Balangizi Beendeenda—Zipego Kubantu
“Ciindi ncaakatanta kujulu wakasaala busaali, alimwi wakaabila bantu zipego.”—BA-EFESO 4:8.
1. Mulimo nzi mupya wakaambilizigwa mumagazini eeyi mu 1894?
MYAKA iinda kumwaanda eyi yainda, Ngazi Yamulindizi yakaambilizya cimwi cintu cipya. Cakapandululwa kuti “Ncibeela Cimbi Camulimo.” Ino oyu mulimo mupya wakalikujatikizya nzi? Akali matalikilo aa mulimo wa balangizi beendeenda mumazuba aasunu. Eyi magazini ya September 1, 1894, yakapandulula kuti kuzwa ciindi eeci bakwesu beelela banooswaya nkamu zya Basikwiiya Bbaibbele ‘kutegwa babayake mukasimpe.’
2. Milimo nzi njobajisi balangizi bacooko aba bbazu?
2 Mu mwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., imbungano zya Bunakristo zyakali kuswaigwa abalangizi bali boobu mbuli Paulo a Barnaba. Aaba baalumi basyomeka bakakanzide “kuyaka” mbungano. (2 Ba-Korinto 10:8) Sunu tulilelekedwe azyuulu zya baalumi bacita mulimo oyu munzila yeelede. Kabunga Keendelezya ka Bakamboni ba Jehova kabasala kuba balangizi babbazu abacooko. Mulangizi wa bbazu ulaswaya mbungano zisika ku 20 kamana nsondo yomwe kumbungano yomwe-yomwe ziindi zyobilo amwaka kulingula mapepa aambungano, kupa makani akubeleka mumulimo wamumuunda antoomwe abasikumwaya ba Bwami banyenzi. Imulangizi wacooko ngu sicuuno kumiswaangano yabbazu yamwaka amwaka kwalo kujanika mabbazu aali mbwaabede, ulabeleka mumulimo wamumuunda ambungano ooko nkwaasikila alimwi ulabayumya-yumya kwiinda mumakani aa Bbaibbele.
Imuuya Wabo Wakulyaaba
3. Nkaambo nzi ncobayandika muuya wakulyaaba balangizi beendeenda?
3 Ciindi aciindi balangizi beendeenda inga bali mulweendo. Ikucita boobu kwalo kuyandika muuya wakulyaaba. Ikweenda kuzwa kumbungano yomwe kuya kuliimbi kanjikanji cilakatazya, pele aba baalumi abamakaintu babo balacita obo cakutatongauka. Umwi mulangizi wabbazu wakaamba kuti: “Imukaintu wangu ulandigwasya kapati alimwi tatongooki . . . Uleelede kulumbwa kapati akaambo kamuuya wakwe wakulyaaba.” Bamwi balangizi babbazu baleenda kuzwa kumbungano imwi aimwi nyendo zilampa makilomita ainda ku 1,000. Ibanji balijisi myootokala, pele bamwi babelesya zyakweendela zyabuleya, imacinga, mabbiza naa kweenda amaulu kuzwa kubusena bomwe kuya kumbi. Umwi mulangizi wabbazu muna Afrika mane ucavwayila buya mumulonga kumwi kanyamude mukaintu wakwe agwezyo kutegwa basike kumbungano yomwe. Munyendo zyakwe zyabumishinali, imwaapostolo Paulo wakainda mulumwi lupya amumpeyo, munzala anyota, mukufwubizigwa ŋonzi, muntenda zinjaanji alimwi amukupenzegwa. Alimwi wakalaa “milimo yakubambila imbungano zyoonse”—icintu cinyezi akati ka balangizi beendeenda sunu.—2 Ba-Korinto 11:23-29.
4. Ikuciswa inga kwajatikizya buti buumi bwa balangizi beendeenda abamakaintu babo?
4 Mbubwena mbuli Timoteo mweenzinyina aa Paulo, ibalangizi beendeenda abamakaintu babo balaba amapenzi aakuciswa zimwi ziindi. (1 Timoteo 5:23) Eeci ciyungizya mapenzi kulimbabo. Umwi mukaintu wa mulangizi wabbazu wakati: “Ikubaa bakwesu ciindi coonse nonditalimvwide kabotu inga nkulikwela buya. Ikapati kuzwa ciindi nondakaleka kuya kumwezi akaambo kakucembala ndijana buyumuyumu kapati. Ikwalo kulongela zintu zyesu zyoonse nsondo ansondo akuya kumbi ncintu ciyumu kapati. Kanjikanji inga ndilalekezya akutalika kupaila kuli Jehova kutegwa andipe nguzu kandicizumanana.”
5. Nokuba kuti kuli masunko manji-manji, muuya nzi walikutondezegwa abalangizi beendeenda abamakaintu babo?
5 Nokuba kuti balaa mapenzi aakuciswa alimwi amasunko, ibalangizi beendeenda abamakaintu babo balakkomana mumulimo wabo alimwi balatondezya muuya wabo wakulyaaba waluyando. Bamwi babubikka muntenda buumi bwabo kutegwa bape lugwasyo lwakumuuya muziindi zyakupenzyegwa naa nkondo. Nobaswaya mbungano, batondezya muuya uukozyanya ayuulya wa Paulo walo wakaambila Banakristo baku Tesalonika kuti: “Twakaba batete myoyo akati kanu, mbuli uunyonsya mbwabukata bana bakwe mwini. Lino mbuli mbotwakali kumusukamina, cintu ncitwakali kuyanda kumwaambila kaciteensi Makani aa-Leza luzutu pele amyoyo yesu tubeni, nkaambo mwakali bayandwi besu.”—1 Ba-Tesalonika 2:7, 8.
6, 7. Nkukulwaizya nzi kuli kabotu kukonzya kucitwaa balangizi beendeenda babeleka canguzu?
6 Mbubwena mbuli baalu bambi mumbungano ya Bunakristo, balangizi beendeenda “bajisi mulimo wakukambauka awakufundisya.” Ibaalu baliboobu boonse “abaindilile kulemekwa.” (1 Timoteo 5:17) Icikozyanyo cabo cilakonzya kutugwasya kuti naa twamana kubona ‘mbobakkala balo, twailizya lusyomo lwabo.’—Ba-Hebrayo 13:7.
7 Balikujatikizigwa buti bamwi kubaalu beendeenda? Umwi wa Bakamboni ba Jehova wakalemba kuti: “Ino kaka wakali muntu uundikulwaizya mubuumi bwangu Mukwesu P——! Wakali mulangizi weendeenda mu Mexico kuzwa mumwaka wa 1960 kuyakumbele. Kandicili musyoonto ndakali kukulangila cakukkomana kuswaya kwakwe. Nindakasisya myaka kkumi yakuzyalwa wakandaambila kuti, ‘Ayebo uyakuba mulangizi wabbazu.’ Mumyaka yangu iikatazya yabukubusi ndakali kumuyandaula ciindi aciindi nkaambo lyoonse walo wakalikulaya amajwi aabusongo. Wakali bikkide maanu kapati kweembela mbelele! Mbwaanga lino ndili mulangizi wabbazu, ndilasoleka canguzu kwaaba ciindi cangu kubana basyoonto akubabikkila mbaakani zya teokrasi mbuli mbwaakacita kuli ndime. Nomuba mumyaka yamamanino mubuumi bwakwe, nokuba kuti wakalaa penzi lyamoyo, lyoonse Mukwesu P—— wakali kuyandaula ciindi cakupa jwi liyumya-yumya. Kakuceede buzuba bomwe kuti afwe mu February 1995, wakandisindikila kumuswaangano waalubazu wabuzuba bomwe kwalo nkwakaakubikkila mukwesu umwi muyaki mbaakani zibotu kapati. Mpoona-mpoona mukwesu oyu wakalembela kuyakubeleka ku Beteli.”
Balalumbwa
8. Mbaani bapandululwa kuti “zipego kubantu” ku Baefeso caandaano 4, alimwi bazigwasya buti mbungano?
8 Ibalangizi beendeenda alimwi abaalu bapedwe milimo kwiinda muluzyalo lwa Leza baitwa kuti “zipego kubantu.” Mbwali mwiiminizi wa Jehova alimwi Mutwe wa mbungano, Jesu watupa baaluumi aaba basimide kulubazu lwakumuuya kutegwa ambweni inga batuyaka umwi aumwi akusika abupati. (Baefeso 4:8-15, Ci) Icipego cili coonse cileelede kulumbwa. Aayo ngamasimpe kapati kucipego eeco citukulwaizya kuti tuzumanane kubelekela Jehova. Aboobo, ino mbuti mbotukonzya kutondezya kulumba kumulimo uucita balangizi beendeenda? Muunzila nzi motunga twatondezya kuti ‘tulemeka bantu bali boobu’?—Ba-Filipi 2:29.
9. Muunzila nzi mutunga twatondezya kulumba kubalangizi beendeenda?
9 Ikuswaya kwa mulangizi wabbazu nokwaambilizigwa tulakonzya kutalika kulibambila kutola lubazu luzwide mumilimo yambungano nsondo eyo. Antela tulakonzya kuyungizya ciindi ncetubikka ambali kutegwa tugwasilizye bubambe bwamulimo wamumuunda ciindi eco notuswaidwe. Ambweni inga twakonzya kubeleka mulimo wabupaniya bwakugwasilizya mwezi oyo. Aino tulayanda kubelesya nzila ezyo zyaatwaambila mulangizi wabbazu kutegwa tusumpule mulimo wesu. Imuuya uuli boobu ulakonzya kutugwasya akusinizya kuti kuswaya kwakwe kwatugwasya kapati. Inzya, balangizi beendeenda baswaya mbungano kutegwa batuyake, pele abalo bayandika kuyaka kulubazu lwa kumuuya. Kwakali ziindi Paulo naakali kuyandika kuyumya-yumya, kanjikanji wakali kulomba Banakristonyina kuti bamupailile. (Incito 28:15; Ba-Roma 15:30-32; 2 Ba-Korinto 1:11; Ba-Kolose 4:2, 3; 1 Ba-Tesalonika 5:25) Mbubwena buyo abalo balangizi beendeenda sunu bayandika mipailo yesu akukulwaizya.
10. Mbuti mbotukonzya kugwasya kucita kuti mulimo wamulangizi weendeenda ukkomanisye?
10 Sena twakamwaambila mulangizi wabbazu abakaintu bakwe mbotulimvwa akaambo kakuswaya kwabo? Sena tulamulumba akaambo kalulayo lugwasya ndwatupa? Sena tulamuzibya ciindi nzila zyatugwasya zyamumuunda noziyungizya kukkomana kwesu mumulimo? Ikuti katucita obo, inga cagwasya kuleta kukondwa kumulimo wakwe. (Ba-Hebrayo 13:17) Umwi mulangizi wabbazu amukaintu wakwe ku Spain wakaamba mbuli mbobatukkomanina tugwalo twakubalumba ntobatambula bamana kuswaya mbungano. Ulaamba, “tulatuyobola akutubala ciindi notulimvwa kutyompwa. Tulatuyumya-yumya cini-cini.”
11. Nkaambo nzi ncotweelede kuzibya bamakaintu babalangizi babbazu abacooko kuti tulabayanda akubalumba?
11 Bakaintu ba mulangizi weendeenda alabagwasya kapati majwi aakulumbaizya. Walyaaba kapati kutegwa agwasye mulumaakwe mumulimo oyu. Aaba bacizi basyomeka basiya kulombozya kwabo kwakubaa maanda abo mbuli cilengwa, kanjikanji akubaa bana. Mwana musimbi wa Jafita ngumwi wababelesi ba Jehova wakaleka coolwe cakubaa mulumi naa mukwasyi akaambo kacikonkyo ncobakaambide bausyi. (Babetesi 11:30-39) Ino kulyaaba kwakwe kwakali kulangwa buti? Babetesi 11:40 yaamba kuti: “Myaka yoonse bana basimbi ba-Israyeli bakali kuya kulilila [naa kulumba] mwana musimbi wa-Jefita mu-Gileadi mazuba one aamwaka.” Ncibotu kaka kuti twasoleka kwaambila balangizi babbazu abacooko antoomwe abamakaintu babo kuti tulabayanda alimwi akubalumba!
“Mutalubi Kusamausya Beenzu”
12, 13. (a) Nkaambo nzi kajanika mu Magwalo kakusamausya balangizi beendeenda abamakaintu babo? (b) Amutondezye mbokukonzya kugwasya kusamausya akusamausigwa kuli boobu.
12 Ikusamausya ninzila imwi yakutondezya luyando akulumba kuli baabo bali mumulimo wa Bunakristo wakweendeenda. (Ba-Hebrayo 13:2) Imwaapostolo Johane wakalumbaizya Gayo akaambo kakusamausya baabo bamishinali beendeenda bakali kuswaya mbungano. Johane wakalemba kuti: “Oyandwa, wacita mulimo uusyomeka oyo woonse ngocita kunzubo akubeenzu. Aba bakaleta bukamboni bwaluyando lwako kubusyu bwambungano. Lino ulacita kabotu kuti wabasindikizya mulweendo lwabo mbubonya mbweeledwe Leza. Nkaambo bakainka nkaambo kezina lyakwe, kabatatambuli cintu neciba comwe cabamasi. Nkabela swebo tuleelede kusamausya bantu mbuli baaba, kuti tube basikubelekanyina mumilimo yalusinizyo.” (3 Johane 5-8) Sunu tulakonzya kuutola ambele mulimo wakukambauka Bwami kwiinda mukusamausya kukonzyenye akooko kubalangizi beendeenda abamakaintu babo. Aino baalu banyenzi beelede kubona kuti aakoona alikabotu, pele umwi mulangizi wa cooko wakaamba kuti: “Ikuswaangana kwesu abakwesu takuli kwakuti batucitile cimwi cintu. Inga tatuyandi buya akulitondezya boobo. Tweelede kulisungula kusamausyigwa kuli koonse kuzwa kubakwesu bavubi abacete.”
13 Ikusamausya kulakonzya kugwasya basamausya abasamausigwa. Jorge walo wakali mulangizi wabbazu lino uubelekela ku Beteli ulayeeya ategwa: “Mumukwasyi wangu twakali acilengwa cakutamba balangizi beendeenda kuti kabakkala kulindiswe. Ndilimvwa kuti kuswaya ooku kwakandigwasya kapati kwiinda mbuli mbundakali kuyeeya. Muciindi cangu cabukubusi, ndakali amapenzi kulubazu lwakumuuya. Bamaama bakalipengede kapati akaambo aaka pesi teebakalizi mbobakali kunga bagwasya aboobo bakaambila mulangizi wabbazu kuti abandike andime. Kukutaanguna ndakali kumuyuba nkaambo ndakali kuyoowa kuti ulandisinsa. Pele ciimo cakwe cabulongwe cakandipa kuti ndaanguluke. Bumwi buzuba mu Muhhulo wakanditamba kuti tulide antoomwe, elyo ndakaanguluka kapati nkaambo ndakaba masimpe kuti ulanditeelela. Wakaswiilila cakukkazika moyo. Inzila zyakwe zigwasya zyakabeleka kapati aboobo ndakatalika kuyaambele kulubazu lwakumuuya.”
14. Nkaambo nzi ncotweelede kulumba muciindi cakutongooka baalu beendeenda?
14 Mulangizi weendeenda ulasoleka kugwasya kulubazu lwakumuuya kubana akubapati mbubona. Masimpe tweelede kulumba akaambo kakusoleka kwabo. Nokuba boobo, ino mbuti kuti twatalika kutongooka akaambo kambazu zimwi nzyataciti kabotu naa kumweezyanisya kutaluzi abamwi bakaswaya mbungano? Eci cilakonzya kutyompya kapati. Paulo tanaakali kukulwaizigwa naakali kumvwa mulimo wakwe kautongookwa. Kulibonya kuti Banakristo baku Korinto bakali kumuubula muŋambilo zyabo akaambo kambwaakali kuboneka alimwi ambwaakali kwaambaula. Walo mwini wakazubulula majwi aabasikumutongooka naakaamba kuti: “Magwalo aakwe alijisi bulemu anguzu, pele naaboneka kumeso, ulikompeme buyo, alimwi kwaamba kwakwe nkusampusi.” (2 Ba-Korinto 10:10) Nokuba boobo cilakkomanisya kuti bunji bwaziindi balangizi beendeenda bamvwa majwi aakulumba kwaluyando.
15, 16. Ino balangizi beendeenda abamakaintu babo bajatikizigwa buti aluyando alimwi abusungu butondezya basyominyina?
15 Umwi mulangizi wabbazu waku Latin America uleenda buzuba boonse mukazila kalaa ntimba nji kutegwa akaswaye ibanyina abacizi bakumuuya bakkala mubusena muli bapombo. Wakalemba ategwa: “Cilakulwaizya kubona bakwesu mbobalumba akaambo kakuswaigwa. Nokuba kuti ndeelede kuyuma-yuma kapati kutegwa ndikasike oko, kandeenda mukati kantenda alimwi nkeya bupenga, zyoonse zilalumbulwa kwiinda muluyando abusungu bwabakwesu mbobatondezya.”
16 Mulangizi wabbazu waku Afrika wakalemba kuti: “Akaambo kaluyando ndobakatutondezya bakwesu, twakabuyanda kapati busena bwaku Tanzania! Ibakwesu bakalilibambilide kwiiya alimwi bakakkomana kuswaigwa mumaanda aabo.” Kwakali cilongwe caluyando cibotu akati ka mwaapostolo Paulo alimwi abanabukwetene Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ba Akula a Priska. Mane Paulo wakati kujatikizya mbabo: “Amujuzye Priska a-Akula basimilimoma muli-Kristo Jesu. Aba bakatulila buumi bwangu insingo zyabo beni. Nkabela teensi ndime endike ndabalumba, pele imbungano zyoonse zyabamasi.” (Ba-Roma 16:3, 4) Balangizi beendeenda abamakaintu babo balalumba kubaa beenzinyina bali mbuli ba Akula aba Priska basunu balo basoleka canguzu ikubasamausya akuba balongwe.
Ikuyumya-yumya Mbungano
17. Nkaambo nzi ncokukonzya kwaambwa kuti kuli busongo mububambe bwa balangizi beendeenda alimwi nkuli nkobajana malailile?
17 Jesu wakati: “Maanu alulamikwa kumilimo yao.” (Matayo 11:19) Ibusongo buli mububambe bwa balangizi beendeenda bulalibonya nkaambo bulagwasya kuyumya-yumya mbungano zyabantu ba Leza. Ciindi Paulo naakali mulweendo lwakwe lwabumishinali lwabili, walo a Sila “[b]akaandulula mu-Suriya aku-Kilikiya, uya buyumya mbungano ezyo.” Ibbuku lya Incito litwaambila kuti: “Nobakali kuya bwiinda muminzi, bali kubapa milao iyakaambwa baapostolo abapati bamu-Jerusalemu, kuti biicite. Aboobo imbungano zyakayumizigwa kulusyomo, akuvuzigwa mazuba oonse.” (Incito 15:40, 41; 16:4, 5) Balangizi beendeenda basunu balatambula malailile akumuuya kwiinda mu Mumagwalo alimwi a mabbuku aa “muzike musyomesi uucenjede” mbuli bucita Banakristo bamwi.—Matayo 24:45.
18. Baziyumya-yumya buti mbungano balangizi beendeenda?
18 Inzya, baalu beendeenda beelede kuzumanana kulya kutafule lyakumuuya lya Jehova. Beelede kuti kabazizi kabotu-kabotu nzila alimwi amalailile aatobela mbunga ya Leza. Mpoonya baalumi bali boobu balakonzya kuba cilongezyo cini-cini kuli bamwi. Kwiinda mucitondezyo cabo cibotu cabusungu mumulimo wamumuunda balakonzya kugwasya basyominyina kuyaambele mumulimo wa Bunakristo. Imakani aazwa mu Bbaibbele ngobapa aaba baalu baswaya ayaka baswiilizi kulubazu lwa kumuuya. Kwiinda mukugwasya bamwi kutobela lulayo lwa Jwi lya Leza, kubelekela antoomwe abantu ba Jehova nyika yoonse mbwiizulwa, alimwi akubelesya kabotu zipego zyakumuuya nzyapa Leza kwiinda mu “muzike musyomesi,” ibalangizi beendeenda bayumya-yumya mbungano ooko nkobalaa coolwe cakuswaya.
19. Mibuzyo nzi iciyandika kulanga-langa?
19 Iciindi mbunga ya Jehova noyakatalisya mulimo wabaalu beendeenda akati ka Basikwiiya Bbaibbele myaka iitandila kumwaanda yainda, eeyi magazini yakaamba kuti: “Tulalangila ciyoocitika alimwi abusololi bwa Mwami bumbi.” Ibusolozi bwa Jehova bwalibonya kabotu-kabotu. Akaambo kakulongezya kwakwe mubweendelezi bwa Kabunga Keendelezya, ooyu mulimo wakomena alimwi akulomezyegwa mumyaka yainda. Nkakaambo kaako mbungano zya Bakamboni ba Jehova nyika yoonse mbwiizulwa zyayumizigwa mulusyomo alimwi ziyabuvula buzuba abuzuba. Kulalibonya kuti Jehova walongezya muuya wakulyaaba uuli muzipego eezi kubantu. Pele mbuti balangizi beendeenda mbobakonzya kubeleka mulimo wabo cakuzwidilila? Makanze nzi ngobajisi? Mbuti mbobakonzya kugwasya kapati?
Inga Mwaingula Buti?
◻ Milimo nzi imwi iicita balangizi babbazu abacooko?
◻ Nkaambo nzi ncobayandika kubaa muuya wakulyaaba balangizi beendeenda?
◻ Mbuti mbotukonzya kulumba akaambo kamulimo uucitwaa baalu beendeenda abamakaintu babo?
◻ Ncinzi ncobakonzya kucita balangizi beendeenda kutegwa bayumye mbungano mulusyomo?
[Cifwanikiso icili apeeji 9]
Ikweendeenda lyoonse kuyandika muuya wakulyaaba
[Cifwanikiso icili apeeji 12]
Sena mwakasamausya kale balangizi beendeenda abamakaintu babo?