CIIYO 24
Ikusala Mabala Aakubelesya
IMABALA nenzila imwi iibelesyegwa kapati mukukanana twaambo. Pele ikutegwa mabala eesu azuzikizye makanze amwi, tweelede kwaasala cakubikkila maano. Ibbala likonzya kubelesyegwa aciindi cimwi lilakonzya kwaamba cimbi ikuti lyabelesyegwa mubukkale bumwi. Abelesyegwa munzila iitali kabotu, imabala mabotu alakonzya kuba “majwi mabi.” Ikubelesya mabala aali boobo inga kutondezya kutabikkila maano bantu. Mabala amwi inga kaamba zintu zyobilo, cimwi ciindi alakonzya kutukila naa kusampaula. (Tus. 12:18; 15:1) Kulubazu lumbi, “ijwi ibbotu”—ijwi likulwaizya, lilakondelezya kuli yooyo waambilwa. (Tus. 12:25) Ikusala mabala aayelede kuyandika kufwundumana, nokuba kumuntu musongo. Solomoni, Ibbaibbele litwaambila kuti wakalizyi mbociyandika ikusala “majwi aabotezya” ‘amajwi aakasimpe aayelede.’—Muk. 12:10.
Mumyaambo imwi, mabala amwi alabelesyegwa nokukananwa abapati naa aabo bali muzyuuno zyabweendelezi, pele kuli aambi aabelesyegwa nokukananwa abamisela naa bana. Ikutatobela ziyanza eezyi nkubula bulemu. Alimwi muziinga zimwi tacili kabotu kuliita amazyina aabulemu aayo aabelesyegwa buyo kubantu balupati-pati. Kumakani aamulemyo, Ibbaibbele lilijisi zyeelelo zisumpukide kwiinda zyeezyo zibikkidwe abantu. Likulwaizya Banakristo ‘ikulemeka bantu boonse.’ (1 Pet. 2:17) Aabo ibacita boobo amoyo woonse, balakanana cabulemu kubantu bamisela yoonse.
Inzya, ibantu banji ibatali Banakristo beni-beni babelesya mabala aatali kabotu. Ambweni bayeeya kuti mabala aaya alagwasya kukankaizya kaambo kaambwa. Ambweni ikubelesya mabala aali boobo inga kutondezya kutazyiba mabala manji. Ikuti umwi wakali acilengwa cakubelesya mabala aali boobo katanaiya nzila zya Jehova, cilakonzya kumuyumina kucileka. Pele cilakonzyeka. Muuya wa Leza ulakonzya kumugwasya muntu ikucinca ŋambilo yakwe. Pele muntu weelede kuba aluyando lwakuyungizya amabala mabotu ngazyi kale—imabala aagwasya, aayumya-yumya mpoonya akwaabelesya lyoonse.—Rom. 12:2; Ef. 4:29; Kol. 3:8.
Mwaambo Uutakatazyi Kumvwa. Iciyandika kapati mukukanana kabotu ncakuti izyaambwa zyeelede kumvwugwa. (1 Kor. 14:9) Ikuti mabala ngomubelesya kaabakatazya kumvwa baswiilizi, muyooba buyo mbuli muntu uukanana mwaambo mupya.
Imabala amwi alijisi ncaamba kubantu babeleka mulimo omwe. Imabala aali boobu alakonzya ngomwaambo wabo. Pele ikuti mwaabelesya waawo mpaateelede alakonzya kupa kuti citamvwugwi ncomwaamba. Kunze lyaboobo, nokuba kuti mwabelesya mabala aabelesyegwa abuzuba, ikuti mwavwuzya zyakwaamba, ibamuswiilila balakonzya kubikkila maano kumbi.
Mwaambi uubikkila bamwi maano usala mabala aatakatazyi kumvwa nokuba kuli baabo ibatakasika kulamfwu mulwiiyo. Mukwiiya Jehova, utondezya kuti ulababikkila maano “bacete.” (Job. 34:19) Ikuti mwaambi kayanda kubelesya bbala lipya, weelede kulibelesya amabala aambi aakonzya kugwasya kuti limvwugwe.
Imabala mauba-uba aasalidwe kabotu alagwasya kapati mukusalazya twaambo. Twaambo tufwaafwi amabala mauba-uba taakatazyi kumvwa. Alakonzya kwaandanizyigwa atwaambo tulamfwu ikutegwa makani kaatalimvwisyi mbuli kuti atyokezyegwa buya. Pele muzyibeela nzyomuyandisya kuti ibamuswiilila kabazyiyeeya, amubelesye mabala mauba-uba atwaambo tufwaafwi.
Mabala Aasiyene-Siyene Akwaamba Buluzi. Kuli mabala manji mabotu. Muciindi cakubelesya mabala ngeena lyoonse, amubelesye mabala aasiyene-siyene. Mwacita boobo nzyomwaamba zinookondelezya alimwi zinoogwasya. Mbuti mbomunga mwayungizya mabala ali yaayo ngomuzyi kale?
Nomubala, kamweenga mabala ngomutamvwisyi akwaalanga mubbuku lipandulula mabala naa kubuzya kuli umwi waazyi kabotu. Amusale mabala amwi akati kayaayo akwaabelesya nokwayandika. Amubone kuti aambwa buluzi alimwi akwaabelesya munzila iitakatazyi kumvwa ikutali amuzeezo wakuyanda kuba ampuwo. Ikuzyiba mabala manji kuyoomugwasya ikubelesya mabala aasiyene-siyene nomukanana. Pele aawa mweelede kucenjela—muntu naamba mabala mbwaateelede kwaambwa naa kwaabelesya waawo mpaatayandiki, ibamwi balakonzya kuyeeya kuti tacizyi ncaamba.
Luyando lwesu lwakuzyiba mabala mapya ndwakuyanda kuyiisya, ikutali kuti kabatulumbaizya batuswiilila. Imabala aakatazya alimwi imapati-pati kanji-kanji apa kuti mwaambi abe ampuwo. Makanze eesu ayelede kuba aakuyandisisya kwaambilizya makani aayandika kapati akuti kaabakonda aabo ibaswiilila. Kamuyeeya kaambyo kamu Bbaibbele kakuti: “Lulimi lwamusongo lulaamba luzibo.” (Tus. 15:2) Ikubelesya mabala mabotu, mabala aayelede aatakatazyi kumvwa, kupa kuti nzyotukanana kazyikatalusya akukulwaizya muciindi cakutyompya.
Mbomuya cizyiba mabala mapya, amubikkile maano kukubelesya bbala lyeelede. Imabala obilo alakonzya kaayelene aniini pele kaayindene ncaamba kweelana ambwaabelesyegwa. Ikuti kamuzyi mbwaayindene, kuyoomugwasya ikukanana twaambo tulimvwisya alimwi kunyina nomuyoobanyemya ibamuswiilila. Amubaswiilile kabotu ibantu bacizyi kukanana. Mabbuku amwi aapandulula mabala alabikkilizya mabala aambi aamba cintu comwe munsi lyabbala limwi alimwi amabala aamba cintu ciindene. Aboobo, tamujani buyo mabala aasiyene-siyene aamba cintu comwe, pele abupanduluzi bwiindene asyoonto. Eeci cilagwasya kapati nomuyandaula bbala lyeelede aciindi eeco. Kamutanatalika kubelesya bbala lipya, amubone kuti mulicizyi ncolyaamba, mbolyaambwa anolyeelede kubelesyegwa.
Itwaambo tugaminide tulatondezya kabotu icaambwa kwiinda tooto tubikkilizya zintu zinji. Imwaambi ulakonzya kwaamba kuti: “Aciindi eeco, bantu banji bakaciswa.” Antela ulakonzya kwaamba kuti: “Noyakamana Nkondo Yanyika Yakusaanguna, mumyezi misyoonto buyo ibantu batandila ku 21,000,000 bakafwa abulwazi bwanamakweekwe (Spanish Influenza).” Amubone ikwiindana kuliko mwaambi naapandulula kabotu mabala aakuti “aciindi eeco,” “bantu banji,” akuti “bakaciswa.” Ikutegwa mucisalazye ncomwaamba munzila eeyi, mweelede kwaazyiba kabotu makani ngomwaamba akusala mabala aakubelesya.
