Sena Inga Mwalonga Kuyoobelekela Kubusena Kubulide Basikumwaya ba Bwami?
“Notwakali kucisi ca United States twakali kupona buumi bubotu kapati, pele twakali kulibilika kuti buumi bwakuyandisya lubono mbobakali kupona bantu bamucisi eeci, mukuya kwaciindi bwakali kukonzya kutunyonganya swebo alimwi abana besu basankwa bobile. Kaindi, mebo amukaintu wangu twakali bamisyinali, eelyo twakali kuyanda kuti alimwi tutalike kupona buumi oobu buuba-uba alimwi bukkomanisya.”
AKAAMBO kamakanze aaya ngobakajisi ba Ralph aba Pam, mu 1991 bakayeeya kulembela maofesi aamutabi mumasi aayindene-indene kupandulula kulombozya nkobakajisi kwakuti bakabelekele kubusena kubulide basikumwaya ba Bwami. Bakuofesi yamutabi kucisi ca Mexico bakaingula kuti kwakali kuyandika basikumwaya ba Bwami banji aabo ibakali kukonzya kukambaukila bantu bakanana mwaambo wa Chingisi. Bakumutabi ooyu bakaamba kuti busena oobu, mmuunda ‘wayuma kale kuti utebulwe.’ (Joh. 4:35) Kakutanainda mazuba manji, ba Ralph aba Pam aantoomwe abana babo bobile ibakajisi myaka yakuzyalwa iili 8 alimwi a 12 bakabuzumina bwiite oobu, eelyo bakatalika kulibambila kuti balongele kucisi ca Mexico.
Cilawo Cipati Kapati
Ba Ralph baamba kuti: “Katutana kunyamuka kuzwa mucisi ca United States, bakwesu alimwi bacizyi ibakali kuboneka mbuli kuti bayanda kutugwasya bakatwaambila kuti: ‘Kulongela kumasi aambi kuli ntenda zinji kapati.’ ‘Ino ncinzi ncomuyoocita ikuti mwaciswa?’ ‘Nkaambo nzi ncomuyanda kulonga kuyookambaukila kucilawo mukkala bantu bakanana mwaambo wa Chingisi? Bantu aaba tabakakazumini kasimpe pe.’ Nokuba boobo, twakazumanana amakanze eesu aakulonga. Nkekaambo kaako, tiitwakasala buyo kuti tulonge kakunyina kwaalanga-langa kabotu makani aaya. Twakali kulibambila kwamyaka iili mbwiibede. Tiitwakali kuyanda kuba azikwelete zikonzya kututolela ciindi cilamfwu kubbadela, twakali kuyobola mali, alimwi ziindi zinji twakali kubandika mumukwasyi kujatikizya mapenzi ngotwakali kulangila kuti inga atucitikila.”
Cakusaanguna, ba Ralph aantoomwe amukwasyi wabo bakaswaya mutabi wakucisi ca Mexico. Kabali kookuya, bakwesu bakabatondezya maapu yacisi coonse alimwi akubaambila kuti, “Eeci ncecilawo canu.” Mukwasyi ooyu wakasala kuyookkala ku San Miguel de Allende, dolopo mukkala bantu banji ibazwa muzisi ziindene-indene lyalo ilili kubusena bulampa makkilomita aali 240 kunyika lwaambo kwadolopo pati lyacisi ca Mexico. Myaka yotatwe yakatobela kuzwa nobakasika, mbungano iibelesya mwaambo wa Chingisi iijisi basikumwaya bali 19 yakatalisyigwa mudolopo eeli. Eeyi njiyakali mbungano yakusaanguna iibelesya mwaambo wa Chingisi mudolopo lya Mexico—nokuba boobo, kwakacili mulimo mupati wakeelede kubelekwa.
Mucisi ca Mexico, muli bantu bazwa kucisi ca United States ibabalilwa kukaulunzuma komwe. Kuyungizya waawo, kuli bantu banji ibayiide kapati bamucisi ca Mexico alimwi abasicikolo ibacizyi kukanana mwaambo wa Chingisi. Ba Ralph bapandulula kuti: “Twakali kupaila katulomba babelesi banji. Lyoonse twakali kusiya zyuli lyomwe muŋanda yesu kutegwa kaboona mumo bakwesu alimwi abacizyi ibakali kuboola ‘kuzyootwela nyika,’ nkokuti, kuzoobona naa inga balongela mucisi eeci.”—My. 13:2.
Bakaubya-ubya Buumi Bwabo Kutegwa Bajane Ciindi Cinji Cakukambauka
Kakutanainda ciindi cilamfwu, bakwesu alimwi abacizyi ibakali kuyanda kuyungizya ciindi ncobabeleka mumulimo wakukambauka, bakasika. Akati kabo kwakali banabukwetene ba Bill aba Kathy ibakazwa kucisi ca United States. Bakali belekede kale kwamyaka iili 25 muzilawo mwakabulide basikumwaya. Bakali kuyanda kwiiya mwaambo wa Chisipanisyi, pele bakacinca mizeezo yabo ciindi nobakalongela kudolopo lya Ajijic ilili kunkomwe ya Zyiba lya Chapala, ibusena bubotu bwalo bantu baleka milimo akaambo kakucembaala ibazwa kucisi ca United States nkobayandisya kuyookkala. Ba Bill bapandulula kuti: “Notwakali mudolopo lya Ajijic, twakali kuyandaulisya bantu bakanana mwaambo wa Chingisi balo bayanda kwiiya kasimpe.” Kwamyaka buyo yobile kuzwa ciindi nobakasika mudolopo eeli, ba Bill aba Kathy bakalibonena ameso noyakatalisyigwa mbungano—mbungano yabili iibelesya mwaambo wa Chingisi mucisi ca Mexico.
Ba Ken aba Joanne ibazwa kucisi ca Canada bakayanda kuubya-ubya buumi bwabo kutegwa bayungizye ciindi ncobakali kubeleka mumulimo wakukambauka. Abalo bakalongela kucisi ca Mexico aantoomwe amwanaabo musimbi wazyina lya Britanny. Ba Ken baamba kuti: “Cakatutolela ciindi cilamfwu kuti tuzyibile kukkala mubusena mukatazya kujana meenda aakasaala alo aainda mumipaipi muŋanda, magesi, naa luwaile kwamazuba aali mbwaabede.” Nokuba boobo, kutola lubazu mumulimo wakukambauka kwakali kubaletela lukkomano. Kakutanainda ciindi cilamfwu, ba Ken bakasalwa kuba bakutausi, mpoonya myaka yobile yakatobela bakaba baalu. Kumatalikilo, cakamuyumina mwanaabo kuti azyibile kuba mumbungano nsyoonto iibelesya mwaambo wa Chingisi yalo iyakajisi buyo bakubusi basyoonto. Nokuba boobo, naakatalika kugwasyilizya mumulimo wakuyaka Maanda aa Bwami, wakaba abalongwe babotu banji mucisi eeci coonse.
Ba Patrick aba Roxanne, banabukwetene ibazwa kucooko ca Texas mucisi ca United States, bakakkomana kumvwa kuti kuli cilawo cabamisyinali cili aafwaafwi ankobakkala mwalo bantu mobakanana mwaambo wa Chingisi. Ba Patrick baamba kuti: “Notwakaswaya dolopo lya Monterrey ilili kunyika lwaajwe kwacisi ca Mexico, twakalimvwa kuti Jehova wakali kutusololela kuti tukaakugwasye kubusena oobu.” Mumazuba buyo osanwe bakacikonzya kusambala ŋanda yabo yakali mucooko ca Texas alimwi akulongela kudolopo eeli. Tiicakali cintu cuuba-uba kujana mali aakuligwasya mucisi ca Mexico, pele mumyaka buyo yobile bakalibonena ameso kabunga kasyoonto ka Bakamboni bali 17 kakakomena kuba mbungano iijisi basikumwaya bali 40.
Ba Jeff aba Deb mbaanabukwetene abambi bakaubya-ubya buumi bwabo kutegwa bajane ciindi cinji cakubeleka mumulimo wakukambauka. Bakasambala ŋanda yabo mpati yakali mucisi ca United States akulongela muŋanda nsyoonto kudolopo lya Cancún ilili kunkomwe yazyiba iili kujwe kwacisi ca Mexico. Myaka yamusyule, bakazyibide kujanika kumiswaangano yaalubazu ayabbazu iicitilwa mumaanda aajisi zibulo zifwulida muuwo aali munsi-munsi ankobakali kukkala. Lino bakali kuyandika kweenda kwamawoola aali lusele kutegwa bakajanike kumuswaangano wamu Chingisi iwakali aafwaafwi, iwakali kucitilwa mubbuwa lyazisobano lyatakajisi ciluli. Nokuba boobo, bakakkomana kulibonena ameso noyakatalisyigwa mbungano iijisi basikumwaya babalilwa ku 50 mudolopo lya Cancún.
Bamwi bakwesu abacizyi bamucisi ca Mexico abalo bakatalika kugwasya mumulimo wakukambauka kubelesya mwaambo wa Chingisi. Mucikozyanyo, ciindi ba Rubén alimwi amukwasyi wabo nobakamvwa kuti kwatalisyigwa mbungano iibelesya mwaambo wa Chingisi mudolopo lya San Miguel de Allende alimwi akuti cisi coonse ca Mexico cakali cilawo cambungano eeyi, cakufwambaana bakayeeya kuyoogwasya. Aboobo bakali kuyandika kwiiya mwaambo wa Chingisi, kuzyibila zilengwa ziindene-indene, alimwi akweenda misinzo milamfwu—makkilomita aali 800 ansondo—kutegwa bakajanike kumiswaangano. Ba Rubén baamba kuti: “Twakajisi coolwe cakukambaukila bantu bazwa kumasi aambi balo ibakkala kwamyaka iili mbwiibede mucisi ca Mexico pele ibatana buzuba bakambaukilwa mulumbe wamakani mabotu mumwaambo wabo. Ibamwi kwakali kweenda misozi buya akaambo kakulumba kwalo.” Nobakamana kugwasilizya mbungano yaku San Miguel de Allende, ba Rubén alimwi amukwasyi wabo bakaakubelekela mudolopo lya Guanajuato mucisi ca Mexico kabali bapainiya, kwalo nkobakagwasyilizya mukutalisya mbungano iibelesya mwaambo wa Chingisi iijisi basikumwaya bainda ku 30. Mazuba aano, babelekela mukabunga kabelesya mwaambo wa Chingisi kalo ikali mudolopo lya Irapuato lyalo ilili aafwaafwi adolopo lya Guanajuato.
Kukambaukila Baabo Batayandi Kuzwa Aanze Kuti Mubandike
Kuyungizya ali baabo bazwa kumasi aambi, kuli bantu banji bamucisi ca Mexico ibakanana mwaambo wa Chingisi. Kanji-kanji cilakatazya kubakambaukila mulumbe wa Bwami akaambo kakuti bakkala mucilawo cabantu bavwubi kwalo ikuboola mubelesi wabo kuzooingula bantu bali aanze. Ikuti bamukamwini ŋanda bazwa aanze, inga kabatayandi kuswiilila mulumbe ngotukambauka akaambo kakuti bayeeya kuti Bakamboni ba Jehova nkakamu kabuzangi ikali mucilawo cabo. Nokuba boobo, ciindi bamukamwini ŋanda aaba nobakambaukilwa a Bakamboni ba Jehova ibazwa kumasi aambi, ibamwi balaswiilila kubakwesu aaba.
Amulange-lange cikozyanyo caba Gloria ibakkala mudolopo lya Querétaro mucisi ca Mexico. Bapandulula kuti: “Bakamboni bakanana mwaambo wa Chisipanisyi bakandikambaukila kale pele kunyina nondakabaswiilila. Nokuba boobo, bamukwasyi wangu alimwi abalongwe bangu nobakatalika kuba amapenzi, ndakatyompwa kapati mpoonya ndakapaila kuli Leza kumulomba kuti andigwasye kumana mapenzi aaya. Ciindi cisyoonto buyo kuzwa waawo, mukaintu umwi uukanana mwaambo wa Chingisi wakatuswaya. Wakabuzya naa kuli umwi wamuŋanda uukonzya kukanana mwaambo wa Chingisi. Akaambo kakuti wakali kuzwa kucisi cimbi, ndakayanda kuzyiba zyintu zinji kuzwa kulinguwe, eelyo ndakamwaambila kuti ndilakonzya kukanana mwaambo wa Chingisi. Naakali kubandika, ndakagambwa akuyeeya kuti, ‘Ino ncinzi muntu ooyu uuzwa ku America ncacita mubusena mondikkala?’ Pele ndakali kupailide kuli Leza kumulomba lugwasyo. Aboobo ambweni muntu ooyu uuzwa kucisi cimbi wakatumwa buya a Leza mukwiingula mupailo wangu.” Ba Gloria bakazumina kuba aciiyo ca Bbaibbele alimwi bakayaambele kapati kusikila babbapatizyigwa nokuba kuti bakali kukazyigwa abamumukwasyi wabo. Mazuba aano, ba Gloria mbaapainiya baciindi coonse, alimwi balumi babo aantoomwe amwanaabo musankwa mbabelesi ba Jehova abalo.
Bulumbu Kuli Baabo Babeleka Ciindi Cinji Mumulimo Wakukambauka
Ncamasimpe kuti kuli mapenzi aajanwa mukubelekela kubusena kubulide basikumwaya ba Bwami, pele nzinji zilongezyo zijanwa. Ba Ralph ibaambwa kumatalikilo aacibalo baamba kuti: “Twakali kweendelezya ziiyo zya Bbaibbele kubantu bazwa kucisi ca Britain, China, Jamaica, Sweden, alimwi abantu bavwubide ibazwa ku Ghana. Ibamwi akati kabasikwiiya Bbaibbele aaba bakaba bapainiya. Kwamyaka iili mbwiibede yainda, mukwasyi wesu walibonena ameso kazitalisyigwa mbungano zibelesya mwaambo wa Chingisi izili ciloba. Bana besu boonse bobile bakatusangana mumulimo wabupainiya, eelyo cino ciindi babelekela ku Bbeteli kucisi ca United States.”
Kwaciindi cino, mucisi ca Mexico kuli mbungano zibelesya mwaambo wa Chingisi izili 88 alimwi atubunga tunji. Ino ncinzi capa kuti kube kuyaambele ooku? Bantu banji bakanana mwaambo wa Chingisi mucisi ca Mexico taakwe nobakakambaukilidwe a Bakamboni ba Jehova. Bamwi bakali kuswiilila akaambo kakuti kwakanyina bakali kubakazya mbwaanga basazinyina alimwi abalongwe babo bakaceede kuzisi nkobakazwa. Kakuli ibamwi bakali kuzumina kuba aciiyo ca Bbaibbele akaambo kakuti bakalilekede kale milimo akaambo kakucembaala alimwi bakajisi ciindi cakwiiya Bbaibbele. Kuyungizya waawo, basikumwaya ibatandila kucisela mumbungano izibelesya mwaambo wa Chingisi mbaapainiya, eeci ncecipa kuti kakuli busungu alimwi akuyaambele mumbungano eezyo.
Zilongezyo Nzyomuyootambula
Cakutadooneka, bantu banji munyika yoonse bayoowuzumina mulumbe wa Bwami ciindi notubakambaukila mumwaambo wabo. Aboobo, cilakulwaizya kubona kuti bakwesu alimwi abacizyi banji—bakubusi alimwi abapati, batakwete naa batakwetwe alimwi abanabukwetene—balilibambilide kulonga kuyookambaukila kumasena kubulide bakambausi ba Bwami. Masimpe, inga kabacitikilwa mapenzi, pele mapenzi aaya ngaciindi buyo cisyoonto tweelanya alukkomano ndobajana ciindi nobajana babombe myoyo ibazumina kasimpe kamu Bbaibbele. Sena inga mwabambulula zyintu munzila iikonzya kumupa kucikonzya kulongela kucilawo cili mucisi canu naa kucisi cimbi ooko kubulide bakambausi ba Bwami?a (Lk. 14:28-30; 1 Kor. 16:9) Ikuti kamucikonzya, muyootambula zilongezyo zinji.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Ikuti kamuyanda twaambo tumbi kujatikizya kuyoobelekela kubusena kubulide, amubone bbuku lyakuti Bakamantene Mukucita Kuyanda kwa Jehova, mapeeji 111-112.
Basikuleka Milimo Ibakkomene Bapa Kuti Bantu Bakulwaizyigwe
Ba Beryl bakalonga kuzwa kucisi ca Britain kwiinka kucisi ca Canada. Kabali kookuya, bakabeleka kabali bapati-pati bamulimo mumakkampani manji aazwa mumasi aambi. Alimwi bakaba basyaazibwene mucisobano cakuzuzya mbizi, eelyo bakasalwa kuyooiminina cisi ca Canada muzisobano zyakuzundana zyakacitika mu 1980. Nobakaleka mulimo akulongela kudolopo lya Chapala mucisi ca Mexico, ba Beryl abalumi babo kanji-kanji bakali kulida mumantoolo musambalilwa zyakulya aali kubusena nkobakkala. Ba Beryl nobakabona kuti bantu aabo ibakaleka milimo akaambo kakucembaala alimwi ibakanana mwaambo wa Chingisi bakali kulibonya kukkomana, bakainka kuti bazyibane ambabo alimwi bakababuzya ncobakali kucita mucisi ca Mexico. Bunji bwabantu aaba ibakakkomene lyoonse, bakali Bakamboni ba Jehova. Ba Beryl abalumi babo bakayeeya kuti, ikuti naa lukkomano alimwi akuzyiba mpindu yabuumi ziboola akaambo kakuzyiba Leza, nkokuti abalo bakeelede kumuzyiba. Nobakajanika kumiswaangano ya Bunakristo kwamyezi iili mbwiibede, ba Beryl bakazumina kuba aciiyo ca Bbaibbele, mpoonya bakazooba umwi wa Bakamboni ba Jehova. Kwamyaka iili mbwiibede, bakacikonzya kubeleka kabali bapainiya baciindi coonse.
Kabbokesi kali apeeji 22]
“Ncilongezyo Kuba Aambabo”
Aabo balonga kuyookambaukila kumasena kubulide basikumwaya ba Bwami balalumbwa kapati abakwesu bakubusena nkobaunka. Bakuofesi yamutabi imwi kucisi ca Caribbean bakalemba kuti: “Ikuti myaanda yabakwesu abacizyi ibazwa kumasi aambi ibabelekela kokuno bainka, mbungano kunyina nozilangilwa kuyuma mbuli mbozibede lino. Ncilongezyo kuba aambabo.”
Ijwi lya Leza lyaamba kuti “banakazi [bakanana makani mabotu] ninkamu impati.” (Int. 68:11) Aboobo, tacigambyi kuti kuli bacizyi banji batakwetwe akati kabaabo babelekela kumasi aambi. Bacizyi aaba balyaabide balagwasya kapati. Bakuofesi yamutabi imwi iili Kujwe kwacisi ca Europe bakati: “Mumbungano zyesu zinji, kuli bacizyi banji, zimwi ziindi balainda acisela camweelwe wabasikumwaya boonse bali mumbungano. Bunji bwabo bakabbapatizyigwa ino-ino, pele bapainiya batakwetwe ibakazwa muzisi zimbi balagwasyilizya kapati kwiinda mukuyiisya bapya aaba. Elo kaka tulabalumba kapati bacizyi aaba ibazwa muzisi zimbi!”
Ino bacizyi aaba balimvwa buti kujatikizya kubelekela kumasi aambi? Ba Angelica ibajisi myaka yakuzyalwa iibalilwa ku 35 balo ibabelekela kumasi aambi kwamyaka iili mbwiibede kabali bapainiya batakwetwe baamba kuti: “Kuli mapenzi manji. Kumwi kubusena nkondakali kubelekela, ndakali kupengana abuzuba kweendela mumugwagwa uujisi mankandya alimwi cakali kutyompya kapati kubona bantu banji bapengede. Pele ndakali kukkomana akaambo kakugwasya bantu mumulimo wakukambauka. Majwi manji ngobakali kwaamba bacizyi bamucilawo eeci balo ibakali kundilumba akaambo kakuti ndakainka kuyoobagwasya akali kundikulwaizya. Mucizyi umwi wakandaambila kuti cikozyanyo ncondakatondezya cakweenda musinzo mulamfwu kuyoosika mucisi cabo kutegwa nkabeleke nkeli mupainiya cakamukulwaizya kuti awalo atalike mulimo wabupainiya.”
Ba Sue, mucizyi painiya ibajisi myaka yakuzyalwa iitandila ku 55 baamba kuti: “Masimpe nokuba kuti muntu ulakonzya kucitikilwa mapenzi, mapenzi aaya taakonzyi kweelanyizyigwa azilongezyo nzyatambula. Mulimo wakukambauka ulakkomanisya. Mbokunga ciindi cinji ndilabeleka mulimo wakukambauka aantoomwe abacizyi bacili bakubusi, ndilabaambila nzyondaiya kuzwa mu Bbaibbele alimwi amumabbuku eesu kujatikizya mbotukonzya kwaalwana mapenzi. Kanji-kanji bandaambila kuti cikozyanyo cibotu ncondijisi cakuliyumya alimwi akulwana mapenzi kwamyaka minji njondabeleka kandili mupainiya uutakwetwe cilabagwasya kubona kuti abalo balakonzya kwaazunda mapenzi aakonzya kubacitikila mubuumi bwabo. Kubagwasyilizya bacizyi aaba kundipa kukkutila mubuumi.”
Maapu iili apeeji 20]
(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)
MEXICO
Monterrey
Guanajuato
Irapuato
Ajijic
Chapala
Lake Chapala
San Miguel de Allende
Querétaro
MEXICO CITY
Cancún
[Cifwanikiso icili apeeji 23]
Bamwi bajisi coolwe cakukambaukila bantu ibazwa kumasi aambi balo ibatana buzuba bakambaukilwa makani mabotu