Febrero

Santiago wa pi akxni tayaniyaw tlawa akgtum taskujut. ¿Tuku uma taskujut? Wa tuku kinkamakgtayayan tlakg «xatakgatsin» nawanaw, uma wamputun pi tlakg tlan kstalaninanin Cristo nalitaxtuyaw (Sant. 1:4). Pero akxni tayaniyaw, ¿la tlawa xtaskujut? Akxni kgalhiyaw akgtum taʼakglhuwit, max naʼakxilhaw pi talakaskin tlakg nakgalhkgalhinanaw, tlakg napaxtikatsininanaw o tlakg napaxkinanaw. Nachuna tlakg katsiniyaw nalimasiyayaw umakgolh tayat chu tlakg tlan kstalaninanin Cristo nawanaw. Chuna mastayaw talakaskin pi kamakgatsilh xtaskujut akxni tayaniyaw. Kawiliw akgtiy liʼakxilhtit. Kalakpuwaw pi talatlawamaw akgtum nitlan talakpuwan. Ni kakinkamakgatlajan, wata kaskiniw tamakgtay Jehová xlakata nakinkamakgtayayan nalakgmakganaw uma nitlan talakpuwan. O kalakpuwaw pi chatum xalak kifamiliajkan ni lakaskin xtatayananin Jehová nawanaw. Ni kataxlajwaniw, wata chuntiya kaskujniw Jehová. Putum kilhtamaku kalakapastakwi pi komo lakaskinaw pi Jehová kakinkasikulunatlawan, kilitayatnitkan (Rom. 5:3-5; Sant. 1:12). w16.04 2:15, 16

Pero Jehová ni lakpuwan pi chatum lataman o akgtum grupo tlakg tlan nixawa amakgapitsi. Xla akxtum kinkaʼakxilhan. Jehová tanu tanu kinkatlawan chu lu tlan akxilhaw pi ni watiya tasiyayaw. Ni lakaskin nalakgmakganaw kintalismaninkan. Pero na ni lakaskin nalakpuwanaw pi akinin tlakg tlan nixawa amakgapitsin (Rom. 10:12). Nikxni kalakpuwaw pi kinkachikinkan o kimpaiskan tlakg tlan nixawa atanu. Komo chuna namakgkatsiyaw tlakg tuwa nakinkakitaxtuniyan ni namakgtanuyaw kkakilhtamaku. Wa uma tuku lalh kxapulana siglo. Makgapitsi natalan hebreos ni lakatitum kalikatsinikgolh natalan lakpuskatin xalak Grecia tiku xninit xchixkukan (Hech. 6:1). ¿La nakatsiyaw komo lankajwa tsukumaw kinkamakgkatsikanan? Komo chatum tala chixku o tala puskat xala alakatanu kinkamaxkiyan tastakyaw, ¿lakapala lakpuwanaw: «Unu tlakg tlan ktlawayaw uma», chu lakgmakganaw xtastakyaw? Komo chuna, kalakapastakwi uma lu xlakaskinka tastakyaw nema tekgsaw ktexto xala uku. w16.04 4:12, 13

Jesús lichuwinalh «xalaksasti tamakatsin xla xTamapakgsin Dios». Chu lakaskin pi kstalaninanin na nalichuwinankgo uma. ¿Tuku takanajla lichuwinamakgolh uma tamakatsin? (Mat. 28:19). Kajwatiya xtatayananin Jehová. Chatum chixku tiku misionero chu sacerdote xlitaxtunit, tachuwinalh chatum xtatayana Jehová. Xla wanilh pi klhuwa países xlatamanit chu kʼakgatunu país xkakgalhskin xtatayananin Jehová tuku tamakatsin xlichuwinankgo. Chixku wa: «Xlakata putum lu laktontos xwankgonit, watiya tuku xkgalhtinankgo: “Xalaksasti tamakatsin xlakata Tamapakgsin”». Tuku uma chixku wa limasiya pi ni laktontos akinin, wata limasiya pi watiya tuku masiyayaw xlakata akinin xaxlikana kstalaninanin Cristo (1 Cor. 1:10). Nachuna, tuku tlakg xlakaskinka lichuwinan uma revista wa Tamapakgsin. Xatakgatsin xtítulo wa uma: Makatsinina. Lichuwinan xTamapakgsin Jehová. Tamakgpitsi k254 tachuwin, chu imprimirlikan 59 millones akgatunu papaʼ. Revista Makatsinina wa nema tlakg tamakgpitsi kxlikalanka katiyatni. w16.05 2:6

Akgtum liʼakxilhtit. Kalilakpuwaw pi precursores litaxtuputunaw. Max wi tuku lakgpalinitawa xlakata tlakg nalimaxtuyaw kilhtamaku nalichuwinanaw Dios. Pero chuntiya lakpuwamaw komo napaxuwayaw akxni nialh lhuwa tuku nakgalhiyaw. Xlikana pi Biblia ni wan pi precursores kiliwanatkan xlakata naskujnaniyaw Jehová. Tlan chuntiya naskujnaniyaw chu ni namakgxtakgaw maski kaj publicadores akinin. Pero Jesús masiyalh pi Jehová sikulunatlawa tiku makgxtakga tuku kgalhi xlakata namakgtaya xTamapakgsin (Luc. 18:29, 30). Nachuna, Biblia wan pi Jehová lakgati katlawaw putum tuku matlaniyaw xlakata namalankiyaw. Lakaskin pi xatapaxuwan naskujnaniyaw (Sal. 119:108). Komo natlawayaw oración chu nalilakpuwanaw uma, tlan nalaksakaw tuku tlan nakinkakitaxtuniyan chu Jehová nakinkasikulunatlawayan. w16.05 3:13

Kstalaninanin Cristo tiku laklankata ni xlilakpuwanatkan pi ni talakaskin nalikgalhtawakgakgo tuku katsokgnikanit kamanan. Uma xlimasiyalh pi tlankajwanankgo. Tiku laklankata na titaxtukgo tuku tuwa nema lichuwinankgo uma texto. Akgtum liʼakxilhtit, kimputumkan xlilat nalichuwinanaw kintakanajlakan, namakgatlajayaw tuku makgkatsiyaw, natayaniyaw akxni amakgapitsi kinkamatlawiputunkgoyan tuku nitlan, chu nalakgmakganaw tiku ni xlilat nakatalalinaw chu tuku ni xlilat nalilakgastananaw. Tuku katsokgnikan kamanan na takilhtinit kBiblia. Wa xlakata kimputumkan tlan nalitamakgtayayaw. Likgalhtawakga xpalakata kamanan na kinkamakgtayayan tiku laklankata xlakata tlakg tlan natalalinaw Jehová (Ecl. 12:13). w16.05 5:15, 16

«Jehová kiDioskan xman chatum Jehová». Uma xaxlikana lu kinkamatliwakglhan. Israelitas kamatliwakglhli xlakata natayanikgo taʼakglhuwit nema kgalhikgolh akxni tanukgolh kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan. Akinin na tlan nakinkamaxkiyan litliwakga xlakata natayaniyaw akxni namin lanka takatsanajwat chu naliskujaw xlakata nakatakgalhiyaw takaksni amakgapitsin kParaíso nema aku namin. ¿Akgatekgsaw pi «Jehová kiDioskan xman chatum Jehová»? Komo chuna, chuntiya kamaxkiw kakni. Chuntiya kapaxkiw chu kaskujnaniw xliputum kinakujkan, kintapuwankan chu kilitliwakgakan. Chuntiya kaliskujwi xlakata nakatakgalhiyaw takaksni chu akxtum nakatatawilayaw kinatalankan. Komo chuntiya natlawayaw uma, Jesús tlan nakinkaʼakxilhan chu nakinkawaniyan uma tachuwin: «Katantit wixin xtalaksaknin nkinTlat; kakgalhitit ntapakgsin wa ntu ntakaxtlawanit wixin mimpalakatakan, asta akxni ninaj xʼanan nkatuxawat» (Mat. 25:34). w16.06 3:2, 20

Akxni tlanka nakinkamakgkatsikanan atanu tuku nalikilhanaw akxni tlawayaw tuku nitlan. Komo chuna kinkaʼakgspulayan nialh katilitaxtuw la tiyat nema ni tuwa liskujkan. Komo milh kilhtamaku wi tiku nitlan tuku kinkawanin o makgatsankgaw tuku xlakgayaw kcongregación, ¿tuku lakpuwaw? ¿Lanka kinkamakgkatsikan, o akgatekgswi pi tlakg xlakaskinka nakatakgalhiyaw takaksni natalan chu ni namakgxtakgaw Jehová? (Sal. 119:165; Col. 3:13). Komo natlawayaw akgtum talakgalhin chu namatsekgaw, max tuwa namakgkatsiyaw namakgamakglhtinanaw xtastakyaw Dios. Uma natlawa pi tlakg ni tuwa chuntiya nalakgalhinanaw (Ecl. 8:11). Chatum tala tiku xʼakxilha tiku ni xlhakganankgonit wan pi nitlan xkalichuwinan lakgkgolotsin. Uma nitlan talismanin, tlawalh pi nialh tlan xtalalilh Jehová. Akxni amakgapitsin katsikgolh tuku xtlawama, makgamakglhtinalh xtamakgtay lakgkgolotsin. Xlikana, kimputumkan makglakgalhinanin. Pero komo nitlan natsukuyaw kalichuwinanaw tiku kinkastakyawakgoyan o naputsayaw tuku nalimawakayaw kintalakgalhinkan, max kinakujkan natsuku palhan. Kaskiniw xtamakgtay Dios chu kawaniw pi kakinkatapatin. w16.06 2:5, 6

Maski xmaklakaskinkgo xmaklakaskinkgolh taway chu lhakgat, Jesús xkatsi pi komo kstalaninanin lu xlilakgaputsakgolh, max nialh xʼakxilhkgolh tuku tlakg xlakaskinka. Chu xlakata lu xkapaxki, kxtaʼakgchuwin xalak Sipi, makgtati kawanilh pi lu nitlan xkakitaxtunilh komo lu xlilakgaputsakgolh (Mat. 6:27, 28, 31, 34). Jesús xkatsi pi xlatamatkan kstalaninanin lu tuwa xʼama wan «kxaʼawatiya kilhtamaku» (2 Tim. 3:1, Traducción del Nuevo Mundo). La uku, lhuwa tiku ni tekgskgo taskujut chu tlakg tapalaxla tuku stakan. Lakalhuwa, latamanin tlakg ni kgalhikgo tumin chu ni lhuwa tuku kgalhikgo o nitu kgalhikgo xlakata nawakgo. Pero Jesús na xkatsi pi latamat tlakg xlakaskinka nixawa taway chu lhakgat. w16.07 1:8, 9

Biblia wan pi xtalakgalhaman Dios nema ni kinkamininiyan litaxtu akgtum tamaskiwin. Xlakata nila putum kgalhakgaxmatniyaw Jehová, ni kinkalakgchanan nakinkalimasiyaniyan xtalakgalhaman. Wata kinkalakgchanan naniyaw. Mapakgsina Salomón wa: «Ni anan kkatiyatni chixku tiku xaʼakgstitum chu kajwatiya natlawa tuku tlan chu ni nalakgalhinan» (Ecl. 7:20). Alistalh apóstol Pablo wa pi «paks lakgalhinankgolh, na lu[...] makgat lamanikgo [xlilanka] Dios» chu «xtaxokgo ntalakgalhin, wa linin» (Rom. 3:23; 6:23a). Pero Jehová lu kapaxki latamanin. Wa xlakata makamilh xKgawasa xlakata xkinkapalakanin. Wa tuku tlakg kinkalimasiyanin tapaxkit nema ni kinkalakgchanan (Juan 3:16). Pablo wa pi Jesús «limaxkikanit nkakni, chu litlanka, xpalakata lantla ntamastalh nilh[...], lakimpi chuna nalipalakanikgoy xlipaks ntachixkuwitat xpalakata kgalhinikgolh ntalakgalhaman [o xlipaxkatsinit] Dios» (Heb. 2:9). Wa xlakata tamaskiwin nema Dios kinkamaxkiyan «wa latamat wantu xaliʼankgalhin, xpalakata nCristo Jesús nkimPuchinakan» (Rom. 6:23b). w16.07 3:3, 4

Latamanin tlan akxilhkgo natamakgaxtokgkan. Pero ¿tuku xlakata chu la malakatsukika tamakgaxtokgat? Komo nakatsiyaw, nakinkamakgtayayan naʼakxilhaw la xlilat chu tasikulunalin nema limin. Dios malakatsukilh xapulana chixku, Adán, chu skinilh xkawilinilh xtukuwanikan animales. Adán akxilhli pi animales xkgalhikgo xtatakgatsin pero chixku ni xkgalhi xmakgtayana. Wa xlakata Jehová tlawalh pi Adán klhtatalh, chu maxtunilh kgantum xtapalukut chu tlawalh chatum puskat. Jehová liminilh Adán chu xpuskat litaxtulh (Gén. 2:20-24). Chuna la akxilhaw, tamakgaxtokgat akgtum xtamaskiwin Jehová. Lhuwa kata alistalh, Jesús wampa tuku Jehová xwanit kjardín xla Edén: «Nchixku nalimakgaxtakga xtlat, chu xtsi, na wa natatalakgxtumiy xpuskat, na xchatuykan mana watiya akgtum liwa nawankgoy» (Mat. 19:4, 5). Xlakata Dios makglhtilh kgantum xtapalukut Adán xlakata xtlawalh Eva, xchatiykan katsikgolh pi xlatapakgsinikgo. Jehová ni xlakaskin pi chatum chixku xmakgxtakgli xpuskat o xkgalhilh chalhuwa xlakpuskatin. w16.08 1:1, 2

Jesús ni putum kilhtamaku lhuwa latamanin katachuwinalh. Makglhuwa, chatunu chatunu katachuwinalh chu putum kilhtamaku tlan kalikatsinilh. Akgtum liʼakxilhtit, makgtum tachuwinalh chatum puskat tiku alh tiya chuchut kpozo lakatsu kSicar (Juan 4:5-30). Atanu kilhtamaku tachuwinalh xpukina tumin tiku xwanikan Mateo Leví. Jesús wanilh pi kstalanina xlitaxtulh, chu Mateo stalanilh. Alistalh uma chixku wanilh Jesús chu amakgapitsi latamanin pi xʼankgolh wayankgo kxchik. Anta, Jesús katachuwinalh lhuwa latamanin (Mat. 9:9; Luc. 5:27-39). Jesús na tlan likatsinilh Natanael akxni tachuwinalh, maski nitlan xkalichuwinanit tiku xalak Nazaret, xkachikin Jesús. Xlakata Jesús tlan likatsinilh, Natanael lakgpalilh tuku xlakpuwani Jesús chu tlakg lakgapasputulh (Juan 1:46-51). ¿Tuku kinkamasiyaniyan uma? Pi komo tlan nakalikatsiniyaw latamanin, max tlakg nakinkakgaxmatniputunkgoyan. Kakamasiyaniw tiku aku tsukumakgolh lichuwinankgo Dios tlan nakalikatsinikgo chu xatapaxuwan nakatachuwinankgo latamanin. Komo chuna natlawakgo tlakg nalipaxuwakgo uma taskujut. w16.08 4:7-9

Makgapitsi latamanin nialh akxtum tawilakgo o lamakgxtakgkgo kxlakatin mapakgsinanin akxni nila lakkaxtlawakgo xtaʼakglhuwitkan. Makgapitsi tiku tamakgaxtokgkgonit max lakpuwankgo pi lu laklanka xtaʼakglhuwitkan chu xlilat nialh akxtum natawilakgo. Pero Jesús limasiyalh pi ni akglakgwa nalamakgxtakgkan. Wampa tuku Dios xwanit xlakata tamakgaxtokgat: «Wa ntu Dios makxtum tlawalh, ni kamapapitsilh nchixku» (Mat. 19:3-6; Gén. 2:24). Liwana tasiya pi Jehová lakaskin akxtum natawilakgo tiku tamakgaxtokgkgonit (1 Cor. 7:39). Putum kililakapastakatkan pi Jehová nakinkatalakkaxlayan xlakata tuku tlawayaw. Uma nakinkamakgtayayan lakapala nalakkaxtlawayaw kintaʼakglhuwitkan, akxni nina lu laklanka. w16.08 2:10, 11

Talakaskin pi putum kilhtamaku skgalalh natawilayaw. ¿Tuku xlakata? Xlakata kintalatlawanakan nakinkatlawaniputunkgoyan tuku nitlan akxni ni skgalalh wilaw o akxni taxlajwaninitaw. Uma wamputun pi komo chuntiya natalatlawayaw tuku nixatlan tlan natlajayaw. Pero komo ni skgalalh natawilayaw chu nialh natalatlawayaw, max Satanás, xkakilhtamaku chu kintalakgalhinkan nakinkatlajayan. Wa xlakata chuntiya tliwekglh katawilaw chu ni katamakaxlajwaniw (1 Ped. 5:9). Komo tlajanamputunaw, kililakapastakatkan tuku xlakata chuna tlawamaw. Chuna tlawayaw xlakata lakaskinaw pi Dios tlan nakinkaʼakxilhan. Hebreos 11:6, Traducción del Nuevo Mundo, wan: «Tiku talakatsuwini Dios xlikanajlat pi lama chu xlikanajlat pi kasikulunatlawa tiku kakninaniputunkgo xliputumkan xnakujkan». Chuna la lichuwinaw, komo lakaskinaw pi Jehová nakinkasikulunatlawayan, lu lhuwa naliskujaw (Hech. 15:17). w16.09 2:4, 5

Biblia tlan nakinkapulalinan chu nakinkamakgtayayan nalaksakaw tuku namalanki Dios. Maski chuna, akinin tlan nalhakgayaw tuku lakgatiyaw. Tuku akinin lakgatiyaw chu lhakgat nema natamawayaw ni xtachuna katiwa la xla amakgapitsin. Pero kilhakgatkan ni xataxkajwani xliwanat, ni xataxtitni, tlan xlitasiyat maski tanu tanu niku wilaw chu asta latamanin na tlan xliʼakxilhatkan. Min kilhtamaku tuwa tekgskan lhakgat nema tlan tasiya. Lhuwa tiendas kajwatiya stakgo tuku aku taxtuma. Wa xlakata talakaskin tlakg nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata naputsayaw faldas, blusas chu vestidos nema tlan tasiyakgo, o xlakata natekgsaw trajes chu pantalones nema ni lhtank nakinkachipayan. Nachuna kilitlawatkan komo kiakstukan tlawayaw kilhakgatkan. Pero lu tlan kitaxtu akxni liskujaw tlan nalhakgananaw. ¿Tuku xlakata? Pulana, xlakata kinatalankan nakinkaʼakxilhkgoyan chu napaxtikatsinikgo pi liskujaw stlan nalhakgananaw chuna la xlilat. Chu xlipulaktiy, xlakata namalankiyaw kinTlatkan xalak akgapun. Maski talakaskin wi tuku natlawayaw xlakata tlan nalhakgananaw, lu tlan namakgkatsiyaw xlakata namalankiyaw Jehová chu uma nitu xtachuna. w16.09 3:15, 16

Komo namaklakaskina liʼakxilhtit nakamakgtayaya minkamanan namaklakaskinkgo xtalakapastaknikan. Uma nakamakgtaya nalakpuwankgo, naʼakgatekgskgo chu nalakapastakkgo tuku nakatsinikgo. Nachuna, nalipaxuwakgo tuku nakatsinitilhakgo. Wix tlan namaklakaskina liʼakxilhtit xlakata nakamasiyaniya minkamanan pi putum tuku Biblia wan xaxlikana. Akgtum liʼakxilhtit, tlan nakalikgalhtawakganiya texto xala uku. Pero ni kajwatiya kakawani pi wa Jehová tiku makatsinilh Job la xwi Katiyatni. Kakamakgtaya namaklakaskinkgo xtalakapastaknikan. Tlan nakawaniya pi latamanin xalak ama kilhtamaku max ni xkanajlakgo pi Katiyatni nitu xchipawakanit. Xlakpuwankgo pi putum tuku anan wi niku chipaxnanit. Niti xlimasiyanita pi Katiyatni kaj lawaka, xlakata nina xʼanan telescopios nipara naves espaciales. ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Pi maski lhuwa ciento kata lata tsokgkanit Biblia, putum tuku wan xaxlikana xlakata wa Jehová tiku Matsokgninalh (Neh. 9:6). w16.09 5:9, 12

Komo kanajlaniyaw Jehová chu Jesús, ni kajwatiya katikatsiw tuku xlakan tlawakgonit chu tuku natlawakgo kimpalakatakan. Xliputum kinakujkan nalatamaputunaw chuna la kinkamasiyanikgoyan chu nakamakgtayaputunaw amakgapitsin na nalakgapaskgo. Komo latamaputunaw kxasasti kakilhtamaku, kilikgalhitkan takanajla chu tliwakga xliwanat. Takanajla xtachuna akgatum tachanan. Xlakata ni naskaka chu chuntiya nastaka, ankgalhin kilimunuwilitkan. Komo ni chuna natlawayaw naxnekga chu naskaka. Xtachuna kintakanajlakan, kuenta kilitlawatkan pi ni nataxlajwani chu chuntiya nastaka (Tito 2:2; 2 Tes. 1:3; Luc. 22:32; Heb. 3:12). w16.10 4:4, 5

Akxni Daniel chu xʼamigos kalinka kBabilonia, tiku xalak Babilonia xlakaskinkgo pi na xtlawakgolh xtalismaninkan chu na watiya takanajla xkgalhikgolh. ¿La tlawakgolh? Kamasiyanikgolh xtachuwinkan chu kawilinikgolh xtukuwanikan xalak Babilonia (Dan. 1:3-7). Tukuwani nema wilinika Daniel xtakilhtinit kxtukuwani dios Bel, tiku lu xlakaskinka xliʼakxilhkgo babilonios. Max mapakgsina xalak Babilonia xlakaskin pi Daniel xkanajlalh pi uma dios tlakg tliwakga xwanit nixawa Jehová, xDios Daniel (Dan. 4:8). Anta kBabilonia Daniel malaknunika lhuwa lakgkgama liwat nema xwa mapakgsina. Pero xla liwana xlakkaxwilinit nakgalhakgaxmata xlimapakgsin Dios (Dan. 1:8). Maski kʼatanu país niku xlama chuntiya tlan talalilh Jehová. ¿Tuku tlawalh? Xlikgalhtawakga xTachuwin Dios nema xtatsokgnit ktachuwin hebreo (Dan. 9:2). Max 70 kata xtitaxtunita lata xwi kBabilonia, chuntiya xlilakgapaskan Daniel, xtukuwani xahebreo (Dan. 5:13). w16.10 2:7, 8

Jesús laksakli «skujni xalipaw chu xaskgalala» xlakata kajwatiya xlakan namastakgo taway xla takanajla (Mat. 24:45-47, Traducción del Nuevo Mundo). Lata kata 1919, Jesús limaklakaskima «skujni xalipaw chu xaskgalala» xlakata nakamakgtaya xkachikin Dios, naʼakgatekgskgo Biblia chu nakgalhakgaxmatkgo. Akxni tlawayaw xtastakyaw Biblia, congregación xaskulunku tawila, anan takaksni chu akxtum la. Kakinkakgalhskinkan: «¿Naktataya Jesús chu naktlawa tuku nakiwani skujni xalipaw chu xaskgalala?». Biblia masiya pi kskujnin Jehová xalak akgapun na liwana talakkaxtawilakgonit. Akgtum liʼakxilhtit, Ezequiel akxilhli la akgtum tamanixni niku xtasiya Jehová kʼakgtum putlaw (Ezeq. 1:4-28). Uma putlaw kilhchanima apulaktu xkachikin Dios nema wi kʼakgapun. Cristo chu xʼángeles nialh makgas namasputukgo uma lixkajni kakilhtamaku. Chuna putum namaxkikgo kakni Jehová, xtukuwani chu xlakata wa lakgchan namapakgsinan. w16.11 3:9, 10

Chuna la xapulana kstalaninanin Jesús akinin tamakxtumiyaw xlakata nakatsiniyaw chu nalamatliwakglhaw (1 Cor. 14:31). Natalan tiku makgasa skujnanimakgolh Jehová na lakaskinkgo nakamakgpuwantinikan. Kalichuwinaw xliʼakxilhtit Josué. Jehová laksakli xlakata xkapulalilh israelitas akxni xʼamakgolh tanukgo kTiyat nema xkawanikanit pi nakamaxkikan. Maski Josué lhuwata kata kskujnanima Jehová, wanilh Moisés: «Kalakgayawa uma taskujut Josué chu kamakgpuwantini chu kamatliwakglhti, xlakata wa namatitaxti uma kachikin chu wa natlawa pi nakgalhikgo tiyat nema naʼakxilha» (Deut. 3:27, 28). Josué xlakaskin pi xmatliwakglhka xlakata kachikin Israel lhuwa guerra xʼama kgalhi chu xlakata xʼama makgatsankga akgtum guerra (Jos. 7:1-9). La uku lakgkgolotsin chu superintendentes klakaskinkgo nakamakgpuwantiniyaw. ¿Tuku xlakata? Xlakata lu liskujkgo la kuentajtlawakgo xkachikin Dios (1 Tes. 5:12, 13). w16.11 1:12, 13

Tiku xLikgalhtawakgananin Biblia katsinikgolh pi ni kajwatiya xtalakaskin xkawanikgolh xfamiliajkan, xʼamigos chu tiku xtakanajlakgo pi nialh xtatayakgo nixaxlikana takanajla. Xkawaniputunkgo putum latamanin pi xaLanka Babilonia xtachuna la puskat tiku sta xmakni. Wa xlakata diciembre kata 1917 asta akxni xtsukuma kata 1918, ni lhuwa miles xLikgalhtawakgananin Biblia tiku xwilakgolh, xatapaxuwan maʼakgpitsikgolh akgkaw millones tratados nema xlimin akgtum artículo nema xwanikan, “La caída de Babilonia” («Babilonia makgatsankga xlitliwakga»). Uma tratado xlichuwinan tuku lixkajni xtlawakgo nixaxlikana takanajla. Uma tlawalh pi xpulalinanin takanajla lu ksitsikgolh. Pero xLikgalhtawakgananin Biblia chuntiya lichuwinankgolh Dios. Xlakpuwankgonit chuntiya nalinkgo xtachuwin chu nakgalhakgaxmatkgo «Dios, nixawa nchixkuwin» (Hech. 5:29). Putum uma kinkalimasiyaniyan pi kstalaninanin Cristo ni xkaʼakgchipanit Babilonia akxni xlama xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni. Wata xtaxtumakgolha knixaxlikana takanajla chu xmakgtayamakgolh amakgapitsin nachuna natlawakgo. w16.11 5:2, 4

Pablo lichuwinalh pulaktiy latamanin. Kalichuwinalh tiku xtlawamakgolh «xtatlawaputu nkintiyatliwakan» chu tiku xtlawamakgolh «xtalakaskin spiritu». Max nalakpuwanaw pi Pablo xkalichuwinama tiku ni kstalaninanin Cristo chu tiku kstalaninanin xlitaxtukgo. Pero Pablo katsokgnanilh uma carta kstalaninanin Cristo, tiku katasanikanit xlakata «xasantujlanin nawan[kgo]» (Rom. 1:7). Wa xlakata tiku xtlawamakgolh «xtatlawaputu nkintiyatliwakan» chu tiku xtlawamakgolh «xtalakaskin spiritu» kstalaninanin Cristo xlitaxtukgo. Pablo wa pi xla chu amakgapitsi kstalaninanin Cristo xlilatamakgonit «xtatlawaputu nkintiyatliwakan» akxni nina xlakgapaskgo xaxlikana, xlakata xmastakgo talakaskin «ni tlan kintatlawaputukan» (Rom. 7:5). Akxni Pablo lichuwinalh tiku «xman wa lakapastakkgo wa ntu lantla xtalakaskin liwa» wa xkakilhchanima tiku mastakgo talakaskin nakamatlawikan tuku nitlan chu tlawakgo tuku lakaskinkgo. w16.12 2:5, 7

Min kilhtamaku lilakgaputsayaw tuku tlawanitawa o titaxtunitawa. Mapakgsina David nachuna xmakgkatsi akxni xlakapastaka talakgalhin nema xtlawanit. Akxni xlichuwinan xtalakgalhin, xwan pi lu nitlan xlimakgkatsi (Sal. 38:3, 4, 8, 18). Wa xlakata wi tuku tlawalh, chu akinin na tlan chuna natlawayaw. Lipawa pi Jehová xalakgalhamana chu xʼama tapati (Sal. 32:2, 3, 5). Max namin kilhtamaku nalilakgaputsayaw tuku titaxtumaw la uku. Akgtum liʼakxilhtit, akxni David tsokgli Salmo 55, xpekuama xlakata kalipekua xwi xlatamat (Sal. 55:2-5). Pero ni mastalh talakaskin pi nialh xlipawa Jehová. Tasaskinilh Jehová pi xmakgtayalh. Pero na xkatsi pi xtalakaskin wi tuku xtlawalh xlakata nalakkaxtlawa xtaʼakglhuwit (2 Sam. 15:30-34). Xliʼakxilhtit David wi atanu tuku kinkamasiyaniyan. Ni kamastaw talakaskin pi nakinkamakgatlajayan tuku lilakgaputsamaw, wata katlawaw tuku matlaniyaw xlakata nalakkaxtlawayaw taʼakglhuwit chu kalipawaw pi Jehová nakinkamakgtayayan. w16.12 3:14, 15

David makgamakglhtinalh tastakyaw nema maxkilh xpalakachuwina Jehová xwanikan Natán. David na wanilh xtalakgalhin Jehová. Chuna limasiyalh pi tlan xtalalimputumpara (Sal. 51:1-17). Ni mastalh talakaskin pi namaxlajwani xtalakgalhin. Nialh tlawalh talakgalhin nema xtlawanit. Akxni titaxtulh akglhuwa kata nilh la chatum chixku tiku xkgalhi lhuwa takanajla, chu chuna lakapastaka Jehová (Heb. 11:32-34). ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit David? Komo natlawayaw akgtum lanka talakgalhin, kilimasiyatkan pi nitlan limakgkatsiyaw xliputum kinakujkan, nawaniyaw Jehová pi kakinkatapatin (1 Juan 1:9). Na nakatachuwinanaw lakgkgolotsin xalak congregación, xlakata wa tlan nakinkamakgtayakgoyan natalalimparayaw Jehová (Sant. 5:14-16). Kamakgamakglhtinaw xtamakgtay Jehová. Nialh katlawaw tuku nitlan chu chuntiya xatapaxuwan kaskujnaniw Jehová (Heb. 12:12, 13). w17.01 1:13, 14

¿Tuku kilhchanima lankajwanankan? Kilhchanima wi tuku tlawakan maski ni kinkalakgchanan, max chuna tlawakan kaj xlakata lankajwanankan o ni kgalhkgalhinankan. Xlakata akinin makglakgalhinanin, minit kilhtamaku chuna likatsinitaw. Pero komo nalismaniyaw, nitlan namamakgkatsiniyaw Jehová, chuna la tlawalh mapakgsina Saúl. Salmo 119:21 wan pi Jehová kastakyawa tiku lankajwanankgo. ¿Tuku xlakata chuna tlawa? Tatlankit lu nitlan. ¿Tuku xlakata? Xlakata ni maxkimaw kakni Jehová, tiku kiDioskan chu kimapakgsinakan. Xlipulaktiy, akxni tlawakan tuku ni kinkalakgchanan tlawa pi nakatakgalhiyaw taʼakglhuwit amakgapitsin (Prov. 13:10). Chu xlipulaktutu, max natamamaxaniyaw akxni amakgapitsin nakatsikgo pi wi tuku tlawaw kaj xlakata xtlankajwanamaw (Luc. 14:8, 9). Wa xlakata Jehová kinkawaniyan pi nataktujuyaw. w17.01 3:4, 5

Tuku kitaxtulh wa pi Adán nialh liwana limasiyakgolh xtayat Jehová. Adán lakxtlawalh kilhtamaku nema lu tlan xʼama kgalhi xla chu xkamanan. Kaj wa tlan kamatitaxtinilh talakgalhin chu tlawakan tuku nitlan chu linin (Rom. 5:12). Xkamanan Adán nialhla latamakgolh putum kilhtamaku. Adán chu Eva nialh la kgalhikgolh kamanan nema ni xkgalhikgolh talakgalhin, wa xlakata xkamanan na kgalhikgolh talakgalhin. Satanás tlawalh pi Adán chu Eva xlakatakikgolh Dios, nachuna kinkamatlawiputunan la uku (Juan 8:44). Maski Adán chu Eva makgxtakgkgolh Jehová, xla chuntiyaku kapaxki latamanin. Chu lakaskin pi xʼamigos kalitaxtukgolh chu nikxni xnikgolh (2 Ped. 3:9). Wa xlakata wi tuku tlawalh xlakata latamanin tlan xʼamigos xlitaxtuparakgolh, pero ni lakatsalalh limapakgsin nema xla xlakkaxwilinit (Juan 3:16). w17.02 1:12-14

Xlakata ni nalakpuwanaw pi putum tlan tlawayaw wa naʼakxilhaw tuku tlan tlawakgo amakgapitsin, chuna la tlawa Jehová. ¿Tuku xlakata tlan kinkakitaxtuniyan akxni chuna tlawayaw? Ni kaj kiʼakstukan kinkalichuwinankanan chu ni kawaniyaw amakgapitsin tuku xlitlawatkan, wata kaskiniyaw tastakyaw chu makgamakglhtinanaw tuku kinkawanikgoyan. Nachuna, akxni kaʼakxilhniyaw lakwan xtayatkan kinatalankan lipaxuwayaw akxni makgamakglhtinankgo atanu taskujut. Na paxtikatsiniyaw Jehová pi kinkamaxkiyan talakaskin akxtum nakataskujaw kinatalankan (1 Ped. 5:9). Nachuna, akxni katsiniyaw tuku lakgati chu tuku ni lakgati Jehová, katsiniyaw laksakaw tuku namakgapaxuwa. Komo nakgalhtawakgayaw, natlawayaw oración chu tlawayaw tuku katsiniyaw, kintapuwankan natatliwakglha chu wa pulana nakalakapastakaw amakgapitsin (1 Tim. 1:5). Komo chuna natlawayaw, Jehová nakinkamakgtayayan xlakata tlakg tlan kstalaninanin Cristo nalitaxtuyaw chu chuntiya nataktujuyaw (1 Ped. 5:10). w17.01 4:17, 18

Putum kinatalankan kalakgchan nakamaxkiyaw kakni chu nakakgalhakgaxmataw. Pero tlakg kilimaxkitkan kakni lakgkgolotsin, superintendentes de circuito, comité xla sucursal, chu tiku pulalinkgo xtatayananin Jehová. Putum uma natalan kakuentajtlawakgo xkachikin Dios. Biblia wa pi xtachuna la akgtum tamaskiwin xpalakata congregación (Efes. 4:8). Wa xlakata talakaskin nakamaxkiyaw kakni maski tanu tanu xkachikinkan, la xlilhuwa kgalhtawakganit, tukuya taskujut kgalhi o komo kgalhi tumin o ni. Kstalaninanin Cristo xapulana siglo lu tlan liʼakxilhtit kinkawilinikgon. Xlakan maxkikgolh kakni natalan tiku xkapulalin, chu akinin nachuna tlawayaw. Akxni katawilaw umakgolh natalan ni chuna kalikatsiniyaw la komo ángeles o la tiku lu xlakaskinka. Wata kamaxkiyaw kakni chu kakgalhakgaxmataw xlakata lhuwa skujkgo chu xlakata taktujukgo (2 Cor. 1:24; Apoc. 19:10). w17.03 1:13

Titaxtulh akgtsayan kata Herodes Agripa I tsukulh mapakgsinan kJudea. Pero ni chuna xlikatsi la Jesús. Akgtum kilhtamaku tamakxtumikgolh, Herodes lilhakganalh lhakgat nema lu xatapalaxla. Akxni latamanin akxilhkgolh tsukukgolh kgaxmatkgo la xchuwinama, chu pixlanka wankgo: «¡Wa xtachuwin dios nkgaxmataw, wampi ni wa xtachuwin nchatum chixku!». Herodes lakgatilh pi xmalankimaka, pero kaj xalan xʼángel Jehová tlawalh pi xpasalh laktsu luwa wantu xwamakgolh xpulakni, ni makgas makgapalalh, tunkun nilh (Hech. 12:21-23). Xlikana, Jehová ni wa xlaksaknit xlakata wa napulalinan. Pero, Jesús limasiyalh pi wa Dios tiku xlaksaknit chu putum kilhtamaku wa malankilh Jehová tiku xaPuxku Mapakgsina kxkachikin. Jehová ni xlakaskin pi Jesús kaj ni lhuwa kilhtamaku xmapakgsinalh. Akxni lakastakwanalh Jesús kawanilh kstalaninanin: «Xlipaks limapakgsin, kintamaxkinit nakkgalhiy k’akgapun, chu kkatiyatni». Chu wampa: «Na kakatsitit mpi xaliankgalhin nakkatalatamayan nchali chali, asta nasputa katuxawat» (Mat. 28:18-20). w17.02 3:20, 21