Ikubelesya bbala lyeelede kulakonzya kumugwasya kusalazya kaambo kakunyina kubelesya mabala manji. Ikubelesya mabala manji kuzibaanya buyo twaambo tuyandika. Mabala mauba-uba apa kuti bamwi bacikonzye kuteelela akunootuyeeya twaambo tuyandika kapati. Alagwasya kuyiisya luzibo lwini-lwini. Kuyiisya kwa Jesu Kristo kwakali kabotu nkaambo wakali kubelesya mwaambo muuba-uba. Amumwiiye. (Amubone zikozyanyo zilembedwe ku Matayo 5:3-12 a Marko 10:17-21.) Amulizyibizye ikwaamba zintu mumajwi masyoonto aali kabotu.
Imabala Aamvwika Anguzu, Mbomulimvwa, Ambocilibonya Cintu. Mbomuya cizyiba mabala mapya, mutani kubikkili buyo maano kumabala mapya, pele ayaayo aapandulula mbocibede cintu. Mucikozyanyo, amubikkile maano kumacciti aatondezya nguzu; mabala aamba mubala; amabala aatondezya bulongwe akusangalizya, aalimvwisya kuti iwaambaula uli aluzyalo naa aatondezya mbociyandika icaambwa.
Ibbaibbele lizwide zikozyanyo zyamabala aaya aayandika kapati. Kwiinda mumusinsimi Amosi, Jehova wakakulwaizya kuti: “Amuyandaule bubotu, mutayandauli bubi pe . . . Amusule bubi akuyandisya bubotu.” (Am. 5:14, 15) Kaambila Mwami Saulo, imusinsimi Samuele wakati: “Jehova wakuyawida bwami bwa-Israyeli mubuzuba obuno.” (1 Sam. 15:28) Naakali kwaambila Ezekieli, Jehova wakabelesya mwaambo uutalubiki naakati: “Boonse baluzubo lwa-Israyeli bali ankumu injumu amyoyo miyumu nta.” (Ezk. 3:7) Ikukankaizya bubi bwacibi ncobakacita bana Israyeli, Jehova wakabuzya kuti: “Sa ncibotu kuti muntu abbide Leza? Nkaambo inywe mulabba kulindime.” (Malk. 3:8) Kapandulula musunko wakali mu Babuloni, Daniele wakaamba cakusalazya kati: “Nebukadinezara wakazula bukali” nkaambo ba Sadrake, Mesaki a Abedinego bakakaka kukomba cibumbwa cakwe, aboobo wakalailila kuti baangwe akuwaalwa ‘mubbibi lyamulilo wamabangabanga.’ Ikutegwa atugwasye ikumvwisya mbowakali kupya mulilo, Daniele wakaamba kuti imwami wakaambila bantu bakwe kuti “ibbi[bi] lisoselwe ziindi zili musanu azibili kwiinda mbolyakali kuumpwa lyoonse”—lyakayakisya kapati cakuti ibantu bamwami bakafwa nobakasika munsi lyayo. (Dan. 3:19-22) Kaambila bantu mu Jerusalemu kakuceede mazuba masyoonto kuti ajaigwe, Jesu wakaamba cakweetela kati: “Kanjikanji ndakali kuyanda kubunganya bana bako mbuli inkuku intumbu mb[w]iibunganya twana twayo mumababa aayo, nekubaboobo mwakakaka. Amulange! Iŋanda yanu yasyaala kulindinywe mbuli itongo.”—Mt. 23:37, 38.
Imabala aali kabotu alakonzya kubagwasya bamuswiilila ikweezyeezya mbocilibonya caambwa. Ikuti kamubelesya mabala aapa kuyeeya, bamuswiilila baya “kuzyibona” “akuzyiguma” zintu nzyomwaamba, “kulabila” “akununkizya” izilyo eezyo nzyomwaamba “akumvwa” majwi ngomupandulula abantu mbomuzubulula. Ibaswiilizi bayoozibikkila maano cakumaniina nzyomwaamba nkaambo kakuti mulabagwasya kuzyibona mumizeezo yabo eezyo zyaambwa.
Imabala aagwasya kubona icaambwa alakonzya kupa bantu kukkomana naa kulila. Alakonzya kupa bulangizi, kuyumya-yumya uutyompedwe ikuba aluyando lwakupona akumukulwaizya kuyanda Mulengi wakwe. Ibantu nyika mboizulwa bakulwaizyigwa kapati abulangizi bwamajwi aajanika mu Bbaibbele mbuli ku Intembauzyo 37:10, 11, 34; Johane 3:16; a Ciyubunuzyo 21:4, 5.
Nomubala Bbaibbele amabbuku aamwaigwa a “muzike musyomesi uucenjede,” muyoojana mabala manji atwaambo tusiyene-siyene. (Mt. 24:45) Mutani kwaasiyi buyo apepa pe. Amusale mabala aayo aamukonda akwaabelesya lyoonse.
Kukanana Kweelana Amboukananwa Mwaambo. Ibantu bamwi balizyi kuti nobaambaula inga talili lyoonse nobakanana kweelana amboukananwa mwaambo. Pele ino ncinzi ncobakonzya kucita?
Ikuti kamucili kucikolo, acimubede coolwe cakwiiya kukanana kabotu kweelana amboukananwa mwaambo akubelesya mabala mabotu. Ikuti kamutazyi ncomweelede kukananina boobo, amubuzye baiyi banu. Mutakkazyiki moyo akuti mbubo mabala ngomwaiya manji. Muli akaambo aako nkobatakonzyi kuzyiba basicikolonyoko. Muyanda kuba mubelesi uucibwene wamakani mabotu.
Ino kuti kamuli bapati kale akuti mwakakomena kamubelesya mwaambo umbi kuleka yooyo ngomubelesya lino? Ambweni tiimwakawiiya kapati mwaambo wanu nomwakali kucikolo. Mutatyompwi pe. Muciindi cakutyompwa, amufwundumane kwiiya kamuli amakanze aakukambauka makani mabotu. Izinji nzyotuzyi mumwaambo tulaziiya kwiinda mukuswiilila bamwi nobaambaula. Aboobo kamuswiililisya baambi ibacibwene nobakanana makani. Nomubala Bbaibbele amabbuku aamba makani aamu Bbaibbele, amubikkile maano mbotulembedwe twaambo, imabala aabelesyegwa ambwaabelesyegwa mucibalo. Amwiiye zikozyanyo zibotu eezyi nomukanana.
Basikucita zintu zisesya abaimbi badumide balakonzya kubelesya mabala akwaambaula munzila iiteendelani amboukananwa mwaambo. Ibanji balayandisya kwiiya bantu aaba. Basikusambala misamu iikola abamwi bazyibide kucita milimo yamamvwunze, kanji-kanji balijisi mwaambo ngobabelesya muli cabo-cabo. Nzyobaamba inga kaziindene ancaamba mabala eeni kwaagama. Tacili camaano ku Banakristo ikwiiya bantu aaba. Ikucita boobo kulakonzya kutubikka antoomwe ankamu eezyi zyanyika abukkale bwabo.—Joh. 17:16.
Amube acilengwa cakubelesya mabala aali kabotu lyoonse. Ikuti lyoonse kamubelesya mabala aatali kabotu, mutayeeyi kuti inga mwacikonzya kubelesya mabala mabotu nomubandika makani aayandika. Pele ikuti kamubelesya mabala aali kabotu kufwumbwa ciindi, tacikamukatazyi kujana mabala mabotu nomuli acibumbili naa nomwaambila bamwi makani aakasimpe.