MAKANI AAKULUULA
Kubelekela Jehova Kuletela Lukkomano Alimwi Akukkutila Mubuumi
MU 1951, ndakasika ku Rouyn, dolopo lisyoonto ku Canada mucooko ca Quebec. Ndakakonkomona amulyango waŋanda njondakaambilidwe kuunka. Mpoonya mukwesu Marcel Filteau,a misyinali iwakanjila cikolo ca Gileadi, wakazwa muŋanda. Wakajisi myaka iili 23 mebo ndakajisi iili 16, kumane wakali mulamfwu kulindime. Ndakamutondezya lugwalo lwakunditamba kuba mupainiya. Wakalubala, akundilanga kumane wakati, “Mwati banyoko balizyi kuti uli kookuno?”
KUKOMENENA MUMUKWASYI MOBAINDENE BUKOMBI
Ndakazyalwa mu 1934. Bazyali bangu bakazwa ku Switzerland akulongela ku Timmins, idolopo mobakali kusya lubulo ku Ontario, mu Canada. Cakuma 1939, bamaama bakatalika kubala magazini ya Ngazi Yamulindizi alimwi akutalika kujanika kumiswaangano ya Bakamboni ba Jehova. Bakali kunditolelezya abanabokwesu. Kalitanalampa, bamaama bakaba umwi wa Bakamboni ba Jehova.
Bataata tiibakakkomana akaambo kakusala kwabamaama, nokuba boobo bamaama bakakayanda kasimpe alimwi bakalikanzide kuzumanana kukakatila kulinkako. Bakazumanana kucita oobo, nociba ciindi mulimo wa Bakamboni ba Jehova nowakalesyedwe mu Canada kuma 1940. Lyoonse bamaama bakali kubatondezya luzyalo bataata alimwi akubalemeka, nokuba kuti bakali kubelesya majwi aatali kabotu. Cikozyanyo cabo cibotu cakandigwasya mebo abanabokwesu bali 6 kukazumina kasimpe. Twakakkomana kapati ciindi bataata nobakacinca bukkale bwabo akutalika kutweendelezya caluzyalo tobanamukwasyi.
MBONDAKATALIKA MULIMO WACIINDI COONSE
Mu August 1950, ndakajanika kumuswaangano iwakali kukkomanisya kapati mu New York City. Ndakakulwaizyigwa kapati kucita zinji mumulimo wa Jehova nondakamana kubonana abakwesu abacizyi bazwa munyika yoonse alimwi akuswiilila cibeela cikkomanisya cakubuzya-buzya basikumanizya Cikolo ca Gileadi! Makanze aangu aakunjila mulimo waciindi coonse akayungizyika. Mbondakajokela buyo kuŋanda, ndakalembela kuba painiya waciindi coonse. Bamutabi waku Canada bakandaambila kuti ndakeelede kusaanguna kubbapatizyigwa. Ndakacita oobo mu October 1, 1950. Nokwakainda mwezi omwe ndakaba painiya waciindi coonse alimwi ndakatumwa kuyoobelekela ku Kapuskasing. Dolopo eeli lyakali kulamfwu kapati ankobakali kukkala bamukwasyi wangu.
Kandibelekela ku Quebec
Lyamupeyo mu 1951, baofesi yamutabi bakalomba Bakamboni ibakali kwaambaula ci French kuti balongele kucooko ca Quebec kwalo nkowakali kubelesyegwa mwaambo waci French. Busena oobu bwakali bulide kapati, kwakali kuyandika basikumwaya. Mbwaanga ndakali kwaambaula ci French a Cikuwa, ndakakuzumina kutambwa ooku, aboobo ndakatumwa kuyoobelekela ku Rouyn. Kunyina ngondakazyi kubusena oobu. Ncondakajisi buyo makani aajatikizya ŋanda njondaambide kumatalikilo. Pele zyoonse zyakeenda kabotu. Mebo amukwesu Marcel twakaba balongwe babotu alimwi ndakakkomana kubelekela ku Quebec kwamyaka iili 4 yakatobela, kumane ndakaba painiya waalubazu.
CIKOLO CA GILEADI ALIMWI AKUSUMPIZYIGWA KWAZINTU
Kandicili ku Quebec, ndakakkomana kapati kutambwa ku Cikolo ca Gileadi kkilasi namba 26 ku South Lansing, New York. Nondakamanizya cikolo mu February 12, 1956, ndakatumwa kuyoobelekela kucisi cili ku West Africa lino iciitwa kuti Ghana.b Kanditanaunka, ndakeelede kupiluka ku Canada kusikila mapepa aandizumizya kuunka ku Ghana naakali kuyoozwa.
Ndakaalindila mapepa aaya kandili ku Toronto kwamyezi iili 7. Aciindi eeco ndakali kulelwa amukwasyi waba Cripps, kumane ndakazyibana a Sheila, mwanaabo musimbi. Twakayandana. Ciindi nondakali kuyanda kumwaambila kuti tukakwatane, mapepa ngondakali kulindila akazwa. Twakaapailila makani aaya alimwi twakasala kuti nduunke nkondakatumwa kuyoobelekela. Kumane twakazuminana kuti katulembelana magwalo alimwi akubona naa twakali kuyookwatana kumbele. Tiicakali cakusala cuuba-uba, pele kweelana ambozyakaba zintu eeci cakali cakusala ciluzi.
Nondakeenda kwamwezi kubelesya citima, bwato bunyamuna zintu alimwi andeke, ndakasika ku Accra, ku Ghana. Ookuya ndakasalwa kubeleka kandili mulangizi wacooko. Eeci cakali kubikkilizya kuzunguluka cisi ca Ghana coonse, acisi cakali afwaafwi ica Ivory Coast (lino iciitwa kuti Côte d’Ivoire) alimwi aca Togoland (lino iciitwa kuti Togo). Bunji bwaziindi, ndakali kweenda kandili ndelikke kubelesya moota ngobakandipede bamutabi. Ndakali kucikkomanina kapati ciindi eeci cakuswaya bakwesu abacizyi!
Kumamanino aansondo, ndakali kuba azibeela amuswaangano wabbazu. Kunyina notwakajisi Maanda Aakucitila Miswaangano Mipati. Aboobo kutegwa tukwabililwe kuzuba, bakwesu bakali kuyaka zimvwule kubelesya matete alimwi akuzivwumba amalala. Akaambo kakuti kwakanyina mafiliji aakuyobweda zyakulya izyakali kujikwa amuswaangano, bakwesu ibakali kukkala munsi-munsi bakali kuvwuba banyama ibakali kujaigwa amuswaangano.
Twakali kukkomana kapati amuswaangano ooyu. Ciindi mukwesu Herb Jennings,c awalo iwakali misyinali naakali kupa makani, ŋombe yakadunsula kuzwa abusena mpoyakaangilidwe kulindila kujaigwa. Mpoonya yakabalikila mwakali kucitikila muswaangano. Mukwesu Herb wakaleka kupa makani, aboobo ŋombe eeyi yakanyongana noyakabona nkamu yabantu akubula kwakugama. Pele bakwesu bone ibakajisi nguzu bakacikonzya kwiijata akwiitola nkoyakaangilidwe, eelyo baswiilizi bakalumba kapati.
Mukati kansondo, ndakali kutondezya bantu bakali kukkala muminzi iyakali aafwaafwi vidiyo yakuti The New World Society in Action. Kutegwa ndicite oobo, ndakali kwaanzika mulembo uutuba mpoonya bantu bakali kuyeebelela vidiyo amulembo ooyo. Eeci cakakonzyeka akaambo kakuti ndakali kubelesya muncini iwakali kumunika amulembo ooyo kutegwa vidiyo ilibonye. Bantu bamumunzi bakaikkomanina kapati! Bunji bwabo, cakali ciindi cakusaanguna kweebelela vidiyo iili boobu. Bakakambilila citaambiki ciindi nobakabona bantu kababbapatizyigwa. Vidiyo eeyi yakabagwasya aabo ibakayeebelela kubona kuti Bakamboni ba Jehova balikamantene alimwi nkobali munyika yoonse.
Notwakakwatana mu 1959 ku Ghana
Nokwakainda myaka iibalilwa kuli yobilo kandili mu Africa, ndakakkomana kapati kujanika kumuswaangano wamasi iwakacitika mu 1958 mu New York City. Eelo kaka ndakakkomana kapati kubonana alimwi aba Sheila ibakazwa ku Quebec, nkobakali kubelekela kabali painiya waalubazu. Twakali kulembelana magwalo, pele mbwaanga twakali limwi aciindi aawa, ndakabalomba kuti tukwatane, aboobo bakazumina. Ndakamulomba Mukwesu Knorrd kuti naa ba Sheila inga banjila Cikolo ca Gileadi akundisangana kubelekela mu Africa. Mukwesu Knorr wakazumina. Ba Sheila bakasika ku Ghana. Twakakwatana mu Accra, mu October 3, 1959. Twakalimvwa kuti Jehova masimpe wakatulongezya akaambo kakumubikka mubusena bwakusaanguna mubuumi bwesu.
KUBELEKELA ANTOOMWE KU CAMEROON
Kandibelekela kumutabi waku Cameroon
Mu 1961 twakatumwa kuyoobelekela kucisi ca Cameroon. Bakwesu bakandilomba kuti ndigwasyilizye kutalisya ofesi yamutabi mpya, aboobo ndakajisi bubi kapati. Akaambo kakuti ndakapedwe mukuli wakulanganya mulimo mu Cameroon, zinji nzyondakeelede kwiiya. Mpoonya mu 1965 twakazyiba kuti ba Sheila bakalaada. Kwaamba masimpe, tiicakali cuuba-uba kulindiswe kweezeezya katuli bazyali. Pele ciindi notwakakkomene kapati kuba amukuli ooyu mupya alimwi akukanza kupiluka ku Canada, cintu cuusisya kapati cakacitika.
Bakaintu bangu ba Sheila bakatulubanya naa kuti mwana wakaindilila. Ba dokota bakatwaambila kuti mwana iwakaindilila wakali musankwa. Nokuba kuti kwainda myaka iili 50, tatukacilubi eeci cakatucitikila. Nokuba kuti twakausa kapati akaambo kakusweekelwa ooku, twakazumanana kukukkomanina kubelekela kunze aacisi.
Kandili abakaintu bangu ba Sheila ku Cameroon mu 1965
Bakwesu baku Cameroon bakali kuvwula kupenzyegwa akaambo kakutatola lubazu mutwaambo twacisi. Bukkale bwakali buyumu kapati ciindi nokwakali kusalwa muleli. Mu May 13, 1970, cintu ncotwatakali kuyeeyela cakacitika. Mulimo wa Bakamboni ba Jehova wakalesyegwa. Bamfwulumende bakatunyanga ofesi yesu yamutabi yakali mbotu kapati, kwalo nkotwakazwide aakulongela kwamyezi buyo iili 5. Kaitanamana nsondo, bamisyinali boonse bakatandwa mucisi kubikkilizya andime abakaintu bangu ba Sheila. Tiicakali cuuba-uba kubasiya bakwesu abacizyi mbotwakali kuyanda kapati alimwi twakalilibilikide kujatikizya icakali kuyoobacitikila kumbele.
Twakakkala kwamyezi iili 6 ku ofesi yamutabi waku France. Okuya ndakazumanana kucita cintu cili coonse ncondakali kukonzya kutegwa ndilanganye zintu zyoonse nzyobakali kuyandika bakwesu baku Cameroon. Mu December mwaka nguwenya ooyu, twakatumwa kuyoobelekela kuofesi yamutabi waku Nigeria, walo iwakatalika kulanganya mulimo ku Cameroon. Bakwesu abacizyi baku Nigeria bakatutambula amaanza obilo alimwi twakakkomana kapati kubelekela kookuya kwamyaka minji.
CAKUSALA CIKATAZYA KAPATI
Mu 1973 twakeelede kupanga cakusala cikatazya kapati. Bakaintu bangu ba Sheila bakajanwa abulwazi bupati. Ciindi notwakali kumuswaangano wacooko ku New York bakatalika kulila akundaambila kuti: “Tandikonzyi kuzumanana amulimo ooyu! Bulwazi oobu bwandilemya.” Ndakabeleka ambabo ku West Africa kwamyaka yiinda ku 14. Ndakali kubakkomanina kapati akaambo kakubelekela Jehova cakusyomeka, pele twakeelede kupanga kucinca kumwi. Notwakamana kwaabandika makani aaya alimwi akwaapailila kuzwa aansi aamoyo, twakasala kuti tupiluke ku Canada, kwalo nkotwakali kukonzya kubalanganya kabotu. Kusiya mulimo wesu wabumisyinali amulimo waciindi coonse tiicakali cuuba-uba alimwi eeci cakali cakusala cikatazya kapati.
Notwakasika ku Canada, mulongwe wangu wakandinjizya mulimo wakweenzya moota mudolopo lya Toronto nkoili kunyika. Twakatalika kulentiŋa ŋanda akuula zyuuno zyakabelesyegwa kale. Akaambo kaceeci, twakacikonzya kutalika buumi bupya kakunyina kunjila muzikwelete. Twakali kuyanda kuubya-ubya buumi bwesu, katujisi bulangizi bwakuti bumwi buzuba tuyoojokela mumulimo waciindi coonse. Twakakkomana kapati kuti ncotwakali kulangila cakacitika cakufwambaana munzila njotwatakali kuyeeyela.
Ndakatalika kugwasyilizya mu Mujibelo nokwakali kuyakwa Ŋanda Yakucitila Miswaangano Mipati ku Norval, mu Ontario. Mukuya kwaciindi, ndakasalwa kuba mulangizi wa Ŋanda Yakucitila Miswaangano Mipati. Bakaintu bangu bakatalika kulimvwa kabotu, aboobo twakalimvwa kuti inga bacikonzya kuubeleka mulimo ooyu mupya. Kumane twakalongela mu Ŋanda Yakucitila Miswaangano Mipati mu June 1974. Twakakkomana kapati kupiluka mumulimo waciindi coonse!
Cilakkomanisya kuti bakaintu bangu bakali kuyaabulimvwa kabotu. Nokwakainda myaka yobilo twakazumina kutalika kubeleka mulimo wamubbazu. Bbazu motwakali kubelekela lyakali ku Manitoba, icooko ca Canada citontola kapati. Nokuba boobo, twakakkomana kapati akaambo kaluyando ndobakatutondezya bakwesu abacizyi. Twakazyiba kuti tacikwe makani akubusena nkotubelekela, ciyandika buyo nkuzumanana kubelekela Jehova kufwumbwa nkotubede.
KWIIYA CIIYO CIYANDIKA KAPATI
Nokwakainda myaka minji katuli mumulimo wabbazu, twakatambwa kuyoobelekela ku Beteli yaku Canada mu 1978. Kalitanalampa, kwakacitika cintu cimwi cuusisya pele icakandiyiisya ciiyo ciyandika kapati. Ndakapegwa coolwe cakupa makani aawoola lyomwe acisela mumwaambo waci French amuswaangano waalubazu ku Montreal. Cuusisya ncakuti baswiilizi tiibakaakkomanina makani aangu, mpoonya mukwesu iwakali kubelekela mu Dipatimenti ya Mulimo wakandipa lulayo kujatikizya ngayo. Kwaamba masimpe, nocakabota kuti nondakalizyi aciindi eeco mbuli mbondizyi lino kuti tandili mwaambi mubotu. Pele tiindakalutambula kabotu lulayo ndondakapegwa. Mubandi wesu tiiwakeenda kabotu. Ndakanyema akaambo kakuti ndakayeeya kuti wakaciindizya kundaambila mondakalubizya kakunyina akundilumbaizya mondakacita kabotu. Pele ndakalubizya kubikkila maano kujatikizya nzila mbolwakapegwa lulayo alimwi ambondakali kulimvwa kujatikizya sikulupa.
Ndakaiya ciiyo ciyandika kapati nondakamana kupa makani mumwaambo waci French
Nokwakainda mazuba masyoonto, umwi wamu Kkomiti Yamutabi wakabandika andime kujatikizya kaambo nkeena. Ndakazumina kuti tiindakalutambula kabotu lulayo alimwi ndakalilekelela. Mpoonya ndakabandika amukwesu wakandipede lulayo. Wakandilekelela kuzwa aansi aamoyo. Eeci cakacitika cakandiyiisya mbociyandika kapati kulicesya alimwi buya kunyina nondiyoociluba pe. (Tus. 16:18) Ndakapaila kuli Jehova kwaziindi zinji kujatikizya makani aaya alimwi lino ndikanzide kunoolubona munzila yeelede lulayo.
Lino ndili a Beteli yaku Canada kwamyaka iinda ku 40. Alimwi kuzwa mu 1985 ndijisi coolwe cakubelekela mu Kkomiti Yamutabi. Mu February 2021, bakaintu bangu ba Sheila bakoona mulufwu. Ndilabayeeya kapati, mpoonya andime mazuba aano tandibukilwi bulo. Pele ndijisi bubi mumulimo wa Jehova alimwi ndilikkomene kuti ‘tandaaboni mbwaayakwiinda mazuba.’ (Muk. 5:20) Nokuba kuti ndali kujana buyumuyumu mubuumi bwangu, ndacitikilwa zintu zinji izyali kundipa kukkomana kapati. Kubikka Jehova mubusena bwakusaanguna alimwi akubeleka mumulimo waciindi coonse kwamyaka iili 70 kwandipa kulimvwa kukkutila kapati. Ndipailila kuti bakwesu abacizyi bacili bana abalo bazumanane kubikka Jehova mubusena bwakusaanguna mubuumi bwabo, nkaambo ndilisinizyide kuti abalo bayookkomana abuumi bubotu bwalo ibukonzyeka buyo ciindi notubelekela Jehova.
a Amubone makani aakuluula aaba Marcel Filteau aakuti “Jehovah Is My Refuge and Strength,” mu Ngazi Yamulindizi ya Cikuwa yamu February 1, 2000.
b Kuzikusika mu 1957, cibeela eeci ca Africa cakali ansi aabweendelezi bwa Britain bwiitwa kuti Gold Coast.
c Amubone makani aakuluula aba Herbert Jennings aakuti “You Do Not Know What Your Life Will Be Tomorrow,” mu Ngazi Yamulindizi ya Cikuwa yamu December 1, 2000.
d Mukwesu Nathan H. Knorr ngowakali kweendelezya mulimo wesu aciindi eeco.