LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w96 5/1 map. 15-20
  • Kupa Zintu zya Kaisara Kuli Kaisara

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Kupa Zintu zya Kaisara Kuli Kaisara
  • Ngazi Yamulindizi—1996
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • “Zintu zya-Leza”
  • “Zintu zya-Kaisara”
  • Busikalumamba Bwakusinikizya
  • Mulimo Wabantu Buyo
  • Leza a Kaisara
    Ngazi Yamulindizi—1996
  • Bunakristo Bwakusaanguna a Bulelo
    Ngazi Yamulindizi—1996
  • Mbokonzya Kuzyiba Ooyo Ngoyelede Kuswiilila
    Amwiiye ku Mwiiyi Mupati
  • Mitelo—Sena Mweelede Kwiitela?
    Ngazi Yamulindizi—2011
Ngazi Yamulindizi—1996
w96 5/1 map. 15-20

Kupa Zintu zya Kaisara Kuli Kaisara

“Amupe bantu boonse mbubeelede.”—BA-ROMA 13:7.

1, 2. (a) Mbuli bwakaamba Jesu, mbuti Banakristo mbobeelede kweeleka ziyandika kupa Leza aziyandika kupa Kaisara? (b) Ino ncinzi ncobabikka ambele Bakamboni ba Jehova?

MBULI bwakaamba Jesu, kuli zintu nzyotweelede kupa Leza alimwi azintu nzyotweelede kupa Kaisara, antela Bulelo. Jesu wakati: “Zintu zya-Kaisara amuzipe Kaisara, azyalo zintu zya-Leza amuzipe Leza.” Kwiinda mumajwi aaya masyoonto, wakabazula basinkondonyina akupandulula kabotu-kabotu mbuli mbotweelede kulanga kuyanzana kwesu a Leza alimwi ambuli mbotubelekelaamwi a Bulelo. Anu baswiilizi bakwe “[nco]bakagamba loko”!—Marko 12:17.

2 Aino, ncobeelede kubikka ambele babelesi ba Jehova nkuti bape Leza izintu zya Leza. (Intembauzyo 116:12-14) Pele mukucita boobu, tabalubi kuti Jesu wakaamba kuti baleelede kupa zimwi zintu kuli Kaisara. Imanjezeezya abo aayiisyidwe aa Bbaibbele alabapa kuti kabayeeya cakusinizya mbuli mpobeelede kutaana mukupa Kaisara zintu nzyaitila. (Ba-Roma 13:7) Mazubaano basinkuta banji babona kuti inguzu zyamfwulumende zilagola akuti bantu alimwi amfwulumende koonse-koonse zilajatikizigwa amulawo wacilengwaleza.

3, 4. Ino kwaambidwe twaambo nzi tugwasya ikujatikizya mulawo wacilengwaleza, mulawo uuyubunwidwe, amulawo wabuntu?

3 Mwaapostolo Paulo wakuuamba mulawo oyu ciindi naakalemba zyabantu banyika kuti: “Nkaambo kuzibwa kwa-Leza kulaboneka kulimbabo, ikuti Leza nguwababonya. Nkaambo kuzwa kumalengelo aanyika makani aakwe aatabonwi alaboneka kukumvwigwa kuncito zyakwe, nkukuti inguzu zyakwe abu-Leza bwakwe zitamani. Nkaambo kaako tabakwe bwiinsyo.” Kuti buumvwa mulawo oyu wacilengwaleza, uyooenzya manjezeezya abo aaba nobatali basyomi. Aboobo, Paulo wakayungizya kuti: “Nkaambo bamasi batakwe Mulao nibacita camumoyo makani aamu-Mulao, elyo aba batakwe Mulao balibeda Mulao beni. Aba balatondezya mulimo wa-Mulao uulembedwe mumyoyo yabo, nkabela kuciindi nciconya manjezeezya aabo aalo alazumina, amiyeeyo yabo ilabapa milandu nanka kubalubusya.”—Ba-Roma 1:19, 20; 2:14, 15.

