LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w98 3/1 map. 4-6
  • Nkaambo nzi Ncozili Mukulomba Kulekelelwa?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Nkaambo nzi Ncozili Mukulomba Kulekelelwa?
  • Ngazi Yamulindizi 1998
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Injiisyo zya Zikombelo Akulilemeka
  • Tabali Boonse Bazumina
  • Ilubeta lwa Leza
  • Izikombelo Zyakuzumina Kulubizya Kwazyo
    Ngazi Yamulindizi 1998
Ngazi Yamulindizi 1998
w98 3/1 map. 4-6

Nkaambo nzi Ncozili Mukulomba Kulekelelwa?

IMUZEEZO wakuti zikombelo zyeelede kweempwa kukulubizya kwazyo akusanduka tauli mupya pe. Idikishinali lyabukombi litegwa Religioni e miti (Izikombelo a Twaano Twakulengelezya), lyaamba kuti oko kululama kwacikombelo citaanzi ikwakaambwa kwakabakkomanisya bantu kaindi alimwi kwakakulwaizya bantu banji kulomba kuti zikombelo zisanduke.

Mu 1523, Martin Luther kazwide kale ku Roma, Paapa Adrian Wacisambomwe wakasola kuti alete lukamantano kwiinda mukutuma mulumbe ku Muswaangano wabalupati-pati ku Nuremberg kuti: “Tulizi kuti kwamyaka minji izintu zisesemya zyaambwa zijatikizya bweendelezi bwa paapa . . . Tulasoleka acanguzu kucinca ikapati inkamu zya Roma zyeendelezyegwaa paapa, ikulangilwa kuti mapenzi aaya oonse nkwaakazwa.” Pele kuzumina oko kwiina nokwakazwidilila mukumanizya kwaandaana oko nokuba kumanizya bumpelenge munkamu Zyeendelezyegwaa paapa.

Calino-lino aawa izikombelo zyatongookwa akaambo kakutabweza ntaamu kujatikizya nkondo Yacijayejaye yakasinya bama Juda banji. Alimwi batongookwa akaambo kakuti kwiina nobalesya basizikombelonyina kutajatikizigwa munkondo. Mu 1941, ciindi Nkondo Yanyika Yoonse Yabili noyakacili kulwanwa, mupaizi umwi wazina lya Primo Mazzolari wakabuzya kuti: “Nkaambo nzi bweendelezi bwaba paapa ncobutalesyi kunyonganisigwa kwanjiisyo zyaba Katolika mbuli mbobwakali kucita kaindi, alimwi mbuli mbobucita lyoonse kujatikizya njiisyo zitali zibyaabi kapati?” Ninjiisyo nzi zyakali kweezyanisigwa kuti tazili zibyaabi kapati mbuli nzizyo? Oyu mupaizi wakali kwaamba kukulwaizya inkondo kwakali kunyonyoona lusumpuko.

Pele, ikulizuminina kwazikombelo kuti zililubide tiikwaali kucitika mane do calino-lino aawa. Mu 1832, kavwiila bantu bamwi ibakali ‘kukulwaizya Cikombelo caba Katolika kuti cicince akucita zyeelede,’ Gregory wa 16 wakati: “Nkugawuka alimwi ncintu cibyaabi kapati kuyeeya kuti [cikombelo] ceelede kululamikwa akubambululwa kutegwa cikwabililwe akukomena, mbuli kuti kuli mpocilubide.” Ino mbuti zyakulubizya kwaantangalala ikutakwe abukazye? Inzila zisiyene-siyene zyakabelesyegwa kutegwa kulubila kuzimaazigwe. Mucikozyanyo, basololi bazikombelo bamwi baamba kuti icikombelo cilasalala alimwi cilaazibi. Icikombelo lwaco caambwa kuti cilasalala—cilikwabilidwe a Leza kukulubila kuli koonse. Pele, basicikombelo balalubizya akucita zibi. Aboobo, iciindi cikombelo nocicita zintu zibyaabi, tacili cikombelo ceelede kupegwa mulandu, pele ibantu bamucikombelo mbebayelede. Sena makani aaya ngamaanu? Haazibwene wamakani aabukombi wacikombelo caba Katolika umwi wazina lya Hans Küng wakaakaka makani aaya, wakalemba kuti: “Kwiina Cikombelo cinga caambwa kuti cililuzi ikuti basicikombelo baco kabatalomene.” Wakapandulula kuti: “Kwiina Cikombelo citalubizyi pe.”

Injiisyo zya Zikombelo Akulilemeka

Ndiza mulikatazidwe kuti naa ncinzi capa kuti zikombelo zilombe kulekelelwa ono. Kumatalikilo, ba Protestanti alimwi aba Orthodox bakali kuzuminizya kuti mbibakatalisya “kwaandaana musyule” kwakacitika muzikombelo zinji ziindene-indene. Bakacita obo aamuswaangano wazikombelo uutegwa “Lusyomo Abweende Bwazintu Bubotu” ku Lausanne, kucisi ca Switzerland, mu 1927. Icikombelo caba Katolika acalo cakabatobela aba. Ikapati kuzwa ciindi ca Vatican Wabili,a bama bbishopu bapati kubikkilizya abama paapa baciindizya buya ono kulomba kulekelelwa kujatikizya kwaandaana kwacitika mukati ka Kristendomu. Ncinzi ncobakanzide? Kulibonya kuti, bayanda lukamantano lwiindaali ndobajisi ono mu Kristendomu. Haazibwene mutwaambo twansiku twacikombelo caba Katolika wazina lya Nicolino Sarale wakaamba kati ciindi ca John Paul Wabili “‘mukuzumina kuti wakali lubide,’ ubelesya nzila yakuswaanganya njiisyo zyazikombelo.”

Pele, kuli azimbi kunze lyakumvwana munjiisyo yazikombelo. Mazubaano, ikusesemya kwamicito ya Kristendomu kulidumide. Haazibwene wacikombelo umwi wazina lya Hans Urs von Balthasar wakati, “Icikombelo caba Katolika kwiina nocinga caile kweeleba micito yaco njocacita myaka minji yoonse eyi yainda. Icikombelo cakwe cacita alimwi akuzumizya micito iisesemya iitakonzyi kuzumizigwa mazubaano.” Elyo, paapa wabamba mbunga “zipandulula ciimo cibyaabi cacikombelo kutegwa . . . balombe kabotu kulekelelwa.” Akambi kaambo nkakuti ikulisungula kwacikombelo kutalika kulitongooka kuboneka kuti nkusola kuboozya bwiime bwaco bwakulilemeka kubotu.

Awalo haazibwene mutwaambo twansiku wazina lya Alberto Melloni, naakali kwaamba zyakulomba kulekelelwa kwacikombelo, wakalemba kuti: “Mucini-cini, zimwi ziindi icipa kuti kulomba kuli boobu kucitwe nkuyanda kuti cikombelo cilekwe kutongookwa kuzintu zibyaabi zyakacitwa.” Inzya, Cikombelo caba Katolika cisola kucesya mulandu ngocakacita musyule kutegwa bantu batalike kucilemeka alimwi. Pele, nokuba boobo, cizumenene buyo aakujana luumuno anyika ikutali luumuno a Leza.

Ikulilemeka kuli boobu kutuyeezya zya Saulo, mwami mutaanzi wa Israyeli. (1 Samuele 15:1-12) Wakacita cibi citalikomeneni, mpoonya nocakayubununwa, wakasoleka kulilomya-lomya kuti tanaakajisi mulandu—wakasoleka kupanduluda Samuele musinsimi wa Leza uusyomeka kuti wakanyina mulandu. (1 Samuele 15:13-21) Kumamanino, imwami oyu wakazuminizya kuli Samuele kaamba kuti: “Ndabisya! Nkaambo ndapapila cilaililo ca-Jehova.” (1 Samuele 15:24, 25) Inzya, wakazumina kuti wakali lubide. Pele majwi aakwe kuli Samuele aakatobela atondezya nzyaakali kuyeeya naakati: “Ndabisya. Nekubaboobo kondilemeka kumeso aabapati babantu bangu akumeso aaba-Israyeli.” (1 Samuele 15:30) Kulibonya kuti, Saulo wakabikkide maanu kapati kumpuwo yakwe mu Israyeli kwiinda kubweedezya cilongwe cakwe a Leza. Iciimo cili boobu cakacitya kuti Leza atamulekeleli Saulo. Sena muyeeya kuti ciimo iceelene aceeci ciyakucitya Leza kuti azilekelele zikombelo?

Tabali Boonse Bazumina

Tabali bantu boonse bazumina kuti izikombelo zyeelede kulomba kulekelelwa. Mucikozyanyo, imweelwe uuli mboubede waba Katolika tabalimvwi kabotu ciindi paapa nalomba kulekelelwa kuzintu mbuli buzike naa nasola kugwasya “basikufwutatila” cikombelo mbuli Hus alimwi a Calvin. Ikweelana acakamvwugwa ku Vatican, ipepa lyakatuminwa basololi bazikombelo batobela paapa kalilomba kuti “baliyeeye kuzintu zibi nzyobakacita” ba Katolika mucuulu camyaka cainda lyakatongookwa abeendelezi bazikombelo bamwi ibakajanika aamuswaangano wabo mu June 1994. Paapa naakatisole kubikkilizya makanze aapepa elyo kuli boonse bakajanika, musololi wacikombelo uutobela paapa umwi waku Italy wazina lya Giacomo Biffi wakapa kagwalo kabweembezi mwaakaamba cakusinizya kuti: “Icikombelo cinyina cibi.” Nokuba boobo, wakazumina ulaamba: “Ikulomba kulekelelwa akaambo kakulubizya kwakacitwaa cikombelo mumyaanda yamyaka yainda . . . inga cacitya kuti tulemekwe.”

Sikuluula waku Vatican wazina lya Luigi Accattoli waamba kuti, “Ikuzuminizya zibi ncintu cikatazya kapati Mucikombelo caba Katolika. Ikuti paapa ulazumina kuti bamishinali balalubizya, kuli bamishinali basinizizye bamwi ibataciyandi eco.” Kunze lyaboobo, awalo simubweza twaambo waba Katolika wakalemba kuti: “Ikuti paapa ncobeni uliyoowede kuti Cikombelo cakajatikizigwa muzintu zibyaabi, cilakatazya kuyeeya mbwanga ono ulatalika kwaamba kuti Cikombelo ncecikwabilila ‘zyeelelo zyabantu,’ ikuti ‘mbaanyina alimwi ngomwiiyi’ uunga alikke ulakonzya kusololela bantu kucuulu camyaka catatu icibotu cini-cini.”

Ibbaibbele licenjezya kuti ncibi ikulitondezya kuti muntu weempwa akaambo kakuyoowa kuti ulazyibwa kuti wakalubizya. Ikweempwa kuli boobu takusololeli kukucincila limwi kwamuntu oyo uyeempwa. (Amweezyanisye 2 Ba-Korinto 7:8-11.) Ikweempwa ikubeleka kuli Leza kujatikizya “micelo iielede kweempa”—nkokuti, icitondezyo cakuti ncobeni muntu weempwa cini-cini.—Luka 3:8.

Ibbaibbele lyaamba kuti imuntu uuyempwa akulyaamba zibi zyakwe weelede kusiya zintu zibi, ikuzileka kuzicita. (Tusimpi 28:13) Sena eci cacitika? Nobakamana kwaamba zibi zyabo nzyobakacita iba Cikombelo caba Katolika alimwi azikombelo zimwi, ncinzi cakacitika mumanyongwe aamu Afulika mpoili akati-kati alimwi aku Eastern Europe, kwalo “Ibanakristo” banji nkobakajatikizigwa? Sena zikombelo zyakasoleka kukulwaizya luumuno? Sena basololi bazikombelo boonse bakaitongooka micito eyi iisesemya njobakalikucita basizikombelo babo? Peepe. Mane basololi bazikombelo bamwi bakatola lubazu mukujaya bantunyina!

Ilubeta lwa Leza

Kaamba zyamakani aakulilekelela kwapaapa kwaciindi aciindi, musololi wacikombelo, Cardinal Biffi cakukazya cini-cini wakabuzya kuti: “Kwaamba zibi zyakacitwa musyule, sena inga taciko kugwasya kuti swebo toonse tulindile buyo lubeta lwanyika yoonse?” Ilubeta lwabanamaleya boonse, lulaafwaafwi. Jehova Leza ulizizi zyoonse zyakacita zikombelo musyule. Ono-ono, uyoobapa mulandu boonse ibayoojanwaa milandu. (Ciyubunuzyo 18:4-8) Pele ciindi eco nocitanasika, sena kulakonzeka ikujana bukombi butajisi mulandu wakutila bulowa, ibutajatikizidwe mukujaya bantu alimwi amilandu imbi yapa kuti zikombelo zya Kristendomu zilombe kulekelelwa? Inzya.

Mbuti mbotunga twacita obo? Nkwiinda mukubelesya mulawo wakaambwaa Jesu Kristo kuti: “Micelo yabo njiiti muzibye mbubabede.” Imakani aamusyule izikombelo ngoziyanda kuti alubwe, atugwasya kuzyiba baabo Jesu mbaakati “basinsimi babeji” alimwi abaabo ibatondezya “micelo mibotu.” (Matayo 7:15-20) Ino aaba mbaani? Twamutamba kuti mulisinizizye nobeni kwiinda mukwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova. Amulibonene mazubaano ibantu bali mukusoleka cini-cini kutobela Jwi lya Leza muciindi cakuyanda kubaa mpuwo munyika.—Incito 17:11.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Ikuswaangana kwanamba 21 kwamuswaangano wazikombelo ikwakacitwa muzibeela zyone ku Roma kuzwa mu 1962-65.

[Cifwanikiso icili apeeji 5]

Zikombelo zili mukulilekelela kumapenzi mapati aalunya mbuli leeli

[Kulumba]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi