‘Kweenda Kulusyomo, Kutali Kukubona’
“Nkulusyomo nkutweenda, takweensi kukubona pe.”—2 BA-KORINTO 5:7.
1. Caamba nzi ‘kweenda kulusyomo’?
CIINDI coonse notupaila kweendelana amalailile aalembedwe mu Jwi lya Leza, tutondezya kuti tulijisi lusyomo luli mbolubede. Ciindi notukambaukila bamwi kujatikizya Bwami bwa Leza, eci acalo citondezya lusyomo. Alimwi ciindi notulyaaba kuli Jehova tutondezya kuti tulombozya ‘kweenda kulusyomo,’ nkokuti kutobela nzila yabuumi yeendelezyegwaa lusyomo.—2 Ba-Korinto 5:7; Ba-Kolose 1:9, 10.
2. Nkaambo nzi kutola lubazu mumilimo iicitwa mumbungano ncocitazulide kutondezya kuti muntu ulaalusyomo?
2 Ikuti naa masimpe tuyoopona munzila iili boobu, tuyandika lusyomo luyumu cini-cini. (Ba-Hebrayo 11:1, 6) Ibantu banji balakwelelezyegwa kuli Bakamboni ba Jehova akaambo kakulilemeka kwabo alimwi aluyando ndobabona akati ka Bakamboni. Eyo ninzila mbotu yakutalika pele eco tacaambi kuti bantu bali boobo balaa lusyomo. Bamwi balakonzya kabajisi mulumi naa mukaintu naba muzyali muyumu kulusyomo, alimwi balakonzya kabatola lubazu mumicito imwi njacita ooyo ngobayanda. Ikubaa muntu uukulwaizya boobu muŋanda ncilongezyo pele acalo eci tacikonzyi kubweza busena bwaluyando lwesu kuli Leza alimwi alusyomo lwesu tobeni.—Luka 10:27, 28.
3. (a) Ikutegwa tube aalusyomo luyumu cini-cini, nkusinizya nzi nkotweelede kubaako kujatikizya Bbaibbele? (b) Nkaambo nzi bantu bamwi ncobafwambaana kulisyoma Bbaibbele kuti lyakazwa kuli Leza kwiinda bamwi?
3 Abo beenda ncobeni kulusyomo, balasyoma kuti Ibbaibbele ndi Jwi lya Leza. Kuli bumboni bunji bwakuti Magwalo Aasalala imasimpe “akazwa kuli-Leza.”a (2 Timoteo 3:16) Mbumboni bunji buti akati kaboobu muntu mbwayelede kulanga-langa kutegwa asyome? Eco inga caya buyo mbuli mbwaakakomena. Icikonzya kupa kuti muntu umwi asyome, inga tacibeleki kumuntu umwi. Zimwi ziindi, nokuba kuti muntu watondezyegwa bumboni bunji butakwe abukazye, ulakonzya kacikaka kuzumina bupanduluzi bupegwa. Nkaambo nzi? Nkaambo kamizeezo iili mukati mumoyo wakwe. (Jeremiya 17:9) Aboobo nokuba kuti muntu watondezya luyandisisyo mumakanze aa Leza, moyo wakwe ulakonzya kaulombozya kukkomanisya nyika. Ulakonzya katayandi kuleka bukkale bwabuumi bukazyanya azyeelelo zya Bbaibbele. Nokuba boobo ikuti naa muntu kalaa nzala ncobeni yakasimpe, kuti kasyomeka lwakwe mwini alimwi kalicesya, mukuya kwaciindi uyooziba kuti Bbaibbele ndi Jwi lya Leza.
4. Ncinzi muntu ncayelede kucita kutegwa ajane lusyomo?
4 Kanjikanji kwainda buyo myezi misyoonto, bantu balo bagwasigwa kwiiya Bbaibbele balazumina kuti balibwene kale bumboni bunji bwakuti ndi Jwi lya Leza. Ikuti naa eco cabapa kuyandisisya kuteelela kutegwa balaililwe a Jehova, nkokuti imizeezo yabo yamukati, kulombozya kwabo alimwi akukulwaizigwa kwabo zyoonse bucebuce ziyooendelezyegwaa zintu nzyobayiya. (Intembauzyo 143:10) Ibbuku lya Ba-Roma 10:10 lyaamba kuti ‘nkuumoyo’ muntu nkwatondezyela lusyomo. Ilusyomo luli boobu lutondezya bwini mbwalimvwa muntu mukati alimwi ciyooboneka buya kabotu-kabotu amubukkale bwakwe.
Nowa Wakabelesya Lusyomo Luyumu Cini-Cini
5, 6. Lusyomo lwa Nowa lwakayeeme anzi?
5 Nowa wakajisi lusyomo luyumu cini-cini. (Ba-Hebrayo 11:7) Ino ncinzi cakapa kuti abe aalusyomo luli boobo? Ijwi lya Leza ndyaakajisi Nowa teelyakalembedwe pe, lyakali lyakwaambilwa. Ibbuku lya Matalikilo 6:13 lyaamba kuti: “Leza wakaambila Nowa kuti, Ndakanza kumanisya bantu boonse, nkaambo nyika ilizwide luuni nkaambo kabo.” Jehova wakalailila Nowa kuti ayake bwato alimwi wakamulailila zyoonse zijatikizya mbubwakeelede kuyakwa. Mpoona Leza wakayungizya ategwa: “Lino mebo ndaleta izambangulwe lyamaanzi ansi lyakunyonyoozya nyama yoonse yabaumi baputa ansi. Boonse buyo bali munyika bayoozanga.”—Matalikilo 6:14-17.
6 Sena kuli mvwula yakawide kaitanawa eyi? Ibbaibbele talyaambi pe. Ibbuku lya Matalikilo 2:5 lyaamba kuti: “Nkaambo Jehova Leza katana kuwisya imvula anyika.” Pele Musa, iwakazikupona myaanda yamyaka yakatobela, mboobu mbwaakaamba makani aaya naakali kwaamba mazuba kacitanasika ciindi ca Nowa. Kweelanaa mbuli mbokutondezyedwe ku Matalikilo 7:4, Jehova wakaamba kujatikizya mvwula ciindi naakali kwaambaula a Nowa alimwi kulibonya kuti Nowa wakateelela ncaakali kupandulula. Pele lusyomo lwa Nowa teelwakali muzintu nzyaakali kubona. Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti Nowa ‘wakacenjezyegwa a-Leza aazintu izyatalina kubonwa.’ Leza wakaambila Nowa kuti uyooleta “izambangulwe lyamaanzi” ansi naa “lwizi lwakujulu” mbuli mbokulembedwe mumakani aalembedwe kukagwalo kakunsi ku Matalikilo 6:17 mu New World Translation. Kusikila kuciindi eco, kunyina cili boobo cakacitikide. Pele zilenge zyoonse zyakali kuboneka kuli Nowa zyakali kupa bumboni bwakuti masimpe Leza wakali kukonzya kuleta zambangulwe lili boobu likonzya kunyonyoona. Akaambo kalusyomo Nowa wakayaka bwato.
7. (a) Ncinzi Nowa ncaatakali kuyandika kucita ikutegwa acite ncaakamulailila Leza? (b) Mbuti mbotugwasigwa notulanga-langa lusyomo lwa Nowa, alimwi ino mbuti lusyomo lwesu mbolunga lwagwasya bamwi?
7 Leza taakwe naakamupede buzuba Nowa nolyakeelede kutalika Zambangulwe. Pele Nowa taakabelesya kaambo ako kuti kabe kalitamizyo kakubaa muzeezo wakuti tulabona zyacitika, ikubikka mulimo wakuyaka bwato akukambauka mubusena bwabili mubuumi bwakwe. Kakucili ciindi, Leza wakaambila Nowa naakeelede kunjila mubwato. Aciindi mpoonya “Nowa wakacita obo. Wakacita mbubonya mbuli Leza mbwaakamulailila.” (Matalikilo 6:22) Nowa wakeenda kulusyomo, kutali kukubona. Tulalumba kaka kuti wakacita obo! Akaambo kalusyomo lwakwe tulapona sunu. Aswebo mbubonya, ilusyomo ndotutondezya lulakonzya kujatikizya kapati iciyakucitika, kulindiswe akubana besu alimwi akubantu bambi bali munsi-munsi lyesu.
Ilusyomo lwa Abrahamu
8, 9. (a) Ino Abrahamu wakalaa ntalisyo nzi yalusyomo lwakwe? (b) Muunzila nzi Jehova ‘mbwaakalibonya’ kuli Abrahamu?
8 Amulange acimbi cikozyanyo—ica Abrahamu. (Ba-Hebrayo 11:8-10) Ino lusyomo lwa Abrahamu lwakayeeme anzi? Kubusena nkwaakakomenena ku Uri waba Kasidi kwakali basikukomba mituni abasikuyandisya zintu zyakumubili. Pele zintu zimbi zyakali kweendelezya bulangizi bwa Abrahamu. Cakutadooneka wakapona antoomwe a mwanaa Nowa, Semu kwamyaka iili 150. Abrahamu wakasyoma ncobeni kuti Jehova “Mupatikampatila, muvubi wajulu anyika.”—Matalikilo 14:22.
9 Nkocili acimbi cakamucinca kapati Abrahamu. Jehova “wakalibonya kuli-Abrahamu . . . naakali ku-Mesopotamiya, katana kukala ku-Harani, wakamwaambila kuti, Kozwa mucisi cabanamuzeenu, akumikowa yako, uye kucisi ncenti kakutondezye ncico.” (Incito 7:2, 3) Muunzila nzi Jehova ‘njaakalibonya’ kuli Abrahamu? Abrahamu taakwe naakamubona Leza cakumugama. (Kulonga 33:20) Pele cilakonzeka kuti Jehova wakalibonya kuli Abrahamu muciloto, kwiinda mukutondezya bulemu bukankamanisya, naa kwiinda mukutuma bangelo naa basikwiiminina bakajisi mulumbe wakwe. (Amweezyanisye a Matalikilo 18:1-3; Matalikilo 28:10-15; Levitiko 9:4, 6, 23, 24.) Kufwumbwa naa ninzila nzi njaakabelesya Jehova yakuboneka kuli Abrahamu, ooyu muntu uusyomeka wakalizi kuti Leza wakali kumubikkilila coolwe kumbele. Abrahamu wakabweza ntaamu calusyomo.
10. Mbuti Jehova mbwaakalukulwaizya lusyomo lwa Abrahamu?
10 Ilusyomo lwa Abrahamu teelwakayeeme akuziba zyoonse zijatikizya cisi oko Leza nkwaakali kumulailila. Teelwakayeeme akuziba ciindi cisi eco nocakali kuyoopegwa kulinguwe. Wakalaa lusyomo nkaambo wakalizi kuti Jehova ngu Leza Singunzuzyoonse. (Kulonga 6:3) Jehova wakaambila Abrahamu kuti uyoobaa bana, pele zimwi ziindi Abrahamu wakali kukatazigwa mbuli mbucali kunga cacitika eco. Wakali kuya bucembala. (Matalikilo 15:3, 4) Jehova wakayumya lusyomo lwa Abrahamu kwiinda mukumwaambila kuti alange nyenyeezi akuzibala kuti kakonzya. Leza wakamwaambila ategwa, “Mbubonya obo mbuluyooba lunyungu lwako.” Abrahamu wakakulwaizigwa kapati. Cakalizibidwe kuti Mulengi wazintu ezyo ziyoosya zyamujulu wakali kukonzya kuzuzikizya nzyaakasyomezya. Abrahamu “wakasyoma Jehova.” (Matalikilo 15:5, 6) Abrahamu taakwe naakasyoma buyo akaambo kakuti zyakamukonda nzyaakali kumvwa; wakali alusyomo luyumu cini-cini.
11. (a) Naakatandila kumyaka iili 100 yakuzyalwa, mbuti Abrahamu mbwaakalimvwa kucisyomezyo ca Leza cakuti Sara mucembele wakali kuyoobaa mwana? (b) Wakalaa lusyomo luli buti Abrahamu ciindi naakasunkwa kutola mwanaakwe Kucilundu ca Moriya kuyakumutuula mbuli cipaizyo?
11 Ciindi Abrahamu naakatandila kusika kumyaka iili 100 amukaintu wakwe Sara katandila kumyaka iili 90, Jehova wakaamba cisyomezyo cakwe alimwi kuti Abrahamu uyooba amwana, a Sara mbabayooba banyina mwana. Abrahamu wakaciyeeyesya kapati cakali kuzoocitika. “Teewakadooneka kucisyomezyo ca-Leza kukutasyoma pe, pele wakayumisigwa mulusyomo, kukupa Leza bulemu, akusyomenena kuti eco ncaakasyomezya ulakonzya kucicita ncobeni.” (Ba-Roma 4:19-21) Abrahamu wakalizi kuti cisyomezyo ca-Leza teecakali kukonzya kwaalilwa. Akaambo kalusyomo lwakwe, Abrahamu wakazyoosyoma ciindi Leza naakamwaambila kuti atole mwanaakwe kunyika ya-Moriya akumutuula mbuli cipaizyo. (Matalikilo 22:1-12) Abrahamu wakalisyomede kuti Leza iwakakonzya kupa kuti mwana azyalwe camaleele wakali kukonzya akumubusya alimwi kutegwa kuzuzikizigwe azimbi zisyomezyo ziyungizidwe zyalo nzyaakasyomezyedwe kujatikizya nguwe.—Ba-Hebrayo 11:17-19.
12. Ino nciindi cilamfwu buti Abrahamu ncaakazumanana kweenda kulusyomo, alimwi nzilongezyo nzi zimulindila abamukwasyi bakwe ibakatondezya lusyomo luyumu?
12 Abrahamu wakatondezya lusyomo kutali buyo kuziindi zimwi pele mubuumi bwakwe boonse. Mukati kabuumi bwakwe Abrahamu taakwe naakatambula kabeela kali koonse kuzwa kuli Leza ka Cisi Cakasyomezyedwe kuti uyookona. (Incito 7:5) Pele Abrahamu kunyina naakatyompwa akupilukila ku Uri waba-Kasidi. Ikwamyaka iili 100 kusika ciindi naakafwa, wakali kukkala mumatente mucisi Leza ncaakamulailila. (Matalikilo 25:7) Kujatikizya nguwe amukaintu wakwe Sara, imwanaabo Izaka alimwi amuzyukulu wabo Jakobo, ibbuku lya Ba-Hebrayo 11:16 lyaamba kuti “Leza taakwe naakausa insoni yakwaambwa kuti ngo-Leza wabo, nkaambo wakababambila kale munzi.” Inzya, Jehova wakababambila busena ansi mu Bwami bwakwe bwabu Mesiya.
13. Mbaani akati kabalanda ba Jehova sunu ibatondezya kuti balaa lusyomo luli mbuli lwa Abrahamu?
13 Nkobali bali mbuli Abrahamu sunu akati kabalanda ba Jehova. Kwamyaka minji baenda kulusyomo. Kwiinda munguzu nzyapa Leza, baakonzya kwaazunda mapenzi mapati. (Matayo 17:20) Taakwe nobazungaana mulusyomo lwabo pe nkaambo tabazi naa ndilili Leza nayoobapa cikono ncaakasyomezya. Balizi kuti Jehova takonzyi kwaalilwa alimwi bacibona kuti ncoolwe cipati ikubalwa akati ka Bakamboni bakwe. Sena mbomulimvwa obo?
Ilusyomo Lwakakulwaizya Musa
14. Mbuti mboyakatalisigwa ntalisyo yalusyomo lwa Musa?
14 Cikozyanyo cimbi calusyomo ncaa Musa. Ilusyomo lwakwe lwakalaa ntalisyo nzi? Lwakatalikila kubuvwanda. Nokuba kuti mwanaa Farao musimbi wakajana Musa mucinzuma kunkomwe ya-Mulonga wa Nile akumubweza kuti abe mwanaakwe, Jokebedi banyina Musa ba Hebrayo bakamulela akumulanganya mumyaka yakwe yakusaanguna. Kuboneka kuti Jokebedi wakamuyiisya kabotu, ikumuyiisya kuyanda Jehova alimwi akulumba zisyomezyo Zyakwe nzyaakaambilide Abrahamu. Kumbele kali umwi wamukwasyi wa Farao, Musa “wakaiisigwa busongo boonse bwa-Egepita.” (Incito 7:20-22; Kulonga 2:1-10; 6:20; Ba-Hebrayo 11:23) Pele nokuba kuti wakalikkede kabotu, moyo wa Musa wakali kubantu ba Leza bakali mubuzike.
15. Ikulizibya akati kabantu ba Jehova kwakajatikizya nzi kuli Musa?
15 Naakali amyaka iili makumi one Musa, wakajaya mu Egepita ikutegwa avwune mu Israyeli wakali kupenzyegwa. Eeci cakatondezya mbuli mbwaakali kubabona Musa bantu ba Leza. Ee, “Musa, naakakomena, lusyomo ndwaakakakila kwaambwa kuti mwana wamwana wa-Farao.” Muciindi cakukakatila ku “kubotelwa misalo iimana buyo” kali umwi wabasinkuta ku Egepita, wakasololelwa alusyomo kuti kalisanganya kubantu ba Leza bakali kupenzyegwa.—Ba-Hebrayo 11;24, 25; Incito 7:23-25.
16. (a) Mulimo nzi Jehova ngwaakapa Musa, alimwi ino mbuti Leza mbwaakamugwasya? (b) Mukucita mulimo wakwe, mbuti Musa mbwaakatondezya kuti wakalaa lusyomo?
16 Musa wakalilibambilide kubweza ntaamu kutegwa aangulule bantu bakwe, pele ciindi ca Leza calufwutuko lwabo teecakaningasika pe. Musa wakatija kuzwa ku Egepita. Nokwakainda myaka iitandila kumakumi one Jehova kwiinda mumungelo naakaambila Musa kuti apilukile kuya kusololela ba Israyeli kuzwa ku Egepita. (Kulonga 3:2-10) Ino Musa wakacita buti? Taakwe naakatondezya kudooneka kuti Jehova ulakonzya kufwutula ba Israyeli, pele wakalimvwa kuteelela kucita mulimo ngwaakamupa Leza. Caluyando Jehova wakamukulwaizya Musa munzila njaakali kuyandika. (Kulonga 3:11–4:17) Ilusyomo lwa Musa lwakayuma. Wakapilukila ku Egepita akuyoocenjezya Farao ziindi zinji cakaanzambwene kujatikizya zipenzyo zyakali kunga zyasikila bana Egepita akaambo kakwaalilwa kwamwami oyo kuleka bana Israyeli kuti baunke kuyakukomba Jehova. Musa wakanyina nguzu zyakuleta zipenzyo ezyo. Wakali kweenda kulusyomo, kutali kukubona. Ilusyomo lwakwe lwakali muli Jehova ajwi lyakwe. Farao wakakonga Musa. Pele Musa wakazumanana. “Eno kukusyoma wakapola mu-Egepita, taakwe naakayoowa bukali bwamwami wamumo, nkaambo wakalibilamine mbuli sikubona yooyo uutabonwa.” (Ba-Hebrayo 11:27) Musa taakalondokede pe. Wakali kulubizya. (Myeelwe 20:7-12) Pele naakatumwa a Leza, buumi bwakwe boonse bwakali kweendelezyegwaa lusyomo.
17. Kweenda kulusyomo kwakalaa mpindu nzi kuli Nowa, Abrahamu alimwi a Musa, nokuba kuti kwiina nobakapona kuti babone nyika mpya ya Leza?
17 Ilusyomo lwenu alube mbuli lwa Nowa, Abrahamu alimwi a Musa. Masimpe taakwe nobakaibona nyika ya Leza mpya kuciindi cabo. (Ba-Hebrayo 11:39) Teecakaningasika ciindi ca Leza; kwakacili zintu zimwi mumakanze aakwe zyakacili kuyandika kumanizigwa. Pele lusyomo lwabo mujwi lya Leza taakwe nolwakazungaana, eelyo mazina aabo ali mubbuku lya Leza lyabuumi.
18. Kuli baabo ibakaitilwa kubuumu bwakujulu, nkaambo nzi ncobeelede kweenda kulusyomo?
18 “Leza wakalitubambilide swebo cintu cimwi ciinda kubota,” mbwaakalemba mwaapostolo Paulo. Nkokwaamba kuti, Leza wakabona cintu cimwi ciinda kubota cabaabo bali mbuli mwaapostolo Paulo ibaitilwa kubuumi bwakujulu antoomwe a Kristo. (Ba-Hebrayo 11:40) Aaba mbambabo Paulo mbaakali kuyeeya kapati ciindi naakalemba majwi aali ku 2 Ba-Korinto 5:7 kuti: “Nkulusyomo nkutweenda, takweensi kukubona pe.” Ciindi nocakalembwa eco, kunyina akati kabo wakatambude kale bulumbu bwakujulu. Teebakali kukonzya kububona ameso aabo, pele lusyomo lwabo muli mbubo lwakali luyumu cini-cini. Kristo wakabusigwa kuzwa kubafwu, kabalwebalwe wabaabo bayoobusilwa kubuumi bwakujulu. Alimwi bakamboni bainda ku 500 bakamubona katanaunka kujulu. (1 Ba-Korinto 15:3-8) Bakalijisi kaambo kakubwene kakweendelezya buumi bwabo boonse kulusyomo olo. Aswebo tulijisi kaambo kazuunyeni kakweendela kulusyomo.
19. Kweelana ambokulembedwe ku Ba-Hebrayo 1:1, 2, nkwiinda muli ni Leza mwaambawida kulindiswe?
19 Sunu, Jehova taambauli kwiinda mubangelo kubantu bakwe mbuli mbwaakacita kuli Musa kucitewo ciyaka. Leza ulaambaula kwiinda mu Mwanaakwe. (Ba-Hebrayo 1:1, 2) Leza ncaakaamba kwiinda mulinguwe, Wakacilemba mu Bbaibbele ilisanduludwe mumilaka yabantu bali munyika yoonse.
20. Mbuti ciimo cesu mbocilombozyeka kwiinda ca Nowa, Abrahamu alimwi a Musa?
20 Tulijisi zintu zinji kwiinda zyakajisi Nowa, Abrahamu naa Musa. Tulijisi Jwi lya Leza lizwide—alimwi bunji bwandilyo lilizuzikizidwe kale. Kujatikizya zyoonse Bbaibbele nzyolyaamba amakani aa baalumi abanakazi bakalitondezya kuba bakamboni basyomeka ba Jehova nobakali mumapenzi aandeene-andeene, ibbuku lya Ba-Hebrayo 12:1 lilatukulwaizya ategwa: “Atuzisowe zyoonse zitucelezya azibi zyoonse zitulamatila, tugame kusiana nkotwabikilwa kunembo.” Lusyomo lwesu tacili cintu ncotunga tatubikkili maanu pe. ‘Izibi zyoonse zitulamatila’ nkubula lusyomo. Ikuti katuyanda kuzumanana ‘kweenda kulusyomo’ tweelede kululwanina cini-cini.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Amubone ibbuku litegwa The Bible—God’s Word or Man’s? lyakamwaigwa aba Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Ino Mulaingula Buti?
◻ Nzinzi zijatikizidwe ‘mukweenda kulusyomo’?
◻ Mbuti mbotunga twagwasigwa mucikozyanyo ca Nowa cakutondezya lusyomo?
◻ Mbuti cikozyanyo ca Abrahamu cakubaa lusyomo mbocitugwasya?
◻ Nkaambo nzi Bbaibbele Musa, ncolimwaamba kuti ncikozyanyo calusyomo?
[Cifwanikiso icili apeeji 10]
Abrahamu wakeenda kulusyomo
[Cifwanikiso icili apeeji 10]
Musa a Aroni bakatondezya lusyomo ciindi nobakakanana kuli Farao