Zikozyanyo Zigwasya Kubona Kaambo

ZIKOZYANYO ninzila iigwasya kapati mukuyiisya. Kanji-kanji zipa kuti bantu babikkile maano akuswiililisya. Zipa kuyeeya. Zilakkomanisya alimwi inga zyapa kuti makani abanjile mumoyo. Zimwi ziindi, zikozyanyo zilakonzya kubelesyegwa mukumana ciyanza cakusalana mubala. Alimwi zilagwasya mukwiibaluka zintu. Sena mulazyibelesya mukuyiisya kwanu?

Maambilambali nzikozyanyo muziindi zinji izyaambwa mumajwi masyoonto; pesi zilakonzya kupa muzeezo wambocibede naa mbociboneka eeco caambwa. Ikuti zyalibambilwa kabotu, inga zilalimvwisya kakunyina akuzipandulula. Pele mwiiyi ulakonzya kukankaizya mbozyigwasya kwiinda mukupandulula asyoonto. Ibbaibbele lilizwide zikozyanyo eezyo nzyomukonzya kwiiya.

Amutalike Akukozyanisya. Kukozyanisya ngamaambilambali aatakatazyi. Ikuti mwaatalika lino ikubelesya zikozyanyo, inga camugwasya ikutalika akukozyanisya zintu. Kanji-kanji kulabikkilizya abbala lyakuti “kube” naa “mbuli.” Nokuba kuti inga kukozyanisyigwa zintu zyobilo ziindene, kukozyanisya ooku kukankaizya bube bumwi zintu eezyi nzyobujisi. Ibbaibbele lizwide maambilambali aamba zyazilengwaleza—zisamu, banyama azintu zili mujulu—kubikkilizya azicitikila muntu mubuumi. Ku Intembauzyo 1:3, twaambilwa kuti imuntu uubala Jwi lya Leza ciindi aciindi uli “mbuli musamu uuzikidwe kumbali atulonga twamaanzi,” imusamu uuzyala micelo uutayumi. Simucita zibi waambwa kuti uli “mbuli mulavu” uuyubilila. (Int. 10:9) Jehova wakasyomezya Abrahamu kuti lunyungu lwakwe lwakali kuyooba “mbuli inyenyeezi zyakujulu” kuvwula “ambuli musee wakunkomwe yalwizi.” (Matl. 22:17) Kumakani aacilongwe Jehova ncaakapangana abana Israyeli, Leza wakati: “Mbubonya mbuli mulembo mbuujata kucikungu camuntu, ambebo ndakajatya luzubo lwa-Israyeli aluzubo lwa-Juda loonse kulindime.”—Jer. 13:11.

Myaambo moyakasaanguna kulembwa Bbaibbele ibelesya musyobo umbi wamaambilambali kukankaizya kweelana kuliko akati kazintu ziindene. Pele mwaambo ooyu ulainda kucigama cintu. Waamba mbuli kuti cintu cimbi ncencico icaambwa, aboobo munzila eeyi upa cintu cimwi ibube bujisi cintu cimbi. Jesu wakati kuli basikwiiya bakwe: “Ndinywe mumuni wanyika.” (Mt. 5:14) Kapandulula lunyonyooko lukonzya kucitwa kwiinda mukutalijata kwaamba, sikwiiya Jakobo wakalemba kuti: “Lulimi mulilo.” (Jak. 3:6) Kaamba Jehova, Davida wakaimba kuti: “Nduwe mampangala aangu amacijilo aangu.” (Int. 31:3) Ikukozyanisya kwalibambilwa kabotu kuyandika buyo kupandulula asyoonto naa kuleka buyo. Icaambwa cilamvwugwa mumajwi buyo masyoonto. Mwaambo ooyu ulakonzya kubagwasya baswiilizi ikwiibaluka kaambo munzila njobatakonzyi kwiibaluka ikuti kaile kwaambwa buyo.

Ikwaamba zintu zitakonzyi kucitika kutegwa kukankaizyigwe kaambo akwalo kulabelesyegwa abuzuba. Jesu wakaabelesya maambilambali aaya ikutegwa aambe kaambo katakonzyi kulubwa naakabuzya kuti: “Nkaambonzi ulalangilila kapapu kali muliso lyamunyoko, nekubaboobo toyeeyi itanda lili muliso lyako numwini?” (Mt. 7:3) Kamutanatalika kubelesya maambilambali aaya naa ambi, amusaangune kuzyibila kukozyanisya zintu.

Amubelesye Zikozyanyo. Muciindi cakubelesya maambilambali, inga mwayanda kubelesya zikozyanyo, tube twaano naa zintu zyakacitika ncobeni mubuumi kutegwa zimugwasye kuyiisya. Zikozyanyo eezyi zilaakuzwa munzila, aboobo ziyandika kubelesyegwa cabupampu. Zikozyanyo eezyi zyeelede kubelesyegwa lilikke nozyigwasya kutwaambo tuyandika kapati. Alimwi zyeelede kwaambwa munzila iiyoopa kuti kaambo kayandika kapati kaibalukwe kutali buyo kaano.

Nokuba kuti tazili zikozyanyo zyoonse zyeelede kwaamba zintu zyakacitika ncobeni, zyeelede kutondezya mbobubede ncobeni buumi. Aboobo, naakali kuyiisya mbobeelede kulangwa basizibi beempwa, Jesu wakakakankaizya kaambo aaka kwiinda mukwaamba zyakukondwa kwamuntu wakajana mbelele yakwe yakasweekede. (Lk. 15:1-7) Kaingula mwaalumi watakali kumvwisya ncowakali kwaamba Mulawo wakuyanda simukobonyina, Jesu wakaana kaano kaamba zyamu Samariya wakagwasya mwaalumi wakaumwa cakunetuka watakagwasyigwa amupaizi alimwi amuna Levi. (Lk. 10:30-37) Ikuti kamubikkila maano mbobalilemeka anzyobacita bantu, mulakonzya kwiibelesya kabotu eeyi nzila iigwasya mukuyiisya.

Imusinsimi Natani wakaluula bukkale bwakweezyeezya naakali kusinsa Mwami Davida. Icakuluula cakali kabotu akaambo kakuti tiicakali ceeco cakali kukonzya kupa Davida ikukaka mulandu. Icakuluula cakali camwaalumi muvwubi wakavwubide mbelele zinji amwaalumi mucete wakavwubide mbelele nzyazyi yomwe buyo njaakali kubamba kabotu. Davida kumugama wakali mweembezi, aboobo wakali kukonzya kumvwisya mbwaakalimvwa ulaayo. Davida wakakalala kapati amuntu ooyo muvwubi wakabwezede mbelele njaakali kuyandisya mwaalumi mucete. Mpoonya Natani cakutasisa wakamwaambila Davida kuti: “Nduwe omwini.” Davida wakayaswa kumoyo, alimwi wakeempwa cini-cini. (2 Sam. 12:1-14) Mwanoocita boobu lyoonse, muyoozyiba mbokulangwa makani aanyonganya mizeezo.

Zikozyanyo zinji zigwasya mukuyiisya zilakonzya kujanwa kuzintu zyakacitika zilembedwe mu Magwalo. Jesu wakacita oobo mumajwi masyoonto naakaamba kuti: ‘Amuyeeye muka Loti.’ (Lk. 17:32) Kabandauka zitondezyo zyakubako kwakwe, Jesu wakaamba zya “kumazuba aa-Nowa.” (Mt. 24:37-39) Ku Ba-Hebrayo caandaano 11, imwaapostolo Paulo wakabandauka mazina abaalumi abanakazi bali 16 kuba zikozyanyo zyalusyomo. Mbomuya bulizyiba kabotu Ibbaibbele, muyoocikonzya ikwaamba zikozyanyo zikulwaizya kumakani aambwa mu Magwalo kuzintu zyakacitika abantu baambidwe mumo.—Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11.

Zimwi ziindi inga cagwasya ikukankaizya kaambo kayandika kapati kwiinda mukuluula cimwi cintu cakacitika ncobeni mazuba aano. Pele nomucita oobo, amubelesye buyo zyakuluula eezyo zili kabotu ikutegwa kutabi naba omwe muntu uyoomvwa nsoni naa ziyoopa kuti babikkile maano kumakani aateendelani akaambo kabandikwa. Alimwi amuyeeye kuti cakuluula ceelede kuzuzikizya makanze amwi. Mutabikkilizyi twaambo tutayandiki twalo tukonzya kupa kuti makanze ngomujisi atabikkilwi maano.

Sena Ciyoomvwugwa? Kufwumbwa cikozyanyo ncomubelesya, ceelede kuzuzikizya makanze amwi aagaminide. Sena ciyoocita oobo ikuti tamupandululi mbociswaangene akaambo kabandikwa?

Kaamba basikwiiya bakwe kuti bali mbuli “mumuni wanyika,” Jesu wakayungizya aniini kaamba mbolibelesyegwa lambe amukuli ngocakali kubapa cikozyanyo eeci. (Mt. 5:15, 16) Wakazumanana acikozyanyo cakwe cambelele yakasweekede akwaamba zyalukkomano kujulu eelyo sikucita zibi neempwa. (Lk. 15:7) Alimwi naakamana kuluula zyamu Samariya siluzyalo, Jesu wakabuzya wakali kumuswiilila imubuzyo wakamupa kukkala ansi kuyeeya alimwi wakazumanana kumupa lulayo lugaminide. (Lk. 10:36, 37) Mukwiimpana, Jesu wakacipandulula cikozyanyo cakwe cabulongo busiyene-siyene ansaku zyamumuunda kuli baabo balikke bakalicesya akumubuzya, pele ikutali kubantu boonse. (Mt. 13:1-30, 36-43) Kakuceede mazuba otatwe kuti afwe, Jesu wakaamba cikozyanyo cabalimi bamasaansa bajayi. Kunyina naakapandulula ncocakali kwaamba; tiicakali kuyandika kucita oobo. “Bapaizi basimutwe aba-Farisi . . . bakaziba kuti waamba ndiswe.” (Mt. 21:33-45) Aboobo kweelana ambocibede cikozyanyo, mbobayeeya ambobalimvwa baswiilizi kubikkilizya amakanze ngomujisi, muyoobona naa kulayandika kupandulula, alimwi ikuti kakuyandika, ino ikusikila aali?

Ikujana luzibo lwakubelesya zikozyanyo munzila iigwasya kulatola ciindi, pele mwacita oobo ciyoomugwasya kapati. Zikozyanyo zyalibambilwa kabotu zilanjila mumizeezo amumoyo. Citobela ncakuti imulumbe ulakananwa munzila iikulwaizya eeyo iitakonzyi kucitika kwiinda mukwaamba buyo twaambo twamasimpe.