Amuzicenjelele Ntenda Izijanika Mukubelesya Intaneti!
1 Ibantu ba Jehova balakkomana ikuyanzanaa ababunyina. Balakkomana ikulwiidana zibacitikila mumulimo wamumuunda alimwi balayanda ikumvwa zintu zicitika kujatikizya Bakamboni ba Jehova alimwi amulimo wa Bwami nyika yoonse mbwiizulwa. Balayanda kuzibisigwa kujatikizya zintu zili zyoonse zicitika kubakwesu mbuli manyongwe naa ntenda zyacilengwaleza alimwi balayanda kuziba naa kuli mpobanga bagwasya. Iluyandisisyo luli boobu lutondezya lukamantano iluliko akati kababunyina calo cisinizya kuti tulayandana ncobeni.—Joh. 13:34, 35.
2 Sunu tulazimvwa kufwambaana zintu zicitika munyika. Imawailesi azipekupeku zilaamba makani aazintu zyacitika mubuzwide kubaswiilizi abasikweebelela nyika yoonse mbwiizulwa. Ayalo fooni ipa kuti cikonzyeke ikubandika ndilyonya abantu kufwumbwa nkobabede munyika. Inzila yakubandika mpya yalo yaduma kapati munyika njakubelesya Intaneti.—Amubone Awake! ya Cingisi ya July 22, 1997.
3 Ikwaanzwa kwamafooni kwakajalula nzila yakukonzya kubandika cakufwambaana abantu kufwumbwa nkobabede munyika. Nokuba kuti fooni ilayandika kapati, yeelede kucenjelelwa mbuli mboibelesyegwa nkaambo ilakonzya kuba cibelesyo cakuyanzana kutaluzi naa kucita milimo iitaluzi alimwi ikuti yabelesyegwa cakwiindizya, iladula kapati. Icipekupeku awailesi nzibelesyo zibotu kumakani aakuyiisya. Pele mukubula coolwe, ibunji bwamapulogilamu alisofweede, aboobo ikulangilila naa kuswiilila nkusowa buyo ciindi. Busongo buyootugwasya kusala zintu nzyotuswiilila awailesi alimwi anzyotweebela acipekupeku.
4 Intaneti ipa kuti muntu akonzye kubandika atuulunzuma twabantu bambi nyika yoonse mbwiizulwa kacitamudulili akumudulila pe, alimwi ipa kuti akonzye kuziba makani manji kapati. (Awake! yamu Cingisi ya January 8, 1998) Nokuba boobo, ikubelesya Intaneti kulakonzya kunjizya muntu muntenda yakumuuya alimwi amubukkale. Munzila nzi?
5 Ibunji bwabantu balalibilika kujatikizya makani aatakatazyi kujana aatondezya mbokubambwa zilwanyo kubikkilizya amabbomba. Basimafakitoli balatongauka kujatikizya ciindi ncobasowa babelesi babo nobabelesya Intaneti. Nzinji kapati zintu zyali kwaambwa mumabbuku eesu kujatikizya ntenda zyakumuuya izijanika a Intaneti. Ibunji bwazibeela izili a Intaneti naa ngobati ma Web site atondezya kulwana alimwi azifwanikiso zyacisapi zyalo ziteelede pe ku Banakristo. (Int. 119:37) Kunze lyantenda ezi, kuli zimbi ziinda kubija zyalo nzyobeelede kucenjelela kapati Bakamboni ba Jehova. Nintenda nzi eyi?
6 Sena inga mwatamba muntu ngomutazi kabotu kuti anjile muŋanda yanu kamutanazibana anguwe? Ino kuti kakunyina nzila yakumuziba? Sena inga mwalekela muntu oyu ngomutazi kuti acaale abana banu? Camusyobo oyu ncecicitika a Intaneti.
7 Imakani alakonzya kutambikizigwa kubantu bamwi batazibidwe alimwi akutambulwa kwiinda mukubelesya E-mail. Icili boobo ncecicitika aciindi nomubandika kwiinda mukulembelana akkompyuta naa ncobati chat room. Zimwi ziindi ibatola lubazu bataminina kuti Mbaakamboni ba Jehova, pele inga tabali Bakamboni pe. Bamwi balakonzya kutaminina kuti mbakubusi kakuli nkubeja. Naa imuntu umwi ulakonzya mane wabeja kwaamba kuti mwanakazi naa mwaalumi.
8 Imakani ngomutuminwa alakonzya kuba zyakuluula naa imakani amwi aambwa kujatikizya zintu nzyotusyoma. Aya makani aambilwa bamwi amana abalo baambila bantu bamwi. Imakani aya inga taasinizidwe pe alimwi inga ngakubeja. Itwaambo tumwi twaambwa tulakonzya katuli twakuupaupa buyo ameso ikutegwa bamwaye mizeezo yabasilulelyo.—2 Tes. 2:1-3.
9 Akaambo kantenda eyi, ikuti kamubelesya Intaneti amulibuzye kuti: ‘Ino ndiibelesya mulimo nzi? Sena ndilalangilwa kunyonganizigwa munzila yakumuuya akaambo kambondiibelesya? Sena ndilatola lubazu mukunyonyoona bamwi munzila yakumuuya?’
10 Icibeela Cakubandikila caa Intaneti ca “Bakamboni ba Jehova” naa Web Site: Mucikozyanyo, amulange zibeela zimwi nzyobajisi bantu bamwi balitaminina kuti Mbaakamboni ba Jehova. Balamukulwaizya kuti mulange-lange zibeela zyabo akubala zyakuluula izibikkwaa bantu bamwi balitaminina kuba Bakamboni. Mulakulwaizigwa kwaamba mbomulimvwa kujatikizya mabbuku aa Sosaiti. Bamwi balaamba nzila zimwi izikonzya kubelesyegwa mumulimo wamumuunda. Ezi zibeela zilijisi masena ngobanga bakonzya kubandika bantu akupa kuti kabaingulana buyo mbubwenya mbuli afooni. Ikanjikanji balamwaambila kuti inga mwalanga kuzibeela zimbi kwalo nkomukonzya kubandika a Bakamboni ba Jehova bamwi kufwumbwa nkobabede nyika yoonse mbwiizulwa. Pele sena inga mwaziba naa mibandi iili boobu taicitwi aabasiluleyo?
11 Ikuyanzana kwiinda mukubelesya Intaneti takweendelani pe alulayo lujanwa kubbuku lya Ba-Efeso 5:15-17. Imwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Amucenjele loko mbumweenda. Muteendi mbuli bafubafuba, pe, amweende mbuli basimaanu. Amujatisye loko ciindi canu coonse, nkaambo kakuti mazuba aasunu mabi, aboobo tamweelede kufubaala, muleelede kumvwisya mbulubede luyando lwa-Mwami.”
12 Imbungano ya Bunakristo ninzila yateokrasi iibelesyegwa kutusanina munzila yakumuuya kwiinda ‘mumuzike musyomesi uucenjede.’ (Mt. 24:45-47) Mumbunga ya Leza motujana busolozi alukwabililo lwakuti katuzandukide kunyika alimwi nkotukulwaizigwa kujata bubi mumulimo wamwami. (1 Kor. 15:58) Sintembauzyo wakatondezya kuti wakali kukkomana alimwi akulimvwa kuliiba akati kabantu ba Leza. (Int. 27:4, 5; 55:14; 122:1) Alimwi imbungano ilabagwasya munzila yakumuuya abo ibayanzana anjiyo. Aboobo mulakonzya kujana nkamu yabalongwe basiluyando, ibabikkila maanu alimwi ibalanganya—ibantu mbomuzi buya balo balibambilide alimwi balisungude kugwasya akuumbulizya bamwi nobali mumapezi. (2 Kor. 7:5-7) Basimbungano balakwabililwa kwiinda muzipego zyamu Magwalo izijatikizya kugwisya baabo ibabisya amana kabateempwi mumbungano naa ibakulwaizya mizeezo yabusiluleyo. (1 Kor. 5:9-13; Tit. 3:10, 11) Sena inga twalangila kujana bubambe bubotu boobu anotuyanzana abamwi kwiinda mukubelesya Intaneti?
13 Cilasalala eco kuti tacicitiki cili boobo. Izibeela Zyakubandikila zimwi naa ma Web site nzibelesyo buyo zyabusiluleyo. Izibeela zili boobu zilakonzya kutaminina zintu zimbi alimwi abo ibabbadelela zibeela ezi balakonzya kupandulula mubuzwide akusinizya kuti Mbaakamboni ba Jehova ncobeni. Mane balakonzya akumubuzya makani amwi ikutegwa basinizye kuti muli Bakamboni ba Jehova.
14 Jehova uyanda kuti mubelesye bupampu. Nkaambo nzi? Nkaambo ulizi kuti buyoomutabilila kuntenda zyaandeene-andeene. Ibbuku lya Tusimpi 2:10-19 litalika boobu: “Nkaambo busongo bulanjila mumoyo wako, aluzibo lulakubotezya; maanu alakubamba, bupampu bulakutabilila.” Ikumutabilila kuzwa kunzi? Nkuzwa kuzintu mbuli “kunzila yabubi,” kubantu ibaleka nzila yabululami alimwi abasibwaamu abasilweeno mukweenda kwabo.
15 Notuunka ku Ŋanda ya Bwami tatudooneki pe kuti tuli akati kabakwesu. Tulibazi. Kunyina uuyandika kusinizilwa makani aya akaambo kakuti iluyandano lwabunyina taludoonekwi. Tatuyandiki kuti mane tupe mapepa buya aasinizya kuti tuli Bakamboni ba Jehova ncobeni. Oku nkotukulwaizyanya kwalo Paulo nkwaakaamba kubbuku lya Ba-Hebrayo 10:24, 25. Izibeela zyakubandikila izikulwaizya kuyanzana kwaakkompyuta tazikonzyi kusyomwa kuti inga zyatukulwaizya. Ikuyeeya majwi aali kubbuku lya Intembauzyo 26:4, 5 kulakonzya kutucenjezya kuntenda zyalo nzyotukonzya kuswaanganya notubelesya zibeela Zyakubandikila zya Intaneti.
16 Imakani aajanika a Intaneti taagoli pe alimwi taakasigwi kuli baabo bakonzya kubelesya Intaneti. Ikanjikanji ibana abakubusi mbabali muntenda yamilandu akuuninwa mumakani aya. Ibana balasyoma kufwambaana, balayandisya kuziba alimwi balayandisisya ikulanga-langa zintu zipya izili kucibeela cakubandikila akkompyuta. Aboobo ibazyali beelede kweendelezya bana babo akubapa busolozi bubotu bwamu Magwalo kujatikizya mbobanga babelesya Intaneti mbubwenya mbobakonzya kubasololela kumakani aakusala nyimbo amafilimu.—1 Kor. 15:33.
17 Mukubula coolwe bamwi bantu ibakali bakwesu abacizi bakazwisigwa mumbungano akaambo kakuyanzana ikwakatalika kwiinda mukumvwanaa bantu bakunze muzibeela zyakubandikila a Intaneti calo cakapa kuti bajatikizigwe mubwaamu. Icakutasyoma, ibaalu balikulemba kuti bamwi mane bakasiya bamalumi babo naa bamakaintu babo akuyakuzumanana azilongwe zyabo zyakatalikila a Intaneti. (2 Tim. 3:6) Bamwi bantu bazwa mulusyomo akaambo kakusyoma makani aapegwaa basiluleyo. (1 Tim. 4:1, 2) Mbwaanga twazilanga-langa ntenda zyoonse ezi, sena tacili camaanu ikucenjela kujatikizya kutola lubazu muzibeela zyakubandikila a Intaneti? Ee, ikubelesya busongo aluzibo akuyeeya alimwi akuzinzibala kuyeeya zyalo zilembedwe kubbuku lya Tusimpi 2:10-19 kweelede kutukwabilila mumakani aya.
18 Kulibonya kuti kuli bantu bali mbubabede balo ibabamba zibeela a Intaneti zyakukambaukila makani mabotu. Ibunji bwazibeela ezi zibbadelelwaa bakwesu ibatacenjede pe. Izibeela zimwi zilakonzya zibbadelelwaa basiluleyo balo bayanda kweena bantu batapakamene. (2 Joh. 9-11) Mulimo Wesu Wabwami wa November 1997, peeji 2 wakaamba boobu kumakani aakuti naa kulayandika ikuti bakwesu kababamba zibeela zya Web zili boobu: “Taakwe muntu uuyandika kulemba makani aajatikizya zyandiswe to Bakamboni ba Jehova, imilimo yesu naa lusyomo lwesu, aakuti abikkwe a Internet. Kufwumbwa muntu uuyanda, ulakonzya kujana makani aaluzi aawa akkeyala yakkompyuta njotumwaila makani [www.watchtower.org].”
19 Sena Imabbuku Aabelesyegwa Kwiiya Inga Aatuminwa a Intaneti? Bamwi bayeeya kuti babeleka mulimo mubotu kubakwesu kwiinda mukubikka makani aakavwuntauzigwa kujatikizya milimo yaandeene-andeene yateokrasi. Mucikozyanyo imuntu ulakonzya kuvwuntauzya kujatikizya makani aabuleya mpoonya waabikka a Intaneti kayeeya kuti makani aali boobu ayoobagwasya abo ibayandika kuyoolibambila makani ngawonya. Bamwi balakonzya kubikka magwalo oonse aali mu Ciiyo ca Ngazi Yamulindizi iciyooyiigwa naa ikulemba makani aayoobandikwa mu Cikolo Camulimo Wateokrasi naa Ciiyo Cabbuku Cambungano. Bamwi balakonzya kupa nzila zimwi zyakubelesya mumulimo wamumuunda. Sena izili boobu zigwasya ncobeni?
20 Imabbuku aapegwaa mbunga ya Jehova akulwaizya mizeezo yesu azintu izituyaka akutuyiisya “kusala cibotu ecibi.” (Heb. 5:14) Sena inga twaamba kuti ezi zilajanwa nobatuvwuntauzila bantu bambi?
21 Ibanakristo baku Bereya bakaambwa kuti ‘baliluleme kwiinda abo baku Tesalonika.’ Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti “bakatambula makani emyoyo ilibambide kabotu, balalingaula Magwalo mazuba oonse, kubona kuti na zintu ezi mbozibede.” (Inc. 17:11) Nokuba kuti Paulo a Sila bakabakambaukila, ikasimpe nokatakaba kabo ikuti nobatakajatikizigwa lwabo beni.
22 Ikulibambila makani naa muswaangano kwiinda mukubelesya buvwuntauzi bwacitwaa muntu umbi cuubaula makanze aaciiyo canu nobeni. Sena tamulombozyi kuyaka lusyomo lwanu nobeni mu Jwi lya Leza? Ikwiinda mulusyomo lwanu nobeni mulakonzya kwaamba zintu nzyomusyoma kubuleya nomubandika makani amubwiinguzi mbomupa kumiswaangano alimwi amumulimo wamumuunda. (Rom. 10:10) Ikubelesya buvwuntauzi bwamuntu umbi takweendelani abupanduluzi ibulembedwe kubbuku lya Tusimpi 2:4, 5 ibwakuti ‘tuyandaule luzibo lwa Leza mbuli zintu ziyandika zisisidwe.’
23 Mucikozyanyo, nomubala magwalo kuzwa mu Bbaibbele lyanu mulakonzya kubala amakani ayengelede lugwalo lomwe-lomwe. Mulakonzya ‘kuzibisya zyoonse kuzwa kumazwido’ mbubwenya bwakacita Luka naakalemba Makani Mabotu. (Lk. 1:3) Akwalo kusolekesya kuyoomugwasya kuba basungu kumakani aakubala magwalo nomuli mumuunda alimwi anomubandika makani. Ibanji balaamba kuti balabayanda Bakamboni ba Jehova nkaambo balicizi kubelesya ma Bbaibbele abo. Aya makani alakonzya kubeleka kulindiswe ikuti naa katuliyiisya tobeni ikubala magwalo muma Bbaibbele esu.
24 Ikucibelesya Kabotu Ciindi Cesu: Icibeela cimbi ceelede kulangwa-langwa kumakani aya nciindi icitolwa ikubamba, kubala alimwi akwiingula makani aabikkwa a Intaneti. Ibbuku lya Intembauzyo 90:12 litukulwaizya kukomba kuti: “Utwiiyisye kubala mazuba esu, kuti tujane moyo wabusongo.” Paulo wakaamba kuti: “Ciindi ncifwiifwi.” (1 Kor. 7:29) Alimwi kunze lyaboobo wakati: “Nkaambo kaako, nitujisi ciindi cibotu, atucitile bantu boonse milimo mibotu, pele kwaambisya kulibaabo baciinga calusyomo.”—Gal. 6:10.
25 Ilulayo luli boobu lutondezya kuti tuyandika kucenjela kapati kumakani aambuli mbotubelesya ciindi cesu. Cilainda kugwasya kaka ikubelesya ciindi cesu ikubala Jwi lya Leza! (Int. 1:1, 2) Ndoluyanzano lwiinda kubota olo ndotunga twabaandulo. (2 Tim. 3:16, 17) Nobazyali, sena mulabayiisya bana banu impindu iijanika kuti bacibelesya kabotu ciindi cabo mumakani aa Bwami? (Muk. 12:1) Iciindi citolwa kucita ciiyo ca Bbaibbele camukwasyi, ikujanika kumiswaangano alimwi akutola lubazu mumulimo wamumuunda cilaa mpindu kwiinda ceeco iciyeeyelwa kuti inga cagwasya icitolwa mukulanga-langa Intaneti.
26 Ikwiinda mumakani aya, ncabusongo ikubikkila maanu kuzintu zyakumuuya alimwi azyeezyo iziyandika mubuumi bwesu bwa Bunakristo. Ikucita boobu kuyandika kusala kubotu kujatikizya makani alo aayandika ciindi cesu amizeezo. Ikujatikizya ndiswe to Banakristo, eco cintu ciyandika mubuumi bwesu wakacaamba Kristo mubufwaafwi ategwa: “Pele amusaangune kuyandaula Bwami bwa-Leza abululami bwakwe, elyo zintu ezi zyoonse mulaziyungizizigwa azyalo.” (Mt. 6:33) Sena tamukkomani ibuumi bwanu nobuzwide zintu zya Bwami muciindi camilimo iimbi buyo?
27 Ikutambikizyanya Makani a Intaneti naa E-Mail: Nokuba kuti ncibotu kulwiidana zintu akati kabanamukwasyi abalongwe, sena nduyando ikutalika kulwiida bamwi ibatali banamukwasyi naa balongwe? Naa sena makani aali boobu ayandika kubikka a Intaneti kutegwa kufwumbwa wayanda aabale? Sena makani aali boobu ayelede kulembululwa akutuminwa kubantu boonse mbomuzi naa mbomutazi? Alimwi ikuti naa nywebo mwatambula makani kuzwa kubantu bambi aateelede kuboola kulindiywe, sena mutondezya luyando ikuti mwaatumina bambi anywebo?
28 Ino kuti naa makani ngomulwiida bamwi kaataluzi? Sena ikucita boobu takuli kutola lubazu mukumwaya makani aatali amasimpe? (Tus. 12:19; 21:28; 30:8; Kol. 3:9) Masimpe, tuyookulwaizigwa kulanga-langa makani aya ikuti naa ‘twacenjela loko mbutweenda akuteenda mbuli bafwubafwuba, pele kweenda mbuli basimaanu.’ (Ef. 5:15) Tulikkomene kaka kuti Yearbook, Ngazi Yamulindizi alimwi a Awake! azwide buyo zyakuluula zisinizidwe zyalo zitukulwaizya kuti tuzumanane kweenda ‘munzila’!—Is. 30:20, 21.
29 Nkoili aimbi ntenda. Mboobu mbwakaamba mwaapostolo Paulo kujatikizya bamwi: “Balazibila kuba batolo, balaba basiindwa-kabila, alimwi tabakooba batolo buyo pe, pele balaba bamalabali abasikangundengude baamba ziteelede.” (1 Tim. 5:13) Imakani aya acenjezya cilengwa cakusowa ciindi anguzu kulwiida bakwesu imakani aatayi akoomoonga.
30 Alimwi amuyeeye buyo kukomena ciindi citolwa ikumanizya kubala mweelwe mupati wamagwalo aa E-mali! Ibbuku lyamutwe wakuti Data Smog lyakaamba kuti: “Mbwayaabwiindila muntu kubelesya e-mail a Intaneti, inga caleka kumukondelezya lino akuba buyo mukuli uumumanina ciindi akaambo kamulwi wamagwalo aayelede kubalwa akwiingulwa buzuba abuzuba kuzwa kubantu mbabeleka limwi, balongwe abanamukwasyi . . . antoomwe akulibasikwaambilizya makwebo.” Lilazumanana ategwa: “Ibunji bwabasimincini eyi yamakkompyuta babaa cilengwa cibyaabi cakutumina makani kufwumbwa ngobatambula aajatikizya kulikondelezya—masesya, twaano, kulemba mulongo wamagwalo azimwi-zimwi kumuntu amuntu uulaa kkeyala mubbuku lyabo.”
31 Ezi zyabonwa kwiinda muma E-mail aabalwaa bunji bwabakwesu—izintu mbuli masesya naa izintu zisesya izyakacitika mumuunda; kweema kujatikizya zintu nzyotusyoma; izikozyanyo kuzwa kumakani aamvwugwa kumiswaangano misyoonto-syoonto amipati-pati naa ku Ŋanda ya Bwami; izintu zicitika mumulimo wamumuunda azimwi-zimwi, izintu zitalibonyi kuti nzibyaabi. Ibanji caba cilengwa buya cakutumina magwalo aali boobu kanjikanji kakunyina akubona nkwaazwa calo icipa kuti cikatazye kuziba mwini-mwini wakalemba, aboobo eco ceelede kupa kuti muntu alibuzye naa makani ayo ngamasimpe ncobeni.—Tus. 22:20, 21.
32 Imakani aatayi koomoonga aali boobu taali ngamakani meni-meni ngaakali kwaamba Paulo naakalembela Timoteo kuti: “Kojatisya majwi menimeni oonse ngowakamvwa kulindime, alusyomo akuyandana kuli muli-Kristo Jesu.” (2 Tim. 1:13) “Mwaambo uusalala” wamu Magwalo ‘ngwamajwi meni-meni’ aazwa amutwe wamakani wa Bbaibbele wakusinizya nguzu zya Leza izyabulelo kwiinda mu Bwami. (Zef. 3:9) Tweelede kusolekesya ikubelesya ciindi cesu coonse alimwi anguzu ikugwasilizya kusalazigwa kwabulelo bwa Jehova.
33 Mbwaanga tubbilide buya muciindi cakumamanino aabweende obu bwazintu, tweelede kupakamana kapati. Ibbaibbele lilatucenjezya kuti: “Amulibatamike akucenjela, nkaambo sinkondonyoko Saatani uleendeenda mbuli syuumbwa wabutambo akuya buyandaula ngwati lume.” (1 Pet. 5:8) Kunze lyaboobo lyaamba kuti: “Amusame zilwanyo zyoonse zya-Leza, kuti mukonzye kwiima mumeneeno aa-Diabolosi.”—Ef. 6:11.
34 Ikuti naa Intaneti yatabelesyegwa kabotu, ilakonzya kuba nzila imwi njabelesya Saatani ikuyunga baabo ibeenwa anjiyo. Nokuba kuti ilagwasya kusikila aciimo cimwi, kuli ntenda ikuti naa yatabelesyegwa cabusongo. Ibazyali beelede kubikkila kapati maanu kumilimo njobacita bana babo a Intaneti.
35 Ikuti naa Intaneti twailanga munzila yeelede ilakonzya kuba lukwabililo. Tulakukkomanina kuyeezya kwa Paulo kwaaciindi ceelede ikwakuti: “Abo . . . babelesya zintu zyaansi batapangiki moyo kukubelesya nzizyo. Nkaambo ziyanza zyaansi ano zili mukwiindilila.” (1 Kor. 7:29-31) Ikuyeeya zintu ezi lyoonse kuyootugwasya swebo abamukwasyi wesu ikutanyonganizigwaa zintu zyamunyika ino kubikkilizyaa azyeezyo zyoonse izili a Intaneti.
36 Kulayandika kapati kuti tuyanzane abakwesu bamumbungano akucibelesya cabusongo iciindi cisyeede, aboobo tuyooba aciindi cipati cakutolaambele zintu zya Bwami. Mbwaasikaafwaafwi mamanino aabweende obu, ‘tutanooendi mbuli mbubeenda bamasi mubufwubafwuba bwamyoyo yabo,’ pele ‘tuleelede kumvwisya mbulubede luyando lwa-Mwami.’—Ef. 4:17; 5:17.