4 Mumwaanda wamyaka wa 18, sinkuta muna England uuzizilwe William Blackstone wakalemba kuti: “Ooyu mulawo wacilengwaleza [natural law], walo weelene a [wakatalika lyakatalika] buntunsi alimwi iwakapegwa a Leza lwakwe, uleelede kumvwigwa kwiinda umbi uuli woonse. Ulaa nguzu nyika yoonse mbwiizulwa, mumasi oonse, alimwi kuziindi zyoonse: kwiina mulawo wabantu uuluzi, kuti kuukazyanya ayooyu.” Blackstone wakayaambele akwaamba “mulawo uuyubunwidwe,” mbuli mbuujanika mu Bbaibbele, amane wakapandulula ategwa: “Antalisyo ezi zyobile, iyamulawo wacilengwaleza alimwi auyubunwidwe, mpiiyeeme yoonse milawo yabantu; nkokwaamba kuti, kwiina milawo yabantu iyeelede kulekelwa kukazyanya ayeeyi pe.” Eeci cileendelana ancaakaamba Jesu kujatikzya Leza alimwi a Kaisara, mbuli bulembedwe kuli Marko 12:17. Kulalibonya kuti kuli mbazu zimwi Leza nkwamujalilide Kaisara kuzintu nzyanga wayanda ku Banakristo. Inkuta Yaba Juda kuli niyakiisotokede minyinza njiyonya eeyi ciindi niyakalailila baapostolo kuti baleke kukambauka zya Jesu. Aboobo, baapostolo bakaliluzi kwiingula kuti: “Tuleelede kumvwa Leza kwiinda bantu.”—Incito 5:28, 29.

“Zintu zya-Leza”

5, 6. (a) Mbubwakazyalwa Bwami mu 1914, ncinzi Banakristo ncobeelede kuti bayungizye kuceyeeya? (b) Mbuti Munakristo mbwaelede kutondezya kuti mmukambausi?

5 Ikapati kuzwa mu 1914, iciindi Jehova Leza, Singuzuzyoonse, naakatalika kulela kwiinda mu Bwami bwa Kristo bwabu Mesiya, Ibanakristo bakeelede kusinizya kuti taku nobapa zintu zya Leza kuli Kaisara. (Ciyubunuzyo 11:15, 17) Lino kwiinda ciindi coonse cainda, imulawo wa Leza ulailila Banakristo kuti “tabali banyika.” (Johane 17:16) Mbobalyaabide kuli Leza, Sikubapa Buumi, baleelede kutondezya kabotu-kabotu kuti tabacilibedelede beni pe. (Intembauzyo 100:2, 3) Mbuli bwakalemba Paulo, “tuli bakwe Mwami.” (Ba-Roma 14:8) Kunze lyaboobo, ciindi Munakristo nabbapatizigwa, ulabikkwa kuba mukambausi wa Leza, icakunga ulakonzya kwaamba antoomwe a Paulo kuti: “Leza . . .utupa nguzu kuti tube basimilimo.”—2 Bakolinti 3:5, 6, Ci.

6 Alimwi mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ndalemeka eyi milimo yangu.” (Ba-Roma 11:13) Ede aswebo tuleelede kucita mbubonya. Notutola lubazu mumulimo kube kwaciindi coonse naa kwamuziindi, tuliyeeyede kuti Jehova lwakwe nguwatutuma kumulimo wesu. (2 Ba-Korinto 2:17) Mbokunga bamwi inga batuzumbauzya kuti tatuli bakambausi beni-beni bamakani mabotu, Imunakristo woonse uulyaabide, uubbapatizidwe weelede kalibambide kupa cisinizyo cini-cini kumakani mabotu aya. (1 Petro 3:15) Alimwi mulimo wakwe weelede kusinizigwa amicito yakwe. Mbwali mukambausi wa Leza, Imunakristo weelede kukulwaizya akukkala bukkale busalala, kusumpula lukamantano lwamukwasyi, kusyomeka, alimwi akulemeka mulawo abulondo. (Ba-Roma 12:17, 18; 1 Ba-Tesalonika 5:15) Ikuyanzana kwa Munakristo a Leza ambweendelezya mulimo wakwe ngwatumidwe aa Leza nzezintu zipati mubuumi bwakwe. Takonzi kuzileka pe ciindi nakasyigwa a Kaisara. Kulalibonya ikuti eezi zileelede kubalilwa akati “[ka]zintu zya-Leza.”

“Zintu zya-Kaisara”

7. Ino Bakamboni ba Jehova balaa mpuwo nzi kukutela?

7 Bakamboni ba Jehova balizi kuti beelede “balibombye kumaami aacisi,” antela kubaleli bamumfwulumende. (Ba-Roma 13:1) Aboobo ciindi Kaisara, Ibulelo, nobuyanda zintu mumulawo, imanjezeezya abo aayiisyidwe aa Bbaibbele alabazumizya kupa ziyandwa. Mucikozyanyo, Banakristo bali akati kabantu bainda kukutela munyika. Mu Germany ipepa lyamakani litegwa Münchner Merkur lyakabapandulula boobu Bakamboni ba Jehova: “Mbabainda kusyomeka akufwambaana akati kabasikutela mu Federal Republic.” Mu Italy ipepa lyamakani litegwa La Stampa lyakaamba kuti: “Balo [Bakamboni ba Jehova] mbabantu bacisi bainda kusyomeka mbanga walombozya muntu uuli woonse: kayi tabazelauki kukutela nokuba kusola kuleyauka milawo iitabakondi kutegwa baligwasye.” Eeci babelesi ba Jehova balacicita “nkaambo kamanjezeezya aalo.”—Ba-Roma 13:5, 6.

8. Sena ncotweelede kupa Kaisara cigolela buyo kukutela mali?

8 Sena “zintu zya-Kaisara” zigolela buyo kukutela? Peepe. Paulo wakabandauka azimbi zintu, mbuli kuyoowa akulemeka. Mubbuku lyakwe litegwa Critical and Exegetical Hand-Book to the Gospel of Matthew, sikwiiya Bbaibbele mu Jelemani Heinrich Meyer wakalemba kuti: “Ijwi lyakuti [zintu zya-Kaisara] . . . tatweelede kuliteelela buyo kuti nkutela kumfulumende, pele kufwumbwa cintu Kaisara ncaelede kupegwa akaambo kabulelo bwakwe bwamumulawo.” Sikwiiya zyaciindi E. W. Barnes, mubbuku lyakwe litegwa The Rise of Christianity, wakapandulula kuti Munakristo uyootela kuti keelede alimwi “mbubonya buyo akuzumina kucita zyoonse ziyanda Bulelo, kufwumbwa buyo kuti watayandika kupa Kaisara zintu zya Leza.”

9, 10. Ncinzi ncanga walengaanina Munakristo kukupa Kaisara zyeelede, pele ntwaambo nzi ntweelede kuti katuyeeyede?

9 Nzintu nzi Bulelo nzyobunga bwayanda kakutakwe kujatikizya azintu zyeelede kuba zya Leza? Bamwi bali kuyeeya kuti iciluzi nkuti kabapa Kaisara mali aalo aamutelo, kutaamba cimbi cintu pe. Masimpe inga cabakatazya ikupa Kaisara kufwumbwa cintu icinga cabatolela ciindi ncobanga babelesya mumilimo ya teokrasi. Pele naaba masimpe aakuti ‘tweelede kuyanda Jehova Leza wesu amoyo woonse, amuuya woonse, akuyeeya koonse, anguzu zyoonse,’ Jehova ulayanda kuti katubelesya ciindi muzintu izitali zyamulimo wesu wabukombi. (Marko 12:30; Ba-Filipi 3:3) Mucikozyanyo, Imunakristo uukwete naa uukwetwe ulalaigwa kuti kalipa ciindi cakukkomanisya mukaakwe. Micito iili boobu tiili mibi pe, pesi mwaapostolo Paulo ulaamba kuti “[m]makani aansi” kutali “makani aa-Mwami.”—1 Ba-Korinto 7:32-34; Amweezyanye a 1 Timoteo 5:8.

10 Kunze lyaboobo, Kristo wakazumizya basikumutobela “kupa” mitelo, alimwi kucita ceeci mmasimpe kutola ciindi icaabidwe kuli Jehova—mbokunga buumi bwesu boonse bulyaabidwe kulinguwe. Kuti mutelo waakati-kati mucisi kuuli 33 pasenti yakuvwola (mumasi mumwi ulainda aawa), eeci caamba kuti mwakaa mwaka mubelesi waakati-kati ulabbadela kuvwola kwamyezi yone ku Nkomo ya Bulelo. Naa inga twati caakusika ciindi cakuti aleke milimo, mubelesi waakati-kati unooli watola myaka iitandila ku 15 kubelekela mali aamutelo ngwayanda “Kaisara.” Alimwi amuyeeye makani aacikolo. Muzisi zimwi mulawo waamba kuti bazyali babayiisye cikolo bana babo kutalezya amweelwe umwi wamyaka. Imweelwe wamyaka yakwiiya ulaindana mucisi acisi. Mubunji bwamanyika inga nciindi cikubwene buya. Mmasimpe ikuti kwiiya kuli boobu kulagwasya, pesi Kaisara nguusala myaka yabuumi bwamwana njeelede kubeelesya muzila eyi, alimwi bazyali Banakristo baleelede kuutobela mulawo oyo wa Kaisara.

Busikalumamba Bwakusinikizya

11, 12. (a) Ino mumanyika manji nzintu nzi Kaisara nzyayanda? (b) Mbuti Banakristo bakusaanguna mbokali kulanga milimo yalumamba?

11 Icimbi ncayanda Kaisara mumasi amwi mbusikalumamba bwakusinikizigwa. Mumwaanda wamyaka wa 20, bubambe obu bwali kucitwa abunji bwazisi muziindi zyankondo alimwi zimbi nomuba muziindi zyaluumuno. Kwaciindi cilamfwu mu France, ooyu mulawo wakali kutegwa mmutelo wabulowa, icaamba kuti woonse mulombwana wakeelede kuti kalibambide kupa buumi bwakwe kulwanina Bulelo. Sena eci ncintu cinga cabapa kuliiba aabo ibalyaabide kuli Jehova? Mbuti Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna mbubakali kwaalanga makani aya?

12 Nokuba kuti Banakristo bakusaanguna bakali kusoleka kuba bantu babotu mucisi, lusyomo lwabo lwakali kubakasya kujaya bambi naa kwaaba buumi bwabo kukulwanina Bulelo. The Encyclopedia of Religion yaamba kuti: “Bamafwala bacikombelo bakusaanguna, kubikkilizya a Tertullian a Origen, bakazumina kuti Banakristo bakalikasyidwe kunyonyoona buumi bwabuntu, injiisyo yalo yakabapa kutatola lubazu mumpi yaba Roma.” Mubbuku lyakwe litegwa The Early Church and the World, Professor C. J. Cadoux ulembede kuti: “Kusikila lyakazoolela Marcus Aurelius naa akwiinda-inda [161-180 C.E.], taakwe Munakristo iwakazuminide kuba sikalumamba amana kubbapatizigwa.”

13. Nkaambo nzi bunji bwabali mu Kristendomu ncobatiilangi bwakali kucita Banakristo bakusaanguna imilimo yalumamba?

13 Nkaambo nzi basizikombelo zya Kristendomu ncobatazilangi boobu zintu sunu? Nkaambo kakucinca kupati ikwakacitika mumwaanda wamyaka wane. Ibbuku lya Katolika ilitegwa A History of the Christian Councils lilapandulula kuti: “Banakristo banji, . . . mubulelo bwabami bahedeni, bakalilengeene kumakani aabusikalumamba, eelyo bakali kukakila limwi kubweza zilwanyo, kwataba boobo bakali kunga nkupola. Muswaangano uutegwa Synod [of Arles, iwakacitwa mu 314 C.E.], niwakali kulanga-langa kucinca kwakaletwa aa Konstantini, wakalailila kuti Banakristo beelede kubeleka kunkondo, . . . nkaambo Cikombelo cili muluumuno mucisi (in pace) akaambo kabulelo bwamwami watakali sinkondonyina Banakristo.” Akaambo kakufwutatila ziyiisyo zya Jesu ooku, kuzwa ciindeeco kusikila sunu, ibasololi ba Kristendomu bali kukulwaizya butanga bwabo kubeleka akati kabasikalumamba bacisi, nokuba kuti bamwi-bamwi basala kukaka akaambo kamanjezeezya abo.

14, 15. (a) Nkaambo nzi Banakristo ncobalomba kwiindwa ambali kumilimo yalumamba mumasena mumwi? (b) Ooko ikutakwe kwiindwa ambali, ninjiisyo nzi zyamu Magwalo iziyoogwasya Munakristo kusala ciluzi kumakani aamulimo walumamba?

14 Sena Banakristo sunu baleelede kutobela banabunji mukaambo aka? Peepe. Kuti Munakristo uulyaabide uubbapatizidwe kakkala mucisi mwalo bakambausi mobaindwa ambali kumilimo yalumamba, ulakonzya kububelesya bubambe oobu, kayi walo ncobeni mmukambausi. (2 Timoteo 4:5) Izisi zili mbozibede, kubikkilizya a United States alimwi a Australia, zyali kukuzumizya oku kwiindwa ambali nomuba muziindi zyankondo. Alimwi muziindi zyaluumuno, mumanyika manji aasinikizya milimo yalumamba, Bakamboni ba Jehova mbobali bakambausi balazumizigwa kwiindwa ambali. Aboobo balakonzya kuzumanana kugwasya bantu mumulimo wabo wakubuleya.

15 Ino kuti Munakristo ukkala mucisi mokutazumizigwi kwiindwa ambali kubakambausi? Awo weelede kulisalila mwini cakucita, katobela manjezeezya akwe aayiisidwe aa Bbaibbele. (Ba-Galatiya 6:5) Kumwi kayeeya nguzu zijisi Kaisara, uyooeleka kabotu-kabotu ncaelede kupa kuli Jehova. (Intembauzyo 36:9; 116:12-14; Incito 17:28) Munakristo unooyeeyede kuti citondezyo ca Munakristo mwini-mwini nduyando kubasyominyina boonse, nobaba baabo ibakkala mumasi ambi naa aabo bamumisyobo imbi. (Johane 13:34, 35; 1 Petro 2:17) Kunze lyaboobo, takazilubi pe njiisyo zya Magwalo izijanika muzibalo zili mbuli Isaya 2:2-4; Matayo 26:52; Ba-Roma 12:18; 14:19; 2 Ba-Korinto 10:4; alimwi a Ba-Hebrayo 12:14.

Mulimo Wabantu Buyo

16. Mumanyika amwi, mmilimo nzi imwi iitali yalumamba Kaisara njayanda kuli babo batazumini milimo yalumamba?

16 Pesi kuli mumanyika mumwi oomo mwalo Bulelo, nokuba kuti tabubaindi ambali bakambausi, pesi mobuzumina kuti bamwi-bamwi bantu balakonzya kukaka kubeleka mulumamba. Bunji bwamanyika aaya alabamba nzila yakuti aaba bantu bakasyigwa amanjezeezya abo batabi nobasinikizigwa kubeleka mulumamba. Mumasena mumwi inga kwayanda mulimo wabantu buyo, mbuli kubelekela buleya munzila iigwasya, ubonwa kuba mulimo wacisi uutali walumamba. Sena Munakristo uulyaabide uleelede kuzumina mulimo uli boobu? Aalo awa cili ku Munakristo uubbapatizidwe omwe-omwe kusala ikutobela manjezeezya akwe aayiisyidwe aa Bbaibbele.

17. Sena kuli ceezyo camu Bbaibbele icamulimo wacisi uutali walumamba?

17 Kuboneka kuti mulimo wakusinikizigwa wakali kucitwa kuziindi ziluulwa mu Bbaibbele. Ibbuku limwi lyazyaciindi lyaamba kuti: “Kunze lyamitelo azimwi zyakali kuseswa bantu bakkala mu Judaya, kwakali acibbalo [kusinikizigwa kubeleka kakutakwe kuvwozyegwa]. Eeci cakali ciyanza cansiku kucisi Cabasimalungu, calo bweendelezi bwaci Helene alimwi abwa Roma nkobwakali kutola ambele. . . . Cizuminano Cipya acalo cilaamba zikozyanyo zimwi zyacibbalo mu Judaya, ikutondezya mbuli mbucakavwulide. Ikweendelana acilengwa eeci, basikalumamba bakasinikizya Simoni mu-Kurene kuti ayumune ciingano [cisamu] ca Jesu (Matayo 5:41; 27:32; Marko 15:21; Luka 23:26).”

18. Mmilimo nzi iitali yalumamba, iitali yabukombi yalo Bakamboni ba Jehova njobatola lubazu?

18 Mbubonya buyo, bantu bamuzisi zimwi sunu balalaililwa a Bulelo bwacisi naa bwamudolopo kuti batole lubazu mumulimo yabuleya yamisyobo-misyobo. Zimwi ziindi inga kuli cintu cimwi buya cikanzigwa, mbuli kusya mukalo naa kubamba mugwagwa; zimwi zindi inga ngwalyoonse, mbuli kutola lubazu nsondo ansondo mukusalazya nzila, izikolo, naa zibbadela. Ooko mulimo wabantu buyo nkuugwasya buleya alimwi nkuutaswaangene abukombi bwakubeja naa nkuutakatazyi manjezeezya aabo Bakamboni ba Jehova, kanjikanji bali kumvwida. (1 Petro 2:13-15) Eeci kanjikanji cali kugwasya kupa bumboni bubotu kapati alimwi zimwi ziindi kwabaumuzya aabo ibatamikizya Bakamboni kuti mbazangi kumfwulumende.—Amweezyanye a Matayo 10:18.

19. Mbuti Munakristo mbweelede kwaalanga makani kuti Kaisara wamulomba kuti acite mulimo wacisi uutali walumamba kwaciindi cili mbocibede?

19 Pele ino kuti Bulelo bwayanda Munakristo kwaciindi cili mbocibede kuti abeleke mulimo wabantu buyo uuli ncibeela camulimo wacisi weendelezegwa abantu buyo? Aalo awa, Banakristo beelede kulisalila beni kutobela mbwaayiisidwe manjezeezya abo. “Toonse tuleelede kwiima kubetekelo lya-Leza.” (Ba-Roma 14:10) Ibanakristo nobaswaana zintu nzyayanda Kaisara beelede kwaayeeyesya cakusinizya makani ayo.a Alimwi inga kwaba kusongwaala ikwaabandika makani a Banakristo basimide mumbungano. Kwamana kucitwa boobu kweelede kulisalila cakucita.—Tusimpi 2:1-5; Ba-Filipi 4:5.

20. Mmibuzyo nzi alimwi ninjiisyo nzi zya Magwalo izigwasya Munakristo kuyeeyela makani aamulimo wacisi uutali walumamba?

20 Ciindi nacivwentauzya boobo, Imunakristo weelede kuyeeya njiisyo zimwi zya Bbaibbele. Paulo wakaamba kuti tweelede “[ku]litesya kubabetesi akubami, . . . akucita cintu ciluzi coonse . . . [akuba] batontozi, akuba babombe-moyo kubantu boonse.” (Tito 3:1, 2) Aciindi mpoona awo, inga cagwasya kuti Banakristo buulanga-langa mulimo ooyu waambwa. Kuti buuzumina, sena bayookonzya kuzumanana mukutabaa lubazu kwa Bunakristo? (Mika 4:3, 5; Johane 17:16) Sena kuli mbuunga wabaswaanganya aabukombi bwakubeja? (Ciyubunuzyo 18:4, 20, 21) Sena kubeleka mulimo oyu inga kwabakasya naa kwaindilizya kubasinkilila kuyumuna mikuli yabo ya Bunakristo? (Matayo 24:14; Ba-Hebrayo 10:24, 25) Antela, sena inga bakonzya kuzumanana kuyaambele munzila yakumuuya, ambweni kuyoosika kumulimo waciindi coonse kumwi kababeleka mulimo uuyandika?—Ba-Hebrayo 6:11, 12.

21. Kufwumbwa mbwanga wasala, mbuti mbungano mboyeelede kumulanga mukwesu uulanga-langa makani aamulimo wacisi uutali walumamba?

21 Ino kuti kwiingula kwa Munakristo kumibuzyo yoonse eyi kwamupa kubona kuti ooyu mulimo wacisi awalo “[n]cintu ciluzi” ncakonzya kucita mukumvwida bweendelezi? Eeco cili kulinguwe kubusyu bwa Jehova. Ibaalu basalidwe alimwi abantu bambi beelede kwaalemeka cini-cini manjezeezya aamukwesu oyo akuzumanana kumubona kuba Munakristo uulaa ciimo cibotu. Akwalo kuti Munakristo wayeeya kuti takonzyi kuubeleka mulimo wacisi ooyo, ciimo ncasala ceelede kulemekwa. Awalo ulazumanana aciimo cibotu alimwi weelede kugwasilizigwa caluyando.—1 Ba-Korinto 10:29; 2 Ba-Korinto 1:24; 1 Petro 3:16.

22. Kufwumbwa ciimo cinga catujatikizya, ncinzi ncotuyoozumanana kucita?

22 Mbotuli Banakristo tatweelede kucileka pe “ooyo uuelede kulemekwa, a[t]umulemeke.” (Ba-Roma 13:7) Tuyoolemeka bweendelezi bubotu akusoleka kuba bantu basiluumuno, bamvwa milawo. (Intembauzyo 34:14) Mane tulakonzya akukombela “bami abaabo boonse bali mubwami,” ciindi aaba bantu nobayandika kusala zintu izibujatikizya buumi bwa Munakristo amulimo wakwe. Akaambo kakuti twapa Kaisara zintu zya Kaisara, ncotulangila nkuti “buumi bwesu bube bwaluumuno akutontola, tukale kabotu akulemeka Leza.” (1 Timoteo 2:1, 2) Icipati kwiinda, tuyoozumanana kukambauka makani mabotu aa Bwami kuti mbobulangizi bwelikke kubantu, kumwi katusungweede kupa Leza izintu zya Leza.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Amubone The Watchtower [Nsanja Ya Olonda] ya May 15, 1964, peeji 308, paragrafu 21.

Sena Inga Mwapandulula?

◻ Mukweeleka milimo yakwe kuli Kaisara akuli Jehova, ncili Munakristo ncabikka ambele?

◻ Ncinzi ncotweelede kupa Jehova ncotutakwe notunga twacipa Kaisara?

◻ Nzintu nzi zimwi ziluzi nzyotunga twapa Kaisara?

◻ Mmagwalo nzi aatugwasya kusala kabotu kumakani aamulimo walumamba iwakusinikizya?

◻ Nzintu nzi zimwi zyakuyeeya kuti twayandika kucita mulimo wacisi uutali walumamba?

◻ Kumakani aa Jehova a Kaisara, ncinzi ncotuzumanana kucita?

[Cifwanikiso icili apeeji 16, 17]

Baapostolo bakaambila basi Nkuta Mpati kuti: “Tuleelede kumvwa Leza kwiinda bantu”

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi