguzu zyakwe.*

ח [Heth]

17 Ulalibambila kubeleka canguzu,*+

Alimwi ulayumya maanza aakwe.

ט [Teth]

18 Ubona kuti makwebo aakwe aleta mpindu;

Lambe lyakwe talizimi pe masiku.

י [Yod]

19 Maanza aakwe alajata kasamu kazambailidwe ntali,

Alimwi maanza aakwe alajata kasamu kakusumya.+

כ [Kaph]

20 Ulatambika janza lyakwe kumuntu uupengede,

Alimwi ulavwungulula maanza aakwe kubacete.+

ל [Lamed]

21 Talibiliki kuti bamuŋanda yakwe balaandwa mpeyo akaambo kacaanda,

Nkaambo boonse bamuŋanda yakwe basamide zisani zikasaala.*

מ [Mem]

22 Ulalisumina zivwumbyo zyabulo.

Zisani zyakwe nzyamilembo miteteete alimwi nzyaboya bwambelele zyacisombo.

נ [Nun]

23 Mulumaakwe ulizyibidwe kapati kumilyango yamunzi,+

Ooko nkwakkala antoomwe abapati bamucisi.

ס [Samekh]

24 Ulasuma akusambala zisani zyamilembo miteteete*

Alimwi ulasambala ntambo zyakulyaanga mucibuno kuli basimakwebo.

ע [Ayin]

25 Usamide nguzu abulemu,

Alimwi tayoowi ziboola kumbele.*

פ [Pe]

26 Waambaula cabusongo najalula mulomo wakwe;+

Mulawo waluzyalo* uli amulaka wakwe.

צ [Tsade]

27 Ulalangilila kubona mbozyeenda zintu muŋanda yakwe,

Alimwi talyi cakulya cabutolo.+

ק [Qoph]

28 Bana bakwe balanyamuka akumulumbaizya;

Mulumaakwe awalo ulanyamuka akumutembaula.

ר [Resh]

29 Kuli bamakaintu banji balomene,*

Pele yebo, inzya yebo ulabainda boonse.

ש [Shin]

30 Kweebeka kulakonzya kweena, akubota ciwa kulakonzya kumana,*+

Pele mukaintu uuyoowa Jehova ngonguwe uulumbaizyigwa.+

ת [Taw]

31 Amumupe bulumbu bwazintu nzyacita,*+

Alimwi milimo yakwe aimutembaule kumilyango yamunzi.+

Naa “busolozi bwabusongo.”

Naa “acikozyanyo.”

Naa “Kulemeka.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Naa “Waala cisolo cako andiswe.”

Naa “tulaba acibbeeke comwe.”

Mu Chihebrayo, “kumutwe.”

Naa “Amujoke ciindi nondimusinsa.”

Mu Chihebrayo, “bayoolya micelo yanzila zyabo.”

Mu Chihebrayo, “mweenzu.” Kuboneka kuti iwaambwa aawa muntu uutalilemeki uuzandukide kuli Leza.

Mu Chihebrayo, “muzwakule.” Kuboneka kuti iwaambwa aawa muntu uutalilemeki uuzandukide kuli Leza.

Naa “mulumi.”

Mu Chihebrayo, “tuzila.”

Mu Chihebrayo, “baunka kulinguwe.”

Naa “bazumanana kusyomeka.”

Naa “mulawo wangu.”

Naa “akasimpe.”

Mu Chihebrayo, “Utayaami.”

Mu Chihebrayo, “mukombo.”

Naa “mibotu kapati.”

Naa “yazintu zyoonse nzyojana.”

Kuboneka kuti caambwa aawa mbube bwa Leza ibwaambwa mutupango twainda.

Naa “takukalinontoli kucintu cili coonse.”

Naa “aabo bayandika kucitilwa boobo.”

Naa “kacili munguzu zyako.”

Naa “mulawo wangu.”

Naa “ncintu cipati.”

Mu Chihebrayo, “Kocenjeka kutwi kwako ku.”

Naa “meso aako aalangisya.”

Naa ambweni, “Kozilanga-langa cakulomya.”

Mu Chihebrayo, “Kocenjeka kutwi kwako ku.”

Mu Chihebrayo, “mweenzu.” Amubone Tu 2:16.

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Naa “nguzu zyako.”

Mu Chihebrayo, “Mukati kambungano mpati alimwi ambungano nsyoonto.”

Naa “Amaanzi mabotu.”

Naa “azikukole.”

Mu Chihebrayo, “mweenzu.” Amubone Tu 2:16.

Mu Chihebrayo, “muzwakule.” Amubone Tu 2:16.

Nkokuti, kuzuminana.

Naa “mulawo.”

Naa “zinakukuyiisya.”

Mu Chihebrayo, “muzwakule.” Amubone Tu 2:16.

Mu Chihebrayo, “takwe moyo.”

Bamwi baamba kuti “bufwi.”

Naa “cinunuzyo.”

Naa “mulawo.”

Mu Chihebrayo, “mweenzu.” Amubone Tu 2:16

Mu Chihebrayo, “muzwakule.” Amubone Tu 2:16

Naa “batacenjede; batakwe luzyibo.”

Mu Chihebrayo, “uutakwe moyo.”

Naa “Wakasamide cisani camuvwuule.”

Mu Chihebrayo, “Maulu aakwe taakkali.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “liita bana babantu.”

Naa “Lukono.”

Bamwi baamba kuti “makomwe.”

Mu Chihebrayo, “Naakayumya.”

Naa “naakalailila.”

Naa “mbantu.”

Naa “Kwiinda mukulangila.”

Bamwi baamba kuti “minsende.”

Naa “Bwalibezela.”

Mu Chihebrayo, “uutakwe moyo.”

Naa “kuba akati kabaabo batakwe luzyibo.”

Mu Chihebrayo, “batakwe moyo.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “milawo.”

Mu Chihebrayo, “uutakwe moyo.”

Naa ambweni, “uli munzila iitola kubuumi.”

Naa “mamvwaamvwa.”

Naa “ilasololela.”

Naa “mause; mapenzi.”

Naa “kuliyooyo ngwabelekela.”

Naa “cakubeja.”

Naa “bbwe likkwene lyakupimya.”

Naa “Muntu uutayoowi Leza.”

Mu Chihebrayo, “uutakwe moyo.”

Naa “ulamusampaula.”

Mu Chihebrayo, “uujisi muuya wakusyomeka.”

Naa “busolozi bwabusongo.”

Naa “lufwutuko.”

Naa “uulomene.”

Naa “uulaaluyando lutamani.”

Naa “masampu.”

Mu Chihebrayo, “Janza kujanza.”

Mu Chihebrayo, “uumwaya.”

Mu Chihebrayo, “uyooneneesyegwa.”

Mu Chihebrayo, “uutilaila bamwi camoyo omwe.”

Naa “masampu.”

Mu Chihebrayo, “alindilila kutila bulowa.”

Mu Chihebrayo, “cinkwa.”

Mu Chihebrayo, “takwe moyo.”

Naa “buzuba mbubonya oobo.”

Mu Chihebrayo, “ulavwumba.”

Mu Chihebrayo, “waamba ziluleme.”

Mu Chihebrayo, “aabo ibapa lulayo lujatikizya.”

Naa “kululamikwa.”

Naa “uulijata mukwaambaula.”

Mu Chihebrayo, “uyooneneesyegwa.”

Mu Chihebrayo, “tabamvwi kukalalilwa.”

Mu Chihebrayo, “ulakondwa.”

Naa “aabo babuulana maano.”

Naa “Lubono ilujanwa munzila yabuyo.”

Mu Chihebrayo, “uubwezelela ajanza.”

Naa “jwi.”

Naa “Mulawo.”

Naa “kusinswa.”

Naa “ulakonzya.”

Naa “uutalayi; uutasubuli.”

Naa ambweni, “ulafwambaana.”

Naa “zipilingene.”

Naa ambweni, “beena bamwi.”

Naa “tabalilekeleli.”

Naa “akati kabalulami zintu zili kabotu.”

Naa “ulanyema.”

Naa “muntu musongo.”

Naa “ulaponya mubili.”

Naa “amoyo mubombe.”

Naa “aacisizya moyo.”

Naa “uuponya.”

Mu Chihebrayo, “alatyompya muuya.”

Naa “kusinswa.”

Naa “zintu nzyajana.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Naa “alimwi a Abadoni.”

Naa “uumusinsa.”

Naa “uyandaula.”

Naa “mubotu.”

Naa “kakuli manyongwe.”

Mu Chihebrayo, “iisaninwa mucilido.”

Mu Chihebrayo, “uutakwe moyo.”

Naa “kubuulana maano.”

Mu Chihebrayo, “mubwiinguzi buzwa kumulomo wakwe.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Naa “masampu.”

Naa “ulayeeya kabotu mbwayelede kuvwiila; ulayeeya katanaambaula.”

Naa “Kulangwa amuntu uukkomene kupa.”

Mu Chihebrayo, “upa kuti mafwuwa aneneye.”

Mu Chihebrayo, “moyo.”

Mu Chihebrayo, “Bubambe bwamumoyo mbwamuntu.”

Naa “bwiinguzi buluzi.” Mu Chihebrayo, “bwiinguzi bwamulaka.”

Mu Chihebrayo, “zilasalala.”

Mu Chihebrayo, “ulalingula myuuya.”

Mu Chihebrayo, “Tola milimo yako kuli Jehova.”

Mu Chihebrayo, “Janza kujanza.”

Naa “ulabuleya.”

Mu Chihebrayo, “kuba amuuya wakulicesya.”

Mu Chihebrayo, “ulajana bubotu.”

Naa “majwi aakondelezya.” Mu Chihebrayo, “Alimwi kulweela kwamilomo.”

Mu Chihebrayo, “mulomo.”

Naa “Sikulipangila twaambo.”

Naa “wabulemu.”

Mu Chihebrayo, “weendelezya muuya wakwe.”

Mu Chihebrayo, “zipaizyo.”

Naa “mbazyali babo.”

Naa “zibotu.”

Naa “nkumekume.”

Naa “ndibbwe limupa kukkomaninwa ooyo uulijisi.”

Mu Chihebrayo, “uuvwumba.”

Naa “mbuli kujalula damu.” Mu Chihebrayo, “kusinkula maanzi.”

Mu Chihebrayo, “uutakwe moyo.”

Naa “Akusyomezya kubbadela.”

Mu Chihebrayo, “takajani bubotu.”

Naa “kuti mafwuwa ayuminine.”

Mu Chihebrayo, “cisinkamulomo kuzwa acamba.”

Mu Chihebrayo, “ulaluzya moyo.”

Naa “kumubbadelesya.”

Mu Chihebrayo, “amuuya uutontola.”

Naa “Ulabunyansya.”

Naa “zintu zimenwa cabulyato.”

Mu Chihebrayo, “ulasumpulwa,” nkokuti, ulabikkwa abusena aatakonzyi kusikwa.

Naa “akumulingula cakulomya.”

Mu Chihebrayo, “kulabaandaanya.”

Naa “ulajana cileleko.”

Mu Chihebrayo, “uubinda amaulu aakwe.”

Naa “kumuntu mwaabi.”

Mu Chihebrayo, “uujana moyo.”

Mu Chihebrayo, “ulajana bubotu.”

Mu Chihebrayo, “kulekelela.”

Naa “nsotoko.”

Naa “kwasyuumbwa uucili mwana-mwana.”

Naa “uukatazya.”

Naa “kwasyuumbwa uucili mwana-mwana.”

Naa ambweni, “Kuciindi cakutebula bayooyandaula pele taakwe ncobayoojana.”

Naa “Makanze.” Mu Chihebrayo, “Lulayo.”

Naa “Zipimyo zyobilo zitakozyenye alimwi azyeelesyo zyobilo zitakozyenye.”

Naa “mululayo.”

Naa “mubusolozi bwabusongo.”

Naa “woongelezya amilomo yakwe.”

Naa “Zipimyo zyobilo zitakozyenye.”

Naa “nzila yakutozya?”

Bamwi baamba kuti “mibbundu; mibunda.”

Naa “makanze.”

Naa “aletela bubotu.”

Naa ambweni, “kuli baabo ibayandaula lufwu.”

Naa “uukatazya.”

Naa “ulizyi cakucita.”

Mu Chihebrayo, “cisinkamulomo cizwa acamba.”

Naa “kulikondelezya.”

Naa “uukatazya.”

Mu Chihebrayo, “ulazimena.”

Naa “kuzunda munzi.”

Naa “antoomwe abukkale buusya nsoni.”

Mu Chihebrayo, “unakwaambaula mane kukabe kutamani.”

Naa “uululamika nzila yakwe.”

Naa “Mpuwo mbotu.” Mu Chihebrayo, “Izina.”

Mu Chihebrayo, “Kukkomaninwa.”

Mu Chihebrayo, “baliswaangene.”

Naa “balasubulwa.”

Mu Chihebrayo, “Ooyo uujisi liso libotu.”

Naa “Ayalo milandu.”

Mu Chihebrayo, “beenzu.” Amubone Tu 2:16.

Naa “Kolijata.”

Naa ambweni, “Koleka kusyoma maano aako omwini.”

Naa “camuntu uuli woonse uujisi liso libi.”

Mu Chihebrayo, “moyo wakwe tauli anduwe.”

Mu Chihebrayo, “Munununi.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Mu Chihebrayo, “Insa zyangu.”

Naa “Kolijanina.”

Mu Chihebrayo, “muzwakule.” Amubone Tu 2:16.

Naa “aasalala.”

Naa “Aabo bavwoomana kuti balabile.”

Naa “Ndilaunka alimwi kuyakuuyandaula.”

Naa “Mukwasyi.”

Naa “mubusolozi bwabusongo.”

Naa “kuzwidilila; lufwutuko.”

Naa “Makanze aamufwubafwuba.”

Naa “muziindi zyamapenzi.”

Naa “makanze.”

Naa “bulalweela kulinduwe.”

