LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g 2/13 map. 6-9
  • Kuyandaula Buumi Buli Kabotu

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Kuyandaula Buumi Buli Kabotu
  • Sinsimuka!—2013
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Kuyandaula Bukkale Bubotu
  • Bweende Alimwi Akujana Mulimo
  • Mukwasyi Uukamantene—ulayandika Kapati Kwiinda Mali
  • “Ndakajisi Mibuzyo Minji”
    Bbaibbele Lilakonzya Kubacinca Bantu
  • Taakwe Muntu Uukonzya Kubelekela Basimalelo Bobilo
    Ngazi Yamulindizi—2014
  • Amubaambile Kuti Mulabayanda
    Zyakuluula zya Bakamboni ba Jehova
  • Sena Kuli Uuswiilila Mipailo?
    Ngazi Yamulindizi—2012
Amubone Azimwi
Sinsimuka!—2013
g 2/13 map. 6-9

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Bantu Balongela Kuzisi Zimbi Nzyobalangila Azicitika Ncobeni

Kuyandaula Bukkale Bubotu

BA GEORGE bakalityompedwe kapati. Tiibakali kujana zyakulya zikkwana mukwasyi wabo. Aciindi nciconya, basimukobonyina bakali kuciswa, alimwi bakali bacete. Nokuba boobo, ba George bakalizyi kuti buumi bwakali kabotu mucisi cakali afwaafwi acisi cabo. Bakaamba kuti: ‘Mebo ndilalongela kucisi eeci kutegwa ndikajane mulimo, mpoonya mukwasyi wangu uyoonditobela.’

Ba Patricia bakali kulombozya kuyookkala kucisi cimbi. Tiibakali kubeleka, alimwi bakanyina bulangizi buli boonse. Balo alimwi amusankwa ngobakasyabene limwi, bakayeeya kulongela ku Spain kuzwa ku Nigeria kwiinda mu Algeria, alimwi tiibakazyi mbocikatazya kwiinda mucimpayuma ca Sahara. Bakaamba kuti: “Ndakalimitide alimwi ndakali kuyanda kukkala kabotu amwanaangu.”

Ba Rachel bakali kuyanda kusumpula buumi bwabo kwiinda mukulongela ku Europe. Bakaleka mulimo wabo ku Philippines, mpoonya basazinyina bakabakulwaizya kuti milimo yaaŋanda ilajanika kapati muzisi zimbi. Aboobo, bakalomba mali aakukkwezya ndeke, alimwi akulaya balumi babo amwanaabo, akubasyomezya kuti, “Tatukooandaana kwaciindi cilamfwu pe.”

Kuyeeyelwa kuti bantu bainda ku 200 miliyoni mbuli ba George, ba Patricia, alimwi aba Rachel balongela kuzisi zimbi mumyaka misyoonto yainda. Nokuba kuti bamwi bakatija nkondo, ntenda zilicitikila, naa kupenzyegwa, banji balalonga akaambo kabucete buli muzisi zyabo. Ino mapenzi nzi ngobajana aabo balongela kuzisi zimbi? Sena boonse balabujana bukkale bubotu? Ino bana balimvwa buti ciindi bazyali nobabasiya akuunka kukuyandaula milimo? Amulange-lange bwiinguzi bwamibuzyo eeyi.

KULONGELA KUCISI CIMBI MUMAZUBA AAMU BBAIBBELE

Ba J. K. Galbraith, basyaazibwene mumakani aabuvwubi bwacisi bakalemba kuti, “kulonga-longa . . . akaambo kabucete kwakatalika kaindi.” Oobo mbwaakacita syaanene Jakobo, wisi wamusyobo wa Israyeli. Akaambo kanzala yakali mu Kanana, Jakobo alimwi abamukwasyi wakwe ibali 70 bakalongela ku Egepita, kwalo nkobakakkala kwamyaka minji. (Matalikilo 42:1-5; 45:9-11; 46:26, 27) Alimwi buya, Jakobo wakafwida nkukwenya ooku, kumane bana bakwe bakasyaala ku Egepita kwamyaka iili 200 kabatanajokela ku Kanana.

