BA DORINA CAPARELLI | MAKANI AAKULUULA
Nokuba Kuti Ndilaansoni, Inga Ndaubeleka Alimwi Mulimo Ooyu!
Lyoonse ndali muntu ulaansoni kapati. Nkakaambo kaako ndilaliseka ndayeeya zintu zibotu zyakandicitikila mumulimo wa Jehova.
Ndakazyalilwa ku Pescara, idolopo lili kunkomwe ya Italy kumbali aalwizi lwa Adriatic mu 1934. Twakazyedwe basimbi bali 4 mpoonya mebo ndime ndakali muniini. Bataata bakasala kutuulika mazina kutobelezya alufabbeti kutalikila ku “A,” nkakaambo kaako mebo zina lyangu litalisya a “D.”
Kuzwa kaindi bataata bakali kuziyanda zintu zyakumuuya. Ciindi cakusaanguna nobakabandika a Bakamboni ba Jehova, mwakali mu July 1943 ciindi mwaalumi wazina lya Liberato Ricci, iwakali kuyanzana a Bakamboni, naakabaambila nzyaakaiya kujatikizya Bbaibbele kumane wakabapa a Ngazi Yamulindizi. Kalitanalampa, abalo Bataata bakatalika kwaambila bamwi cabusungu kujatikizya nzyobakali kwiiya. Bamaama abalo bakakatambula kasimpe. Nokuba kuti tiibakacizyi kubala akulemba, abalo bakali kwaambila bamwi kasimpe nkobakaiya kwiinda mukubelesya magwalo ngobakaswata.
Akaanda kesu kaniini akaba busena bwakucitila zintu zinji. Mpotwakali kucitila miswaangano yesu ya Bunakristo. Nokuba kuti kakajisi buyo mabbedilumu obilo, twakali kutambula balangizi beendeenda abapainiya.
Bapati bangu bobilo basimbi tiibakajisi luyandisisyo lwakwiiya Bbaibbele mpoonya mukuya kwaciindi bakazwa aŋanda akukwatwa. Pele mebo amwanookwesu Cesira cakali kutukkomanisya kuswiilila ciindi bataata nobakali kubala Bbaibbele. Kunze lyaboobo, twakali kwaakkomanina makani ngobakali kupa bakwesu ibakali kuswaya kabunga kesu kaniini.
Kanji-kanji ndakali kuunka abataata alimwi abasikumwaya bamwi buyo mubukambausi, pele ndakali aansoni kapati cakuti cakanditolela myezi kutegwa ndibe abusicamba bwakutalisya mibandi. Nokuba boobo, luyando ndondakajisi kuli Jehova lwakakomena cakuti mu July 1950 ndakabbapatizyigwa. Makani aalubbapatizyo akapedwa muŋanda yesu mpoonya twakaunka kulwizi kuyoobbapatizyigwa. Mwaka wakatobela, mucilawo cesu kwakatumwa banabukwetene bapainiya baalubazu alimwi kanji-kanji twakali kubeleka ambabo mubukambausi. Akaambo kakuti ndakali kutola ciindi cinji mubukambausi, cakatalika kunduubila kubandika abantu. Eelo kaka ndakatalika kuuyanda kapati mulimo ooyu!
Cakusala Cakacinca Buumi Bwangu
Mukwesu Piero Gatti ngowakali mulangizi wabbazu wesu wakusaanguna.a Wakandikulwaizya kutalika mulimo wabupainiya akuunka kubusena bwakabulide bakambausi ba Bwami, icintu calo ncondatakalinayeeyede. Mucilawo cesu, cakali cilengwa buya kuti bana basimbi kabakkala aŋanda kusikila mane bakwatwa. Aboobo mu March 1952, ndakatalika kubeleka mulimo wabupainiya kandicikkala abazyali bangu. Tiindakazyi cakusala eeci mbocakali kuyoocinca buumi bwangu boonse.
Aciindi eeco, mukubusi umwi wazina lya Anna awalo wakali kuyanda kutalika bupainiya. Aboobo wakaboola kuzyookkalila kwesu kutegwa katubeleka antoomwe mulimo wabukambausi. Mu 1954, mebo anguwe twakatumwa kuyoobelekela ku Perugia katuli bapainiya baalubazu, idolopo lili kubusena kulampa makkilomita aabalilwa ku 250, kwalo kwakanyina Bakamboni.
Mebo, Anna aba Taata notwakali kuyanda kuunka ku Perugia
Eelo kaka ndakakkomana kuzyiba masena aambi! Kusikila nondakakkwanya myaka iili 20, ciindi cilikke ncondakali kuzwa mudolopo lyesu ndeeliya notwakali kuunka kumuswaangano wacooko abazyali bangu. Aboobo kuzwa aŋanda cakali mbuli kuti nduunka kulubazu lumbi lwanyika! Bataata bakalibilika kuti mebo a Anna twakali kuyoolikkalila, aboobo bakatugwasya kuyandaula busena bwakukkala. Ŋanda njotwakali kulentiŋa twakali kwiibelesya akucitila miswaangano. Nokuba boobo, kwaciindi cili mbocibede twakali kunga tuli buyo tobilo kumiswaangano. Pele twakalikkomene kukambaukila mu Perugia alimwi amumadolopo aminzi yakali munsi-munsi, alimwi kusolekesya kwesu kwakatalika kuzyala micelo. Nokwakainda ciindi citandila kumwaka omwe, mu Perugia kwakaboola mukwesu, walo wakatalika kusololela miswaangano yesu. Kuzyikusika mu 1957 ciindi notwakatumwa kuyoobelekela kumbi, mu Perugia kwakali mbungano nsyoonto.
Mebo, Anna amukaintu wamulangizi wabbazu katwiimvwi munsi-munsi a Fountain ku Maggiore mu Perugia, 1954
Twakatumwa kuyoobelekela mudolopo lisyoonto litegwa Terni, ku central Italy. Twakalikkomene kukambaukila ku Terni nkaambo kwakali bantu banji bakajisi luyandisisyo. Pele akwalo ooku twakaakujana buyumuyumu. Nokuba kuti bulelo bwa Fascist bwakamana mu 1943, beendelezi bamwi bakazumanana kukasya Bakamboni ba Jehova kumwaya mulumbe wamu Bbaibbele alimwi akwaamba kuti tweelede kuba amapepa aatuzumizya kukambauka kuŋanda aŋanda.
Kanji-kanji bakapokola bakali kubatobela-tobela Bakamboni ba Jehova. Zimwi ziindi twakali kusangana nkamu yabantu kutegwa tubayube, pele kutali lyoonse. Ndakajatwa kandikambauka akwaangwa ziindi zyobilo. Ciindi cakusaanguna, ndakali kukambauka amulangizi wabbazu. Nobakatujana bakapokola bakatwaanga akututola kupolisi, kwalo nkobakatujanina mulandu wakukambauka kakunyina zipepa zituzumizya mpoonya akutubbadelesya. Twakakaka kubbadela, akaambo kakuti kunyina milawo njotwakatyola. Moyo wangu wakaduntaana cakuti ndakali kukonzya kuumvwa! Ndakamulumba Jehova akaambo kakuti tiindakali ndelikke pe. Mpoonya aawo ndakatalika kuyeeya majwi aaumbulizya aali ku Isaya 41:13 aakuti: “Utayoowi pe. Mebo ndilakugwasya.” Twakaangununwa, mpoonya ciindi makani naakatolwa kunkuta, mubetesi wakajana kuti tunyina mulandu. Aboobo nokwakainda myezi iitandila ku 6 ndakaangwa ciindi cabili. Aciindi eeci, ndakali ndelikke. Pele aalo aawa mubetesi wakajana kuti ndinyina mulandu.
Zyoolwe Zinji Zyakubelekela Jehova
Ndilayeeya mbondakakkomene kujatikizya muswaangano wacooko wamu 1954 mu Naples, ku southern Italy. Kumuswaangano, ndakalisungula kugwasyilizya kusalazya busena, kumane bakandipa kubelekela munsi-munsi acibumbili. Ookuya ndakabona mukwesu sikugwasyilisya iwakali kulibonya kabotu wazina lya Antonio Caparelli, mupainiya waku Libya. Mukwasyi wabo wakalongela mucisi eeci kuzwa ku Italy kuma 1930.
Honda njobakali kubelesya ba Antonio ku Libya
Buzuba bwamucado wesu
Mukwesu Antonio wakali anguzu alimwi wakali sicamba. Wakali kuunka kuyookambauka kucimpayuma caku Libya ahonda yakwe kubana Italy bakali kukkala kokuya. Zimwi ziindi twakali kulembelana magwalo anguwe. Nokuba boobo, kumatalikilo aamwaka wa 1959, bakajokela ku Italy. Kabatanatumwa kuyoobeleka mulimo wabupainiya bwaalubazu mudolopo lya Viterbo ku central Italy, bakakkala myezi misyoonto kumutabi waku Rome. Cilongwe cesu cakayuma kapati mpoonya mu September 29, 1959 twakakwatana. Ndakabasangana ba Antonio mudolopo lya Viterbo.
Twakali kuyandika busena bwakukkala akucitila miswaangano. Kumane twakazyikujana kaanda kaniini kakulentiŋa ikakali kulibonya mbuli kuti nkantoolo, kalo kakajisi cisambilo caanze. Aboobo kutegwa twaandaanye kwakali bulo akusitiŋi twakabikka kketani akati. Kasitiŋi aaka nkotwakali kukkalila alimwi akucitila miswaangano. Nokuba boobo tiikakali kabotu, cakuti naa nondakali ndelikke nondatakakkala mulinkako. Pele ndakalikkomene akaambo kakuti ndakali abalumi bangu.
Katuli kumbele akketani yakali kwaandanya “bbedilumu” asitiŋi
Mu 1961, balumi bangu bakaba mulangizi wabbazu. Nokuba boobo, bakeelede kusaanguna kunjila cikolo cabalangizi bambungano kwamwezi omwe. Eeci cakali kwaamba kuti ndakeelede kusyaala ndelikke kwamwezi woonse. Kwaamba masimpe ndakali kulendelelwa, kwaambisya kumangolezya ciindi nondakali kuba ndelikke mukaluumu kesu. Nokuba boobo, ndakalikkomene akaambo kakuti balumi bangu bakali kubelesyegwa a Jehova munzila eeyi. Mazuba akeenda cakufwambaana nkaambo ndakali kujata bubi.
Mulimo wamubbazu wakali wakweendenda. Twakabeleka ku Veneto Italy nkoili kunyika kusikila ku Sicily kumusanza. Mbwaanga aciindi eeco tiitwakajisi moota wesu, twakali kukkwela buyo malifuti. Cimwi ciindi, notwakaseluka acitisyini ikuzwa ku Sicily, kwalo mugwagwa nkowanyongene kapati, twakajana bakwesu balatulindila kabajisi akadonki katunyamwida mabbeeke. Balumi bangu bakasamide nsuuti atayi mpoonya mebo ndakasamide dilesi libotu kapati. Cakali kusesya kaka kubona bantu basamide kabotu kabayabweenda akadonki kakanyamwide zintu zyesu.
Nokuba kuti bakwesu bakali bacete, bakali kutwaabila zintu nzyobakajisi. Maanda amwi akanyina zisambilo alimwi meenda akali kukatazya. Aciindi cimwi twakakkala aŋanda yatakakkedwe kwamyaka iili mbwiibede. Mpoonya notwakalala ndakaputauka busiku boonse cakuti balumi bangu bakandibusya. Notwakayalula milembo njotwakayalide, nkujana kumatilesi kuzwide zyuuka zyakali kweendeenda! Mbwaanga akali akati kamasiku, taaku ncotwakali kukonzya kucita. Aboobo twakaile kuzitapula-tapula buyo zimwi akujokela kukoona.
Kandili abalumi bangu mumulimo wabbazu kuma 1960
Pele, buyumuyumu oobu tiilyakali penzi likatazya boobo kulindime. Ipenzi pati zyakali nsoni. Cakali kundikatazya kupanga balongwe, twaswaya mbungano ciindi cakusaanguna. Aboobo ndakabeleka canguzu kulwana penzi eeli kutegwa kandibakulwaizya akubagwasya bacizyi. Jehova wakandigwasya, cakuti kumamanino aansondo ndakali kulimvwa kwaanguluka. Eelo kaka cakali coolwe kubelekela antoomwe abakwesu abacizyi, akubona bwaabi bwabo, kusyomeka aluyando ndobakajisi kuli Jehova.
Notwakabeleka mulimo wamubbazu awacooko kwamyaka misyoonto, mu 1977,b twakatambwa kuyoobelekela kumutabi waku Rome kuyoogwasyilizya kulibambila muswaangano wamasi wamu 1978 iwakajisi mutwe wakuti “Victorious Faith.” Mpoonya nokwakainda myezi misyoonto buyo, twakaba bamukwasyi wa Beteli. Kalitanalampa, balumi bangu bakaba bamu Kkomiti Yamutabi.
Cakali ceenzu kulindime kukkala a Beteli, akwalo ooku zimwi ziindi tiindakali kwaanguluka akaambo kansoni. Pele kwiinda mukugwasyigwa a Jehova abamukwasyi wa Beteli bamwi, ndakatalika kwaanguluka.
Buyumuyumu Bumbi
Myaka yakatobela balumi bangu bakatalika kuciswa-ciswa. Mu 1984 bakaandulwa kumoyo, kumane nokwakainda myaka iibalilwa ku 10 penzi lyakuciswa-ciswa lyakaindila buya. Mpoonya mu 1999, bakajanwa abulwazi bwakkansa. Lyoonse balumi bangu bakali bayumu, pele kubulwazi oobu bubyaabi bakaalilwa kuliyumya. Ndakakopana kapati kubona balumi bangu kabayaabwiindila buya kuciswa. Aboobo ndakali kupaila lyoonse kuli Jehova, ikumulomba kuti andipe nguzu zyakulanganya balumi bangu. Kunze lyaboobo, kanji-kanji ndakali kubala bbuku lya Intembauzyo. Kucita zintu eezyi kwakali kunduumbulizya ciindi nondakali kulibilika. Balumi bangu bakafwa mu March 18, 1999. Twakakkala ambabo mucikwati kwamyaka iitandila ku 40.
Muntu ulakonzya kulimvwa kulendelelwa kapati nokuba kuti uzungulukidwe aabantu. Kwaamba masimpe, bakwesu abacizyi mbotwakazyibana limwi mumulimo wakweendeenda aba mukwasyi wa Beteli bakanditondezya luyando akunduumbulizya. Nokuba kuti ndakazunguluukidwe abalongwe, ndakacili kulimvwa kuusa, kwaambisya ndapiluka kuluumu yangu kumangolezya, ndakali kumvwa buumba kapati. Icakandigwasya kucesya-cesya buumba, nkupaila akubala Bbaibbele. Mukuya kwaciindi, kuyeeya mbotwakali kupona abalumi bangu cakatalika kundikkomanisya alimwi. Ndiciziyeeya zintu nzyotwakali kucitila antoomwe, kumwi kandili alusyomo lwakuti Jehova ulabayeeya alimwi akuti ndiyoobabona baakubusyigwa.
Ndabeleka milimo minji a Beteli, calino ndili mudipatimenti yakusuma. Cilandikkomanisya kapati kubeleka mulimo ooyu uugwasya mukwasyi wangu mupati wa Beteli. Kunze lyaboobo ndilatola lubazu lyoonse mubukambausi. Akaambo kakucembaala, tandicikonzyi kucita zintu mbuli kaindi, pele ndicuukkomanina mulimo ngondakali kuyandisya kuzwa kubwana wakwaambilizya makani mabotu aa Bwami. Nkakaambo kaako ndilayanda kukulwaizya bakubusi kutalika mulimo wabupainiya. Ndiluubwene mbunoneezya mulimo ooyu.
“Cilandikkomanisya kapati kubeleka mulimo ooyu uugwasya mukwasyi wangu mupati wa Beteli”
Ndalanga musyule myaka iitandila 70 njondabeleka mulimo waciindi coonse, ndalibonena Jehova mbwaandigwasya akundilongezya. Ndicili muntu wansoni kusikila sunu, aboobo munguzu zyangu buyo, nondatakacikozya kucita zintu nzyondakacita musyule. Ndakeendeenda mumasena manji aakulamfwu, ikulibonena zintu zinji zikulwaizya akuzyibana abantu bakandiyumya-yumya kapati. Cakutadooneka inga ndati ndilaubeleka alimwi mulimo ooyu.
a Makani aakuluula aaba Piero Gatti’s, aakuti “Ndakali Kuluyoowa Lufwu—Pele Lino Ndilindila ‘Buumi Butamani,’” akamwaigwa mu Ngazi Yamulindizi yamu July 15, 2011.
b Mulangizi wacooko wakali kubeleka mumabazu aaindene-indene aakali kubamba cooko.