Nkokuti, sinkondonyoko.

Naa “Utacimwi.”

Naa “abaabo bayanda kucinca zintu.”

Nkokuti, Jehova alimwi amwami.

Naa ambweni, “Kuvwiila cakutainda mumbali kuli mbuli kumyonta.”

Naa “mukwasyi.”

Mu Chihebrayo, “uutakwe moyo.”

Mu Chihebrayo, “ndakatambula lulayo oolu:”

Naa “ntobakakkopolola akubikka antoomwe.”

Naa “maseseke aabamwi.”

Naa “mamvwaamvwa aabunjaka.”

Mu Chihebrayo, “cipego cakubeja.”

Naa ambweni, “mumpelenge.”

Naa “aamusika.”

Mu Chihebrayo, “muntu uukusulide.”

Nkokuti, kubombya moyo wamuntu kutegwa aleke kuba amoyo muyumu.

Naa “uukatazya.”

Naa “uuyungwa.” Mu Chihebrayo, “uudadalika kumbele lya.”

Naa “uutakonzyi kulesya muuya wakwe.”

Naa ambweni, “kusinganizyigwa kakunyina kaambo takuzwidilili.”

Naa “Kutegwa utakozyanyi anguwe.”

Mu Chihebrayo, “uunywa nkondo.”

Naa “aaleleenga.”

Naa “uucisa kufwumbwa muntu.”

Naa ambweni, “uulyeendela pele unjililila mazwanga aatamujatikizyi.”

Naa “amivwi iijaya.”

Naa “mbuli zintu zimenwa cabulyato.”

Mu Chihebrayo, “Mboibede milomo iinyengelela antoomwe amoyo mubi.”

Naa “Nkaambo moyo wakwe ulasesemya kapati.”

Mu Chihebrayo, “ncobuyoozyala.”

Mu Chihebrayo, “mweenzu.”

Mu Chihebrayo, “muzwakule.”

Naa ambweni, “nzyakubeja; nzyakulisinikizya.”

Mu Chihebrayo, “ulabulyatauka.”

Naa “katija kuzwa.”

Naa “balasubulwa.”

Naa “uukatazya.”

Mu Chihebrayo, “ulakwenga busyu bwamweenzinyina.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu alimwi a Abadoni.”

Naa “Awalo muntu ulalizyibya bwini mbwabede nalumbaizyigwa.”

Naa “Kobikka moyo wako kumbelele; Kozibikkila maano mbelele.”

Naa “syuumbwa uucili mwana-mwana.”

Naa “buzangi.”

Naa “uuyoowa ciindi coonse.”

Naa “mucilindi.”

Naa ambweni, “Sikulisumpula.”

Mu Chihebrayo, “ulaneneya.”

Naa “uuzumanana kucita nkazi.”

Naa “kampenda.”

Naa ambweni, “Pele mululami ulayanda kukwabilila buumi bwakwe.”

Mu Chihebrayo, “muuya.”

Mu Chihebrayo, “baliswaangene.”

Nkokuti, ulabapa buumi.

Naa “Kulaya; Kusubula.”

Naa “cilengaano cabusinsimi; ciyubunuzyo.”

Naa “cikonke cijatikizya kusinganizyigwa.”

Naa “nkuliteya kakole.”

Naa ambweni, “bayanda kukkomaninwa.” Mu Chihebrayo, “bayandaula busyu bwa.”

Mu Chihebrayo, “wakaimika.”

Mu Chihebrayo, “kutubi.”

Naa “Cikkalilo Cabafwu.” Amubone Bupanduluzi Bwamabala.

Naa “bamutulonga.”

Naa “zindigambya kapati.”

Naa “uutayandwi.”

Naa “natanda namalelo wakwe.”

Naa “zisongo kapati.”

Mu Chihebrayo, “mbantu batajisi nguzu zinji.”

Mu Chihebrayo, “mbantu batajisi nguzu zinji.”

Ntombela ooyu ulibonya mbuli syazibumbu naa cikulukulu.

Bamwi baamba kuti “maumba.”

Naa “balaamyoyo iicisa.”

Naa “kobabetekela twaambo twabo.”

Naa “uuli kabotu.”

Naa “zintu nzyajana.” Mu Chihebrayo, “kuzwa kumicelo yamaanza aakwe.”

Mu Chihebrayo, “Ulalyaanga mutusolo anguzu.”

Mu Chihebrayo, “bailikizya zisani.”

Naa “zisani zyamukati.”

Naa “ulaseka buzuba bwakumbele.”

Naa “Malailile aapegwa caluyando; Mulawo waluyando lutamani.”

Naa “bali kabotu.”

Naa “nkwabuyo.”

Mu Chihebrayo, “Amumupe micelo yamaanza aakwe.”

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi