Mbotukonzya Kwiibelesya Kabotu Fooni Kutegwa Kaitatumanini Ciindi

Fooni ilakonzya kuyumya cikwati canu naa kucinyonganya buya. Mbuti mboicijatikizya cikwati canu?

• Ncomweelede kuzyiba

• Ncomweelede kucita

• Nzyobaamba banabukwetene

• Nzyomukonzya kubandika

Ncomweelede kuzyiba

• Kwiibelesya kabotu fooni kulakonzya kugwasya mucikwati. Mucikozyanyo, banabukwetene balakonzya kubandika ciindi nobatali antoomwe.

  

  “Kameseji kaamba kuti ‘Ndilakuyanda’ naa ‘Ndakuyeeya’ kalakonzya kupa kuti banabukwetene kabamvwana kapati.”—Ba Jonathan.

• Kutaibelesya kabotu fooni kulakonzya kunyonganya cikwati. Mucikozyanyo, bantu bamwi bamana ciindi cabo afooni muciindi cakubikkila maano kuli ngobakwetene limwi.

  “Ndilizyi kuti zimwi ziindi balumi bangu inga balayanda kapati kubandika andime, pele inga nkujana ndijisi bubi afooni.”—Ba Julissa.

• Bantu bamwi baamba kuti balakonzya kubandika angobakwetene limwi twaambo tuyandika kapati kumwi kababelesya fooni. Basyaazibwene bamwi ba Sherry Turkle, bakaamba kuti bantu bamwi mbobalyeena oobo kuti inga bacikonzya kucita zintu zyobilo aciindi comwe, pele eeci tacikonzyeki.” Alimwi nokuba kuti bantu bayeeya kuti kucita zintu zinji aciindi comwe kuli kabotu, takuli kabotu pe. Bakaamba kuti mubwini ikusola kucita zintu zinji aciindi comwe kupa kuti mutaziciti kabotu.”a

  “Kubandika abalumi bangu kulandikkomanisya, pele kutali ciindi nobacita azintu zimwi. Kuti kabajisi bubi afooni inga ndilimvwa kuti tabayandi kuba andime.”—Ba Sarah.

Masimpe ngakuti: Mbomwiibelesya fooni kulakonzya kugwasya naa kunyonganya cikwati canu.

Ncomweelede kucita

Amuzyibe zintu ziyandika kapati. Bbaibbele lyaamba kuti: ‘Amusinizye zintu ziyandika kapati.’ (Bafilipi 1:10) Amulibuzye kuti, ‘Sena mebo angondikwetene limwi tubelesya kapati ciindi kumafooni eesu muciindi cakubikkilana maano?’

“Cilausisya kubona mulumi amukaintu kabajisi bubi amafooni aabo ciindi nobali kulesitilanti. Tatuyandi kubikkila kapati maano kumafooni eesu akuluba ziyandika kapati, nkokuti cilongwe cesu angotukwetene limwi.”—Ba Matthew.

Amulibikkile aakugolela. Bbaibbele lyaamba kuti: “Amucenjele kapati, mutanikweendi mbuli bafwubafwuba pe, pele mbuli bantu basongo, kamucibelesya kabotu ciindi coonse ncomujisi.” (Baefeso 5:15, 16) Amulibuzye kuti, ‘Sena ndeelede kulibikkila ciindi cakubala akwiingula mameseji aatabindide muciindi cakwiile kubala mameseji kufwumbwa ciindi aboola?’

“Ndakabona kuti cilandigwasya kwiigusya volyumu yafooni kutegwa mameseji ndaabale aciindi cili kabotu. Talili lyoonse nonditambula fooni, meseji naa e-mail iibindide alimwi iiyandika kwiingula mpoonya-mpoonya.”—Ba Jonathan.

Kuti kacikonzyeka mutanoobeleki ikuti kamutali kuncito. Bbaibbele lyaamba kuti: “Zintu zyoonse zilijisi ciindi canzizyo.” (Mukambausi 3:1) Amulibuzye mibuzyo eeyi: ‘Sena ndizumizya kuti mulimo wangu kaundinyonganya kuŋanda akaambo kakuti akuŋanda ndibelekela afooni? Ikuti kacili boobo, ino eeci cicijatikizya buti cikwati cangu? Ino muntu ngondikwetene limwi inga wawiingula buti mubuzyo ooyu?’

“Akaambo katekinoloji, tulakonzya kubeleka kufwumbwa ciindi. Ndakali kusolekesya kusikila mpondigolela kutalanga afooni akutacita milimo yakuncito ciindi nondili abakaintu bangu.”—Ba Matthew.

Amubandike angomukwetene limwi mbomunakwiibelesya fooni. Bbaibbele lyaamba kuti: “Umwi aumwi kayandisya kugwasya bamwi ikutali buyo kuligwasya lwakwe mwini.” (1 Bakorinto 10:24) Amubandike angomukwetene limwi mbomweelede kwiibelesya fooni, akucinca nkomweelede kucita ikuti kakuyandika. Mulakonzya kubelesya cibeela cakuti nzyomukonzya kubandika icili mucibalo eeci.

“Mebo abalumi bangu tulamvwana kapati, alimwi tulaambilana kuti twabona kuti umwi akati kesu ubikkila maano kapati kufooni. Toonse tulabona kuti inga lyaba penzi, aboobo tulamvwa umwi aamba.”—Ba Danielle.

Masimpe ngakuti: Amube masimpe kuti fooni taimupangi kuba bazike.