LUGWASYO KUMUKWASYI | CIKWATI
Tamweelede Kubeleka Ciindi Nomutali Kuncito
Akaambo katekinoloji, bantu balakonzya kukwabana aciindi cili coonse. Aboobo basikumunjizya mulimo, babelesinyoko naa basimakwebonyoko inga kabalangila kuti munoobeleka aciindi cili coonse kufwumbwa buzuba. Pele eeci cipa kuti cimuyumine kwaabanya ciindi kumulimo alimwi akuzintu zimwi buyo kubikkilizya acikwati canu, kutegwa mubikke zintu ziyandika kapati mubusena bwakusaanguna mubuumi bwanu.
Ncomweelede kuzyiba
Tekkinologi ilakonzya kupa kuti ciindi ncomweelede kuba abakaintu banu kamucimanina kumulimo. Icicitika ncakuti, mwatambula fooni, e-mail, naa kameseji kujatikizya mulimo aciindi nomutabeleki, mulangilwa kwiingula mpoonya-mpoonya.
“Mazuba aano cakamana cakuti wasika aŋanda weelede kubikkila maano kumukwasyi akaambo kakuti watambula buyo ma e-mail naa mafooni aajatikizya mulimo, ubikkila maano kukwiingula muciindi cakuba amuntu ngomukwetene limwi.”—Jeanette.
Kutegwa mwaabe ciindi ceelede kumulimo alimwi akumukwasyi wanu, mweelede kubelesya bupampu. Ikuti tiimwabelesya bupampu, mulimo wanu ulakonzya kumumanina ciindi ncomweelede kuba angomukwetene limwi.
“Kanji-kanji ngomukwetene limwi ngonguwe uutabikkilwi maano kayi iciboola mumizeezo ncakuti, ‘Ulamvwisya. Ulandilekela. Ndilajana ciindi cimbi cakuba anguwe.’”—Holly.
Mbomukonzya kwaabanya ciindi cakumulimo alimwi azintu zimbi mubuumi
Cikwati canu amucibikke mubusena bwakusaanguna. Bbaibbele lyaamba kuti: “Aabo Leza mbaaswaanganya kutabi muntu uubaandaanya.” (Matayo 19:6) Mbubonya mbomutakonzyi kulekela muntu uumbi ‘kumwaandaanya’ kuli ngomukwetene limwi, tamweelede kulekela mulimo wanu kuti umwaandaanye.
“Basimakwebonyoko bamwi balimvwa kuti balakonzya kubandika andinywe aciindi cili coonse akaambo kakuti balamubbadela. Pele mbwaanga cikwati cangu ndicibikka mubusena bwakusaanguna, ndilabaambila kuti mazuba ngonditabeleki tandibeleki pe, akuti inga ndabalanganya buyo mazuba ngondibeleka.”—Mark.
Amulibuzye kuti, ‘Sena mbondicita zintu citondezya kuti cikwati cangu cilayandika kapati kwiinda mulimo?’
Amukake kubeleka nokwayandika kucita boobo. Bbaibbele lyaamba kuti: “Aabo balibombya mbabajisi busongo.” (Tusimpi 11:2) Kuti kamulibombya mulakonzya kubona naa mweelede kuukaka mulimo umwi naa kuupa muntu uumbi.
“Ndibeleka mulimo wabu plumber, aboobo kuti umwi kayanda lugwasyo lwangu cakufwambaana, inga ulikatazyidwe ncobeni. Ikuti kanditakonzyi kuucita mulimo aciindi ncayanda, ndimujanina muntu uumbi uukonzya kumugwasya.”—Christopher.
Amulibuzye kuti: ‘Sena ndililyaabide kukaka mulimo uuyungizyidwe ikuti naa kuuzumina kuyoopa kuti ngondikwetene limwi alimvwe kutabikkilwa maano? Ino ngondikwetene limwi ulimvwa buti?’
Amujane ciindi cakuba antoomwe. Bbaibbele lyaamba kuti: “Zintu zyoonse zilijisi ciindi canzizyo.” (Mukambausi 3:1) Ciindi nomujisi bubi kapati kumulimo, ndendilyo nomuyandika kapati kujana ciindi cakuba angomukwetene limwi.
“Kanji-kanji ciindi notujisi bubi kapati, tulazuminana ciindi ncotukonzya kuba antoomwe kakunyina kunyonganizyigwa, andiza ciindi cakulida antoomwe kumangolezya naa kweendeenda.”—Deborah.
Amulibuzye kuti: ‘Sena ndilajana ciindi cakuba angondikwetene limwi kakunyina kunyonganizigwa? Ino ngondikwetene limwi inga waingula buti?’
Amuzime fooni, tabbuleti naa kkompyuta. Bbaibbele lyaamba kuti: “Amusinizye zintu ziyandika kapati.” (Bafilipi 1:10) Sena inga mwazima tuncini twanu kutegwa mutanyonganizyigwi amameseji naa mafooni aakumulimo?
“Ndakotoka kumulimo ndilasolekesya kutacita mulimo uuli woonse. Aciindi eeci, ndilaizima fooni.”—Jeremy.
Amulibuzye kuti: ‘Sena ndilimvwa kuti tandeelede kuzima fooni andiza bapati bamulimo inga batuma? Ino ngondikwetene limwi inga waingula buti?’
Kamunyoneka. Bbaibbele lyaamba kuti: “Bantu boonse abazyibe kuti mulanyoneka.” (Bafilipi 4:5) Bwini mbwakuti, zimwi ziindi inga kwayandika kuti kamubeleka aciindi ncomweelede kuba angomukwetene limwi. Mucikozyanyo, ambweni akaambo kamulimo ngwabeleka ngomukwetene limwi, uyandika kuti ciindi coonse fooni kaibeleka. Tamweelede kuciindizya kuyanda ciindi cinji kuli ngomukwetene limwi.
“Balumi bangu bacita makwebo, alimwi kanji-kanji kulaakuba zintu zyacibukilambuta nzyobeelede kulanganya. Zimwi ziindi, cilaakundinyemya, pele tulaakuba antoomwe ciindi cinji, aboobo cili buyo kabotu.”—Beverly.
Amulibuzye kuti: ‘Sena ndilaumvwisya mulimo ngwabeleka ngondikwetene limwi kwiinda mukutayanda ciindi cinji naa kuyanda kubikkilwa maano kwiinda mbwakonzya? Ino ngondikwetene limwi inga waingula buti?’
Nzyomukonzya kubandika
Cakusaanguna, umwi aumwi weelede kulanga-langa mibuzyo iitobela alikke. Mpoonya mubandike bwiinguzi antoomwe.
Sena ngomukwetene limwi kuli naakatongookede kuti mulabeleka ciindi nomuteelede kubeleka? Ikuti naa mboobo, sena mulazumina?
Ino mumbazu nzi momuyeeya kuti inga mwacinca caboola kukuubikka mubusena bweelede mulimo?
Sena ngomukwetene limwi ulaalilwa kuleka kubeleka ciindi natali kuncito? Ikuti naa mboobo, ziindi zili nzyomuyeeyede nocakacitika?
Ino nkucinca nzi nkomunga mwayanda kubona kuli ngomukwetene limwi caboola kumakani aakuubikka mubusena bweelede mulimo?