Bweende Alimwi Akujana Mulimo

Penzi lyakusaanguna lyakulongela kucisi cimbi, musinzo wini kuugama. Ba George, ibaambwa mucibalo cakusaanguna, bakeenda musinzo mulamfwu kabajisi cakulya cisyoonto. Bakaamba kuti: “Lweendo oolu lwakali lubyaabi kapati.” Bantu banji balonga tabasiki akucisi nkobaya.

Ba Patricia bakakanzide kuyoosika ku Spain. Bakatantide muciloli cakali kwiinda mucimpayuma ca Sahara. Bakaamba kuti: “Twakeenda nsondo yomwe kuzwa ku Nigeria kuya ku Algeria, twakali 25 mumootokala alimwi katusyaankene. Katuli mulweendo, twakali kuyaabubona mitunta minji yabantu, alimwi abantu bakali kufwumba bulamfwu kulindila buyo kufwa. Alimwi buya, banamutekenya baziloli bamwi balabaselusya akubasiya bantu munzila.”

Mukwiimpana aba George alimwi aba Patricia, ba Rachel balo bakacikonzya kutanta ndeke kuya ku Europe, kwalo nkobakali kuyoobeleka mulimo wamuŋanda. Pele bakali kunoomuyeeya kapati mwanaabo musimbi uujisi myaka yakuzyalwa yobilo. Bakaamba kuti: “Kufwumbwa ciindi nindakali kubona mukaintu uulanganya mwanaakwe, ndakali kuusa kapati.”

Ba George cakabakatazya kapati kuzyibila kukkala mucisi cimbi. Kwakainda myezi minji kabatanatuma mali kuŋanda. Bakaamba kuti: “Ziindi zinji, ndakali kulila akaambo kakulendelelwa alimwi akutyompwa kapati.”

Nikwakainda myezi iili mbwiibede kabacili mu Algeria, ba Patricia bakasika kumunyinza wa Morocco. Bakaamba kuti: “Kandicili mucisi eeci, ndakatumbuka mwana musimbi. Ndakali kulisisa kuli basimakwebo bamwi ibakali kujata bamakaintu akubasinikizya kucita buvwuule. Kumamanino, ndakajana mali aakukkwezya bwato kuya ku Spain. Bwato mbundakatanta tiibwakali kabotu alimwi twakali banji. Twakali kukupa buya meenda kubelesya mabbusu eesu. Ciindi nitwakasika kunkomwe yaku Spain, ndakanyina nguzu zyakucikonzya kweenda.”

Masimpe ngakuti, bantu bayanda kulongela kucisi cimbi beelede kulanga-langa zyintu zyoonse zijatikizyidwe. Beelede kuyeeya mbocikatazya kwiiya mwaambo uumbi, zilengwa zyakubusena ooko, alimwi ambocidula kulembela kutegwa muzumizyigwe kuzulilwa mucisi eeco. Aabo baalilwa kulilembya kuti bazumizyigwe kuba basicisi, cilabakatazya kujana milimo mibotu, maanda mabotu, lwiiyo, alimwi abusilisi. Alimwi cilabakatazya kujana mapepa aabazumizya kweenzya mootokala naa kujalula akkaunti yakubbanki. Kanji-kanji, cuusisya ncakuti, basikulonga batakalilembya baladyaamininwa kapati akupegwa milimo iitavwolwi mali manji.

Ikaambo kambi, mali kwaagama. Mubwini, sena tweelede kwaasyoma cakumaninina mali? Ibbaibbele lipa lulayo lugwasya lwakuti: “Utalikataazyi kuti ube muvubi; leka mubusongo bwako. Imbono zyabonwa buyo, zilamana ndilyonya, zilalicitila mababa zilauluka mbuli sikwaze uuya kujulu.” (Tusimpi 23: 4, 5.) Kamuyeeya kuti zyintu ziyandika kapati mubuumi tazyuulwi mali, zyintu mbuli luyando, lukwabililo lwamumizeezo, alimwi alukamantano lwamumukwasyi. Cilausisya kapati kaka kuti bazyali balekela muuya wakuyandisya mali kwiinda luyando ndobajisi kuli umwi aumwi naa kwiinda “luyando lwakuzyalwa andulo” ndobajisi kubana babo!—2 Timoteyo 3:1-3.

Bantu bakalengwa kabajisi luyandisisyo lwakuzyiba Leza. (Matayo 5:3) Aboobo, bazyali babikkila maano bayoosolekesya kapati kucita cili coonse kuzuzikizya mukuli wabo wakuyiisya bana babo kujatikizya Leza, makanze aakwe, alimwi amilawo yakwe.—Baefeso 6:4.

“TULOMBOZYA KUTI NIBATAKALONGA BUYO”

“Airen, wakali kukkala ku Philippines wakaamba kuti; “ndakajisi myaka iili fwuka ciindi baama nibakalongela ku Europe, alimwi ndime ndakali mupati akati kabana basimbi botatwe. Bakatusyomezya kuti tuyookkala kabotu, kulya kabotu alimwi akuba aalwiiyo lubotu. Ndicibuyeeya buzuba mbobakaunka. Bakandikumbata akundaambila kuti kandibalanganya kabotu basyoonto bangu, Rhea alimwi a Shullamite. Ndakalila kwaciindi cilamfwu.”

“Nikwakainda myaka yone, bataata bakabatobela baama. Nobakacili aandiswe bataata, ndakali kubatobela kufwumbwa nkobaya. Nobakatulaya, mebo abasyoonto bangu twakabajatilila kusikila ciindi nobakatanta mubbaasi. Alimwi ndakalila ceetezya kwaciindi cilamfwu.”

Shullamite, imuniini akati kesu, waamba kuti: “Ciindi Airen naakajisi myaka iili fwuka, wakandilanganya mbuli baama. Ndakali kumwaambila mapenzi aangu, wakandiyiisya kuwasya zisani zyangu, kuyala bulo, alimwi amilimo iimbi. Ciindi bazyali besu nobakali kututumina luwaile, zimwi ziindi ndakali kusola kubaambila kujatikizya mbondilimvwa, pele cakali kundaalila kupandulula kabotu. Ndiyeeya kuti lyoonse tiibakali kundimvwisya.

“Bantu lyoonse bakali kundibuzya kuti naa ndakali kubayeeya bazyali bangu. ‘ndakali kubaingula kuti inzya. Pele mubwini, tiindakali kubayeeya pe. Bakaunka kandijisi myaka yone, alimwi ndakalizyibide kutaba aambabo.”

Airen wakaamba kuti: “Nendakajisi myaka yakuzyalwa iili 16, ndakaunka abanabokwesu kuyookkala abazyali besu. Ndakakkomana kapati! Pele notwakasika, ndakajana kuti tiitwakazyibilene pe.”

Rhea wakayungizya kuti: “Kunyina nendakali kubaambila mapenzi aangu. Ndakali muntu ulaansoni, aboobo cakandiyumina kutondezya luyando. Ku Philippines, twakali kukkala abaayisya alimwi abakaintu babo, balo bakajisi bana botatwe. Nokuba kuti bakali kutulanganya kabotu, tiibakali mbuli bazyali besu.”

Kumamanino, Airen wakaamba kuti: “Notwakacili kukkala abazyali, tiitwakali koona anzala nokuba kuti twakali bacete. Pele mebo abasyoonto bangu twakapenga ciindi bazyali besu nobakalonga. Lino, twakkwanya myaka yosanwe katukkala antoomwe mbuli mukwasyi, pele lwaanzi lwakwaandaana amukwasyi kwamyaka minji nkolucili. Tulizyi kuti bazyali besu balatuyanda, pele tulombozya kuti nibatakalonga buyo.”

Mukwasyi Uukamantene—ulayandika Kapati Kwiinda Mali

Makani aajatikizya basikulonga alakonzya kwiindana, pele zyintu zinji zijatikizyidwe zilikozyene kapati, mbubwenya mbotwabona mucikozyanyo caba George, ba Rachel, aba Patricia ibaambidwe muzibalo zyainda. Mukwasyi woonse ulapenga ciindi muzyali naalonga naa muntu ngobakwetene limwi naalonga akusiya mweenzinyina, alimwi kulakonzya kwiinda myaka minji kuti mukwasyi uswaangane alimwi. Mumukwasyi waba George, cakatola myaka iinda kuli yone kuti baswaangane alimwi.

Kumamanino ba Rachel bakapiluka ku Philippines kuyoobweza mwanaabo ngubakasiide kwamyaka iitandila kuli yosanwe. Ba Patricia bakasika ku Spain kabamunyamwide mumaanza mwanaabo. Bakaamba kuti: “Ngomwana ngondijisi alikke, aboobo ndilasoleka kumubamba kabotu.”

Basikulonga banji balasoleka kukkala muzisi mobalongela nokuba kuti balalendelelwa, balajana buyumuyumu mubukkale, alimwi apenzi lyakwaandaana amukwasyi kwaciindi cilamfwu. Ciindi nobalonga balabelesya mali manji, ciindi, alimwi anguzu zyabo, alimwi ikuti naa zyintu tiizyeenda kabotu mbasyoonto buyo baliyumya.

Ba Allan baku Philippines, mbamwi babaabo bakaliyumya. Bakali kubeleka mulimo mubotu ku Spain, pele nokwakainda myezi iili 18, bakajokela kucisi cabo. Bakaamba kuti: “Ndakali kubayeeya kapati bakaintu bangu alimwi amwanaangu. Ndakayeeya kuti tandikaciindululi kulongela kucisi cimbi ccita kuti ndalonga amukwasyi wangu. Alimwi eeci ncitwakacita. Mukwasyi ulayandika kapati kwiinda mali.”

Kweelana ambobakajana ba Patricia, kuli acimbi ciyandika kapati kwiinda mali. Nobasika ku Spain bakalijisi Bbaibbele lya “Cizuminano Cipya,” naa Magwalo aa Banakristo aa Cigiliki. Bakaamba kuti: “Bbaibbele ndakali kulibona mbuli kuti wakali musamu wacoolwe. Kumane ndakajana mukaintu umwi Kamboni wa Jehova. Musyule, tiindakali kuyanda kubandika aumwi wacikombelo eeci. Aboobo Kamboni ooyu ndakamubuzya mibuzyo minji kutegwa ndimutondezye kuti nzyasyoma tiizyakali zyamasimpe. Pele, kwiindana ambondakali kuyeeya, wakacikonzya kwiiminina nzyasyoma alimwi akwiingula mibuzyo yangu kwiinda mukubelesya Bbaibbele.”

Zyintu nzyobakaiya ba Patricia zyakabagwasya kuzyiba kuti kujana lukkomano lwini-lwini alimwi abulangizi bwakumbele taziyeeme abusena muntu nkwakkala naa mali, pele ziyeeme akuba aluzyibo lwa Leza amakanze ngajisi kulindiswe. (Johane 17:3) Akati kazyintu nzyobakaiya, ba Patricia bakaiya kuti Leza wakasimpe ulijisi zyina, ilyakuti Jehova. (Intembauzyo 83:18) Alimwi balabala mu Bbaibbele kuti ino-ino Leza uyoobumana bucete boonse kwiinda mu Bwami bwakwe, imfwulumende iili mumaanza a Jesu Kristo. (Daniele 7:13, 14) Lugwalo lwa Intembauzyo 72:12, 14 lwaamba kuti “[Jesu] ulavuna bacete nibakwiila, abalo bapengede abaabo babula mugwasyi ulanununa buumi bwabo kulupenzyo.”

Mweelede kujana ciindi cakubala Bbaibbele. Bbuku eeli lyabusongo lilakonzya kumugwasya kusala camaano, alimwi akuliyumya mumapenzi ngomujana lino akumupa lukkomano abulangizi.—Tusimpi 2:6-9, 20, 21.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi